Prof. Dr. Fatma Eti Aslan. Kanser Ağrısının Değerlendirilmesi

Transkript

1 Prof. Dr. Fatma ti Aslan Kanser Ağrısının Değerlendirilmesi

2 İçsel Bir Savaşın Belirtisi Kişiye özgü, SUBJKTİF Arş.Gör.Yasemin Uslu

3 Sunu Planı o Neden Önemli? o Amaç o Güvenilirlik Derecesine Göre Kanserde Ağrı Değerlendirme Adımları

4 AĞRI TDAVİSİND KRİTİK ADIM DOĞRU TANILANMASIDIR Bana yaşamsal bir sorunu çözmek için bir saat verilse, bunun 40 dakikasını sorunu incelemeye, on beş dakikasını gözden geçirmeye, beş dakikasını sorunu çözmeye ayırırım. instein

5 Neden Önemli? o İleri evre kanserde ağrı insidansı %75 o Yeterli ağrı kontrolü %25 o Uygun değerlendirme ve tedavi ile %90 ında ağrı kontrol edilebilir. (Socax, AHCRP Publication) Tedavide başarısızlık nedenlerinden birisi? Ağrı değerlendirilmesinin yapılmaması

6 Neden Önemli? Kanserde AĞRI değişik ağrı yerleri, değişik patolojiler ve tedaviye değişik yanıtlarla ortaya çıkmaktadır. Ayrıca Ağrının subjektif doğası ve kompleks yapısı ölçme ve değerlendirilmesini zorlaştırmaktadır.

7 Neden Önemli? Bugün için tüm sağlık profesyonellerince benimsenen ve ortak kullanımda olan bir ağrı değerlendirme ölçeği bulunmamaktadır. Ağrı değerlendirilmesinde bir diğer sorun, ağrıyı ölçme ve değerlendirmeye nereden başlanacağıdır.

8 Ağrı değerlendirmesinde izlenecek adımlar güvenilirlik derecesine göre birden beşe kadar sıralanmış

9 Güvenilirlik Derecesine Göre Kanserde Ağrı Değerlendirme Adımları. Ö N M D R C S İ 1. Hastanın kendisinin ağrı bildirimi 2. Ağrının olası nedenlerinin araştırılması 3. Ağrı davranışlarının izlenmesi 4. Fizyolojik ağrı göstergeleri 5. Aile/yakınlarının bilgisine başvurma

10 1. Hastanın Kendisinin Ağrı Bildirimi n güvenilir ağrı değerlendirme yöntemidir. Sık sık tekrarlanmalıdır (Kwekkeboom and Herr, 2001; Pasero, 2003; Ste-Marie, 2002) Prof. Dr. Fatma ti Aslan

11 Ağrı, Hastanın söylediği şeydir. ğer söylüyorsa vardır. Ona inanmak gerekir. Morgo Mc Caffery

12 Ancak, Sözlü Ağrı Bildirimini tkileyen Faktörler Olabilir. o Sedatif ilaçların kullanımı o Mekanik ventilasyon o Bilinç durumunda değişiklikler o.. Bu faktörler; ağrı değerlendirme sürecini daha komplike ve zor bir hale getirir.

13 Hastanın ağrı bildirimini yapamayacağına karar vermeden önce, hemşire en az üç kez hastaya ağrınız var mı sorusunu yöneltmeli. Her sorudan sonra hastaya yanıt vermesi için zaman tanımalı Kwekkeboom& Herr, 2001

14 NASIL DĞRLNDİRİLMLİ Prof. Dr. Fatma ti Aslan

15 KANSR AĞRISINI DĞRLNDİRMD HANGİ ÖLÇK İDAL? o Görsel Kıyaslama GKÖ o Sayısal o Kategori ve o Yüz İfadeleri Ölçeklerinin bir çoğu o Kısa Ağrı Soru Formu Kanser hastalarında önerilmektedir Ölçme: Bir şeyi sembollerle gösterme Değerlendirme: Ölçülen şey konusunda değer yargısına varma, yorumlama The Position Statement and Clinical Practice Recommendations for Pain Assessment in the Nonverbal Patient Approved by the American Society for Pain Management Nursing, Herr et al, Pain Management Nursing, 7(2):44-52 (2012)

16 AĞRI ŞİDDTİNİ DĞRLNDİRN ÖLÇKLR

17 AĞRI ŞİDDTİNİ DĞRLNDİRN ÖLÇKLR Dayanılmaz Ağrı 10 Görsel Kıyaslama Ölçeği GKÖ= VAS 0 Ağrı Yok

18 Beklenen ve istenen Sayısal 0-10 ölçeğine göre hastanın ağrı şiddetini 4 ve altı olmasıdır

19 Kısa Ağrı Soru Formu Hasta hemşire - hekim tarafından yaklaşık 15 dakika da doldurulur. Toplam dokuz maddeden oluşur. Standart McGill-Melzack Ağrısı Soru Formu (MASF) nun duyusal ve algısal boyutlarını içeren tanımlayıcı kelimeden oluşur. Her tanımlayıcı kelime, hastalar tarafından 0-10 şiddet ölçeği üzerinde puanlanır 0: yok; 10: şiddetli

20 Kısa Ağrı Soru Formu-1 Tedaviler ve analjeziklere bağlı klinik değişikliklere hassas 1-6 Ağrı kaynağı, yeri ve özellikleri 7. Ön tedavileri 8. Tedavi etkinliği

21 Kısa Ağrı Soru Formu-2 9. Madde ağrının yaşam aktiviteleri üzerine etkisi Yedi alt başlıktan oluşur.

22 Öneri JCI, hastanelerin tüm bölümlerinde aynı ölçeğin kullanılmasını öngörüyor. Hastalara seçenek tanınması öneriliyor. Basit vet ya da Hayır yanıtlarının verilebildiği ölçekler Kısa yanıtları hasta başını sallayarak ya da gözlerini açıp kapatarak yanıtlayabilir Kwekkeboom and Herr

23 Ağrı Değerlendirme Adımları Ö N M D R C S İ 1. Hastanın kendisinin ağrı bildirimi 2. Ağrının olası nedenlerinin araştırılması/var olması 3. Ağrı davranışlarının izlenmesi 4. Fizyolojik ağrı göstergeleri 5. Aile/yakınlarının bilgisine başvurma

24 Ağrı Nedeni Kanser Ağrısının olası nedenleri Üç Farklı Nedeni Hastaların %77 sinde kansere %19 unda kanser tedavisine %14 ünde kanser dışı nedenlere BAĞLI AĞRI

25 Ağrı Nedeni Diren çıkarılması o Femoral kateterin çekilmesi, o Santral venöz kateter yerleştirilmesi, o Yara pansumanın değiştirilmesi o İmmobilizasyon süresinin uzaması, o Rehabilitasyon uygulamaları o Hasta nakilleri Puntillo ve arkadaşları (2001), yoğun bakım ve acil hastalarında yaptığı çalışmada (n=6000)

26 HÜMANİZM!!!! Ağrıya yol açacağını bildiğimiz girişimlerden önce analjezik uygulama Bushnell,1997 ********* Ağrısını bildiremeyen hastaların da bildirebilenler kadar ağrı yaşayacağını unutmama.

27 Ağrı Değerlendirme Adımları Ö N M D R C S İ 1. Hastanın kendisinin ağrı bildirimi 2. Ağrının olası nedenlerinin araştırılması/var olması 3. Ağrı davranışlarının izlenmesi 4. Fizyolojik ağrı göstergeleri 5. Aile/yakınlarının bilgisine başvurma

28 Hastalar Ağrılarını Nasıl Bildirir? Psikolojik.. o Konfüzyon, o Anksiyete, o Korku, o Öfke, o Kızgınlık, o Huzursuzluk (Pasero 2003)

29 Hastalar Ağrılarını Nasıl Bildirir? Davranışsal o Kasılma, o Yumruk sıkma, o Hasara uğrayan organ ya da bölgenin uyarandan uzağa çekilmesi, o Hareketsiz kalma, o Dişini sıkma, o Yüzünü buruşturma, o..

30

31

32 Ağrı davranışları ölçeği, paralize hastalar için uygun değildir. BU NDNL Derin sedasyonda/ kas gevşetici ilaç Uygulanan hastalarda ağrıya neden olduğunu bildiğimiz her durumda

33 Ağrı Değerlendirme Adımları Ö N M D R C S İ 1. Hastanın kendisinin ağrı bildirimi 2. Ağrının olası nedenlerinin araştırılması/var olması 3. Ağrı davranışlarının izlenmesi 4. Fizyolojik ağrı göstergeleri 5. Aile/yakınlarının bilgisine başvurma

34 Fizyolojik Ağrı Göstergeleri Yaşam Bulguları Kalp hızı, arter kan basıncı, solunum SpO2 nd-tidal CO2 Deri Pupillalar Azalma ya da Artma Azalma Azalma ya da Artma Soluk, TRLİ Dilate Primer ağrı göstergesi olarak el alınmamalı Yaşam bulgularındaki değişiklikler, altta yatan hastalık ya da duruma, homeostatik değişikliklere ve ilaçlara bağlı olabilir. (Cheever 1999, Brown et al. 2004).

35 Ağrı Değerlendirme Adımları Ö N M D R C S İ 1. Hastanın kendisinin ağrı bildirimi 2. Ağrının olası nedenlerinin araştırılması/var olması 3. Ağrı davranışlarının izlenmesi 4. Aile/yakınlarının bilgisine başvurma

36 5. Aile/yakınlarının bilgisine başvurma Hasta ve ailesi, ağrı tedavi ekibinin bir parçasıdır. 36

37 Aile üyelerinden hastalarının ağrı düzeyini tahmin etmeleri istenmiş, %53 ü Ağrının derecesini hastadan daha düşük tahmin etmişlerdir. Hastaların kendi ağrı yoğunluğunu değerlendirmesi, hemşirelerin yaptığı ağrı yoğunluğu değerlendirmesi ile karşılaştırıldığında hemşirelerin daha düşük şiddet tahmin ettiği gösterilmiştir. Desbiens NA., Mueller-Rizner N.(2000) How well do surrogates assess the pain of seriously ill patients? Crit Care Med. May;28(5):

38 AĞRI, DÜZNLİ OLARAK DĞRLNDİRİLMLİ V KAYIT DİLMLİDİR. American Pain Society mekanik ventilasyondaki 1360 hastadan %53 ünün ağrısının değerlendirilmediği saptanmış.. (Payen ve ark., 2007) ağrısı olan 183 hastasının sadece %1,6 sında ağrı değerlendirme ölçeği kullanılmış. (Gelinas ve ark., 2007)

39 Ağrı değerlendirmesi tedaviye yön veren önemli bir yaklaşım olmasına karşın, uygulamada eksikliği hissedilen bazı öğeler. o Değerlendirmede sıklık ne olmalıdır? o Hangi süre ağrı ortalamasını en iyi belirleyebilir? Son 24 saat mi, son hafta mı? o Kanser ağrısı zaman içerisinde değişmektedir. Hamle ağrısı oldukça sıktır. Bu dinamiği değerlendirmeye nasıl sokmalıdır

40 Ağrı Kontrolünde Hemşirenin Rolleri o Ağrıyı değerlendirme o Ağrı tedavisi ve tedavi sonuçlarını izleme o Ağrı tedavisinin komplikasyonlarına müdahale etme o Kayıt tutma o Hasta ve ailesine eğitim verme o Ağrı tedavisini değerlendirmedir. Dihle A ve ark., 2005

41 Sonuç olarak-1 Kanser ağrısı içinde birçok psikososyal ve fiziksel durumu barındırır. Bu nedenle Hastanın ağrı ifadesi ve ağrıya karşı geliştirdiği davranışsal tepkilere ön yargı ile bakılmamalı

42 Sonuç olarak-2 Ağrı ölçümün amacı belirlenmeli, hastaya ve ağrı nedenine ilişkin güvenilir ve tama yakın bilgiler hemen sağlanmalı,

43 Sonuç olarak-3 Ağrı değerlendirmesinde multidisipliner ekip yaklaşımı ve herkesçe benimsenen ve farklı yorumlara neden olmayan ağrı ölçekleri kullanılmalıdır.

44