İDRARDA SİLENDİR NEDİR, NEYİ GÖSTERİR?

Transkript

1 İDRARDA SİLENDİR NEDİR, NEYİ GÖSTERİR? Silendirler böbrek tübüllerinde (DTC=Distal toplayıcı kanallar) oluşan, silindirik puro şekilli oluşumlardır. Bütün silendirler bir böbrek mukoproteini olan Tamm- Horsfall proteininden oluşur. Tamm- Horsfall proteini henle kulpunun distal ucundan ve toplayıcı kanallardan az miktarda salgılanır. İdrarda bazı silendirlerin bol görülmesi genellikle bir hastalığı işaret eder. Silendirlerin oluşumu İdrar silendirleri sadece toplayıcı kanalların distal ucunda oluşur (DTC). Propksimal kanallar ve Henle kanalında silendir oluşmaz. Silendir protein materyalin tüp içinde konsantrasyonundan başka bir şey değildir. Oluşan silendir idrarla atılır ve sedimentte görülür. Silendirler hernekadar Tamm- Horsfall proteinlerinden oluşsa da duruma bağlı olarak içlerinde eritrositler, lökositler, bakteriler, renal epitel hücreleri, yağ vakuolleri ve bunların dejenertif formlarını içerebilir. Ayrıca plazma protein agregatları yani immün globülinler, fibrinojen, immün kompleksler, globülinler de silendirler içinde yer alabilir. Silendir tipleri İdrar sedimentinde gördüğümüz silendirler başlıca 2 guruba ayrılır 1- Hücresiz ( asellüler) silendirler 2- Hücreli ( cellüler) silendirler

2 Asellüler silendirler Hyalin silendir Granüler silendir Waxy (mumsu) silendir Fatty ( yağlı) silendir Sellüler silendirler Eritrosit silendirler Lökosit silendirler Bakteriyel silendirler Epitelyal silendriler Asellüler silendirler Hyalin Silendir Hyalin silendirler en sık görülen silendirlerdir, tam olarak konsantre olmuş ve sıkıştığı toplayıcı tüpün şeklini almış Tamm-Horsfall mukoproteinidir. İçerisinde hücre görülmez, sediment de zor görülür. Hyalin silendirler sağlıklı insanlarda da görülürler. Dehidratasyon, diüretik kullanımı, egzersiz, susuzluk, oruç vb idrarın konsantre olduğu durumlarda normal insanlarda idrarda bolca görülürler. Varlıkları bir hastalığa işaret etmez.

3 Granüler Silendir Granüler silendirler ya hücresel silendirlerin dejenerasyonu ile yada plazma proteinleri ve immünoglobülin hafif zincirlerinin aggregasyonu ile oluşurlar. İnce yada kaba dokulu bir görüntüsü olabilir. Bariz puro şekli ve koyu rengi ile kolay görünürler. Aşırı egzersiz sonrası normal insanlarda görülebilirse de kronik böbrek hastalıkları ve akut tübüler nekroz da sık görülürler. Waxy (Mumsu) Silendir Waxy yani mumsu silendiriler hücresel silendirlerin dejenere olmuş halleridir. Dejenere olmuş hücrelerden ibaret olduklarından hücresiz silendir kabul edilirler. Çok refraktil olduklarından mikroskopta kolay görülürler. Daha çok kronik hasar görmüş tübüllerden kaynaklanırlar yani ciddi kronik renal hastalıklar, renal amiloidoz da waxy slendir çok görülür. Waxy silendirler; Böbrek yetmezliği silendiri diye de bilinirler.

4 Fatty Yağlı Silendir Yağlı silendirler lipitten zengin epitel hücrelerin dejenerasyonu ile oluşurlar. Silendirin protein yapısı içerisinde yağ vakuolleri dikati çeker. Refraktil lipid damlacıkları nedeniyle kolay görülürler. Nefrotik sendrom, hipotiroidizm gibi tübüler dejeneratif hastalıklarda sık görülür. Sellüler Silendirler Sellüler silendirler idrar sedimentinde görülebilen eritrosit, lökosit, renal tübüler epitel hücreleri gibi bütün hücrelerden oluşabilir. Sellüler silendirler Tamm Horsfall mukoproteini içerisinde konsantre olmuş hücrelerden oluşur. Eritrosit Silendir Eritrositler den oluşan silendirler 1- Glomerülonefritlerde ( glomerüllerde eritrosit sızıntısı vardır) 2- Ciddi Tübüler hasarlarda görülür.

5 Lökosit Silendirler Lökosit silendirler akut piyelonefrit de sık görünürler ayrıca glomerülonefritlerde, akut insterstisyel nefritelrde Lupus nefritinde ve akut papillar nekroz da sık görülür. Glomerülonefritte Lökosit ve eritrosit slendirler birlikte görülür. Renal tübüler Epiteliyal Silendir Böbrek tübül epitellerinden oluşur. Renal tübüler nekrozda, CNV nefriti gibi viral hastalıklarda böbrek nakli sonrası doku rejeksiyonu sırasında idrarda sık görülür. RTE silendir = nakil böbrek rejeksiyonu.. Bakteriyel Silendirler Bakteriyel silendirler Tamm- Horsfall mukoproteini (hyalen matrix) içerisinde konsantre olmuş bakterilerden oluşur. Saf bakteri yada bakteri lökosit

6 karışımından oluşan slendirler görülebilir. Granüler slendirlere bener ve onlarla karışırlar. Sedimentte bol lökosit ve bakteri vardır. Bakteri slendir idemek için gram boyamak gerekir. Akut piyelonefrit ve intrensek renal enfeksiyonlar sırasında sık görülür. Özet Silendir Neden oluşur Neyi gösterir Normal kişilerde Dehidrtasyonda, Konsantre olmuş Tamm- Aşırı egzersiz gibi sıvı Hyalen Silendir Horsfall mucoproteininden ( kayıplarının sık olduğu Hyalen Matrix) oluşur. durumlarda idrarda görülür. Granüler Silendirler Waxy mumsu Silendirler casts (böbrek yetmezliği silendirleri) Fatty Yağlı Silendirler Çeşitli hücre tiplerinden oluşabilir, hücrelerin hyalen matrix içerisinde dejenerasyonu sonucu Plazma proteinlerinin aggregasyonu sonucu Immunglobülin hafif zincirlerinin aggregasyonu sonucu oluşurlar. Birçok hücreden oluşabilir son nokta dejenere olmuş hücre silendiri görüntüsüdür Mukoprotein Hyalen matriz içerisinde lipid damlacıkları görülür. Aşırı egzersize bağlı olarak, Kronik böbrek hastalıkalrında, Akut tübüler nekrozda görülür. Ciddi kronik böbrek hastalıkları, Böbrek amiloidozonda Tübüler dejenerasyon, Nefrotik sendrom, Hipotiroidizm de görülür.

7 Eritrosit silendir Lökosit Silendir Epitelyal silendir Bakteriyel Silendirler Tübül şeklini almış eritrositler Tübül şeklini almış beyaz küreler genelde PNL dir Renal tübüler epitellerden oluşan silendir dir Hyalen matrix içerisine hapsolmuş bakterilerden oluşur Piyelonefrit Glomerülonefrit Akut insterstisyel nefrit ve Lupus nefritinde görülür Glomerulonefrit Renal tübüler nekroz, CMV gibi virel hastalıkalr Böbrek transplant rejeksiyonunda görülür. Akut piyelonefritte, İntrensek renal enfeksiyonlarda sık görülür. PAROKSİSMAL SOĞUK HEMOGLOBİNÜRİSİ Paroxysmal cold hemoglobinuria (PCH); Nadir görülen bir otoimmün hastalıktır. Vücut kendi eritrositlerine karşı antikor yapar ve eritrositleri parçalar. Bu antikorlar özellikle soğuk ortamda aktive olurlar.

8 Paroksismal Soğuk Hemoglobinürisi kimde görülür? Hastalık soğuk havalarda el ve ayakları etkiler. Antikorlar bu bölgelerde eritrositlere yapışır ve ölmelerine yol açar, ortaya çıkan hemoglobin in bir kısmı idrarla atılır. Paroksismal soğuk hemoglobinürisi Sifiliz enfeksiyonu sırasında, bakteriyel ve viral enfeksiyonların seyri sırasında ortaya çıkabilir yada hiçbir sebebe bağlı olmadan görülebilir. Paroksismal soğuk hemoglobinürisi belirtileri nelerdir? Titreme, Ateş, Sırt ağrısı, Bacak ağrıları, Karın ağrısı, Baş ağrısı, Huzursuzluk, hastalık hali, İdrarda kan ( hemoglobinüri), Paroksismal soğuk hemoglobinürisi teşhisi nasıl konur? Hastalık laboratuar testleri ile teşhis edilir: Donath-Landsteiner testi pozitiftir, İdrarda ve kanda bilirübin miktarı yükselir, Kan sayımında anemi görülür, Coombs testi negatif tir, Ataklar sırasında hemoglobin artar, Laktat Dehidrogenas LDH ataklar sırasında çok artar. Paroksismal soğuk hemoglobinürisi tedavisi nasıl yapılır? Altta yatan bir hastalık var ise bu hastalığın tedavisi ile paroksismal soğuk hemoglobinürisi de düzelir. Ağır vakalarda immün sistemi baskılayan tedaviler verilebilir. Hastalık ataklar halinde seyreder, ataklar soğuk ta kalma ile başlar ve ataklar arasında hastanın hiçbir şikayeti olmaz. Hastalık böbrek yetmezliği ve kansızlığa neden olabilir. Soğuktan korunmak atakları önler. Referanslar: Schwartz RS. Autoimmune and intravascular hemolytic anemias. In: Goldman L,

9 Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2007:chap 164. KOLİ BASİLİ E. coli; Escherichia coli; E. Coli enfeksiyonu; Escherichia coli O157:H7; EHEC; ETEC; EPEC; EIEC. E.coli insanların ve hayvanların bağırsaklarında bol miktarda bulunan bir bakteridir. Yüzden fazla çeşidi vardır, bazı çeşitleri gıdalar ve sular ile bulaşan salgınlara neden olur, barsak enfeksiyonu yapar. Koli basili hangi hastalıklara sebep olur? Koli basilinin yüzlerce çeşidinden birkaç tanesi gıdalar ve sular ile bulaşan salgınlara neden olur. Karın ağrısı, bulantı kusma ve kanlı ishalle seyreden ciddi enfeksiyonlar yapar. Bu tür enfeksiyonlara neden olan koli basilleri değişik isimler alırlar: EHEC: Entero Hemorajik E. Coli: kanlı ishalle seyreden barsak enfeksiyonu yapar. Bu tür içinde E. Coli O157 H7 bakterisi sığır etleri ile bulaşan ve ağır kansızlık ve böbrek yetmezliği ile sonuçlanan Hemolitik üremik sendrom denilen bir tabloya neden olur. ETEC: Entero Toksijenik E. Coli: Bol sulu ishal ve karın ağrısına neden olur. Turist ishali nin en büyük sebebidir. Koli basili nasıl bulaşır? Koli basili genellikle hayvanlardan insanlara bulaşır. Hayvan artıkları ile kirlenmiş gıdalar ve sular en sık bulaşma yollarıdır. Özellikle: Az pişmiş sığır etleri, özellikle hamburger, Kirli sular,

10 Kirli sular veya gübre ile kirlenmiş sebze ve meyve, Pastörize olmamış süt ve süt ürünleri, Sığırlar ile uğraşan kişilere bulaşır. Koli basili ince bağırsak enfeksiyonu yapar. Bakterinin çeşidine göre bol sulu ishal yada dizanteri benzeri kanlı ishale neden olur. EHEC bakterisi ise kansızlık ve böbrek yetmezliğine ve ölüme yol açabilir. Koli basili enfeksiyonları herkezde ve her yaşta görülebilir, en çok: Çocuklarda ve yaşlılarda, Kronik hastalığı olanlarda ( diyabet, kanser tedavisi görenler, mide ilaçları kullananlar vb), Çiftlik çalışanlarında daha sık görülür. Koli basili belirtileri nelerdir? Hastalık şiddeti kişiden kişiye değişmekle birlikte koli basili enfeksiyonlarında: Kramp tarzında karın ağrıları, Bol sulu ishal, Su kaybına bağlı halsizlik, bitkinlik, Yorgunluk, çabuk yorulma, Kanlı ishal, Hafif ateş, Bulantı ve kusma görülür. Koli basilinin cinsine bağlı olarak bu hastalık tablosuna ağır kansızlık, üre artışı ve böbrek yetmezliği tablosu eklenebilir. Koli basili teşhisi nasıl konur? Hastanın şikayetleri ve muayene bulguları teşhise yardımcıdır. Koli basili enfeksiyonunun kesin teşhisi laboratuar testleri ile konur. E. Coli enfeksiyonu şüphesinde aşağıdaki testler istenmelidir: Tam kan sayımı, Üre, Kreatinin, Dışkı kültürü, Dışkıda EHEC tespiti istenmelidir.

11 Koli basili hastalıkları nasıl tedavi edilir? Koli basili enfeksiyonlarının ve sebep oldukları komplikasyonların tedavisi ayrı ayrı değerlendirilir. Sıvı takviyesi: Birçok hasta sıvı takviyesi ile 5 10 günde kendi kendine iyileşir. Hastalar nadiren hastaneye yatırılır. Sıvı tedavisi sırasında ishal kesici ilaçlar kullanmamak ve ishali durdurmaya çalışmamak gerekir. Kaybedilen su ve tuz yerine konur. Hasta içebiliyor ise ağızdan içemiyor ise damardan serumla sıvı takviyesi yapılır. Sıvı takviyesi ile hastanın toparlanmasını beklemek gerekir. Hemolitik üremik sendrom tedavisi: Entero Hemorajik E. Coli ( EHEC) bakterisinin bir çeşidi olan O157 H7 tipi nin neden olduğu gıdalar ile bulaşan ve salgınlar yapan barsak enfeksiyonunun ağır bir komplikasyonudur. Kan damar içinde parçalanmaya ve ağır bir kansızlık tablosuna, pıhtılaşma bozukluğuna, böbrek fonksiyonlarının bozulmasına ve ağır bir böbrek yetmezliğine yol açar. Hastalığın ölümcül ve tehlikeli komplikasyonudur. İshali olan hastanın günler saatler içinde kansız kaldığı idrar yapmakta zorlandığı nefesinde idrar kokusu gelmeye başladığı ve şuurunun bulandığı görülür. Hastada: Halsizlik, Solukluk, Huzursuzluk, Vücutta morartılar, Ağız, burun kanamaları, En ufak bir yaralanma ve iğne batmasında uzun süre kanama görülür. Hastanın derhal yoğun bakım ünitesi olan bir merkezde tedaviye alınması gerekir. Hemolitik üremik sendrom tedavisinde: kan nakli ve diyaliz yapılır. Koli basilinden korunma : Koli basili enfeksiyonlarından korunmak için temizlik ve hijyen koşullarına dikkat etmek gerekir, ayrıca: Tüm sığır etleri ve özellikle hamburgerlerin iyi pişirilmesi, Az pişmiş etlerin yenmemesi, Az pişmiş salam, sosis, sucuk,

12 Pişmemiş etler ile pişmiş etlerin ayrı tutulması, Çiğ et işlenen tezgahların her işlemden sonra sabunlu sular ile temizlenmesi, Pastörize olmamış sütlerin kullanılmaması, Pastörize olmamış sütten yapılan süt ürünlerinin kullanılmaması, Çiğ sebze, meyve ve salataların iyi temizlenmesi ve yıkanması, Çeşme suyunun uygun şekilde klorlanması, El yıkama alışkanlığının kazanılması koli basili enfeksiyonlarından korunmak için gereklidir. Referanslar: 1. Centers for Disease Control and Prevention 2. National Institute of Allergy and Infectious Diseases 3. Canadian Food Inspection Agency 4. Public Health Agency of Canada 5. E. coli infection. American Academy of Family Physicians website. Available at: Accessed February 28, Escherichia coli O157:H7. Centers for Disease Control and Prevention website. Available at: Accessed February 28, 2007 AMİLOİDOZ Amiloid; Primer Amiloidoz; Sekonder Amiloidoz; Herediter Amiloidoz Amiloidoz nadir görülen bir gurup hastalığın sonucudur. Amiloid adı verilen protein in dokularda birikmesi ve metabolizmayı bozmasıdır. Amiloid proteini vücut dokuları ve organları tarafından üretilir ancak atılamaz ve dokularda

13 birikerek dokuların fonksiyonunu bozar. Üç tip amiloidoz vardır: Primer amiloidoz: akciğer, kalp, deri, dil, tiroid bezi, iç organlar, karaciğer, böbrek ve damarlarda birikir, Sekonder amiloidoz: dalak, böbrek, karaciğer, böbrek üstü bezleri ve lenf bezlerinde birikir, Herediter amiloidoz: sinirler, kalp, kan damarları ve böbreklerde birikir. Amiloid birikmesi doku ve organların çalışmasını bozar. Amiloid birikmesine sebep olan hastalıklar ise amiloidozun tipine göre değişir: Primer amiloidoz: biriken amiloid proteini antikor parçalarıdır ve kemik iliğini ilgilendiren hastalıkların sonucu olarak ortaya çıkar. ( örneğin Multipl Myeloma hastalığı gibi), Sekonder amiloidoz: kronik iltihabi hastalıklar ve romatizma gibi kronik İnflamatuar hastalıkların sonucunda ortaya çıkar, Herediter amiloidoz: amiloid gen mutasyonu sonucu ortaya çıkar, aileseldir. Amiloidoz kimlerde görülür? Primer amiloidoz: Erkeklerde daha sık görülür, 40 yaş üstünde görülür, En sık Multipl Myeloma gibi kemik iliğini ilgilendiren hastalıklarda görülür. Sekonder amiloidoz: Erkeklerde daha sık görülür, 40 yaş üstünde görülür, Kronik iltihabi hastalıklar ve romatizmal hastalıklarda ortaya çıkar, en sık; Tüberküloz, Romatoid artrit, Osteomyelit, Akdeniz ateşi, Hemodiyaliz hastaları, Aile öyküsü bulunabilir, Herediter amiloidoz: Etnik özellik taşır: Portekizli, İsveçli, Japon vb. Akdeniz ateşi olanlarda görülür.

14 Amiloidoz ne şikayete neden olur? Amiloid biriktiği dokuya göre şikayete sebep olur. Böbrek te birikim böbrek yetmezliğine yol açar, kalpte birikim kalp yetmezliğine yol açar ancak tüm amiloidoz formlarının ortak şikayetleri ise: Halsizlik, Kilo kaybı, Karaciğerde büyüme, Dalakta büyüme, Kalp yetmezliği dir. Hastalığın ilerlemesi ve organ tutulumları bu şikayetlerin üstüne eklenir. Böbrekte birikim böbrek yetmezliğine, Ciltte birikim kolay zedelenme, purpura tarzında döküntüye, Lenfatik sistemde birikmesi lenf bezlerinin büyümesi ve lenf ödeme, Endokrin sistemde birikmesi tiroid bezinin ve böbrek üstü bezinin büyümesine, Sindirim sisteminde birikmesi Yutma güçlüğü, Dilde büyüme, Karaciğer büyümesi, İshal, Barsak tıkanıklıkları, Beslenme bozukluğu, Renksiz açık renkli dışkılamaya neden olur. Nörolojik sistemde birikmesi: Demans, El ve ayaklarda karıncalanma, uyuşma, güçsüzlük, El bileği sinirlerinin şişmesi ve Karpal Tunel sendromuna yol açar, Kalp damar sisteminde birikmesi: Dokularda sıvı birikmesi ve ödeme, Kalp ritminin bozulmasına ( aritmi), Kalp büyümesine, Kalp yetmezliğine, Ani ölüme,

15 Solunum sıkıntısına neden olur. Amiloidoz teşhisi nasıl konur? Amiloidoz teşhisi koymak zordur çünkü bu şikayetler çok uzun zaman içinde gelişir. Son dönemde ise amiloidoz teşhis edilse de tedavi şansı çok azalır. Bu nedenle erken teşhis önemlidir. Hastanın şikayetleri teşhis koymaya yardımcı olur. Amiloidoz düşünülen hastada aşağıdaki testler yapılır: Böbrek fonksiyon testleri: erken dönemde amiloidoz teşhisi için en önemli testtir. İdrarda fazla protein çıkması amiloidoz düşündürür. Protein elektroforezi: fazla protein ve bunun kaynağının tespit edilmesinde çok önemli bir testtir. Biyopsi: doku biyopsisi teşhise yardımcı olur, EKG: kalp elektrosu kalp yetmezliği ve ritm bozukluğunu gösterir, sebebini göstermez, Ekokardiyografi: kalp detayını görüntülü olarak gösterir. Amiloidoz düşündürecek bulguların tespitinde önemlidir. Amiloidoz tedavisi: Amiloidoz un kesin tedavisi yoktur. Amaç altta yatan hastalığın tespiti ve tedavisidir. Altta yatan hastalığın tedavisi ile amiloidoz ilerlemesi durdurulur. Kemoterapi: kemoterapi ile amiloidin üretimi ve birikimi kontrol altına alınmaya çalışılır: Sekonder amiloidozda agresif tedaviler ile altta yatan İnflamatuar hastalıklar durdurulmaya çalışılır. Kök hücre tedavisi: hasta olan hücrelerin yerine kök hücre yerleştirmek Primer ve herediter amiloidoz tedavisinde kullanılmaktadır. Organ transplantasyonu: amiloidoz nedeni ile fonksiyonu bozulan organ yerine sağlan organ naklidir. Özellikle böbrek amiloidozu sonucu gelişen böbrek yetmezliğinin tedavisinde böbrek nakli tek çözümdür. Splenektomi: dalağın alınmasıdır. Amiloid madde üretimini azaltmak amacıyla dalağın alınmasıdır. Primer ve sekonder amiloidoz tedavisinde yapılabilir. Tüm amiloid formları için kullanılan ortak ilaçlar ise : Diüretikler: fazla suyu atmak amacıyla kullanılır,

16 Steroid ilaçlar: amiloid üretimini azaltmak için kullanılır, Diyet değişiklikleri: organ tutulumuna göre diyet ayarlaması yapılmalıdır, Ağrı kesici ilaçlar gerektiği zaman kullanılmalıdır. AMİLOİDOZ HİÇBİR SEBEBE BAĞLI OLMADAN YADA BİRÇOK HASTALIĞIN SONUCU OLARAK ORTAYA ÇIKABİLİR. BİRÇOK ORGANIN FONKSİYONUNU VE ÇALIŞMASINI BOZARAK ÖLÜME YOL AÇAR. ERKEN TEŞHİS AMİLOİDOZU DURDURMANIN EN ETKİLİ YOLUDUR. Referanslar: 1. Amyloidosis Support Groups 2. Amyloidosis Support Network 3. Canadian Organization for Rare Disorders 4. The Kidney Foundation of Canada 5. Amyloidosis. Amyloidosis Support Network. Available at: 6. Dambro MR. Griffith s 5-Minute Clinical Consult. Philadelphia, PA: Lippincott Williams & Wilkins; DynaMed Editorial Team. Amyloidosis. EBSCO DynaMed website. Available at: Updated October 11, Mayo Clinic. Amyloidosis. Mayo Clinic website. Available at: Updated July 8, Merlini G, Bellotti V. Molecular mechanisms of amyloidosis. N Engl J Med. 2003; 349: Special subjects amyloidosis. Merck Manual website. Available at: Westermark P, Benson MD, Buxbaum JN, et al. Amyloid: toward terminology clarification. Report from the Nomenclature Committee of the International Society of Amyloidosis. Amyloid 2005; 12:1

17 ÜRE BUN; Blood Urea Nitrojen; Üre insan vücudunda nitrojen metabolizmasının son ürünüdür. Yağ, protein ve karbonhidrat tüketimi sonucu karaciğerde üre oluşur. Üre böbreklerden atılır. Bkz: BUN Üre için normal Değerler: Erkek: mg/dl Kadın: mg/dl Üreyi arttıran sebepler: Böbrek hastalıkları, Dolaşım bozuklukları, böbreğin yeterince kanlanamaması, İdrar yollarının tıkanması, Protein metabolizmasının artması, Aşırı protein alımı, Üreyi Azaltan Sebepler: Karaciğer yetmezliği, siroz, Bazı böbrek hastalıkları, Beslenme bozukluğu, Hormonal hastalıklar, Gebeliğin son dönemi Böbrek üstü bezi hastalıklarında üre miktarı azalır. KREATİNİN Kreatinin protein metabolizmasının atık ürünüdür. Vücuttaki kas kitlesi ne kadar fazlaysa kreatinin de o kadar çok üretilir. Tamamı idrarla atılır. Kan kreatinin

18 miktarı metabolizma ve böbrek fonksiyonları hakkında çok önemli bilgiler sunar. Aşağıdaki ilaçlar kan kreatinin seviyesini etkiler: Aminoglikozid gurubu antibiyotikler, Cimetidin ( mide ilacı ) Kemoterapi ilaçları, Sefalosporinler gibi böbreğe zarar veren ilaçlar, Ağrı kesiciler, Trimetoprim kullanımı sırasında kreatinin seviyesi etkilenir. Kreatinin testi ne için istenir? Kreatinin testi böbrek fonksiyonlarını değerlendirmek amacıyla istenir. Kreatinin tamamen böbrekten atılır, eğer böbrek fonksiyonları bozulursa artmaya başlar, idrardaki miktarı da düşmeye başlar. Kreatinin normal değeri: Kreatinin erkekte 0,7 ila 1,3 mg/dl, kadında 0,6 ila 1,1 mg/dl arasında dır. Kadınlarda düşük olmasının sebebi kas kitlesinin daha az olmasından kaynaklanır. Kreatinin seviyesini arttıran sebepler: Akut tübüler nekroz, Dehidratasyon ( susuz kalma), Diyabetik nefropati ( şeker hastalığına bağlı böbrek hasarı), Eklampsi ( gebelik zehirlenmesi), Glomerülonefrit, Böbrek yetmezliği, Kas hastalıkları, Piyelonefrit ( böbrek iltihabı), Şok, kalp yetmezliği ve buna benzer sebepler dolayısı ile böbrek kan akımının azaldığı durumlar, Rabdomyoliz,, İdrar yollarında tıkanma, Kan kratinin seviyesini düşüren sebepler: Kas hastalıkları ( kas kitlesini eriten hastalıklar),

19 Myasteniya gravis, Referanslar: Landry DW, Bazari H. Approach to the patient with renal disease. In: Goldman L, Schafer AI, eds. Cecil Medicine. 24th ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2011:chap 116. KALSİYUM Ca; Ca+2; Serum calcium; Ca++; Calcium blood test: Kalsiyum vücudumuzun önemli yapı taşlarından birisidir. Tüm hücreler kalsiyuma ihtiyaç duyar. Kemik ve dişlerimiz kalsiyumdan oluşur. Kalbimizin çalışması, sinir siteminin ileti göndermesi, kaslarımızın kasılması ve kanımızın pıhtılaşması için kalsiyum gerekir. Kalsiyum kan içinde proteine bağlı ve serbest olarak dolaşır. Kanda iki tür kalsiyum değerine bakılır. Total kalsiyum ve iyonize kalsiyum. Kanda total kalsiyum değerini arttıran ilaçlar: Kalsiyum tuzları, Lityum, Tiazid Diüretik ler, Tiroksin, Vitamin D, Aşırı süt içmek kan kalsiyumunu arttırır. Kan kalsiyum değerine ne için bakılır? Kemik hastalıkları, paratiroit bezi hastalıkları ve böbrek hastalıklarının teşhisi ve takibi amacıyla bakılır. Kalsiyum için normal değerler: Kalsiyum normalde 8,5 10,2 mg/dl dir.

20 Kan kalsiyum miktarını arttıran sebepler: Addison hastalığı, Aşırı vitamin D alımı, Vitamin D zehirlenmesi, Aşırı kalsiyum alınması ( süt alkali sendromu), HİV / AİDS, Hiperparatiroidi, Granülomatöz enfeksiyon hastalıkları; Tüberküloz, Bazı mantar enfeksiyonları, Kemik tümörleri, Metastatik kemik tümörleri, Multipl Myelom, Hipertiroidi, Paget hastalığı, Aşırı hareketsiz yaşam, Sarkoidoz, Bazı ilaçlar: Lityum, Tamoksifen, Tiazid diüretikler Kalsiyum miktarını arttırırlar. Kan kalsiyumunu düşüren sebepler: Vitamin D eksikliği, Riketsiya, Osteomalazi, Hipoparatiroidizm, Böbrek yetmezliği, Karaciğer yetmezliği, Magnezyum eksikliği, Beslenme bozuklukları, Emilim bozukluğu ile seyreden barsak hastalıkları ( malabsorbsyon ), Pankreatit kalsiyum miktarını düşürür. Ayrıca aşağıdaki hastalıkların tanısında ve takibinde kan

21 kalsiyum değeri önemli bilgiler verir: Deliryum, Demans, Multipl Endokrin Neoplazi ler ( MEN I ve MEN II), Renal hücreli karsinom, Sekonder hiperparatiroidi. Referanslar: Wysolmerski JJ, Insogna KL. The parathyroid glands, hypercalcemia, and hypocalcemia. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2007:chap 266 İYONİZE KALSİYUM Serbest Kalsiyum; Calcium ionized; Free Calcium; Free Ca++; İyonize kalsiyum kanda proteinlere bağlanmadan serbestçe dolaşan kalsiyum miktarıdır. Kan kalsiyumu hem proteinlere bağlı hem de serbest olarak dolaşır. Bunların toplamına total kalsiyum denir ayrı bir testtir. Tüm hücreler düzgün çalışabilmek için kalsiyuma ihtiyaç duyarlar. Kemiklerin, dişlerin sağlam olması, kalbin çalışması, kasların kasılması, sinirlerin sinyal iletebilmesi kanın pıhtılaşması kalsiyum sayesinde gerçekleşir. İyonize kalsiyum ne için bakılır? Paratiroit hastalıkları, böbrek hastalıklarının teşhisinde serbest kalsiyum miktarına bakılır. İyonize Kalsiyum için normal değerler: Çocuk: 4,4 6,0 mg/dl Erişkin: 4,4-5,3 mg/dl dir.

22 İyonize kalsiyum miktarını arttıran sebepler: Hiperparatiroidi, Hareketsizlik, Süt alkali sendromu, Multipl Myelom, Paget hastalığı, Sarkoidoz, Tiazid diüretikler, Tümörler, Fazla Vitamin D alımı. Serbest kalsiyum miktarını düşüren sebepler: Hipoparatiroidi, Malabsorbsyon, Osteomalazi, Pankreatit, Böbrek yetmezliği, Riketsiya, Vitamin D eksikliği. Referanslar: 1. Bringhurst FR, Demay MB, Kronenberg HM. Hormones and disorders of mineral metabolism. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2007:chap Wysolmerski JJ, Insogna KL. The parathyroid glands, hypercalcemia, and hypocalcemia. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2007:chap 266 BUN (ÜRE)

23 Üre; Kan Üre Nitrojeni; Blood Urea Nitrogen; Protein metabolizmasının son ürünüdür. Üre karaciğerde üretilir böbrekler ile atılır. Kandaki BUN miktarı böbrek fonksiyonlarını gösteren önemli bir testtir. Birçok ilaç BUN miktarını arttırır: Allopürinol, Aminoglikozid antibiyotikler, Amfoterisin B, Aspirin ( yüksek doz ), Bacitracin, Karbamezapin, Sefalosporinler, Sisplatin, Kolitsin, Furosemid, Guanetidin, İndometazin, Metisilin, Metildopa, Neomisin, Penisilamin, Polimiksin B, Probenecid, Proppranolol, Rifampisin, Sprinolakton, Tetrasiklin, Tiazid diüretikler, Triamteren, Vankomisin. BUN miktarını düşüren ilaçlar: Kloramfenikol, Streptomisin.

24 BUN testi ne amaçla yapılır? Kan üre nitrojeni böbrek fonksiyonlarını gösteren önemli bir testtir. BUN için normal değerler: Normalde 6 20 mg/ dl dir. BUN arttıran sebepler: Konjestif kalp yetmezliği, Bağırsaklarda aşırı protein bulunması, Mide bağırsak sisteminde kanama, Hipovolemi ( susuz kalmak), Kalp krizi, Böbrek hastalıkları; Glomerülonefrit, Akut tübüler nekroz, Piyelonefrit, Akut böbrek yetmezliği, Şok, İdrar yollarında tıkanma. Kan Üre Nitrojenini düşüren hastalıklar: Karaciğer yetmezliği, Beslenme bozukluğu, düşük proteinli beslenme, Aşırı sıvı alımı, Böbrek üstü bezi hastalıkları, Gebeliğin son dönemi. Aşağıdaki hastalıkların tanısında BUN testi değerli bilgiler verir: Akut nefrit sendromları, Alport sendromu, Böbrek damar hastalıkları, damar tıkanması, Metabolik demans, Diyabet, Dijital zehirlenmesi,

25 Epilepsi, Goodpasture sendromu, Hemolitik üremik sendrom, Hepatorenal sendrom, İnsterstisyel nefrit, Lupus nefriti, Malin hipertansiyon, Medüller kistik böbrek hastalıkları, Membranoproliferatif böbrek hastalıkları, Prerenal azotemi, Primer amiloidoz, Sekonder sistemik amiloidoz, Willms tümörü. Karaciğer hastalıklarında böbrekler normal olmasına rağmen BUN seviyesi düşük bulunabilir. Referanslar: Clarkson MR, Friedewald JJ, Eustace JA, Rabb H. Acute kidney injury. In: Brenner BM, eds. Brenner and Rector s The Kidney. 8th ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2008:chap 29 AST SGOT; Aspartat Aminotransferaz; Serum Glutamik Oksalasetik Transaminaz; Karaciğer, kalp kası ve kaslarda bolca bulunan bir enzimdir. Kandaki miktarına bakılır. AST testi ne için yapılır? Test karaciğer hastalıklarının teşhis ve takibinde ayrıca kalp kası hasarının tespitinde kullanılır. Beraberinde ALT ve ALP testleri de istenir.

26 AST testi için normal değerler: Erişkin: IU/L dir. AST seviyesini arttıran sebepler: Karaciğer hücrelerini etkileyen bütün hastalıklar kanda AST yükselmesine sebep olur. Sadece AST yükselmesi bir hastalığı göstermez. Hepatitler, Karaciğer iskemi ve nekrozu, Siroz, Karaciğer yetmezliği, Akut böbrek yetmezliği, Kalp krizi, Hemokromatoz, Hemolitik anemiler, Karaciğer tümörleri ve metastazları, Karaciğere zarar veren ilaçlar, İnfeksiyöz mononükleozis, Kas travması ve ezilmesi, Pankreatitler. Ayrıca aşağıdaki durumlarda da AST artar: Yanıklar, Kalp girişimleri, Epilepsi krizleri, Ameliyatlar. AST seviyesi gebelikte ve egzersiz sonrasında normal olark artar bu artış hastalık anlamına gelmez. Referanslar: 1. Berk PD, Korenblat KM. Approach to the patient with jaundice or abnormal liver test results. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2007:chap Pratt DS. Liver chemistry and function tests. In: Feldman M, Friedman LS, Brandt LJ, eds. Sleisenger and Fordtran s Gastrointestinal and Liver Disease. 9th ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier;2010:chap 73