Ergenlerde Saldırganlık ve Sosyometrik Popülerlik Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi

Transkript

1 Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Educational Sciences: Theory & Practice - 13(2) Bahar/Spring Eğitim Danışmanlığı ve Araştırmaları İletişim Hizmetleri Tic. Ltd. Şti. Ergenlerde Saldırganlık ve Sosyometrik Popülerlik Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi Yasemin YAVUZER a Niğde Üniversitesi Öz Bu çalışmada, ergenlerde saldırganlık ile sosyometrik popülerlik arasındaki doğrusal ve eğrisel ilişkileri saptamak amaçlanmıştır. Niğde il merkezindeki 20 ilköğretim okulunda 8. Sınıfta toplam 1620 ergen öğrenim görmektedir. Çalışma grubu bu ergenlerden seçkisiz olarak seçilen 20 ayrı sınıftan 524 ergenden oluşmaktadır. Araştırma verileri Saldırganlık Ölçeği ve Sosyometrik Ölçümle toplanmıştır. Sosyometrik Ölçüm ergenlerden (i) bu sınıfta birlikte zaman geçirmeyi en çok istediği (ii) bu sınıfta birlikte zaman geçirmeyi en az istediği üçer arkadaşının isimlerini yazmaları istenerek yapılmıştır. Saldırganlık ve sosyometrik popülerlik puanları cinsiyete göre farklılık gösterdiği için analizler kız ve erkek ergenler için ayrı ayrı yapılmıştır. Kız ergenlerin sosyometrik popülerlik puanları ile saldırganlık puanları arasında anlamlı bir ilişki bulunmadığı için kız ergenlerden elde edilen verilere regresyon analizi yapılmamıştır. Erkek ergenlerde sosyometrik popülerlik ile saldırganlık (beş boyutuyla) arasında negatif bir ilişki bulunmuştur. Linear ve quadratic regresyon analizi sonuçları erkek ergenlerde sosyometrik popülerliğin saldırganlığın beş boyutu üzerinde negatif doğrusal etkisinin, öfke hariç diğer boyutlar üzerinde ise pozitif eğrisel etkisinin olduğunu göstermektedir Anahtar Kelimeler Saldırganlık, Sosyometrik Popülerlik, Ergenler, Doğrusal Eğilimler, Eğrisel Eğilimler. Saldırganlık zarar vermeyi amaçlayan davranışlar olarak tanımlanır (Dodge, Coie ve Lynam, 2006 dan akt., Kuryluk, Cohen ve Audley-Piotrowski, 2011). Araştırmacılar saldırganlığı çeşitli şekillerde sınıflandırmaktadırlar. Moeller e (2001) göre saldırganlık, fiziksel ve sözel saldırganlık olarak ikiye ayrılır. Saldırgan davranışların sözlü formu insanlara eylem ve davranışlardan ziyade sözlü ifadelerle zarar vermeyi içerirken, fiziksel boyutlu saldırgan davranışlar direk eylem ve davranışı gerektirmektedir. Buss ve Perry (1992) fiziksel, sözel ve dolaylı saldırganlığın diğerlerini incitmeyi ya da onlara zarar vermeyi, öfkenin fizyolojik uyarılma ve saldırganlığa hazırlanmayı, düşmanca saldırganlığın da acımasızlık ve haksızlık duyguları nı içerdiğini belirtmektedirler. Bazı araştırmacılar da, (Crick ve Grotpeter, 1995; Galen ve Underwood, 1997) dedikodu yapma, sosyal dışlama gibi yollarla ilişkileri bozarak zarar verme amacı taşıyan başka bir saldırganlık türü olan ilişkisel saldırganlıktan bahsetmektedirler (akt., Moeller, 2001, s. 25). Dodge ve Coie (1987) proaktif ve reaktif saldırganlık olarak iki tür saldırganlıktan söz etmektedirler. Bu ayrıma göre reaktif saldırganlık kuramsal temelini engellenme-saldırganlık hipotezinden almaktadır. Engellenme ve provokasyona verilen savunmacı, misilleyici ve öfkeli bir tepki olarak tanımlanmaktadır. Proaktif saldırganlık ise, temelini sosyal öğrenme modelinden almakta ve çevresel pekiştiricilerle kontrol edilen, kasıtlı ve amaçlı bir davranış olarak tanımlanmaktadır. Ergenlik dönemi, fiziksel, zihinsel, psiko-motor, sosyal ve duygusal alanlarda hızlı değişimlerin, mesleki gelişimin yaşandığı ve bireylerin söz konusu bu değişim ve gelişim alanlarında üstesinden gelmek zorunda oldukları görevleri içermektedir (Gander ve Gardiner, 2001). Woolfe ve Dryden (1996) ergenlerin duygusal yaşantılarını düzenlemeye, yeniden yapılandırmaya ve duygusal du- a Dr. Yasemin YAVUZER psikolojik danışma ve rehberlik alanında yardımcı doçenttir. Çalışma alanları arasında ergenlerde saldırganlık, okullarda şiddet, çatışma, kaygı, stres ve yaratıcı drama yer almaktadır. İletişim: Niğde Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü, Rehberlik ve Psikolojik Danışma Ana Bilim Dalı, Niğde, Türkiye. Elektronik posta: yyavuzer@nigde.edu.tr Tel: Fax:

2 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ rumlarda kendi dengesini bulmak için çabalamaya istekli olduklarını ancak, içsel yaşantılarındaki ani değişiklikler ve güçlü duygusal gerilimler nedeniyle, bilişsel değerlendirme, duygu ve davranışlarını denetleme konusunda güçlük çekebileceklerini belirtmektedirler (akt., Yılmaz, 2004). Ayrıca ergenlerin sıklıkla sorun çözme, çatışma çözme, iletişim, öfke yönetimi gibi yaşam becerilerinde de yetersizlik olduğu belirtilmektedir (Breunlin Cimmarusti, Bryant-Edwards ve Hetherington, 2002; Weir, 2005). Dolayısıyla ergenlerin bu dönemde sıklıkla çeşitli problem durumlarıyla karşı karşıya geldiklerini ve bu gelişimsel zorlukların davranışsal alternatiflere sahip olmadıkları için saldırganlığa neden olabileceği söylenebilir. Ayrıca, ergenlikte saldırganlığın düşük benlik saygısı, akran reddi, akran baskısı, akademik başarısızlık gibi bireysel özelliklerin (Miller, 1994) ve yoksulluk, sosyal desteğin sınırlı oluşu, ailenin denetim eksikliği gibi çevresel özelliklerin etkileşimi sonucunda oluştuğunu öne süren görüşler de bulunmaktadır (Coie ve ark., 1993). Günümüzde ergenlerdeki saldırgan davranışların bireysel ve çevresel özelliklerin bileşimi sonucunda oluştuğu görüşü yaygındır. Ergenler zamanlarının önemli bir kısmını akranlarıyla geçirirler. Douvan ve Adelson (1966), ergenliğin erken evresinde, akranlarla ilişkilerin daha önemli olduğunu belirtmişlerdir. Ergenliğin orta evresinde arkadaşın sadık ve güvenilir olması önemlidir. Bu evrede antisosyal davranışlarda artış görülmektedir. Geç evrede ise arkadaşlık, deneyimlerin paylaşımına dayalı daha esnek bir yapı göstermektedir. Akran grubu tarafından ergenin kabul edilmesi ve akranlarının kendisi hakkında iyi düşünceler taşıması, onun için her şeyden önemlidir. Çünkü akran grupları ergene destek, güvenlik, üyelik, özerklik, kendini ifade ve ortak deneyimler sağlar (akt., Coleman, 1980, s. 409). Çoğu ergen olumlu ve değerli akran ilişkilerine sahipken bazıları daha az tatmin edici olan akran ilişkilerine sahiptirler. Yakın ilişkiler kurabilen ergenler; akranları tarafından daha çok sevilmekte, popüler olarak algılanmakta, sosyal açıdan daha yeterli olmaktadırlar (Günaydın ve Yöndem, 2007). Akran ilişkileri araştırmacıları popülerlikle çeşitli nedenlerle ilgilenmişlerdir. Bunlardan biri de, saldırganlık, riskli davranışlar gibi olumsuz davranışlar ile akran grubu içindeki yüksek/düşük statü arasında nasıl bir bağ olduğunu anlamaya çalışmaktır. İlgili alan yazında sosyometrik popülerlik ve algılanan popülerlik olmak üzere iki tür popülerlikten söz edilmektedir (Borch, Hyde ve Cillessen, 2011; Cillessen ve Rose, 2005; Kuryluk ve ark., 2011; Walcott, Upton, Bolen ve Brown, 2008). Sosyometrik popülerlik (SP) akranları tarafından sevilme ve sevilmeme değerlendirmelerinden türetilen akran grubunun sevgisinin bir göstergesidir. Algılanan popülerlik ise, akranları arasında en çok ve en az popüler olduğuna inanılan çocuk/ergenlerin sorulmasıyla değerlendirilir ve sosyal görünürlüğün bir ölçüsü olarak kabul edilir. Bu çalışmada SP ve saldırganlık arasındaki ilişki incelenmiştir. Sosyometrik popüler gençler genellikle yüksek düzeyde işbirlikçi ve olumlu sosyal davranış, düşük düzeyde saldırganlık gösterirler (Cillessen ve Rose, 2005). Bu durum tersinden bakıldığında da doğrudur. Saldırgan ergenler saldırgan olmayan akranlarına göre, daha çok reddedilme ile karşılaşmakta, kişiler arası ilişkilerde yetersizlikler göstermektedirler (Mundy, 1997). Dolayısıyla alan yazında saldırganlık ile SP arasında negatif yönde bir ilişki olduğunu saptayan birçok araştırma vardır (örneğin Borch ve ark., 2011; Guerra, Asher ve DeRosier, 2004; Kuryluk ve ark., 2011; Walcott ve ark., 2008). Saldırgan gençler genellikle akranları tarafından sevilmezler. Fakat akranları tarafından sevilmeme her zaman saldırganlık ile ilişkili değildir. Reddedilen çocuklar/ergenler saldırgan olabileceği gibi utangaç da olabilirler (Cillessen, IJzendoorn, Lieshout ve Hartup, 1992) veya kurban olarak saldırgan davranışlara maruz kalabilirler (Duncan, 1999; Pulido, Martin-Seoane ve Diaz-Aguado, 2010). Diğer taraftan akranları tarafından kabul edilmek de her zaman olumlu sosyal davranışlarla sonuçlanmaz. Walcott ve arkadaşları (2008) da 7. sınıf öğrencilerinde saldırganlık ve SP arasındaki doğrusal ve eğrisel ilişkileri incelediği çalışmasında, saldırganlığın hem düşük hem de yüksek SP ile ilgili olduğunu bulmuştur. Ayrıca, Stormshak, Bierman, Bruschi ve arkadaşları (1999) saldırganlık ve SP arasında saldırganlığın normal karşılandığı sınıflarda erkekler için pozitif yönde ilişki olduğunu saptamışlardır (akt., Kuryluk ve ark., 2011). Schoot, Vender, Boom ve Brugman da (2010) antisosyal davranış gösteren gençlerin popüler grup da dahil olmak üzere her statü grubunda olabileceğini saptamışlardır. Bu araştırma bulguları SP nin hem düşük hem de yüksek seviyelerinde saldırganlığın artabileceğini düşündürmektedir. Bu araştırmanın çıkış noktalarından birisi bu düşüncedir. Yukarıdaki açıklamalarda da görüldüğü gibi yurtdışında saldırganlık ve SP arasındaki ilişkileri inceleyen çok sayıda araştırma olmasına rağmen ülkemizde bu konuda yapılan araştırmalar (Demir-Şad, 2007; Yılmaz-Anatca, 2010) oldukça azdır. Araştırmalardan yalnızca biri ergenler üzerinde yapılmıştır ve sonuç olarak reddedilen ergenlerin kabul 768

3 YAVUZER / Ergenlerde Saldırganlık ve Sosyometrik Popülerlik Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi edilen ergenlere göre daha fazla saldırgan davranış sergiledikleri bulunmuştur (Demir-Şad, 2007). Bu çalışmada, ergenlerde saldırganlık (fiziksel, sözel, öfke, düşmanlık ve dolaylı) ile SP arasındaki hem doğrusal hem de eğrisel ilişkileri saptamak amaçlanmıştır. Çalışmanın bu içeriği ile hem alanda az olan çalışmaları desteklemesi, hem de bulgularının alanda yeni çalışmalara kaynak oluşturması açısından önemli olduğu düşünülmektedir. Aynı zamanda saldırganlık ve SP arasındaki doğrusal ve eğrisel ilişkilerin anlaşılmasına katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Ayrıca, ergenlerde saldırganlığın nedenlerinin belirlenmesi, saldırganlık eğilimlerini azaltacak önlemlerin alınmasında oldukça önemlidir. Bu araştırmanın bulgularının ergenlerle çalışan okul yöneticileri, öğretmenler ve psikolojik danışmanlara saldırganlığı önlemeye/azaltmaya yönelik önlemler alırken ve hedef belirlerken yol gösterici olabileceği düşünülmektedir. Yöntem Model Bu araştırma, saldırganlık ve sosyometrik popülerlik arasındaki ilişkileri incelemeye yönelik ilişkisel ve nicel bir çalışmadır. Araştırmanın verileri beşli likert tipi yanıtları içeren saldırganlık ölçeği (özdeğerlendirme) ve sosyometrik ölçüm (en çok ve en az tercih edilen) kullanılarak toplanmıştır. Saldırganlık ve SP puanları önce cinsiyet değişkenine göre incelenmiş, daha sonra saldırganlık (bağımlı değişken) ile SP (yordayıcı değişken) arasındaki hem doğrusal hem de eğrisel ilişkiler incelenmiştir. Evren ve Örneklem Araştırmanın evrenini Niğde il merkezinde bulunan 20 resmi ilköğretim okulunda 8. Sınıfta öğrenim gören toplam 1620 ergen oluşturmaktadır. Her bir ilköğretim okulunun 8.sınıflarından seçkisiz örnekleme yöntemiyle birer sınıf belirlenerek araştırmanın örneklemi oluşturulmuştur. Dolayısıyla örneklem 20 ilköğretim okulunda ve 20 ayrı sınıfta öğrenim gören 524 ergenden oluşmaktadır. Ergenlerin 257 si (%49) kız, 267 si (%51) erkektir. Yaşları arasında değişmektedir. Örneklemin 8. sınıf öğrencileri arasından seçilmesinin nedeni, ergenliğin erken evresinde saldırgan davranışların daha yoğun olması (Orpinas, Engquist, Grunbaum ve Parcel, 1995; Şakrak, 1987) ve akranlarla ilişkilerin önem (Douvan ve Adelson, 1966 dan akt., Coleman, 1980, s. 409) kazanmasıdır. Veri Toplama Araçları Saldırganlık Ölçeği (SÖ): Buss ve Perry (1992) tarafından geliştirilmiş, Buss ve Warren tarafından (2000) güncellenmiş olan Aggression Questionnaire adlı ölçeğin Türkçe uyarlaması Can (2002) tarafından yapılmıştır. Ölçek beşli Likert tipi yanıtlar içermekte ve 34 maddeden oluşmaktadır. Ölçekten alınabilecek en yüksek puan 170, en düşük puan 34 dür. Ölçekten alınan puanlardan 58 ve aşağısı düşük, 59 ve 110 arası normal, 110 ve üzeri yüksek saldırganlık düzeyine işaret etmektedir (Buss ve Warren; Can). Saldırganlık ölçeği beş alt ölçekten oluşmaktadır: Fiziksel saldırganlık, sözel saldırganlık, öfke, düşmanlık ve dolaylı saldırganlık. Ölçekte alt ölçek puanlarına ve toplam puanlara bakılmaktadır. Ölçek Can tarafından DSM IV ölçütlerine göre tanı almayan sağlıklı ve gönüllü 300 kişiye uygulanmıştır. Güvenirliğin incelenmesinde Cronbach Alfa katsayısı toplam ölçüm için r=.91, alt ölçekler için r=.53 ve.83 arasında bulunmuştur. Saldırganlık ölçeği içinde bulunan beş alt ölçeğin birbirleri ile olan korelasyonları r=.54 ve.72 arasındadır. Test tekrar test güvenirliği için toplam puanda iki uygulama arasındaki korelasyon katsayısı r=.85 dir. Alt ölçeklerde ise r=.69 ile r=.84 arasında değişmektedir Benzer ölçekler geçerliği için Saldırganlık Ölçeği ile birlikte Sürekli Öfke-Öfke İfade Tarzı Ölçeği kullanılmıştır. Korelasyon katsayıları alt ölçeklerde r=.55 ile r=.74 arasında değişmektedir (Can). Ölçeği Kula (2008), Eroğlu (2009), Karataş ve Gökçakan (2009), Gündoğdu (2010), Yavuzer ve Üre (2010) ve Donat-Bacı (2011), geçerlik ve güvenirlik çalışmalarını yaparak ergen grubunda kullanmışlardır. Donat-Bacı ölçeğin ergenler için doğrulayıcı faktör analizini 9-18 yaş grubunda olan 486 öğrenciyle yapmıştır. Modele ilişkin uyum indeks değerlerini X 2 /sd=1.97, CFI=.89, GFI=.88, AGFI=.86, RMR=.09, RMSEA=.04 bulmuştur. Değerlerin kritik değerlerin biraz altında kalmasını örneklem büyüklüğü veya modelin karmaşıklığı ile ilişkilendirmiştir. Bu çalışma kapsamında da ölçeğin yapı geçerliği doğrulayıcı faktör analizi (DFA) ile incelenmiştir. DFA çalışma grubunda yer alan 210 ergenle yapılmıştır. DFA da sınanan modelin uyum yeterliğini belirlemek için pek çok uyum indeksi kullanılmaktadır. Bunlardan GFI, CFI, NFI, RFI, IFI ve AGFI indeksleri için kabul edilebilir uyum değeri.90 ve mükemmel uyum değeri.95 olarak kabul edilmektedir (Marsh, Hau, Artelt, Baumert ve Peschar, 2006). RMSEA için ise.08 kabul edilebilir uyum, ve.05 mükemmel uyum değeri olarak kabul edilmektedir (Stevens, 2002, s. 433). Yapılan DFA da uyum iyiliği indeksleri X 2 /sd= 1.39, CFI=.98, GFI=.85, AGFI=.84, RFI=.91, NFI=.92, 769

4 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ IFI=.98, RMSEA=.04 olarak bulunmuştur. Ölçeğin 3. ve 30. maddeleri çıkarıldığında daha iyi uyum göstermektedir. Ancak ölçeğin orijinal yapısını bozmamak için bu iki madde ölçekten çıkarılmamış ve bu haliyle kullanılmıştır. Sosyometrik Ölçüm: Sosyometri en genel tanımıyla belli kriterler dikkate alındığında, bir grup içinde, kimlerin kimleri kabul ya da reddettiğinin sayısal olarak belirlenmesidir (Dökmen, 1988). Alan yazındaki araştırmaların sosyometrik popüler öğrencileri belirlemek için iki farklı yönteme başvurdukları görülmektedir. (i) Bazı araştırmacılar sosyometrik popülerliği en çok sevilme sayısından en az sevilme sayısını çıkararak hesapladıkları bir puanla temsil etmektedirler (Borch ve ark., 2011; Guerra ve ark., 2004; Kuryluk ve ark., 2011; Walcott ve ark., 2008). (ii) Diğer bazı araştırmacılar ise bu puanları kullanmak yerine sosyal tercih ve sosyal etki boyutlarına göre popüler, reddedilen, ihmal edilen, tartışmalı ve ortalama şeklinde bir sınıflandırmayı kullanmaktadırlar (Coie, Dodge ve Coppotelli, 1982; Pulido ve ark., 2010; Schoot ve ark., 2010). Bu çalışmada veriler doğrusal ve eğrisel eğilimler açısından incelendiği için SP yukarıda bahsedilen birinci yöntem kullanılarak belirlenmiştir. Araştırmacı tarafından önceden hazırlanan formlara öğrencilerden (i) bu sınıfta birlikte zaman geçirmeyi en çok istediği (ii) bu sınıfta birlikte zaman geçirmeyi en az istediği üçer arkadaşının isimlerini yazmaları istenmiştir. Öğrencilere sınıf listesi dağıtılarak o gün sınıfta olmayan öğrencilerin gözden kaçması engellenmiştir. Veriler bu şekilde toplandıktan sonra her bir öğrencinin birinci ve ikinci durumdaki ham puanları, kendi sınıflarının aritmetik ortalama ve standart sapmalarına göre z puanlarına dönüştürülmüştür. Daha sonra Coie ve arkadaşlarının (1982) önerdiği yöntemle, her bir öğrencinin sevilme (Liking) puanından sevilmeme (Disliking) puanı çıkarılarak SP puanları hesaplanmıştır. Aynı yöntem daha önce Türkiye de ilköğretim öğrencileri ile yapılan araştırmalarda da (örneğin, Demir ve Kaya, 2008; Oral, 2007) kullanılmıştır. Verilerin Çözümlenmesi ve İşlem Araştırmada ön analizlerde cinsiyetin SP ve saldırganlık üzerindeki etkisi çok değişkenli varyans analizi (MANOVA) ile değişkenler arasındaki ilişkiler Pearson Momentler Çarpımı Korelasyon analizi ile incelenmiştir. SP ve saldırganlık ilişkisini değerlendirmek için regresyon analizi (linear ve quadratic) kullanılmıştır. Analiz yapılmadan önce regresyon analizinin varsayımları test edilmiştir. Normallik ve doğrusallık varsayımlarının karşılandığı belirlenmiştir. Veri analizinde veriler aykırı değer açısından incelenmiş, Mahalanobis uzaklık değerine sahip olan aykırı değerlerin yer aldığı kızlara ait verilerden 10 ve erkeklere ait verilerden 10 gözlem veri setinden çıkarılmıştır. Ayrıca, Tolerans ve VIF değerleri de kabul edilir sınırlar içindedir. Otokorelasyonu test etmede Durbin-Watson katsayısı kullanılmıştır. Durbin-Watson değerleri 1.72 ve 1.96 dır. Araştırma bulguları hem saldırganlık hem de SP açısından kızlarla erkekler arasındaki farklılığa işaret etmektedir (örneğin Cillessen ve Borch, 2006; French, 1988, 1990; Guerra ve ark., 2004; Kuryluk ve ark., 2011). Bu nedenle cinsiyetin saldırganlık ve SP üzerindeki etkisini belirlemek için ön analiz yapılmış, puanların cinsiyete göre farklılık göstermesi nedeniyle veriler kız ve erkek ergenler için ayrı ayrı çözümlenmiş ve saldırganlığın her bir formu için beş ayrı regresyon analizi yapılmıştır. Önceki araştırmalar ergenlik döneminde SP ve saldırganlık biçimleri arasındaki bazı ilişkileri en iyi eğrisel ilişkilerin açıklayabileceğini düşündürmektedir (Walcott ve ark., 2008). Bu nedenle her bir analizde sırasıyla linear (adım 1) ve quadratic (adım 2) regresyon analizi yapılmıştır. Veriler 2012 güz döneminde, 20 ayrı ilköğretim okulundaki 8. sınıfta öğrenim gören ergenlerin kendi sınıflarında ve rehberlik saatlerinde toplanmıştır. Araştırmacı tarafından araştırmanın amacına ilişkin kısa bir bilgi verildikten sonra gönüllü olan ergenlere önce sosyometrik ölçüm yapılmış ardından saldırganlık ölçeği uygulanmıştır. Öğrencilere verdikleri yanıtların gizli tutulacağı söylenmiş ve samimi yanıt vermeleri istenmiştir. Ölçeklerin uygulanması yaklaşık olarak dakika sürmüştür. Bulgular Bu bölümde, Saldırganlık ve SP puanlarının cinsiyet değişkenine göre incelenmesine, değişkenler arasındaki korelasyonel ilişkilere, saldırganlık (bağımlı değişken) ile SP (yordayıcı değişken) arasındaki doğrusal ve eğrisel ilişkilere ilişkin bulgular sunulmuştur. Sosyometrik Popülerlik ve Saldırganlık Puanlarının Cinsiyete Göre İncelenmesi Ergenlerin fiziksel saldırganlık (F (1-522) = 16.04, p<.05) ve SP (F (1-522) = 7.56, p<.05) puanları cinsiyete göre anlamlı farklılık göstermektedir. Bu bulgulara göre erkek ergenlerin fiziksel saldırganlık puanlarının kızlara göre, kız ergenlerin de SP puanlarının erkeklere göre daha yüksek olduğu söylenebilir. Saldırganlığın diğer boyutlarından sözel saldırgan- 770

5 YAVUZER / Ergenlerde Saldırganlık ve Sosyometrik Popülerlik Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi lık (F (1-522) = 3.17, p>.05), öfke (F (1-522) =.45, p>.05), düşmanlık (F (1-522) = 2.38, p>.05) ve dolaylı saldırganlık (F (1-522) = 1.23, p>.05) puanlarında cinsiyete göre anlamlı bir farklılık saptanmamıştır. Değişkenler Arasındaki İlişkiler Fiziksel saldırganlık ve SP için cinsiyet farklılıklarını gösteren ön analize dayalı olarak korelasyon analizi kızlar ve erkekler için ayrı ayrı yapılmıştır. Değişkenler arasındaki korelasyon katsayıları ile değişkenlere ilişkin aritmetik ortalama ve standart sapma değerleri tablo 1 de sunulmuştur. Tablo 1 incelendiğinde, erkek ergenlerin SP puanları ile fiziksel saldırganlık (r= -.23, p<.01), sözel saldırganlık (r= -.15, p<.05), öfke (r= -.18, p<.01), düşmanlık (r= -.25, p<.01), ve dolaylı saldırganlık (r= -.24, p<.01) puanları arasında negatif yönde bir ilişkinin olduğu görülmektedir. Kız ergenlerin SP puanları ile fiziksel, sözel, dolaylı saldırganlık, öfke ve düşmanlık puanları arasında ise anlamlı bir ilişki bulunmamıştır. Bu nedenle kız ergenlerden elde edilen verilerle regresyon analizi yapılmamıştır. Erkek ergenler için SP ve saldırganlık türleri arasındaki ilişkileri açıklamaya yönelik linear (adım 1) ve quadratic (adım 2) regresyon analizi sonuçları tablo 2 de verilmiştir. Tablo 2 incelendiğinde, erkek ergenler için SP nin beş tür saldırganlık (fiziksel, sözel, öfke, düşmanlık ve dolaylı) üzerinde de doğrusal etkisinin istatistiksel olarak anlamlı olduğu görülmektedir. Doğrusal etkiler için negatif β, SP düşük olduğunda saldırganlığın bütün türlerinin yüksek düzeyde olduğunu göstermektedir. Tablo değerlerine bakıldığında SP, Fiziksel Saldırganlık düzeyinin %5 (R 2 =.05) ni, Sözel Saldırganlık düzeyinin %2 (R 2 =.02) sini, Öfke düzeyinin %3 (R 2 =.03) nü, Düşmanlık düzeyinin %6 (R 2 =.06) sını, Dolaylı Saldırganlık düzeyinin %6 (R 2 =.06) sını açıklamaktadır. Ayrıca, SP nin fiziksel, sözel, dolaylı saldırganlık ve düşmanlık üzerinde eğrisel etkisinin istatistiksel olarak anlamlı olduğu görülmektedir. Eğrisel etkiler için daha düşük ama istatistiksel olarak anlamlı olan β, fiziksel, sözel, dolaylı saldırganlık ve düşmanlık düzeylerinin SP nin daha yüksek seviyelerinde de arttığını göstermektedir (Şekil 1, 2, 3 ve 4). Quadratic regresyon analizine ilişkin tablo değerlerine bakıldığında SP, Fiziksel Saldırganlık düzeyinin %8 (R 2 =.08) ini, Sözel Saldırganlık düzeyinin %4 (R 2 =.04) ünü, Düşmanlık düzeyinin %8 (R 2 =.08) ini, Dolaylı Saldırganlık düzeyinin %8 (R 2 =.08) ini açıklamaktadır. Bu bulgulara göre, düşük ve yüksek SP FS, SS, D ve DS düzeylerini de artırmaktadır. Öfke düzeyi ise SP nin yalnızca düşük olması durumunda artmaktadır. Fiziks el S aldırganlık 40,00 30,00 20,00 10,00 0,00-6,00-4,00-2,00 0,00 S osyometrik popularite element_scatter_1 Linear Quadratic 2,00 Şekil 1. FS ve SP Arasındaki Doğrusal ve Eğrisel Eğilimler 4,00 Tablo 1. Değişkenler Arasındaki Korelasyon Katsayıları İle Değişkenlere İlişkin Aritmetik Ortalama ve Standart Sapma Değerleri Ort. Ss 1.SP 2.FS 3.SS 4.Ö 5.D 6.DS 1. SP FS ** SS *.56** 1.00 Erkek 4. Ö **.59**.52** D **.62**.50**.57** DS **.61**.50**.49**.57** SP FS Kız 3. SS * Ö *.50* D *.48*.60* DS *.49*.61*.44* 1.00 *p<.05, **p<.01, n erkek = 267, n kız = 257. Not: Sosyometrik Popülerlik (SP), Fiziksel Saldırganlık (FS), Sözel Saldırganlık (SS), Öfke (Ö), Düşmanlık (D), Dolaylı Saldırganlık (DS) olarak kısaltılmıştır. 771

6 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ Tablo 2. Sosyometrik Popülerlik ve Saldırganlık Türleri Arasındaki Doğrusal ve Eğrisel İlişkiler İçin Regresyon Analizi Sonuçları Fiziksel S. Sözel S. Öfke Düşmanlık Dolaylı S. R 2 b R 2 b R 2 b R 2 b R 2 b Adım 1 (Linear) Sosyometrik Popülerlik *** ** ** *** *** Adım 2 (quadratic) Sosyometrik Popülerlik.08.20**.04.14* **.08.16** *p<.05, **p<.01, ***p< ,00 20,00 15,00 10,00 5,00 S özel S aldırganlık -6,00-4,00-2,00 0,00 S osyometrik popularite element_scatter_1 Linear Şekil 2. SS ve SP Arasındaki Doğrusal ve Eğrisel Eğilimler 35,00 Dolaylı S aldırganlık 30,00 30,00 25,00 25,00 20,00 20,00 15,00 10,00 15,00 Düşmanlık 5,00 10,00-6,00-4,00-2,00 0,00 S osyometrik Popularite Quadratic 2,00 2,00 5,00 Şekil 3. D ve SP -6,00 Arasındaki -4,00Doğrusal -2,00ve Eğrisel 0,00Eğilimler S osyometrik Popularite Şekil 4. DS ve SP Arasındaki Doğrusal ve Eğrisel Eğilimler Tartışma 4,00 element_scatter_1 Linear Quadratic element_scatter_1 Linear Quadratic Ergenlerde saldırganlık ile SP arasındaki hem doğrusal hem de eğrisel ilişkileri saptamayı amaçlayan bu araştırmada, ön analizle SP ve saldırganlık için cinsiyet farklılıklarının olup olmadığı incelenmiştir. 2,00 4,00 4,00 İnceleme sonucunda erkek ergenlerin FS puanlarının kızlara göre, kız ergenlerin SP puanlarının erkeklere göre daha yüksek olduğu bulunmuştur. Bu bulgu, erkeklerin kızlara göre fiziksel yönden daha saldırgan, kızların da erkeklere göre daha yüksek SP puanlarına sahip olduğunu gösteren araştırma bulgularıyla paralellik göstermektedir (örneğin Cillessen ve Borch, 2006; French, 1988, 1990; Guerra ve ark., 2004; Kuryluk ve ark., 2011). Bu çalışmada yalnızca fiziksel saldırganlık boyutunda cinsiyete ilişkin anlamlı farkın olması, sosyal normlardan dolayı erkeklerin saldırganlığı fiziksel olarak daha rahat ifade etmelerine bağlanabilir. Ülkemizde sosyalleşme süreci içinde erkek çocuğa cesur, atılgan, erkekliğinden mağrur olma öğretilirken kız çocuk korkak, utangaç, çekingen yetiştirilir (Marangoz, 2004). Dolayısıyla bu durum erkeklerin saldırgan davranışlarının destekleniyor olması, onlara sosyal kabul görme gibi kazançlar sağlaması ve erkeklerde saldırganlığın erkeklik göstergesi (Atay, 2004, s. 11) olarak algılanmasından ve aynı zamanda kızların saldırgan davranışları için daha fazla sosyal yaptırımların olmasından (Borch ve ark., 2011) kaynaklanıyor olabilir. Kızların erkeklere göre akranlarına daha fazla bağlandıkları (Günaydın ve Yöndem, 2007) daha fazla olumlu davranış sergiledikleri, buna bağlı olarak da akranları tarafından daha içten ve destekleyici olarak algılandıkları (Kumru, Carlo ve Edwards, 2004) belirtilmektedir. Bu açıdan bakıldığında kızların saldırganlık puanlarının düşük, SP puanlarının yüksek olması anlaşılabilir bir sonuçtur. Bu çalışmada FS ve SP puanlarının cinsiyete göre farklılık göstermesi nedeniyle korelasyon analizi kızlar ve erkekler için ayrı ayrı yapılmıştır. Erkek ergenlerde SP saldırganlığın beş boyutuyla da negatif yönde bir ilişkiye sahiptir. Kız ergenlerde ise SP ile saldırganlığın beş boyutu arasında anlamlı bir ilişki bulunmamıştır. Alan yazında reddedilmenin kız ve erkeklerde farklı davranış kalıplarına neden olabileceği belirtilmektedir. Wood, Cowan ve Baker (2002) de, kız çocukları için açık saldırganlık ile akran reddi arasında bir ilişki olmadığını ve akran reddinin kız çocuklarda uyumsuzluğa daha sık neden olabileceğini belirtmektedir. Akranları tarafından reddedilen kızların akranları tarafından kabul edilen kızlardan daha fazla anksi- 772

7 YAVUZER / Ergenlerde Saldırganlık ve Sosyometrik Popülerlik Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi yete yaşadıkları ve içe kapanık oldukları, erkeklerin ise reddedilen grubun kabul edilen gruba göre daha fazla saldırganlık ve davranım problemleri gösterdikleri saptanmıştır (French, 1988, 1990). Bu bağlamda akran reddi kızlar için saldırganlık gibi dışavuruk problem davranışlarla ilişkili olmayabilir. Belki de akranları tarafından tercih edilmeyen kız ergenler sosyal ilişkilerine zarar vermemek veya akranları tarafından sevilmeyi korumak için saldırganlıktan farklı davranışlar ortaya koyuyor olabilirler. Bu çalışmada yalnızca saldırganlık ve SP arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Gelecekteki çalışmalarda SP nin farklı değişkenlerle ilişkisi cinsiyet farklılıkları açısından incelenebilir. Kız ergenlerde SP ile saldırganlığın beş boyutu arasında anlamlı bir ilişki olmadığı için regresyon analizi yapılmamıştır. Erkek ergenler için regresyon analizi sonuçları SP nin FS, SS, Ö, D ve DS üzerinde negatif doğrusal etkisinin olduğunu göstermektedir. Diğer bir deyişle, en az tercih edilen erkek ergenlerin saldırganlık (beş türünde) düzeyleri yüksek bulunmuştur. Bilindiği gibi, SP akran grubunun sevgisinin bir göstergesidir. Sosyometrik popüler gençler akranları tarafından yüksek düzeyde kabul, düşük düzeyde reddedilen gençlerdir. Önceki araştırma bulguları çoğunlukla akran grubu tarafından sevilen ergenlerin daha sosyal, sevilmeyen ergenlerin ise daha saldırgan olduğunu göstermektedir (Borch ve ark., 2011; Cillessen ve Rose, 2005; Guerra ve ark., 2004; Kuryluk ve ark., 2011; Mundy, 1997; Walcott ve ark., 2008; Yılmaz-Anatca, 2010). Bu araştırmaların yanında reddedilen ergenlerin her zaman saldırgan olmadıkları, utangaç olabilecekleri (Cillessen ve ark., 1992), veya kurban olarak saldırgan davranışlara maruz kalabilecekleri de (Duncan, 1999; Pulido ve ark., 2010) saptanmıştır. Bu araştırmada doğrusal etkilerin incelenmesinden sonra eğrisel etkiler incelenmiştir ve en çok tercih edilen ergenlerin de saldırganlık (öfke hariç) düzeylerinin yüksek olduğu bulunmuştur. Bu bulgulara göre, düşük ve yüksek SP erkek ergenlerin FS, SS, D ve DS düzeylerini artırmaktadır. Öfke düzeyi ise SP nin yalnızca düşük olması durumunda artmaktadır. Saldırganlığın duygusal bileşenini oluşturan öfkenin planlanarak ortaya çıkan bir durum olmadığı, çoğunlukla engellenme, haksızlığa uğrama, eleştirilme, küçümsenme gibi durumlarda oluştuğu belirtilmektedir (Balkaya ve Şahin, 2003; Lohr, Olatunji, Baumester ve Bushman, 2007). Yüksek SP akran grubunun sevgisinin bir göstergesidir. Dolayısıyla akran grubu tarafından sevilen/tercih edilen ergenlerin öfke düzeylerinin düşük olmasının kuramsal açıdan beklenen bir sonuç olduğu söylenebilir. Eğrisel ilişkiler (Şekil 1, 2, 3, 4) yüksek SP nin de ergenlerin saldırganlık düzeylerini anlamlı bir şekilde açıkladığını göstermektedir. Walcott ve arkadaşlarının (2008) saldırganlığın hem düşük hem de yüksek SP ile ilişkili olduğunu belirlediği araştırma sonuçları bu araştırmanın bulgularını destekler niteliktedir. Carney ve Merrell (2001) popüler saldırgan zorbaların, diğer popüler çocuklarla birlikte olmaktan hoşlandıklarını ve saldırganlıklarından kaynaklı önemli sosyal sorunlar yaşamadıklarını belirtmektedirler (akt., Gökler, 2009). Popüler olmayan saldırgan zorbalar ise, diğerleri tarafından reddedilen, dışlanan ve saldırganlıklarını dikkat çekmenin bir yolu olarak kullanan çocuklardır (akt., Gökler, 2009). Pişkin ve Ayas (2005), lise öğrencileri üzerinde yaptıkları bir araştırmada, zorbaların özsaygı düzeylerinin yüksek olduğunu ve daha dışadönük çocuklar olduklarını, utangaçlık düzeylerinin ise daha düşük olduğunu bulmuşlardır. Dolayısıyla birçok saldırgan akranları tarafından sevilmeyen ergenler olsa da, bazı çok tercih edilen ergenler kendi sevilme/tercih edilme durumu için olumsuz sonuçlar vermeyecek şekilde saldırganlığı kullanabilirler. Cillessen ve Mayeux e (2004) göre, ergenler diğer yollarla elde ettikleri statülerini korumak için saldırganlığa başvurabilirler. Yüksek düzeyde kabul edilen ergenler kendi grupları içindeki sınırlarını korumak için de saldırganlığı kullanabilirler. Hatta akranlar saldırganlığı sosyal pekiştireçlerle cesaretlendirebilirler (Austin ve Sciarra, 2012, s.343). Ayrıca, kurbanların saldırganlardan daha fazla reddedildiği belirtilmektedir (Duncan, 1999; Pulido ve ark.,, 2010). Bazı saldırgan ergenlerin kurbanları ve eğer varsa kurbanlarının arkadaşları tarafından tercih edilmiyor olmaları kendi arkadaşlarına sahip oldukları için SP düzeylerini etkilememiş olabilir. Bu çalışmanın sonuçlarına göre, erkek ergenlerin SP puanlarının düşük ve yüksek olması (öfke boyutu hariç) yüksek saldırganlığa neden olmaktadır. Başka bir ifadeyle erkek ergenler arasında yalnızca akranları tarafından reddedilmek değil aynı zamanda akranları arasında popüler (tercih edilen) olmak da saldırganlığa neden olmaktadır. Bilindiği gibi, saldırganlık ve şiddet içeren öğrenci davranışları okuldaki eğitsel çabaları engelleyen istenmeyen davranışlar kapsamındadır. Dolayısıyla bu araştırmanın bulguları okullarda saldırganlığın/şiddetin önlenmesi çalışmalarında uygulayıcılar için önemli bir bulgudur. Bu bulgu, ergenlerle çalışan okul yöneticileri, öğretmenler ve psikolojik danışmanların saldırganlığı önlemeye/azaltmaya yönelik önlemler alırken sosyometrik popülerliği yüksek, özellikle erkek ergenleri göz ardı etmemeleri gerektiğini düşündürmektedir. Bazı popüler gençlerin saldırgan davranmaları, kendi arkadaş grubuna sahip 773

8 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ olmalarından ve kendi grupları içindeki akranlarının onların saldırgan davranışları üzerindeki pekiştirici etkisinden kaynaklanıyor olabilir. Saldırganlığı önlemeye yönelik okul-temelli programlar hazırlanırken saldırganlığı sosyal olarak ödüllendiren akran gruplarının saldırgan davranışları pekiştiren kriterlerini/ davranış biçimlerini değiştirme üzerine de odaklanan uygulamalara/etkinliklere yer verilebilir. Ülkemizde saldırganlık ve SP arasındaki ilişkiyi inceleyen araştırmalar yok denecek kadar azdır. İlerideki araştırmalarda saldırganlığı kullanan bazı gençleri daha popüler kılan nedenlerin araştırılması, bu yapılar arasındaki karmaşık etkileşimi aydınlatmaya yardımcı olabilir. Ayrıca akran reddinin çocuklar/gençler üzerinde uzun dönemdeki sonuçları erken/orta/son ergenlik yıllarında boylamsal araştırmalarla incelenebilir. Popülerlik akran grubu tarafından sevilmenin bir göstergesi (sosyometrik) ve sosyal görünürlüğün bir ölçüsü (algılanan) olarak gruplanmaktadır. Popülerlik bazen saldırganlıkla gösterilen sosyal baskınlıkla ilişkili olduğundan, bazı saldırgan ergenler çok sevilmese bile popüler olarak algılanabilirler. Bu çalışmada yalnızca SP ve saldırganlık arasındaki ilişki incelenmiştir. Gelecek çalışmalarda SP ve algılanan popülerliğin saldırganlıkla ilişkisinin birlikte ele alınmasının daha açıklayıcı olacağı düşünülmektedir. Ayrıca saldırganlık ve SP için sosyoekonomik düzey (SED) önemli bir değişken olabilir. SED değişkeninin incelenmemesi bu çalışmanın diğer bir sınırlılığıdır. Araştırmanın sınırlılıklarından diğeri de çalışma grubunun Niğde il merkezindeki 8. sınıfa devam eden ergenlerden oluşmasıdır. Gelecekteki çalışmalarda öğrenci olmayan, farklı bölgelerden ergenlerin de örnekleme dahil edilmesinin ve SED değişkeninin dikkate alınmasının uygun olacağı düşünülmektedir. 774

9 Educational Sciences: Theory & Practice - 13(2) Spring Educational Consultancy and Research Center Investigation of Relationship between Aggression and Sociometric Popularity in Adolescents Yasemin YAVUZER a Nigde University Abstract In this study, it was aimed to determine the linear and curvilinear relationships between adolescent aggression and sociometric popularity. 524 adolescents randomly selected from 20 elementary schools in Nigde city center formed the study group. The participants were from 8th grade in 20 different classrooms. The research data were collected by applying Aggression Scale and doing Sociometric Measurement. Sociometric Measurement was done by asking the students to write the names of three of their friends from their classroom on preprepared forms that (i) they most want to spend time with (ii) they least want to spend time with. Since the aggression and sociometric popularity scores showed differences based on gender, analyses were performed separately for girls and boys. Because there was not a meaningful relationship between girls sociometric popularity scores and aggression (in five types) scores, regression analysis was not conducted with the data obtained from female adolescents. For boys, linear and quadratic regression analysis was carried out to explain the relationships between their sociometric popularity and aggression. The results showed that the least preferred and the most preferred boys aggression (except anger) levels were high. Key Words Aggression, Sociometric Popularity, Adolescents, Linear Trends, Curvelinear Trends. Aggression is defined as behaviors intended to harm (Dodge, Coie, & Lynam, 2006 cited in Kuryluk, Cohen, & Audley-Piotrowski, 2011). Moeller (2001) classifies aggression as physical and verbal aggression and Buss and Perry (1992) classifies it as physical, verbal and indirect aggression. Some researchers (Crick & Grotpeter, 1995; Galen & Underwood, 1997) stated another kind of aggression kind that aims to harm by breaking relationships in ways like gossiping and social exclusion (cited in Moeller, 2001, p. 25). Dodge and Coie (1987) mention two types of aggression: proactive and reactive aggressions. Adolescent is a period when occur physical, mental, psycho-motor, social and emotional changes and vocational development and includes development tasks that individuals have to achieve (Gander & Gardiner, 2001). It is reported that adolescents are inadequate life skills such as problem-solving, conflict resolution, communication, anger management (Breunlin Cimmarusti, Bryant-Edwards, & Hetherington, 2002; Weir, 2005; Yılmaz, 2004). Therefore, it can be said that adolescents are often faced with various developmental problems during this period and these problems may lead to aggression due to they have not alternative behaviors. There are also views that suggest aggression to be formed from the interaction of individual characteristics like low self-esteem, peer rejection and academic failure and environmental characteristics like poverty, limited social support (Coie et al., 1993; Miller, 1994). Today, the view that aggression occurs as a combination of individual and environmental characteristics is widely accepted. It is pointed out that the peer relationships are more important during the early stages of adolescence (Douvan & Adelson, 1966 cited in Coleman, 1980, p. a Yasemin YAVUZER, Ph.D., is currently an assistant professor at the department of educational sciences, guidance and psychological counseling. Her research interests include aggression in adolescent, school violence, conflict, anxiety, stress and creative drama. Correspondence: Niğde University, Faculty of Education, Department of Guidance and Psychological Counseling, Niğde, Turkey. yyavuzer@nigde.edu.tr Phone:

10 EDUCATIONAL SCIENCES: THEORY & PRACTICE 409). While most adolescents have positive and valuable peer relationships, some have less satisfactory peer relationships. One of the reasons why researchers interested in peer relationships focus on popularity is to understand what kind of a link between the negative behaviors like aggression and risky behaviors and high status within the peer group is there. These researchers mention two types of popularity in their studies: sociometric popularity and perceived popularity (Borch, Hyde, & Cillessen, 2011; Cillessen & Rose, 2005; Kuryluk et al., 2011; Walcott, Upton, Bolen, & Brown, 2008). Sociometric popularity (SP) is an indicator of peer group s liking derived from evaluations of liking and disliking by peers. Perceived popularity, on the other hand, is calculated by asking the most and the least popular children/ adolescents among their peers and is considered to be the measure of social visibility. In this study, the relationship between SP and aggression is examined. Sociometrically popular teens generally show high levels of positive social behavior and low levels of aggression (Cillessen & Rose). In literature, there are a lot of studies that detected a negative relationship between aggression and SP (Borch et al.; Guerra, Asher, & DeRosier, 2004; Kuryluk et al.; Mundy, 1997; Walcott et al.). Also, it is stated that victims are more rejected than the aggressors (Duncan, 1999, Pulido, Martin-Seoane, & Diaz-Aguado, 2010). Furthermore, Schoot, Vender, Boom, and Brugman (2010) suggested that teens showing anti-social behavior can be in every status group, including the popular group. Aggressive teens are not liked by their peers. On the other hand, aggression is not related with not being liked by their peers all them time. Rejected children / adolescents can be shy as well as aggressive (Cillessen, Ijzendoorn, Lieshout, & Hartup, 1992). In addition, Stormshak, Bierman, Bruschi et al. (1999) found that there is a positive relationship between aggression and SP in classrooms where aggression is considered normal (cited in Kuryluk et al., 2011; Austin & Sciarra, 2012). These findings suggest that aggression may increase in low and high levels of SP. In addition, the research findings point to differences between girls and boys in terms of both aggression and SP (Cillessen & Borch, 2006; French, 1988, 1990; Guerra et al.; Kuryluk et al.). As seen above, there are many studies examining the relationship between aggression and SP. However, in our country the studies in this subject (Demir-Şad, 2007; Yılmaz-Anatca, 2010) are insufficient. Due to all these reasons, in this study it was aimed to determine the linear and curvilinear relationships between adolescent aggression (physical, verbal, anger, hostility and indirect) and SP. Method Study Group 524 adolescents randomly selected among 1620 adolescents in 20 elementary schools located in Nigde city center form the study group. The reason for this is that aggressive behaviors occur more frequently in early stages of adolescence (Orpinas, Engquist, Grunbaum, & Parcel, 1995; Şakrak, 1987). The participants are from 8 th grade in 20 different classrooms. 257 (49%) of the participants are girls and 267 (51%) of them are boys. Data Collection Tools Aggression Scale (AS): Developed by Buss and Perry and updated by Buss and Warren (2000), the Turkish version of the scale titled Aggression Questionnaire was prepared by Can (2002). The scale consists of fivepoint Likert responses and 34 items. The highest score that could be received from the scale is 170 and the lowest score is points received from the scale indicates low aggression level, points indicates to normal aggression level and 110 or above points indicates to high aggression level (Buss & Warren; Can). The aggression questionnaire is made up of five subscales: Physical aggression, verbal aggression, anger, hostility and indirect aggression. The subscale scores and the total scores are examined in the scale. Kula (2008), Karataş and Gökçekan (2009), Eroğlu (2009), Yavuzer and Üre (2010), Gündoğdu (2010) and Donat-Bacı (2011) used the scale after testing its validity and reliability. In this study, a confirmatory factor analysis (CFA) was conducted. For GFI, CFI, NFI, RFI, IFI and AGFI indexes, acceptable-fit value and best-fit value are considered to be 0.90 and 0.95 respectively (Marsh, Hau, Artelt, Baumert, & Peschar, 2006). As for RMSEA, acceptable-fit value and best-fit value are considered to be 0.08 and 0.05 respectively (Stevens, 2002, p. 433). Fit index values were found to be RMSEA=0.04, NFI=0.92, CFI=0.98, IFI=0.98, RFI=0.91, GFI=0.85 and AGFI=0.84. Sociometric Measurement: Once certain criteria are taken into account, sociometry means numerically detecting who is approved or rejected by whom within a group (Dökmen, 1988). The students were asked to write the names of three of their friends from their classroom on pre-prepared forms that (i) they most want to spend time with (ii) they least want to spend time with. The class list was given to the students so they would not miss any students that were absent on that specific day. Afterwards, each student s raw scores in the first and second state are converted into z scores according to their own class- 776

11 YAVUZER / Investigation of Relationship between Aggression and Sociometric Popularity in Adolescents rooms. Then, the sociometric popularity scores were calculated by computing each student s preference scores from the most preferred to the least preferred using the method that was suggested by Coie, Dodge and Coppotelli (1982). The same method was used in studies with elementary school students in Turkey (e. g., Demir & Kaya, 2008; Oral, 2007). Data Analysis To determine the relationships between the variables, Pearson Product-Moment Correlational Analysis, to test the effect of gender on aggression Multivariate Analysis of Variance (MANOVA) and to assess the relationship between SP and aggression linear (step 1) and quadratic (step 2) regression analysis were respectively used. Process The data were collected from the participants in their own classrooms during the guidance hour in the spring semester of After brief information about the purpose of the study was given to the participants, first sociometric measurement and then aggression scale were applied to the adolescents who volunteered. The students were informed that their responses would be kept confidential and they were asked to provide sincere answers. Application of the scales took approximately minutes. Results Examination of the Effect of Gender on Sociometric Popularity and Aggression The effect of gender on physical aggression (F (1-522) = 16.04, p<.05) and SP (F (1-522) = 7.56, p<.05) scores were meaningful. According to this finding, it can be said that male adolescents physical aggression scores are higher compared to the girls and female adolescents SP scores are higher compared to the boys. There was no meaningful difference in the scores of other aspects of aggression, i.e. verbal aggression, anger, hostility, and indirect aggression (p>.05). Correlation among the Variables For SP and physical aggression, correlation analysis based on preliminary analysis showing the gender differences was done separately for girls and boys. A negative correlation between male adolescents SP scores and physical aggression (r= -.23, p<.01), verbal aggression (r= -.15, p<.05), anger (r= -.18, p<.01), hostility (r= -.25, p<.01) and indirect aggression (r= -.24, p<.01) was found. No correlation between female adolescents SP scores and aggression was found. For this reason, regression analysis was not done with the female adolescents data. For the male adolescents, it was found that SP has linear effect on the five types of aggression. For linear effects, b negative indicates that aggression is at a high level when SP is low. In addition, the curvilinear effect of SP on physical, verbal, indirect aggression and hostility was found to be meaningful. It is found that physical aggression, verbal aggression, hostility and indirect aggression levels that are low for curvilinear effects but meaningful statistically increase in SP s higher levels. According to these findings, it increases the low and high physical aggression, verbal aggression, hostility and indirect aggression levels. The anger level increases only when SP is low. Discussion This study that aims to determine the linear and curvilinear relationships between adolescent aggression and sociometric popularity, compared to female adolescents male adolescents physical aggression scores and compared to male adolescents female adolescents sociometric popularity scores were found to be higher. This finding shows similarities to the previous research findings (e.g., Cillessen & Borch, 2006; French, 1988, 1990; Guerra et al., 2004; Kuryluk et al., 2011). This may be because boys aggressive behaviors are supported and their aggression is perceived as a sign of masculinity (Atay, 2004: 11; Marangoz, 2004) and also because there are more social sanctions (Borch et al., 2011) for girls aggressive behaviors. Girls show higher level of positive social behavior and commitment to their peers more than boys (Günaydın & Yöndem, 2007). Therefore, they are perceived as more sincere and supportive by their peers (Kumru, Carlo, & Edwards, 2004). Cillessen and Rose (2005) express that unlike rejected adolescents popular adolescents show more positive social behavior and less aggression in terms of sociometry. Form this point, the girls low aggression scores and high SP scores are understandable. In male adolescents, SP has a negative relationship with the five aspects of aggression. On the other hand, there was no meaningful relationship between SP and aggression among female adolescents. Wood, Cowan, and Baker (2002) stated that there is no association between overt aggression and peer rejection for girls and peer rejection may cause often non-compliance among girls. French (1988; 1990) expressed that the girls rejected by their peers experience more anxiety compared to the girls accepted by their peers and rejected boys 777

12 EDUCATIONAL SCIENCES: THEORY & PRACTICE display more aggression compared to the boys accepted by their peers. Since there was no meaningful relationship between female adolescents SP and the five aspects of aggression, regression analysis was not done. For the male adolescents, the results of the regression analysis show that SP has a negative linear effect on physical aggression, verbal aggression, anger, hostility and indirect aggression. In other words, the aggression (five types) levels of the least preferred male adolescents were found to be high. Previous research findings show that adolescents who are liked by their peer groups are more social and the ones who are not liked are more aggressive (Borch et al., 2011; Cillessen & Rose, 2005; Guerra et al., 20004; Kuryluk et al., 2011; Mundy, 1997; Walcott et al., 2008; Yılmaz-Anatca, 2010). In this study, after examining the linear effects, the curvilinear effects were examined and it was found that the aggression (except anger) levels of the most preferred adolescents were high. High SP is an indicator of peer group s liking. It was reported that anger, which forms the emotional components of aggression, doesn t emerge out of a planned activity, but primarily occurs in situations in which an individual experiences frustration, injustice, criticism, or contempt (Balkaya & Şahin 2003; Lohr, Olatunji, Baumester, & Bushman, 2007). That the anger levels of the most preferred adolescents were low is theoretically the anticipated result. In their study examining the linear and curvilinear relationships between aggression and SP among 7 th graders, Walcott et al. (2008) stated that aggression is related to both low and high SP. Even though many aggressors are adolescents who are disliked by their peers, some most preferred adolescents can use aggression for their own like/preferred state without leading to negative results (Carney & Merrell, 2001 cited in Gökler, 2009; Pişkin & Ayas, 2005). Furthermore, it is stated that victims are rejected more than the aggressors (Duncan, 1999; Pulido et al., 2010). Not being preferred by the victims and victims friends (if they have any) may not have been affect some aggressive adolescents SP levels because they have their own friends. According to Cillessen and Mayeux (2004), adolescents who are accepted at a high level may use aggression to protect their boundaries in their own groups. Conclusion and Recommendations According to the results of this study, the low and high SP scores (except anger) of the male adolescents lead to high aggression. Little or no research has been done on this subject in our country. In future studies, examining the reasons why some adolescents are more popular may shed light to the complex interaction among these structures. In addition, the long-term effects of peer rejection on children/adolescents can be examined during early/ middle/late adolescence with longitudinal studies. Because popularity is sometimes associated with social dominance that is displayed with aggression, some aggressive adolescents may be perceived as popular even if they are disliked. In this study, only the relationship between sociometric popularity and aggression was examined. In future studies, it is believed that addressing the relationship between both SP and perceived popularity and aggression may be more illuminating. The study group of the study is made up of adolescents going to 8 th grade in different elementary schools in Nigde city center. Therefore, the results can only be generalized to groups with similar characteristics. References/Kaynakça Atay, T. (2004). Erkeklik en çok erkeği ezer. Toplum ve Bilim, 101, Austin, V. L. ve Sciarra, D. T. (2012). Riskli davranışlar ve duygusal rahatsızlık (çev. Y. Yavuzer). V. L. Austin, D. T. Sciarra ve M. Özekes (Ed.), Çocuk ve ergenlerde duygusal ve davranışsal bozukluklar içinde (s ). Ankara: Nobel Yayıncılık. Balkaya, F. ve Şahin, N. H. (2003). Çok boyutlu öfke ölçeği. Türk Psikiyatri Dergisi, 14 (3), Borch, C., Hyde, A., & Cillessen, A. H. N. (2011). The role of attractiveness and aggression in high school popularity. Social Psychology Education, 14, Breunlin, D. C., Cimmarusti, R. A., Bryant-Edwards, T. L., & Hetherington, J. S. (2002). Conflict resolution training as an alternative to suspension for violent behaviour. Journal of Educational Research, 95 (6), Buss, A. H., & Perry, M. (1992). The aggression questionnaire. Journal of Personality and Social Psychology, 63 (3), Buss, A. H., & Waren, W. L. (2000). Aggression questionnaire: Manuel. Los Angeles CA: Western Psychological Services. Can, S. (2002). Aggression questionnarire adlı ölçeğin Türk popülasyonunda geçerlik ve güvenirlik çalışması. Yayımlanmamış uzmanlık tezi, Gülhane Askeri Tıp Akademisi, Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Servisi Şefliği, İstanbul. Cillessen, A. H. N., & Borch, C. (2006). Developmental trajectories of adolescent popularity: A growth curve modelling analysis. Journal of Adolescence, 29,

13 YAVUZER / Investigation of Relationship between Aggression and Sociometric Popularity in Adolescents Cillessen, A. H. N., & Mayeux, L. (2004). From censure to reinforcement: Developmental changes in the association between aggression and social status. Child Development, 75, Cillessen, A. H. N., & Rose, A. J. (2005). Understanding popularity in the peer system. Current Directions in Psychological Science, 14, Cillessen, A. H. N., IJzendoorn, H. W., Lieshout, F. M., & Hartup, W. W. (1992). Heterogeneity among peer-rejected boys: Subtypes and stabilities. Child Development, 63, Coie, J. D., Dodge, K. A., & Coppotelli, H. (1982). Dimensions and types of social status: A cross-age perspective. Developmental Psychology, 18, Coie, J. D., Watt, N. F., West, S. G., Hawkins, J. D., Asarnow, J. R., Markman, H. J. et al. (1993). The science of prevention: A conceptual framework and some directions for a national research program. American Psychologist, 48, Coleman, J. C. (1980). Friendship and the peer group in adolescence. In J. Adelson (Ed.), Handbook of adolescent psychology (pp ). New York: John Wiley. Demir, S. ve Kaya, A. (2008). Grup rehberliği programının ergenlerin sosyal kabul düzeyleri ve sosyometrik statülerine etkisi [Online]. İlköğretim Online, 7 (1), Demir-Şad, E. (2007). Akranları tarafından reddedilen ve kabul edilen ilköğretim II. kademe öğrencilerinin özsaygı, sosyal beceri, davranış problemleri ve okul başarılarının karsılaştırılması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Dodge, K. A., & Coie, J. D. (1987). Social ınformation processing factors in reactive and proactive aggression in children s peer groups. Journal of Personality and Social Psychology 53, Donat-Bacı, S. (2011). Çocuk ve ergenlerde şiddet ve saldırganlığın önlenmesi. Yayımlanmamış doktora tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir. Dökmen, Ü. (1988). Empati kurma becerisi ile sosyometrik statü arasındaki ilişki. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 20 (1-2), Duncan, R. D. (1999). Peer and sibling aggression: an investigation of into and extra familial bullying. Journal of İnterpersonal Violence, 14, Eroğlu, S. E. (2009). Saldırganlık davranışının boyutları ve ilişkili olduğu faktörler: Karşılaştırmalı bir çalışma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21, French, D. (1988). Heterogenity of peer-rejected boys: Aggressive and nonaggressive subtypes. Child Development, 59, French, D. (1990). Heterogenity of peer-rejected girls. Child Development, 61, Gander, M. J. ve Gardiner H. W. (2001). Çocuk ve ergen gelişimi (çev. B. Onur, 4. bs). Ankara: İmge Kitabevi. Gökler, R. (2009). Okullarda akran zorbalığı. Uluslar arası İnsan Bilimleri Dergisi, 6 (2), Guerra, V. S., Asher, S. R., & DeRosier, M. E. (2004). Effect of children s perceived rejection on physical aggression. Journal of Abnormal Child Psychology, 32 (5), Günaydın, B. ve Yöndem, Z. D. (2007). Ergenlerin akran bağlılığının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7 (1), Gündoğdu, R. (2010). 9. sınıf öğrencilerinin çatışma çözme, öfke ve saldırganlık düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19 (3), Karataş, Z. ve Gökçakan, Z. (2009). Psikodrama teknikleri kullanılarak yapılan grup uygulamalarının ergenlerde etkisinin incelenmesi. Türk Psikiyatri Dergisi, 20 (4), Kula, E. (2008). Endüstri meslek lisesi öğrencilerinin umutsuzluk düzeyleri ve saldırganlık durumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Kumru, A., Carlo, G. ve Edwards, C. P. (2004). Olumlu sosyal davranışların ilişkisel, kültürel, bilişsel ve duyuşsal bazı değişkenlerle ilişkisi. Türk Psikoloji Dergisi, 19 (54), Kuryluk, A., Cohen, R., & Audley-Piotrowski, S. (2011). The role of respect in the relation of aggression to popularity. Social Development, 20 (4), Lohr, J. M., Olatunji, B. O., Baumester, R. F., & Bushman, B. J. (2007). The psychology of anger venting and empricially supported alternatives that do no harm. The Scientific Review of Mental Health Practice, 5 (1), Marangoz, G. (2004). Aile yapıları ve çocuk. Kültür Ocağı Vakfı Bülteni, 1. adresinden 03. Aralık 2012 tarihinde edinilmiştir. Marsh, H. W., Hau, K. T., Artelt, C., Baumert, J., & Peschar, J. L. (2006). OECD s brief self-report measure of educational psychology s most useful affective constructs: Cross-cultural, psychometric comparisons across 25 countries. International Journal of Testing, 6 (4), Miller, G. E. (1994). School violence miniseries impressions and implications. School Psychology Review, 23 (2), Moeller, T. G. (2001). Youth aggression and violence: A psychological approach. London: Lawrence Erlbaum Associates. Mundy, J. (1997). Developing anger and aggression control in youth in recreation and park systems. Parks & Recreation, 32 (3), Oral, V. (2007). İlköğretim 5.sınıf öğrencilerinin arkadaşlarına ilişkin düşüncelerinin sosyometrik statü ve akademik başarı açısından incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana. Orpinas, P. K., Engquist, K. B., Grunbaum, J. A., & Parcel, G. S. (1995). The co-morbidity of violence-related behaviors with health-risk behaviors in a population of high school students. Journal of Adolescent Health, 16 (3), Pişkin, M. ve Ayas, T. (2005, Eylül). Zorba ve kurban lise öğrencilerinin utangaçlık, içedönüklük, dışadönüklük ve özsaygı değişkenleri bakımından incelenmesi. VIII. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi nde sunulan bildiri, Marmara Üniversitesi, Atatürk Eğitim Fakültesi, İstanbul. Pulido, R., Martin-Seoane, G., & Diaz-Aguado, M. J. (2010). School violence roles and sociometric status among Spanish students. US-China Education Review, 7 (1), Schoot, R., Velden, F., Boom, J., & Brugman, D. (2010). Can at-risk young adolescents be popular and anti-social? Sociometric status groups, anti-social behaviour, gender and ethnic background. Journal of Adolescence, 33, Stevens, J. P. (2002). Applied multivariate statistics for the social sciences (4th ed.). Mahwah, New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates, Publishers. Şakrak, T. (1987). Çocukların suça yönelmelerinde uyum durumlarının ve yaşlarının etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. 779

14 EDUCATIONAL SCIENCES: THEORY & PRACTICE Walcott, C. M., Upton, A., Bolen, L. M., & Brown, M. B. (2008). Associations between peer-perceived status and aggression in young adolescents. Psychology in the Schools, 45 (6), Weir, E. (2005). Preventing violence in youth. Canadian Medical Association Journal, 172 (10), Wood, J. J., Cowan, P. A., & Baker, B. L. (2002). Behavior problems and peer rejection in preschool boys and girls. The Journal of Genetic Psychology, 163 (1), Yavuzer, Y. ve Üre, Ö. (2010). Saldırganlığı önlemeye yönelik psiko-eğitim programının lise öğrencilerindeki saldırganlığı azaltmaya etkisi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24, Yılmaz, N. (2004). Öfke ile başa çıkma eğitiminin ve grupla psikolojik danışmanın ergenlerin öfke ile başa çıkabilmeleri üzerindeki etkileri. Yayımlanmamış doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Yılmaz-Anatca, V. (2010). Sosyal dışlanmanın saldırgan davranışlar üzerindeki etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. 780