Figen Erdoğan Anadolu University, Porsuk Vocational School

Transkript

1 Evaluation of Microcredit Practice in terms of its Social Effects and Poverty -Provincial Example: Kütahya- Basri Çınar Mardin Artuklu University, Faculty of Economics and Administrative Sciences, Department of Economics Ergin Uzgören Dumlupınar University, Faculty of Economics and Administrative Sciences, Department of Economics, Theory of Economics Figen Erdoğan Anadolu University, Porsuk Vocational School Abstract Microfinance system is founded on microcredit practice developed as distinct from traditional banking system, covering an effective utilisation of resources, especially for the female labour force. High unemployment rate in Turkey and the low participation of women in the labour force allow for a suitable atmosphere for microcredit practices. Therefore, microcredit practices in Turkey have a positive effect on the elimination of lack of education, inefficiency and social exclusion of women, on the improvement of employment opportunities, and also on the prevention of poverty. Microfinance organizations assume an important social role in ensuring the female participation in the labour force. In this study, primarily the operation of Turkey Grameen Microfinance Program (TGMP) has been addressed in general and also in terms of provincial practices in Kütahya, and then the microcredit practices have been evaluated. Finally in the study, a profile of the credit users benefiting from Kütahya TGMP has been developed based on a survey made on these users, and the related microeconomic effects have been analysed. Key words: Poverty, Women Employment, Microfinance, Microcredit.

2 1.Giriş Mikrofinans kuruluşları; yoksulluğu azaltma, istihdam oluşturma ve özellikle de kadının istihdama dahil edilmesi için finansal kaynakları geleneksel bankacılıktan farklı bir yöntemle ihtiyaç sahiplerine ulaştırarak sosyal sorumluluklarını yerine getirmektedirler. Mikrofinans sisteminin ayrılmaz bir parçası olan mikrokredi; kaynaklarının verimli yerlerde kullandırılmasıyla öncelikli olarak yoksulluğun azaltılması, ikinci olarak da kadınların işgücüne katkılarının artırılması ve sosyo ekonomik durumlarının iyileştirilmesi amaçlanmaktadır. Ayrıca mikro kredi, dar gelirli kadınların gelir getirici faaliyetlerde bulunmasına imkan sağlayan küçük bir sermayedir. Amaca giden yol ise klasik bankacılık anlayışından ziyade daha farklı bir uygulama alanı oluşturan mikrofinans kuruluşlarından geçmektedir. Mikrofinansman sisteminin ortaya çıkışı ve giderek artan önemi, küreselleşmenin getirdiği kalkınma anlayışı ile birlikte yoksulların kendi yeteneklerini harekete geçirmelerini amaçlayan değişimin bir sonucudur (Haspolat, 2010: 53). Sistem dahilinde sunulan finansal ürünler, düşük gelirli insanlara kendi geçimlerini sağlamaları, kendi girişimciliklerini ortaya çıkarmaları ve kendi işletmelerini kurmaları için verilen kredileri veya çeşitli finansal hizmetleri içermektedir (Öner, 2007:3). Tasarruf mevduatı, ödeme hizmetleri, para transferleri ve sigorta işlemleri gibi birçok alanda sunulan hizmetlerin içerisinde en yaygın olarak kullanılanı yoksullara küçük miktarlı kredilerin sağlandığı mikrokredilerdir (Okumuş, 2011: 142). Mikrokrediler, bir mikro finansman kuruluşu tarafından mikro girişimciye, işini geliştirmesi amacıyla verilmiş olan kredilerdir. Mikrokredi genellikle işletme sermayesi ihtiyacının karşılanması, hammadde ve malzeme alımı, imalat için gerekli sabit teçhizatın alımı gibi amaçlarla verilmektedir (Dündar, 2007: 2). Türkiye de mikrokredi uygulamaları, il özel idareleri ve sivil toplum örgütleri tarafından yürütülmektedir. Bu alanda iki uygulama söz konusu olmuştur. İlk mikro kredi uygulaması Kadın Emeğini Değerlendirme Vakfı (KEDV) tarafından Maya Mikro Ekonomik Destek İşletmesi adıyla Marmara Deprem bölgesinde 2002 de başlatılmıştır. Bu kurum, özellikle yoksul kadınlara kendi işlerini kurmaları konusunda teşvik etmekte, finansal ve teknik destek sağlamaktadır (Altay, 2007: 64). Bu alandaki ikinci oluşum ise, 18 Temmuz 2003 tarihinde Türkiye İsrafı Önleme Vakfı (TİSVA) ile Bangladeş kökenli Grameen Bank ın işbirliği ile Türkiye Grameen Mikrofinans Programı (TGMP) adı altında Diyarbakır da oluşturulan Mikrokredi uygulamasıdır. Bu çalışmada Türkiye de birçok şubesi bulunan TGMP nin Kütahya ilindeki uygulamaları inceleme konusu olmuştur. 2.Metodoloji ve Bulgular 2.1.Metodoloji Bu araştırmada dünyada birçok ülkede uygulama alanı bulan Grameen Mikrokredi Programı nın Türkiye deki bir şubesi olan Kütahya ili uygulamaları incelenmiştir. Mikrokredi kullanıcılarının kredi kullanımı öncesi ve kredi kullanımı sonrası yaşamları arasında gelir, istihdam, özgüven, refah, sosyal statü vb. açılardan bir değişimin söz konusu olup olmadığı sorgulanmıştır. Bu sorgulama ile elde edilmek istenen diğer bir sonuç ise uygulamanın gerçek anlamda yoksullukla mücadele sürecinde etkili bir araç olup olmadığıdır. Araştırmanın ana kütlesini olarak TGMP Kütahya şubesinden 20 Kasım 2014 tarihine kadar mikro krediden faydalanmış olan ve hala aktif kredi kullanıcısı olan kredi müşterileri oluşturmaktadır. Bu müşterilerin tamamı TGMP ilkeleri gereği bayandır. 170 kişi olan ana kütleden 60 kişilik örneklem seçilerek anket uygulaması yapılmıştır. Anket formu 37 soru içermektedir. İlk soru grubu demografik özellikleri (yaş, cinsiyet, medeni durum, çocuk sayısı gibi) saptamaya yöneliktir. Daha sonraki sorular ise kredi öncesi durum tespitine yönelik; kredi müşterisinin mesleğini, yaşadığı yeri, kredi kullanmadan önceki gelirini ve krediden beklentilerini içeren sorulardır. Son soru grubu da kredi kullanım sonrası durumu, memnuniyeti ölçmeye ve eksikliklerin tespitine yönelik sorulardan oluşturulmuştur. Bu anket Şengür ve Taban (2011) tarafından geliştirilmiş olup üzerinde birtakım güncellemeler yapılarak hedef kitleye uygulanmıştır. Ankette sorular daha çok gelir ve istihdam üzerine kurulmuştur. Gelir ve istihdamdan sonra soruları oluşturulurken mikrokredinin kadınların sosyal yaşama katkılarını ölçmeyi amaçlayan nitelikte olması dikkate alınmıştır. Ankette yer alan bazı sorularda da likert ölçeklendirmesi kullanılmış ve sonuçların değerlendirmesi de buna göre yapılmıştır. Anketler mikrokredi ofis çalışanları aracılığıyla kredi kullanıcılarına ulaştırılması ve doğrudan mikrokredi kullanan kişilere ulaşılması yoluyla uygulanmıştır. Anketler yoluyla elde edilen bilgiler SPSS 22 istatistik programından yararlanılarak analize tabi tutulmuş ve sonuçlar yorumlanmıştır. 2.2.Bulgular

3 Kredi kullanıcıların büyük bir kısmı %40 oran ile yaş aralığındaki bayanlardır. Bu yaş aralığını %36,7 lik bir oranla yaş grubu takip etmektedir yaş grubunda ise %20 lik pay ie 12 kişi yer almaktadır. En düşük yüzdelik ise %3,3 ile yaş grubundadır. Kredi kullanıcılarına yapılan ankette 19 ve altı yaş grubu ile 60 ve üzeri yaş grubunda yer alan kredi kullanıcıları rastlanmamıştır. 60 ve üzeri yaş grubunun artık belli bir düzeyde çalışma performansının altında olabileceğini varsaydığımızda 19 ve altı yaş grubunun mikrokredi imkanlarından yeterince faydalanamadığı sonucunda ulaşılmaktadır. Anket verilerinden elde edilen bilgilere göre %86,7 lik kısma denk gelen 52 kişinin evli, %13,3 lük kısma denk gelen 8 kişinin ise bekar olduğu gözlemlenmiştir. Bunlardan hareketle, mikrokredi kullanıcılarının büyük bir kısmı evli ve yaş aralığında bulunmaktadır. Ankete katılanların eğitim profillerine bakıldığında %70 lik pay ile ilköğretim, %20 lik pay ile lise, %10 luk pay ile okuma-yazma bilmeyenlerin olduğu gözlemlenmiştir. Bu duruma ek olarak anket katılımcılarından üniversite veya lisansüstü eğitim durumuna sahip kimselere rastlanmamıştır. Anket katılımcılarının %73,3 büyük bir çoğunluk Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından sosyal güvence altındadır. %23,3 lük kesimin sosyal güvencesinin olmadığı gözlemlenmiştir. Sosyal güvenlik ile ilgili verilere baktığımızda kredi müşterisi kadınların büyük çoğunluğunun halihazırda bir işi varmış gibi algılanabilir. Fakat kredi müşterisi kadınların %73,3 lük kısmının sosyal güvenceye sahip olmasında eşleri üzerinden sosyal güvenlik sistemine kayıtlı olmaları da büyük rol oynamaktadır. Araştırmadan elde edilen bir diğer demografik özellik olan medeni durum bilgisine baktığımızda %86,7 lik kısmın evli olması bu durumu destekler niteliktedir. Ailede bütçeye katkı sağlayacak şekilde çalışanların mesleklerinin dağılımı incelendiğinde %46,7 lik kesimin ailesinde işçi, %23,3 lük kesimin esnaf, %13,3 lük kesimin devlet memuru, %10 luk kesimin özel sektörde çalıştığı gözlemlenmiştir. Çiftçilik ile uğraşanlar ise %3,3 lük gibi küçük bir kısmı kapsamaktadır. Anketlerden elde edilen diğer bir veri ise kredi müşterilerinin %93,3 lük bir kısmının şehirde veya ilçe merkezinde yaşamakta olduğudur. Bu durum da Kütahya da ikamet eden mikrokredi müşterisi kadınların tarım sektörü ile ilgilenme oranlarının düşük olmasının bir nedeni olarak görülebilir. Yine aynı şekilde memur olarak çalışan aile bireylerinin yüksek olmaması da eğitim düzeyleri ile ilişkilendirilebilir. Daha önce de belirttiğimiz gibi kredi müşterileri içinde ilköğretim mezunları ağırlıklı olarak yer almaktaydı. Mikrokredi kullanıcılarının mikrokrediyi hangi amaca yönelik kullandıkları araştırmamızın diğer bir kısmını oluşturmaktadır. Verilen cevaplarda hiç kimse bir işe ortak olmak için kredi talebinde bulunmamıştır. Kendi işimi kurmak için ve var olan işimi geliştirmek için cevaplarının dağılımı %43,3 oranında 26 kişiyle eşit şekilde gözlemlenmektedir. Yeni bir iş sahasına atılmak isteyenler %13,3 oranında küçük bir kesimin tercihi olmuştur. Mikrokrediyi alan kadınların krediyle yaptıkları iş kolları ise şu şekildedir: %33,3 lük kısmı mikrokredi ile ticari faaliyette bulunmaktadır. %30 luk kısmı da el işi ile uğraşmaktadır. %20 si ise seyyar satıcılık yapmaktadır. %3,3 lük kısmı da aldıkları mikrokrediyi hayvancılık faaliyetinde değerlendirmektedir. Bu oranın aynı zamanda ailede çalışan bireylerin mesleklerine istinaden yöneltilen soruya verilen çiftçi cevabına eşit olduğu gözlemlenmektedir. Kütahya ilinde mikrokredi kullanan kadınların kredi kullanımı öncesi ve sonrası ailelerinin elde ettiği gelir düzeylerinin belirlenebilmesi amacıyla ankete katılan kadınlara, gelir düzeylerine ilişkin sorular yöneltilmiş ve kendilerinden uygun şıkkı işaretlemeleri istenmiştir. Tablo 1: Mikrokredi Alan Kadınların Kredi Kullanım Öncesi ve Sonrası Gelirlerinin Karşılaştırılması Kredi Kullanım Öncesi Gelir Kredi Kullanım Sonrası Gelir Gelir Grupları Frekans % Gelir Grupları Frekans % TL 6 10, TL 2 3, TL 12 20, TL 4 6, TL 18 30, TL 10 16, TL 20 33, TL 28 46, TL ve üzeri 4 6, TL ve üzeri 16 26,7 Total ,0 Total ,0 Tablo 1 e göre mikrokredi kullanımı öncesi aile gelirini TL olarak belirten kadınların oranı %10 iken, bu oran mikrokredi kullanım sonrası %3,3 e gerilemiştir TL gelir elde edenlerin oranı da kredi kullanımı sonrası %20 den %6,7 ye gerilemiştir. Diğer taraftan mikrokredi kullanım öncesi TL gelire sahip olanların oranı %30 iken mikrokredi kullanım sonrası %16,7 ye düşmüştür. Mikrokredi kullanım öncesi gelirleri TL olan kadınların ailelerinin gelirlerinde mikrokredi kullanımı sonrası %33,3 ten %46,7 ye ciddi bir artış meydana geldiği görülmektedir. Yine Tablo 1 e göre mikrokredi

4 kullanım sonrası kadınların ailelerinin elde ettikleri gelir TL ve üzeri olan kesim mikrokredi kullanımı öncesi %6,7 lik küçük bir oranı temsil ederken mikrokredi kullanım sonrası bu oran en büyük artışı göstererek %26,7 ye çıkmıştır. Kredi kullanım öncesi gelir ile kredi kullanım sonrası gelirin tespitine yönelik sorulardan elde edilen veriler gruplandırılarak mutlak sayılara dönüştürülmüş ve eşleştirilmiş gruplar t-testi (Pairred Samples t-test) uygulanmıştır. Kredi kullanımı öncesi gelir ile kredi kullanımı sonrası gelir arasında bir farkın olup olmadığı ve bu farkın istatiksel olarak anlamlı olup olmadığını test etmek için Pairred Sampales (ilişkili örneklem) T-testi yapılmıştır. Analiz sonucunda Mikrokredi kullanımı öncesi gelir ile mikrokredi kullanımı sonrası elde edilen gelir arasında istatiksel olarak anlamlı bir fark olduğu gözlenmiştir ( t= -10,242, p<0,001). Anlamlı çıkan bu fark birden fazla sebepten kaynaklanabilir ancak bu duruma yol açan önemli faktörlerden birisinin de mikrokredi olduğu göz ardı edilmemelidir. Analiz sonuçlarının ayrıntılarına bakıldığında anket katılımcılarının kredi kullanımı sonrası geliri ile kredi kullanımı öncesi gelire göre artış gösterdiği gözlenmiştir. Ankette kredi müşterilerine yöneltilen kredi sonrası gelir sorusu ve kredi kullanım süresi sorusu için ki-kare analizi yapılmıştır. Ki-kare analizi sonucunda kredi kullanımı sonrası gelir ile kredi kullanım süresi arasında anlamlı olmayan bir ilişki ortaya çıkmıştır (p>0.05). Ancak ki-kare analizi sonuçlarının ayrıntılarına bakıldığı zaman; mikrokredi kullanımı sonrası gelirinin TL olanların toplamı 28 kişidir. Bunlardan önemli bir kısmı olan 12 kişinin TL arasındaki geliri elde etmede kullandıkları kredi süresi 19 ay ve üzeri olmuştur. Buna ek olarak mikrokredi kullanıcısı olan 10 kişi de bu geliri 6-10 aylık mikrokredi kullanımında elde etmiştir. Dolayısıyla kredi sonrası gelir ile kredi kullanım süresi arasında doğrudan bir ilişki yoktur. Kütahya da mikrokredinin istihdam ve işsizlik oranları üzerindeki etkisini analiz edebilmek amacıyla ankete katılan kadınlara mikrokredi kullanımı öncesi iş durumları, mikrokredi kullanımı sonrası kaç kişiyi istihdam ettikleri ve istihdam ettikleri kişilerin daha önce ne iş yaptıkları şeklinde sorular yöneltilmiştir. Bu sorulara verilen cevaplarda ev hanımı statüsünde olan kadınlar mikrokrediyi en çok talep eden grubu oluşturmuştur. Mikrokredi kullanan ev hanımlarının %40 lık oranla istihdama önemli bir katkı sağladığını ve bu yolla kadın işgücüne katılım oranını yükselttiği söylenebilir. Mikrokredi kullanım öncesi işsiz olduklarını beyan edenlerin oranı ise %30 dur. Yani mikrokredi kullanımı sonucu her 100 işsiz kadından yaklaşık 30 kişinin bir işe sahip olması, hem istihdam artışına hem de işsizlik oranlarının düşürülmesine önemli bir katkı sağladığı ifade edilebilir. Ev hanımı ve işsiz konumda olan kadınlardan sonra, mikrokrediyi en çok talep eden bir diğer grubun kendi işini yapanların oluşturdukları saptanmıştır. %23,3 lük bir orana sahip olan bu grubun, mikrokredi taleplerinin önemli bir kısmını mevcut işlerin genişletilmesi amacına dönük olduğu görülmektedir. Diğer taraftan işçi kesimi en az mikrokredi talep eden grup olarak karşımıza çıkmıştır. Mikrokredi kullanan kadınların istihdama katkıları sadece kendileriyle sınırlı değildir. Ayrıca işini genişletip yanlarında elaman çalıştıranlar, kendileri dışında dolaylı yolla da olsa istihdama katkı sağlayabilmektedirler. Tablo 2: Mikrokredi Alan Kadınların İstihdam Ettikleri Personel Sayısı Frekans % Hiçkimseye 42 70,0 1 kişiye 16 26,7 5 ve üzeri kişiye 2 3,3 Toplam ,0 Kütahya da mikrokredinin dolaylı olarak istihdama ne kadar katkı sağladığını tespit edebilmek amacıyla, anketi cevaplandıranlara mikrokredi kullanımı sonrasında kendiniz dışında kaş kişiye iş verdiniz? sorusu yöneltilmiştir. Tablo 2 de görüldüğü gibi kendisi dışında hiç eleman çalıştırmayanların sayısı ve oranı en yüksek olup, bu oran %70 dir. Bir kişi çalıştıranların oranı %26,7, beş ve üstü çalıştıranların oranı ise %3,3 olarak tahmin edilmiştir. Bu oranları topladığımızda, mikrokredi kullanıcılarının en az 1 kişi de olsa %30 unun yanlarında elaman çalıştırdıkları anlaşılmaktadır. Ülkemizde kadınların işgücüne katılımındaki düşük oranları dikkate alındığı zaman mikrokredi uygulamasının kadınların işgücüne katılımını da artırdığı net bir şekilde görülmektedir. İstihdam edilen kimselerin büyük bir kısmının (yaklaşık %85) ev hanımı ve çalışmayı düşünmeyen kişiler olması mikrokredinin dolaylı olarak kadın işgücüne katılım oranını artırdığının göstergesidir. Kredi kullanıcısı kadınların %70 lik bir kısmının ev hanımı ve işsiz olduğu için mikrokredi kullanıcılarının da doğrudan işgücüne katılımını sağlamıştır. TGMP doğrudan veya dolaylı olarak sağlanan her istihdam neticesinde Türkiye de yaklaşık %30 seviyelerinde olan kadın işgücüne katılım oranını Kütahya da artırıcı bir etki yapmıştır. Mikrokredi kullanıcılarına yöneltilen son grup sorular kredinin etkinliğine ve etkisine yönelik olmuştur. Beklentilerden ziyade beklentilerin ne ölçüde karşılandığına, memnuniyete yönelik sorular sorulmuştur. Bu açıdan sorulan ilk soru beklentilere yönelik olmuştur. Müşterilere Mikrokredi uygulaması beklentilerinizi ne ölçüde

5 karşıladı? sorusu yöneltildiği zaman alınan cevaplarda kredi kullanıcılarının %50 lik büyük bir kesimi beklentilerinin beklediğinden az karşılandğını belirtmiştir. %46,7 lik bir grup ise tam olarak karşıladığını belirtirken %3,3 lük kısım ise beklediğinden fazla karşıladığını belirtmiştir. Tablo 3: Mikrokredinin Sosyal Etkileri Katkılar Katılma Derecesi Kesinlikle Ketılmıyorum Katılmıyorum Kararsızım Katılıyorum Kesinlikle Katılıyorum Toplam Ailemin yaşam standardı yükseldi Çevreyle olan ilişkim gelişti Toplumdaki saygınlığım arttı Çocuklarımın eğitimine destek ol. Yeni bir iş kurmamı sağladı İşimi büyüttüm Eşimin desteği arttı Özgüvenim arttı F % 13,3 0 26,7 46,7 13,3 100 F % 6,7 13,3 10,0 26,7 43,3 100 F % 13,3 3,3 16,7 40,0 26,7 100 F % 23,3 6,7 20,0 40,0 10,0 100 F % 6,7 6,7 20,0 46,7 20,0 100 F % 6,7 10,0 10,0 46,7 26,7 100 F % 30,0 13,3 6,7 16,7 33,3 100 F % 6,7 10,0 6,7 16,7 60,0 100 Tabloda 3 te kredi kullanımının müşterilere ne gibi katkılar sağladığı yer almaktadır. Anketteki bu sorulara cevap veren mikrokredi kullanıcıları %76,7 lik (katılanlar ve kesinlikle katılanlar) bir oranla krediden dolayı özgüven artışı olduğunu belirmiştir. Özgüven artışından sonra işimi büyüttüm cevabı ikinci sırayı almakta (%73,4 civarında katılan ve kesinlikle katılanlar) olup daha sonra oransal olarak çevreyle olan ilişkilerim gelişti seçeneği gelmektedir. Eş desteğinin artışı %50, yaşam standardı artışı %60 ve saygınlık artışı %66,7 civarında katılıyorum ve kesinlikle katılıyorum cevabı alırken, çocukların eğitimine destek olması %50 ve yeni bir iş kurma imkânı vermesi seçeneği ise %66,7 katılım cevabı almıştır. Görüldüğü gibi her seçenek sorulara cevap veren mikrokredi kullanıcıları tarafından en az toplam %50 civarında katılıyorum ve kesinlikle katılıyorum şeklinde işaretlenmiştir. Sunulan tüm seçeneklere en az %50 katılım olması mikrokredinin kadınların sosyal statülerini elde etmek ve korumak için son derece önemli roller üstlendiğini ifade etmektedir. Böyle bir durumda daha önce eşi tarafından önemsenmeyen kadınlar mikrokredi kullanımı sonrası gelir elde etmesi ve eşine muhtaç olmaması gibi önemli statüler elde edebilmişlerdir. Tablo 4: Mikrokredi Uygulamasının Eksik Yönleri Mikrokredi Uygulamasının Etkinliği İçin Önerileriniz Katılma Derecesi Kesinlikle Ketılmıyorum Katılmıyorum Kararsızım Katılıyorum Kesinlikle Katılıyorum Toplam Verilen para miktarı artırılması Ödeme süresi uzatılmalı Çalışanlar sıcakkanlı olmalılar Çalışanlar yol gösterici olmalılar F % 6,7 3,3 3,3 16,7 70,0 100 F % 3,3 3,3 3,3 36,7 53,3 100 F % 53,3 20,0 6,7 13,3 6,7 100 F % 46,7 20,0 6,7 13,3 13,3 100

6 Mikrokredi uygulamasının eksik yönlerinin tespiti için Tablo 4 teki önerilerin kredi kullanıcılarının verecekleri önem derecesine göre her seçeneğin sıralanması istenmiştir. Mikrokredi kullanıcılarının %86,7 lik bir kısmı verilen para miktarının artırılması gerektiğini belirtmiştir. Bu oran içerisinde mikrokredi kullanımı sonrası beklentisinden beklediğimden az karşıladı şıkkına verilen cevabın %50 ile çoğunluğu oluşturduğunu söylemek mümkündür. Ayrıca %90 lık büyük bir oranla ödeme sürelerinin daha uzun olması gerektiği görüşü cevap olarak işaretlenmiştir. Bu bağlamda kredi kullanıcılarından her hafta düzenli olarak kredi ödemelerinin talep edilmesi bu kullanıcıların büyük çoğunluğunun ödeme süresinin uzatılmasına ilişkin cevabı işaretlemesine neden olmuştur. Ankete uygulanan kişilere yöneltilen kredi alırken beklentiler, kredi kullanımının sağladığı katkılar ve kredi uygulamasının eksiklikleri ile ilgili ölçekli soruların ortalamasına bakılmıştır. Ortalamalara baktığımız zaman kredi alırken müşterilerdeki beklentilerin nerdeyse hepsi 4-4,5 arasındadır (önem derecesi 1 den 5 e doğru artmaktadır). Bu durumda tüm bu beklentiler müşterilerce önemli ve çok önemli olarak derecelendirilmiş olmaktadır. Kredi kullanımı sonrası durumla ilgili ortalamalar için; bu grupta yer alan seçeneklere verilen cevapların ortalaması da 4 e yakın veya 4 ün biraz üzerinde olmuştur. Mikrokredi kullanıcıları kredinin; özgüven artışına, işlerini büyütmelerine veya yeni bir iş kurmalarına, yaşam standardının artışına, çevre ile olan ilişkilerin gelişimine, saygınlık ve özgüven artışına katkı sağladığı düşüncesine katıldıkları tespit edilmiştir. 3.Sonuç Çeşitli nedenlerle çalışma yaşamının dışında kalan kadınların kendilerine verilen küçük miktarlardaki kredilerle mikro düzeyde kendi işlerini kurmalarını sağlamayı amaçlayan mikrokredi uygulamaları dünyada çeşitli ülkelerde yıllardır uygulanmaktadır. Esas amacı kadın yoksulluğunu önlemek olan mikrofinans sitemi ülkemizde de on yıldır başarılı bir şekilde uygulanmaktadır. Söz konusu uygulamalar TGMP tarafından bugün 100 ü askın şubede ve pek çok ilde faaliyetine devam etmektedir. Bugüne kadar program sayesinde çalışma yaşamında yer alan kadınların sayısı i aşmıştır. Elde edilen başarı hikayeleri de internet ortamında paylaşılmaktadır. Gelişmiş ülkelere kıyasla kadınların çalışma yaşamına katılımının oldukça düşük oluğu ülkemizde mikrofinans sistemi sayesinde azımsanmayacak sayıda kadının ekonomik yaşamda kendi işini kurarak gelir elde etmesi sevindirici bir gelişmedir. Bu sistem girişimciliğin özendirilmesine, el emeğinin değerlendirilmesine katkıda bulunmasından ziyade kadınların sosyoekonomik gelişimine destek olması bakımından oldukça büyük önem arz etmektedir. Bu kapsamda mikrofinans sistemi dahilinde mikrokredi uygulamalarının önemi Kütahya ilinde de giderek artmaktadır. TGMP Kütahya şubesinin mikrokredi uygulamaları genel bir değerlendirmeye tabi tutulursa; Kütahya da mikrokredi kullanan kadınların %40 oranındaki çoğunluğu yaş arasında, %70 lik kısmı ise ilköğretim mezunu, %77 ye yakını sosyal güvenceye sahip ve %86,7 lik bir kısmı da evli kimseler olduğu görülmüştür. Anket sonuçlarına göre, Kütahya ilinde mikrokrediden yararlanan kadınların kredi kullanımı öncesi ve kredi kullanımı sonrası ortalama gelirlerinde istatiksel olarak anlamlı farklılıklar olduğu saptanmıştır. Kredi öncesi düşük seviyede bir gelire sahip olan kredi müşterisi kadınların oranı, kredi kullanımı sonrası artış göstermiştir. Kütahya TGMP dâhilinde kredi kullanan Mikrokredi kullanım öncesi gelirleri TL olan kadınların ailelerinin gelirlerinde mikrokredi kullanımı sonrası %33,3 ten %46,7 ye ciddi bir artış meydana geldiği görülmektedir. Yine bu kapsamda mikrokredi kullanım sonrası kadınların ailelerinin elde ettikleri gelir TL ve üzeri olan kesim mikrokredi kullanımı öncesi %6,7 lik küçük bir oranı temsil ederken mikrokredi kullanım sonrası bu oran en büyük artışı göstererek %26,7 ye çıkmıştır. Ancak mikrekredi kullanıcılarının beklentilerine yönelik yapılan analizde %50 lik kısmın beklentilerinden daha az karşıladığı sonucuna ulaşılmıştır. Söz konusu mikrokredi uygulamasının katılımcıların %50 lik kısmının beklentilerinden az karşılamasının altında yatan temel sebep verilen para miktarının az olmasıdır. Bundan dolayı verilen kredi tutarının artırılmasını isteyenlerin oranı %85 in üzerindedir. Sırasıyla ticaret, el işi üretimi ve seyyar satıcılık mikrokredi kullanımı sonrası yapılan işlerde tercih edilenlerdir. Öne çıkan bu iş kolları da kredi müşterisi kadınların krediyi el işi, ticaret ve seyyar satıcılık gibi alanlarda değerlendirmek üzere almaları amaçlarına son derece uygundur. Buna ek olarak mikrokredi kullanıcılarından %90 ı aşkın kısmı ankete tekrar mikrokredi uygulamasından faydalanmak istediğini belirtmiştir. Mikrokredi uygulamasının yoksul veya düşük gelire sahip kadınlara katkısı sadece bireysel gelirleri üzerinden olmamıştır. Gelir artışında olduğu gibi istihdam üzerinde de önemli etkilere yol açmıştır. Kredi müşterisi kadınların büyük çoğunluğu var olan işini daha da geliştirmek için krediyi ya kendi işlerini kurmak ya da yeni bir iş sahasına atılmak için kullanmışlardır. Kadınların bu iş kollarına girmiş olmaları doğrudan veya dolaylı olarak istihdama katkı sağlamıştır. Kredi kullanıcısı olan anket katılımcılarının en az 1 kişi de olsa %30 unun yanlarında elaman çalıştırdıkları bulgusuna ulaşılmıştır. Bu durumda kredi müşterisi kadınlar dışında işsiz kadınların iş sahibi olmasını sağlanması ile de istihdama dolaylı olarak katkı sağlanmıştır. Kredi kullanıcısı kadınların büyük çoğunluğu %70 i mikrokredi kullanımı öncesi ev hanımı ve işsiz olduklarını belirtmişlerdir. Dolayısıyla bu kesim kredi kullanımı ile işsizlikten kurtularak kadının işgücüne katılımını artırıcı bir etkide

7 bulunmuşlardır. Böylece düşük gelirli kadınlar hem kendileri iş sahibi olmuşlar hem de bunlardan bir kısmı kendileri dışındaki kimselere iş imkânı sağlamışlardır. TGMP nin yoksulluğun azaltılmasına ve istihdamın artmasına katkıda bulunmasının yanı sıra kadınların sosyal yaşama katılmalarına da çok önemli katkıları vardır. Birincisi, daha önce evinden çok fazla dışarıya çıkmayan kadınlar el işi yapıyor olsalar bile malzeme almak veya yaptıklarını satmak gibi nedenlerle evden dışarıya adım atmışlardır. İkincisi, kredi müşterisi kadınların özgüvenlerindeki artış da mikrokredi uygulamasının sağladığı kazanımlardır. Anketlerin analizinden elde edilen sonuçlar da ankete katılan kadınların %68 inin kredi kullanımı ile özgüven artışı yaşandığını göstermiştir. Bu durum kadınların sadece ekonomik açıdan değil toplumdaki konumlarının güçlendirmeleri ve kendi ayakları üzerinde durabilmeleri için de son derece önemlidir. Üçüncüsü, kredi kullanıcısı kadınların kredi kullanımı sonrası gerek eş desteğinin artması gerekse saygınlık artışı gibi konularda olumlu gelişmeler yaşamış olması bunun en belirgin örneğidir. Dördüncüsü, mikrokredi temel amaçları doğrultusunda yoksul kadınları hem gelir getirici hem de eğitici olan faaliyetler içine dahil etmiştir. Bu faaliyetler neticesinde Kütahya daki mikrokredi kullanıcısı kadınların işgücüne katılım oranlarında yükselmeye pozitif katkı sağladığı bu araştırma sonuçlarında gözlenmiştir. Sonuç itibariyle, TGMP Kütahya mikrokredi uygulamasının gerek gelir artırıcı etkileri bakımından gerekse istihdam sağlayıcı ve kadınların sosyal hayata katılmaları bakımından başarılı olduğu söylenebilir. Ancak bu başarının devamlılığı kredi ofisi çalışanlarının ve müşterilerinin göstermiş oldukları çabayı korumalarına bağlı olduğu da unutulmamalıdır. Bu kapsamda mikrokredi kullanıcılarının taleplerini dikkate almak gerekmektedir. Araştırmamız neticesinde mikrokredi kullanıcıları, verilen para miktarının artırılmasını ve ödeme süresinin uzatılmasını talep etmektedir.

8 ALTAY, Asuman (2007), Küreselleşen Yoksulluk Olgusunun Önlenmesinde Mikrofinansman Yaklaşımı, Finans Politik Ekonomik Yorumlar, 44(510), ss ÇOKLUK, Ömer, ŞEKERCİOĞLU, Güçlü ve BÜYÜKÖZTÜRK, Şener (2014), Sosyal Bilimler için Çok değişkenli SPSS ve LİSREL Uygulamaları, Pegem Akademi. DÜNDAR, Seher O. (2007), Mikro Finansman, Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Müdürlüğü, Ankara. HASPOLAT, Emel (2010), Neoliberalizmin Kalkınma Söylemi ve Yoksullukla Mücadele Yöntemi Olarak Mikrokredi: Örnek Ülke Deneyimleri ve Türkiye, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı, Ankara KALAYCI, Şeref (2010), SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri, Asil Yayın Dağıtım. OKUMUŞ, Şaduman (2010), Dünyada ve Türkiye de Mikro Finansman ve Yoksulluğun Azaltılması; Teori ve Uygulamalar, Yayın No: 31. İTO Yayınları, İstanbul. ÖNER, Emine (2007), Mikrofinans Sistemi ve Türkiye İçin Bir Model Önerisi, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı Finansman Bilim Dalı, Ankara. SSPS Statistics 22 ŞENGÜR, Mehmet, TABAN, Sami (2012), Yoksullukla Mücadele Stratejisi Olarak Mikro Kredi Uygulaması: Eskişehir İli Örneği, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl: 2012, Sayı: 13(1), ss.59-89