HARCAMALARINA BU ÇERÇEVEDE EVEDE BAKIŞ. Sunan : Dr. H. Hakan YILMAZ (hyilmaz@metu.edu.tr) Mart 17, 2006 Dünya Bankası DPT. Ankara

Transkript

1 İLKÖĞRETİM M VE ORTA ÖĞRETİMDE EŞİTLİK : TÜRKİYE DE EĞİE ĞİTİM HARCAMALARINA BU ÇERÇEVEDE EVEDE BAKIŞ Sunan : Dr. H. Hakan YILMAZ (hyilmaz@metu.edu.tr) Mart 17, 2006 Dünya Bankası DPT TÜRKİYE EĞİE ĞİTİM M SEKTÖRÜ ÇALIŞMASI KONFERANSI Ankara

2 TÜRKİYE DE EĞİE ĞİTİM M HARCAMALARI Türkiye eğitime e itime 2002 yılında y GSYİH ya oran olarak yaklaşı şık yüzde 7 ye 7 karşı şılık k gelen 12,7 milyar dolar düzeyinde d kaynak ayırmaktad rmaktadır. Bu tutarın n yüzde y 62 si kamu kaynakları tarafından finanse edilirken Yüzde 35 i i ise özel sektör kaynakları tarafından karşı şılanmaktadır Geri kalan ise; uluslararası kaynaklar (0,1 percent) ile kamu sektörü ve özel sektör arasında dağı ğıtılamayan tutardan (2,3 percent) oluşmaktad maktadır. Toplam kamu harcamalarının GSYİH ya oranı açısından büyüklüğü bir çok OECD ülkesinden daha yüksek y çıkmaktadır. Esas olarak bu yapıya özel harcamaların n reel büyüklb klüğü yol açmaktada maktadır r (2,5 %). Bununla birlikte, AB ve OECD ülkeleri ile karşı şılaştırıldığında, Türkiye kamu harcaması oranı olarak daha düşük d k bir kaynağı eğitime ayırmaktad rmaktadır (4,3 %)

3 SEÇİLM LMİŞ OECD ÜLKELERİYLE KARŞILA ILAŞTIRMALI TÜRKİYE DE EĞİE ĞİTİM M HARCAMALARI (GSYİH ya Oran Olarak) Public 1 Private 2 Total Malaysia m m Korea United States Turkey France Poland m m Mexico Finland United Kingdom Germany Spain Czech Republic Brazil 3, m m India Slovak Republic 3, Kaynak: World Bank ESS (2006); OECD Education at a Glance (2003)

4 TÜRKİYE DE EĞİE ĞİTİM M HARCAMALARI Finansman kullanımı olarak bakıldığında; MEB toplam eğitim harcamaların yüzde 40,5 ini yaparken kamu üniversitleri ise yüzde 16,5 ini kullanmaktadır. Hanehalkları ise toplam harcamanının yüzde 35,8 ine ulaşan bir büyüklüğü harcamaya çevirmektedir. Ülkeler Finlandiya 97,8 (Kaynak; World Bank ESS-December 2005) Göreli Olarak Tüm Eğitim Düzeyleri İtibarıyla Kamu ve Özel Sektör Harcamalarının Yüzde Dağılımı Kamu Kaynakları Özel Kaynaklar Diğer Özel Sektör Hanehalkı Kurumları Fransa 92,0 6,2 1,8 Almanya 81,4 6,8 11,8 Yunanistan 94,2 5,8 m Macaristan 89,0 4,7 6,3 Kore 57,1 32,1 10,9 Meksika 84,6 15,2 0,2 Türkiye 60,7 35,8 3,5 İngiltere 84,7 13 2,3 Amerika 69,2 18,8 1,9 2,2

5 EĞİTİM M SEKTÖRÜNDE KAMU HARCAMALARI Finansman SınıflandS flandırması Çerçevesinde evesinde (Yüzde Dağı ğılım) 100% 80% 60% 40% 20% 0% Others Universities MoNE Kaynak; Yilmaz (2006), Türkiye de 2000 Sonrası Dönemde Uygulanan İstikrar Programlarında Mali Uyumda Kalite Sorunu, Doktora Tezi

6 EĞİTİM M SEKTÖRÜNDE KAMU HARCAMALARI Kamu eğitim e harcamaları esas olarak uygulanan istikrar programının n harcama yönly nlü tedbirleri nedeniyle ortaya çıkan mali baskı sonucunda GSMH ya oran olarak düşmektedir. d 4,60 4,40 4,20 4,00 3,80 3,60 3, Kaynak; Yilmaz (2006), Türkiye de 2000 Sonrası Dönemde Uygulanan İstikrar Programlarında Mali Uyumda Kalite Sorunu, Doktora Tezi

7 EĞİTİM M SEKTÖRÜNDE FON (KAYNAK) AKIŞI Toplam özel sektör r ve kamu dahil olmak eğitim e harcamalarının n yüzde y 89,5 i kamu okullarına gitmektedir. Geri kalan yüzde y 10,5 ise özel okullar ile vakıf ünversitlerinde kullanılmaktad lmaktadır. Eğitime ayrılan toplam kaynağı ğın eğitim düzeyleri d itibarıyla en büyük k payı olan yüzde y 43 ü ilköğretime gitmektedir. Bu kaynağı ğın n yüzde y 95 i i kamu ilköğretim okullarında kullanılm lmıştır. Genel Liseler ve mesleki eğitim e veren orta öğretim kurumları sırasıyla kaynağı ğın n yüzde y 12 ve yüzde 8 inin 8 gittiği i adreslerdir. Genel lislerere giden kaynağı ğın yaklaşı şık k yüzde y 92 si kamu genel lislerinde kullanılırken, mesleki eğitim e veren orta öğretim kurumlarında ise kaynağı ğın n hemen hemen tamamı kamu okullarına gitmektedir. Çeşitli düzeylerde d hizmet sunan dershaneler kullanılan lan kaynağı ğın yüzde 4,2 sini almaktadır.

8 ÖZEL HARCAMALARDAN EĞİE ĞİTİM SEKTÖRÜNE FON (KAYNAK) AKIŞI I (1) Özel harcamalar kamu ilköğretim okullarında yapılan harcamaların yaklaşı şık k dörtte d birini finanse etmektedir. Oransal olarak kamu genel liselerin harcamaları içinde inde özel harcamaların n payı ise daha yüksek y çıkmaktadır r (kamu okullarında yüzde 46,2) Mesleki eğitim e veren orta öğretim kurumlarında ise harcamaların önemli bir kısmk smı kamu kaynakları tarafından finanse edilmektedir 100% 80% 29,3 49,6 17,0 60% 40% 70,6 81,8 20% 50,4 0% İlköğretim Genel Lise Mesleki ve Teknik Lise % kamu tarafından finanse edilen % özel kesim tarafından finanse edilen % diğer kesimler tarafından finanse edilen (Kaynak; How Much Does Turkey Spend on Education, background paper for World Bank ESS-December 2005)

9 ÖZEL HARCAMALARDAN EĞİE ĞİTİM SEKTÖRÜNE FON (KAYNAK) AKIŞI I (2) Özel kesim tarafından yapılan harcamaların: harcamalar içindeki i indeki toplam pay olan yüzde y 32,5 in içinde i inde yer alan yüzde y 27,5 kamu ilköğretim okularına; toplam yüzde y 15,2 nin içinde i inde yer alan yüzde y 13,3 kamu genel liselerine; toplam yüzde 3,35 in içinde i inde yer alan yüzde y 3,3 kamu meslek liselerine; toplam yüzde y 35,3 ü ün n içinde i inde yer alan yüzde y 30,6 kamu üniversitelerine gitmektedir Kamu ve özel ilk öğretim ve orta öğretim okulları toplam özel sektör r harcamalarının n yüzde y 51 ini almaktadır. Bunun yüzde y 44,1 i i kamu ilköğretim ve orta öğretim kurumlarına gitmektedir. Özel Dersaneler 11,7% Özel Eğitim Kurumları 0,2% Tanımlanamayanlar 1,0% Okul Öncesi 0,7% İlköğretim 32,5% Üniversiteler 35,3% Mesleki ve Teknik Lise 3,3% Genel Lise 15,2% (Kaynak; How Much Does Turkey Spend on Education, background paper for World Bank ESS-December 2005)

10 ÖĞRENCİ BAŞINA EĞİE ĞİTİM M HARCAMASI (1) Öğrenci başı şına eğitim e harcamalarının n OECD ülkeleri ile karşı şılaştırmasında en düşük d k düzeydeki d ülkelerden birisi olması yanında, nda, göze g çarpan önemli bir farklılıkta kta kamu ve özel sektör r eğitim e kurumları karşı şılaştırmasında öğrenci başı şına eğitim e harcamaları arasındaki farklılıkt ktır. Kamu ilköğretim kurumlarında öğrenci başı şına yapılan harcama düzeyi d ($ 516) özel ilköğretim kurumlarındaki öğrenci başı şına yapılan eğitim e harcamalarının üçte biri düzeyindedir ($ 1.524). Benzer şekilde, kamu genel liselerinde öğrenci başı şına yapılan harcama düzeyi d ($ 876) özel liselerde öğrenci başı şına yapılan eğitim e harcamalarının n hmen hemen yarısı düzeyindedir ($ 1.587).

11 Kamu ve Özel Okullarda Öğrenci Başına Harcama (ABD $), 2002, (US$1=TL1,520,425) İlköğretim Kamu okulları Özel Okullar Genel Lise Mes. ve Teknik Lise (Kaynak; How Much Does Turkey Spend on Education, background paper for World Bank ESS-December 2005)

12 ÖĞRENCİ BAŞINA EĞİE ĞİTİM M HARCAMASI (2) Eğitim harcamalarının özellikle ülkeler arasında karşı şılaştırılmasında kullanılan lan göstergelerin g birisi de eğitim e düzeylerine d göre g öğrenci başı şına yapılan harcama tutarıdır. r. GSMH veya GSYİH ya oran olarak eğitim harcamalarına bakmak doğru bir analiz için i in her zaman yeterli olmamaktadır. Örneğin Almanya ile GSYİH ya oran olarak benzer bir kamu harcaması düzeyine sahip olmamıza ve kamu dışıd özel harcamalarda GSYİH ya oran olarak yaklaşı şık k 1,5 puan daha fazla harcama yapıyor yor olmamıza rağmen, öğrenci başı şına harcama düzeyi d açısından a Almanya ortalamada öğrenci başı şına yaklaşı şık k dolar fazla harcamaktadır. r. Satın n alma gücüne g göre g bir düzeltme d yapmadığı ığımızda bu farklılık k yaklaşı şık k dolara çıkmaktadır. İzleyen tabloda Türkiye T rkiye seçilmi ilmiş OECD ülkeleri içinde i inde Meksikayla birlikte kişi i başı şına eğitim e harcamasının n en düşük d çıktığı ülkedir. Türkiye OECD ortalamasının üçte biri düzeyinde d öğrenci başı şına harcama yapıyor yor gözükmektedir g (satın n alma gücüne g göre g düzeltilmiş) ). Kişi i başı şına na öğrenci harcaması ilköğretimde OECD ortalamasının dörtte biri düzeyinde, d orta öğretimde ise yarıdan biraz daha düşük d düzeyde çıkmaktadır.

13 Seçilmiş Bazı Ülkelerle Eğitim Düzeylerine Göre Öğrenci Başına Eğitim Harcamalarının Karşılaştırılması (SGP) Seçilmiş OECD Ülkeleri Diğer Seçilmiş Ülkeler (ABD $) Okul Öncesi İlkokul Lise Yüksek Öğrenim Toplam ABD Danimarka Avusturya İtalya (K) İsveç Belçika Fransa Hollanda Almanya İngiltere İspanya İrlanda Yunanistan Macaristan (K) Meksika Türkiye (K;2002)* Türkiye (K+Ö;2002)** OECD Toplamı Arjantin Brezilya (K-2000) Şili (2002) Uruguay (K) Endonezya Hindistan İsrail Ürdün (K) Malezya (K) Filipinler (K) Tayland Kaynak; Yilmaz (2006), Türkiye de 2000 Sonrası Dönemde Uygulanan İstikrar Programlarında Mali Uyumda Kalite Sorunu, Doktora Tezi

14 KAMU EĞİE ĞİTİM M HARCAMALARININ EĞİE ĞİTİM DÜZEYLERİNE GÖRE G DAĞILIMI Eğitim harcamalarının n başta da belirttiğimiz imiz gibi önemli bir kısmı MEB e e ve bu yolla ilköğretim kurumlarına gitmektedir. MEB toplam kamu sektörü eğitim harcamalarının n yaklaşı şık yüzde 65 ini almakta ve bu büyüklb klüğün n yüzde y ü ilköğretime, yüzde y i i ise orta öğretime aktarılmaktad lmaktadır. Geri kalan ise yüksek y ksek öğretime ve yaygın n olmayan eğitime e gitmektedir. Uygulanan programın n yarattığı mali baskı nedeniyle ortaya çıkan bütçe b e kısıtık problemi yanında, nda, öne çıkan bir diğer problemde MEB in kaynakları kullanılarak larak yapılan öğrenci başı şına harcama düzeylerinin d iller bazında önemli farklılıklar klar göstermesidir. Bu farklılık k iller ve bölgeler b bazında bir eşitlik e problemine yol açmaktadır.

15 İLLER BAZINDA KAMU İLKÖĞRETİM M VE ORTA ÖĞRETİM M EĞİE ĞİTİM M HARCAMALARI (1) 2004 yılında MEB kaynakları kullanılarak larak yapılan öğrenci başı şına ortalama eğitim e harcaması YTL ($ 797) düzeyindedir. İller itibarıyla öğrenci başı şına ilköğretim ve orta öğretime yapılan eğitim e harcamaları toplamı iller itibarıyla önemli farklılıklar klar göstermektedirg stermektedir; en az harcamanın n yapıld ldığı ilde, İstanbul, 626 YTL ($ 433) harcanırken rken, en yüksek y harcamanın n yapıld ldığı ilde, Tunceli, ise öğrenci başı şına toplam harcama YTL ($ 1.427) düzeyindedir. En yüksek y ve en düşük d k harcamanın n yapıld ldığı iller arasındaki fark yaklaşı şık k 3,5 kata ulaşmaktad maktadır.

16 İLLER BAZINDA KAMU İLKÖĞRETİM M VE ORTA ÖĞRETİM M EĞİE ĞİTİM M HARCAMALARI (2) Öğrenci başı şına yapılan harcamalar ortalamadan olan sapmalarına göre g sınıflands flandırıldıklarında; 28 ile en düşük d öğrenci başı şına harcamanın n yapıld ldığı alana düşmektedir (eksi yüzde y 10 ve daha düşük), d 22 ile en yüksek y öğrenci başı şına harcamanın n yapıld ldığı alana düşmektedir d (yüzde 10 ve daha yüksek), y Ortalamadan sapma oranı yüzde 30 a çıkarıldığında; 9 il en düşük d alana, 9 il ise en yüksek y alana düşmektedir. d Bir başka ifadeyle, ortalamadan sapmanın n eksi yüzde y 10 ve altına düşürüldd ldüğü durumda, 28 il öğrenci başı şına harcamanın n Türkiye T ortalamasına göre g en düşük d k olduğu gruba girmektedir. Ortalamadan sapmanın n yüzde y 10 ve üstünde olduğu durumda ise, 22 il öğrenci başı şına harcamanın n Türkiye T ortalamasına göre g en yüksek y olduğu u gruba girmektedir.

17 İLLER BAZINDA KAMU İLKÖĞRETİM M VE ORTA ÖĞRETİM M EĞİE ĞİTİM M HARCAMALARI (3) Ortalamadan Sapmanın Yüzde 10 ve Üstü Olduğ u (YT L) Ö ğ renci B aş. Harcam a Ort. Fark Sapma (% ) Ö ğ renci B aş. Harcam a Ort. Fark Sapma (% ) İSTANBUL ,7 KÜTAHYA ,4 GAZİANTEP ,1 UŞ AK ,1 Ş IRNAK ,6 EDİRNE ,7 Ş ANLIURFA ,3 GİRESUN ,0 BATMAN ,2 BİLECİK ,8 MARDİN ,9 A RDAHAN ,7 D İY ARBAKIR ,6 ÇANAKKALE ,4 VAN ,9 A MASYA ,1 A Ğ RI ,0 BAYBURT ,6 HATAY ,2 ERZİNCAN ,2 S İİRT ,4 KIRŞ EHİR ,2 A DANA ,9 BARTIN ,7 MUŞ ,1 BOLU ,0 KOCAELİ ,4 ISPARTA ,3 IĞ DIR ,9 KARABÜ K ,8 BURSA ,8 ÇANKIRI ,9 A DIYAMAN ,3 BURDUR ,0 SAKARYA ,9 A RTVİN ,7 TEKİR DAĞ ,3 KASTAMONU ,8 MERSİN ,0 GÜMÜŞ HANE ,4 HAKKARİ ,6 SİNOP ,3 A NTALYA ,6 TUNCELİ ,1 KAYSERİ ,1 KONYA ,2 İZ MİR ,1 KARS ,4 KAHRAMANMARAŞ ,0 MANİSA ,0 Ortalamadan Sapmanın Yüzde 30 ve Üstü Olduğ u (YT L) (YT L) Ö ğ renci B aş. Harcam a Ort. Fark Sapma (% ) Ö ğ renci B aş. Harcam a Ort. Fark Sapma (% ) İS TANBUL ,7 ISPARTA ,3 GAZİANTEP ,1 KARABÜ K ,8 Ş IRNAK ,6 ÇANKIRI ,9 Ş ANLIURFA ,3 BURDUR ,0 BATMAN ,2 A RTVİN ,7 MARDİN ,9 KASTAMONU ,8 D İY ARBAKIR ,6 GÜMÜŞ HANE ,4 VAN ,9 SİNOP ,3 A Ğ RI ,0 TUNCELİ ,1 (YT L)

18 İLLER BAZINDA KAMU İLKÖĞRETİM M VE ORTA ÖĞRETİM M EĞİE ĞİTİM M HARCAMALARI (4) En düşük d k harcama düzeyine d sahip 28 ille karşı şılaştırıldığında, en yüksek kişi i başı şına öğrenci harcama düzeyine d sahip iller ortalama olarak az harcayan illerin ortalamasından öğrenci başı şına yüzde y 75 daha fazla kaynağı harcamaktadırlar. rlar. Ortalamadan sapma en az yüzde y 30 olarak alınd ndığında öğrenci başı şına en az harcayan 9 ille en fazla harcayan 9 il arasındaki fark yaklaşı şık k olarak 1,5 katına çıkmaktadır. Öğrenci renci başı şına en az kaynağı ğın n harcandığı 10 ilin dokuz tanesi doğu u ve güney g doğu u anadolu bölgesinde b yer alan illerden oluşmaktad maktadır. En az harcamanın n yapıld ldığı ve birinci sırada s yer alan il ise İstanbuldur. En az kaynağı ğın n harcandığı 28 ilin (sapmanın n en az yüzde y 10 ve üzeri olan) arasında az gelişmi miş bölgeler içinde i inde yer alan iller olduğu kadar, ülkenin gelişmi miş bölgelerinde bulunan illerde yer almaktadır. Bunlara örnek olarak Adana, Kocaeli, Bursa Antalya, izmir illeri verilebilir.

19 ÖĞRENCİ BAŞINA DÜŞEN D HARCAMALARIN DÜŞÜK D K OLDUĞU İLLERİN N YÜKSEK Y OLAN İLLERDEN TEMEL FARKLARI İlk olarak, transfer harcamalarının çok daha düşük d k düzeyde d olduğunu unu söyleyebiliriz. s Ortalamadan sapmanın n yüzde y 30 ve üstü olarak tanımlanan gruplarda bu farklılık üç kata kadar çıkmaktadır. İkinci olarak, öğrenci başı şına harcama düzeyi d düşük d k olan illerde yatırım m ve diğer cari (işletme) harcamaları da daha düşük çıkmaktadır. Dolayısı ile öğrenci başı şına harcama arttıkça öncelikle transfer ve diğer cari harcamaları özellikle artmaktadır. Üçünc ncü olarak, harcamaların n düşük d k olduğu u illerde öğretmen ihtiyacının n bir sonucu olarak öğrenci başı şına personel harcamalarının n düzeyi d de düşmektedir. d

20 Personel Diğer Cari Yatırım Transfer Toplam Personel Diğer Cari Yatırım Transfer Toplam K Ü TAHYA 80,4 12,1 5,4 2,0 100, UŞAK 77,5 12,7 6,5 3,4 100, EDİRNE 79,9 10,4 7,6 2,1 100, GİRESUN 70,6 13,3 12,1 4,0 100, BİLECİK 77,7 12,0 7,7 2,5 100, A RDAHAN 58,4 10,9 25,6 5,1 100, ÇANAKKALE 79,1 11,1 6,8 2,9 100, A MASYA 77,2 11,9 8,5 2,4 100, BAYBURT 71,6 14,5 10,0 3,9 100, ERZİNCAN 75,2 12,6 8,2 4,1 100, KIRŞ EHİR 74,3 12,2 11,9 1,6 100, BARTIN 74,8 14,4 8,5 2,3 100, BOLU 72,3 16,7 7,9 3,2 100, ISPARTA 80,2 11,2 5,6 3,0 100, KARABÜ K 72,8 9,8 15,5 1,9 100, ÇANKIRI 72,5 12,1 10,3 5,1 100, BURDUR 79,9 12,8 5,5 1,7 100, A RTVİN 73,7 10,9 10,4 4,9 100, KASTAMONU 70,5 14,2 8,3 7,0 100, G Ü M ÜŞHANE 66,5 13,5 11,2 8,8 100, SİNOP 69,6 10,3 14,2 5,8 100, TUNCELİ 62,5 11,8 15,9 9,8 100, Ortalamadan Sapma Yüzde 10 ve Üstü Harcama Dağılım ı (%) Harcamaların Ekonomik Kodlara Göre Düzeyi (YTL) Personel Diğer Cari Yatırım Transfer Toplam Personel Diğer Cari Yatırım Transfer Toplam İSTANBUL 83,6 7,1 8,4 0,8 100, GAZİANTEP 77,2 9,8 11,5 1,4 100, ŞIRNAK 69,8 8,5 17,1 4,6 100, ŞANLIURFA 70,6 13,1 14,0 2,3 100, BATMAN 75,6 10,7 9,9 3,7 100, MARDİN 75,3 11,8 9,2 3,7 100, DİYARBAKIR 73,9 12,8 10,2 3,1 100, VAN 68,7 12,4 14,0 4,9 100, AĞRI 65,2 13,9 14,6 6,2 100, HATAY 85,4 9,9 3,3 1,4 100, SİİRT 73,5 12,0 9,1 5,3 100, ADANA 79,3 10,4 8,6 1,6 100, MUŞ 69,2 11,1 10,7 9,0 100, KOCAELİ 82,1 8,4 8,9 0,6 100, IĞDIR 74,1 8,8 12,5 4,7 100, BURSA 82,8 9,3 6,4 1,4 100, ADIYAMAN 79,4 11,5 5,4 3,7 100, SAKARYA 80,4 11,7 6,9 1,0 100, TEKİRDAĞ 82,5 10,2 6,5 0,7 100, MERSİN 84,2 11,0 3,7 1,0 100, HAKKARİ 64,7 12,8 13,1 9,4 100, ANTALYA 82,5 9,4 6,9 1,2 100, KAYSERİ 81,7 11,0 4,6 2,7 100, KONYA 80,9 12,3 5,2 1,5 100, İZMİR 85,5 9,2 4,1 1,2 100, KARS 71,8 11,8 11,8 4,6 100, KAHRAMANMARAŞ 74,3 10,8 12,3 2,5 100, MANİSA 82,6 11,7 4,7 1,1 100, Ortalamadan Sapma Yüzde 10 ve Üstü Harcama Dağılım ı (%) Harcamaların Ekonomik Kodlara Göre Düzeyi (YTL)

21 Ortalamadan Sapma Yüzde 30 ve Üstü Harcama Dağılımı (%) Harcamaların Ekonomik Kodlara Göre Düzeyi (YTL) Personel Diğer Cari Yatırım Transfer Toplam Personel Diğer Cari Yatırım Transfer Toplam İSTANBUL 83,6 7,1 8,4 0,8 100, GAZİANTEP 77,2 9,8 11,5 1,4 100, ŞIRNAK 69,8 8,5 17,1 4,6 100, ŞANLIURFA 70,6 13,1 14,0 2,3 100, BATMAN 75,6 10,7 9,9 3,7 100, MARDİN 75,3 11,8 9,2 3,7 100, DİYARBAKIR 73,9 12,8 10,2 3,1 100, VAN 68,7 12,4 14,0 4,9 100, AĞRI 65,2 13,9 14,6 6,2 100, Ortalamadan Sapma Yüzde 30 ve Üstü Harcama Dağılımı (%) Harcamaların Ekonomik Kodlara Göre Düzeyi (YTL) Personel Diğer Cari Yatırım Transfer Toplam Personel Diğer Cari Yatırım Transfer Toplam ISPARTA 80,2 11,2 5,6 3,0 100, KARABÜK 72,8 9,8 15,5 1,9 100, ÇANKIRI 72,5 12,1 10,3 5,1 100, BURDUR 79,9 12,8 5,5 1,7 100, ARTVİN 73,7 10,9 10,4 4,9 100, KASTAMONU 70,5 14,2 8,3 7,0 100, GÜMÜŞHANE 66,5 13,5 11,2 8,8 100, SİNOP 69,6 10,3 14,2 5,8 100, TUNCELİ 62,5 11,8 15,9 9,8 100,

22 EĞİTİM M HARCAMALARI KİŞİ BAŞINA GELİR DÜZEYİ VE NÜFUS N ARTIŞI İller bazında kişi i başı şına gelir düzeyi d ile öğrenci başı şına eğitim e harcaması arasında istatistiki anlamlı bir ilişki çıkmamıştır. Bu sonuç iller arasında ortaya çıkan gelir farklılığı ığının n bir şekilde öğrenci başı şına harcama düzeylerine d yansımas ması beklentisine uygun değildir. Bu çerçevede, evede, iller arası gelir farklılığı ığının eğitim sektöründe oluşturulan politikalarda dikkate alınmas nması gerektiği i düşünülmektedir. d İller ve bölgeler b arası farklılıklar klar yanında, nda, öne çıkan bir diğer konu da; illerin yılly llık k bazda nüfus n artış oranı ile öğrenci başı şına harcama düzeyi d arasında çıkan ilişkidir. İstatistiksel olarak, illerin yılly llık k bazda nüfus n artış oranı ile öğrenci başı şına harcama düzeyi d arasında anlamlı bir ilişki tespit edilmiştir (korelasyon katsayısı -0,73 dür). Nüfus artış oranı arttıkça, a, kişi i başı şına eğitim e harcamaları da aksine düşmektedir. d

23 ÖĞRENCİ BAŞINA EĞİE ĞİTİM M HARCAMASI (100YTL) ile YILLIK NÜFUS ARTIŞ ORANI ARASINDAKİ İLİŞKİ (%0) Korelasyon Katsayısı = Öğrenci Başına Harcama Yıllık Nüfus Artış Or. (%0)

24 İÇ GÖÇ VE EĞİE ĞİTİM M HARCAMALARI (1) Büyük şehirlere ve gelişmi miş bölgelere olan göçg (destination of immigration) bu şekilde nufusu artan illerdeki öğrenci başı şına eğitim e harcamasını aşağıya çekmektedir. Şehirlere göçg göç eden kesimler açısından a sosyal ve ekonomik yaşama ama bir uyum problemi ortaya koymaktadır. Göçle ortaya çıkan bu sorunun çözümüne yönelik y olarak, eğitim politikaları geliştirilmesine açık a k bir ihtiyaç bulunduğu düşünülmektedir. Nüfus Artış Oranı %0 Öğrenci Başına Harcama (YTL) Sapma (%) Antalya 41, ,6 Şanlıurfa 36, ,3 İstanbul 33, ,7 Van 31, ,9 Hakkari 31, ,6 Şırnak 29, ,6 Bursa 28, ,8 Tekirdağ 28, ,3 Batman 28, ,2 Kocaeli 27, ,4 Ortalama 31, ,15

25 İÇ GÖÇ VE EĞİE ĞİTİM M HARCAMALARI (2) Sonuçlar, yüksek y oranda göçg veren illerde (origin of immigration) öğrenci başı şına eğitim e harcamalarının n en yüksek düzeyde d iller olduğunu unu göstermektedir. g Nüfus fus artışı ışını önemli oranda belirleyen göçg olgusu göçg veren illerde öğrenci başı şına eğitim e harcamasının n düzeyini d belirleyen önemli faktörlerden birisi olarak görülmektedir. g Nüfus Artış Oranı %0 Öğrenci Başına Harcama (YTL) Sapma (%) Tunceli -35, ,1 Ardahan -20, ,7 Sinop -16, ,3 Kilis -12, ,8 Kastamonu -11, ,8 Bartın -11, ,7 Artvin -10, ,7 Bayburt -9, ,6 Kars -9, ,4 Karabük -8, ,8 Ortalama -14, ,35

26 NUFUS ARTIŞ ORANI EN YÜKSEK Y OLAN 10 İL İLE EN DÜŞÜK D K OLAN (NUFUSU AZALAN) 10 İLDE ÖĞRENCİ BAŞINA EĞİE ĞİTİM M HARCAMASI (100YTL) ile YILLIK NÜFUS ARTIŞ ORANI ARASINDAKİ İLİŞKİ (%0) Korelasyon Katsayısı = Nüfus Artış Oranı %0 Öğrenci Başına Harcama (YTL)

27 SONUÇ ve ÖNERİLER (1) 2002 yılından y itibaren kamu sektörü toplam eğitim e itim harcamaları GSMH ya oran olarak düşmeye d başlam lamıştır. Bu gelişme, özellikle MEB kaynaklarının önemli bir kısmk smını kullanan ilköğretim ve okul öncesi eğitimi e diğer eğitim e düzeylerine d göre g daha çok etkilemektedir. Okul öncesi ve ilköğretim retim diğer eğitim e düzeylerinden d farklı olarak dikkate alınmal nmalı ve izlenmelidir. Özellikle öğrenci sayısının n arttığı ve uygulanan istikrar programı nedeniyle ertelenen birikmiş harcamaların n varlığı ığında bu tespit daha önem kazanmaktadır (Emil, Social Expenditure Study for ,, bacground study for the Social Expenditures). Kamu eğitim e harcamalarının n düzeyi d aşamala amalı olarak AB ortalaması olan yüzde y 5 (GSYİH ya oran olarak) düzeyine d orta vadeli bir harcama programı çerçevesinde evesinde çıkarılmaldır. En azından bu oranın n istikrar programının n uzamasının n yol açtığıa sosyal varlık düzeyindeki aşıa şınmayı önlemek için i in yüzde y 4,3 düzeyinde d tuutlması gerektiği i düşünülmektedir. d

28 SONUÇ VE ÖNERİLER (2) GSYİH ya oran olarak ilave yaratılacak kamu kaynaklarının öncelikli olarak okul öncesi ve ilköğretime retime tahsis edilmesi gerektiği özellikle eşitlik ilkesi gereği önemli görülmelidir. g İller arasında ortaya çıkan eğitim e itim haracamaları farklılıklar kları,, eğitim e sektöründe eşitlik e ve eğitimin e kalitesi açısından a yeni problemlere yol açmaktada maktadır. Eğitime itime aktarılan kaynakların, n, eğitim e itim düzeyi d açısından a bölgeler, iller ile şehir kır k r farklılıklar klarını giderecek şekilde orta vadeli bir perspektifte ele aalınmas nması ve tahsis edilmesi gerektiği i düşünülmektedir. d