T.C. BAŞBAKANLIK Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi MEKSİKA YERİNDE PAZAR ARAŞTIRMASI AR-GE BAŞKANLIĞI.

Transkript

1 T.C. BAŞBAKANLIK Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi MEKSİKA YERİNDE PAZAR ARAŞTIRMASI AR-GE BAŞKANLIĞI Hazırlayanlar Esin ŞEN- Şube Müdürü/ Araştırma Dairesi Çağatay ÖZDEN-Uzman/Tarım Dairesi Hasan KÖSE-Uzman/Sanayi Dairesi 2008-ANKARA

2 Bu eserin telif hakkı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi ne aittir sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu hükümlerine göre İhracatı Geliştirme Etüd Merkezinden izin alınmadan bu eserin, herhangi bir bölümü veya tamamı iktibas edilemez, fotokopi veya diğer herhangi bir surette çoğaltılamaz, basılamaz ve dağıtılamaz. II

3 İÇİNDEKİLER 1.1. GENEL EKONOMİK DURUM, DIŞ TİCARET, TÜRKİYE ile... TİCARET, DIŞ TİCARET MEVZUATI ve GÜMRÜK SİSTEMİ, PAZAR... HAKKINDA PRATİK BİLGİLER Siyasi ve İdari Yapı Coğrafi Yapı Nüfus Ulaşım, Telekomünikasyon ve İnternet Enerji Ekonomik Yapı ve Uygulanan Politikalar Eyaletler Açısından Değerlendirme Sektörler İtibariyle Genel Değerlendirme DIŞ TİCARET Genel Değerlendirme Meksika nın Uluslararası İlişkileri ve Serbest Ticaret Anlaşması Yaptığı... Ülkeler TÜRKİYE İLE TİCARET Meksika ya İhracatımız Meksika dan İthalatımız Meksika ile Türkiye Arasındaki Anlaşmalar Ticarette Karşılaşılan Sorunlar İkili Ticari İlişkiler Açısından Genel Değerlendirme DIŞ TİCARET MEVZUATI ve GÜMRÜK SİSTEMİ, VERGİLER ve YATIRIM MEVZUATI Dış Ticaret Mevzuatı İhracat Politikaları İthalat Politikaları Standartlar ve Etiketleme Kamu İhaleleri Şirket Kuruluşu Yabancı Sermaye Mevzuatı Vergi Yükümlülükleri...56 III

4 1.5. PAZAR HAKKINDA PRATİK BİLGİLER Pazar Araştırması Dağıtım Kanalları Reklam ve Tanıtım Resmi Tatiller Meksika Vizesi İçin Gerekli Hususlar İş Alt Yapısı İklim, Ulaşım v.b. Hususlar...67 BÖLÜM 2. MEKSİKA TARIM VE GIDA SANAYİ ÜRÜNLERİ PAZAR ARAŞTIRMASI MEKSİKA TARIM ve GIDA SANAYİ ÜRÜNLERİ ÜRETİM PROFİLİ MEKSİKA TARIM ve GIDA SANAYİ ÜRÜNLERİ DIŞ TİCARET PROFİLİ İthalat İhracat TÜRKİYE MEKSİKA TARIM ÜRÜNLERİ TİCARETİ PROFİLİ İhracatımız İthalatımız MEKSİKA TARIM VE GIDA SANAYİ ÜRÜNLERİ PAZAR PROFİLİ POTANSİYEL ARZ EDEN ÜRÜNLER ÖNEMLİ HUSUSLAR...92 BÖLÜM 3. MEKSİKA SANAYİ ÜRÜNLERİ PAZARI MEKSİKA OTOMOTİV ANA VE YAN SANAYİ Araç Parkı ve Yoğunluğu Araç Satışları Araç Üretimi ve Araç Üreticileri Yedek Parça Tedarikçileri Meksika Oto Yedek Parça Pazarı Türkiye-Meksika Oto Yedek Parça Dış Ticareti İş/Ticari Fırsatlar Pazara Giriş/Dağıtım Kanalları Firma Bulma Standartlar İthalatta Etiketleme IV

5 Menşe Şahadetnamesi Gümrük Vergileri, Harçlar Ödeme Şekilleri Nakliye Fuarlar Yararlı Adresler MEKSİKA TAKIM TEZGAHLARI SANAYİ Türkiye-Meksika Takım Tezgahları Dış Ticareti İş/Ticari Fırsatlar Belli Başlı Takım Tezgahı Tedarikçileri Pazara Giriş/Dağıtım Kanalları Nakliye Gümrük Mevzuatı, Standartlar, Belgeler, Etiketleme Finansman Ödeme Şekilleri Firma Bulma Fuarlar KAYNAKLAR KAYNAKÇA Ek 1 : Yararlı Adresler Ek 2 : Görüşme Yapılan Kurum ve Kuruluşlar V

6 ÖNSÖZ Latin Amerika ve Karayipler bölgesinin en önemli ülkelerinden biri olan, ABD ve AB ile özel ticari düzenlemeleri bulunan Meksika, 2030 yılında BRIC ülkeleri ile birlikte ilk beş ülke arasında olmayı hedeflemektedir. Meksika, son dönemde ekonomisini dışa açma ve ticari ortaklarını çeşitlendirme yönünde kararlılık göstermektedir yıllık ihracat rakamlarımıza göre, ihracatımızın en yüksek olduğu Latin Amerika Ülkeleri sırasıyla Brezilya (229 milyon $), Meksika (196 milyon$) ve Panama (117 milyon $) dır. Meksika nın, Ülkemizin de başlıca ticari partnerlerinden olan AB ve ABD ile ticaret hacminin büyüklüğü göz önüne alındığında; alternatif dış pazar arayan ihracatçılarımız için, değerlendirilmesi gereken önemli bir pazar olduğu ve işbirliğimizin geliştirilmesi gerektiği düşünülmektedir yılı için toplam ithalatı 305 milyar $, ihracatı 294 milyar $ olarak öngörülen Meksika, detaylı araştırılması gereken bir pazardır. Doğru kanallarla pazara girişin önemli olduğu düşünülmekte olup ihracatçılarımız açısından pazarı yakından tanımaları ve yerinde incelemelerde bulunmaları büyük önem arz etmektedir. Dış Ticaret Müsteşarlığımızca yürütülen Kuzey ve Latin Amerika ile Ticareti Geliştirme Stratejisi ne paralel olarak, İGEME Yönetim Kurulu tarafından belirlenen 2008 Yılı Faaliyet Programı çerçevesinde Nisan 2008 tarihlerinde gerçekleştirilen Meksika Yerinde Pazar Araştırması nda Merkezimiz ve Dış Ticaret Müsteşarlığı Ekonomik Araştırmalar ve Değerlendirme Genel Müdürlüğü nün uzmanlarından oluşan dört kişilik bir ekiple: Dış Ticareti Geliştirme Kurumu-PROMEXICO, Gümrük İdaresi, Veracruz Ekonomi ve Liman Sekreteryası, Veracruz Tarımsal İhracatı Geliştirme Kurumu, PLASTIMAGEN-Plastik İşleme Makinaları Fuarı, CONCAMIN-Ulusal Sanayi Odaları Konfederasyonu, CONCANACO-Ulusal Ticaret, Hizmet ve Turizm Odaları Konfederasyonu, Mexico City Ticaret Hizmetler ve Turizm Odası, COMCE-Meksika Dış Ticaret Yatırım ve Teknoloji İş Konseyi, ANIERM-Ulusal İthalatçılar ve İhracatçılar Birliği, Ulusal Ticaret Hizmet ve Turizm Odaları Konfederasyonu, Meksika Tekstilciler Birliği Hazır Giyimciler Alt kolu ile Meksika Makine İthalatçıları Birliği, 15 Meksikalı ve Türk firma, Veracruz Liman Ziyareti, Mexico City Havaalanı Gümrük Komisyoncuları ile olmak üzere toplam 30 görüşme yapılmıştır. Yapılan çalışma kapsamında T.C. Dışişleri Bakanlığı Amerika Genel Müdür Yardımcılığı ve T.C. Meksika Büyükelçiliği ile Meksika nın Ankara Büyükelçiliği ile görüşmeler yapılmış değerli görüş ve katkılarından faydalanılmıştır. VI

7 Yerinde pazar araştırması süresince ülkenin ticaret merkezi ve başkent Meksiko ile önemli bir liman şehri olan Veracruz da kamu ve özel sektör kuruluşları ile temaslarda bulunulmuştur. ABD ve Kanada ile oluşturduğu NAFTA Serbest Ticaret Bölgesi sonucu ABD ve Kanada ürünlerinin pazara sıfır veya tercihli gümrük tarifeleri ile girmeleri, AB ile yaptığı STA- Serbest Ticaret Anlaşmasının sonucu olarak 2003 yılından bu yana yaşanılan olumsuz ticaret sapması nedeniyle pazardaki rekabet gücümüzü ve fırsatları tesbit açısından önem taşıdığına inandığımız yerinde Pazar çalışması kapsamında; araştırmaya konu olan hedef sektörlere yönelik çok sayıda yerli firma ile görüşme yapılmış, ülkemiz açısından değerlendirilebilecek fırsatlar, pazara hakim rakip ülkeler, genel prosedürler, tüketici zevk ve öncelikleri gibi konularda kendilerinden bilgi alınmıştır. Bunun yanında Meksika da az sayıda bulunan tekstil ve mücevherat alanlarında iş yapan Türk işadamları ile de görüşmeler yapılmış ticaret fırsatları ve Meksika pazarına giriş konularındaki tecrübelerinden istifade edilmiştir. Araştırma sonucunda hazırlanmış olan yayının ilk bölümünde Meksika nın genel ekonomik durumu, dış ticareti, Türkiye ile ticareti, dış ticaret ve gümrük sistemi, vergiler ve diğer mevzuat ve pazar hakkında pratik bilgiler, doğrudan yabancı sermaye, ikinci bölümde tarım ve gıda sanayii ürünleri, üçüncü bölümde ise sanayi ürünleri yer almaktadır. Dördüncü bölümde pazara ve potansiyel ihraç ürünleri ve işbirliği alanlarına ilişkin genel değerlendirmelere yer verilmiştir. Yayında ayrıca iş adamlarımıza yararlı olabilecek adresler de yer almaktadır. Meksika da gerçekleştirilen çalışma süresince göstermiş oldukları ilgi, sağlamış oldukları destek ve katkılarından dolayı, Büyükelçi Ahmet Sedat BANGUOĞLU, 1. Katip Aydan KARAMANOĞLU, 3. Katip Taylan TOKMAK ve Büyükelçilik çalışanlarına, Ankara daki Meksika Büyükelçiliği ne Büyükelçi Salvador Campos ICARDO, 1. Katip Jose Eduardo BUENROSTRO ve Ticaret Departmanından Orhun BAŞER e, Meksika da faaliyet gösteren Meksikalı ve Türk firmalarına teşekkür ederiz. Çalışmanın ilgili çevrelere faydalı olması dileğiyle saygılarımızı sunarız. İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi VII

8 BÖLÜM 1 GENEL EKONOMİK DURUM, DIŞ TİCARET, TÜRKİYE ile TİCARET, DIŞ TİCARET MEVZUATI ve GÜMRÜK SİSTEMİ, PAZAR HAKKINDA PRATİK BİLGİLER VIII

9 1.1. GENEL EKONOMİK DURUM Başlıca Sosyal ve Ekonomik Göstergeler-2008 Resmi Adı Nüfus, ,7 Resmi Dili Yönetim Biçimi Yüzölçümü Başkent Başlıca Şehirleri ve nüfusu (2000 yılı nüfus sayımına göre milyon kişi) İklim Meksika Birleşik Devletleri İspanyolca Federal Cumhuriyet m2 Meksiko Meksiko (17,8), Guadalajara (3,7), Monterrey (3,2) Güneyde tropik, yükseklerde ılıman, kuzeyde kurak iklim hakimdir. GSYİH (milyar $) 1.039,2 Kişi başına milli gelir *(ortalama, $) Kişi başına milli gelir (Satınalma * Gücü Paritesi, $)* Enflasyon (%) 5,3 GSYİH Büyüme hızı (%) 1,9 Mal İhracatı (fob,milyar $) 294,0 Mal İthalatı (fob,milyar $) 305,9 Cari işlemler dengesi (milyar $) -13,4 Para Birimi Peso (MXN) Para Birimi Paritesi (2008) 1 ABD Doları=12,45 Peso *EIU tahmini Kaynak: 1. EIU- Economist Intelligence Unit, Mexico, Country Report, Ekim 2008, 2. EIU- Economist Intelligence Unit, Mexico, Country Forecast, Ekim EIU- Economist Intelligence Unit, Mexico, Country Profile, Siyasi ve İdari Yapı Meksika nın resmi adı Meksika Birleşik Devletleri olup, başkenti Meksiko Şehri dir. Ülke, Federal Cumhuriyet ile yönetilmektedir. 31 eyalet ve 1 Federal Bölge den oluşan ülkede, 1810 yılında İspanyol egemenliğine son verilmiş ve 5 Şubat 1917 tarihinde ilk Meksika Anayasası kabul edilmiştir. Anayasa yürütme, yasama ve yargı erkleri arasında güçler ayrılığı 1

10 ilkesine dayanır. Kişi hak ve özgürlüklerini güvence altına alan anayasada temel ekonomik ve siyasal ilkeler de yer alır. On sekiz yaşını geçmiş bütün yurttaşlar için oy kullanma zorunluluğu vardır. 6 yılda bir yenilenen seçimlerle ve halk oyuyla bir dönemle sınırlı olmak üzere seçilen Başkan, bakanlar kurulu üyelerinin yanı sıra Federal Bölge valisini, başsavcıyı, yüksek rütbeli subayları ve yüksek mahkeme yargıçlarını atama yetkisine sahiptir. Başkanın belirli ekonomik ve mali konularda kanun hükmünde kararnameler (reglamento) çıkarma, yasaları ve eyalet valilerini veto etme yetkisi de vardır. 128 (64+64) üyeli Senato ve 500 ( ) üyeli Temsilciler Meclisi nden oluşan Meksika Parlamentosuna Milletvekilleri 3 yıllık bir dönem, Senatörler ise 6 yıllık bir dönem için seçilmektedir. Meksika daki son Başkanlık ve Parlamento seçimleri eş zamanlı olarak 2 Temmuz 2006 tarihinde gerçekleşmiştir yılı ortalarında ara seçim yapılacaktır. Meksika nın Eyaletleri Eyalet adı Sıra Nüfus (1000) Alan (km.²) Eyalet başkenti Aguascalientes , Aguascalientes 20 Posta Kodu Baja California , Mexicali Baja California Sur , La Paz 23 Campeche , Campeche 24 Chiapas , Tuxtla Gutiérrez Chihuahua , Chihuahua Coahuila , Saltillo Colima , Colima 28 Federal Bölge , Meksiko Durango , (Victoria de) Durango Guanajuato , Guanajuato Guerrero , Chilpancingo (de los Bravos) Hidalgo , Pachuca (de Soto) Jalisco , Guadalajara México , Toluca (de Lerdo)

11 Michoacán , Morelia Morelos , Cuernavaca 62 Nayarit , Tepic 63 Nuevo León , Monterrey Oaxaca , Oaxaca (de Juárez) Puebla , (Heroica) Puebla (de Zaragoza) Querétaro , (Santiago de) Querétaro 76 Quintana Roo , (Ciudad) Chetumal San Luis Potosí , San Luis Potosí Sinaloa , Culiacán (Rosales) Sonora , Hermosillo Tabasco , Villahermosa 86 Tamaulipas , Ciudad Victoria Tlaxcala , Tlaxcala (de Xicohténcatl) 90 Veracruz , Xalapa (Enríquez) Yucatán , Mérida 97 Zacatecas , Zacatecas Kaynak:Nüfus Bilgileri, 2005,INEGI Yerel hükümetler, ulusal düzeyde federal organizasyona tabi olmakla birlikte idari, yasama ve adli kuruluşlara sahiptirler. Federal yapıya rağmen, Meksika siyasi sistemi ciddi bir Merkezileşme karakteri göstermektedir. Eyalet hükümetleri gelirleri açısından Federal Başkente bağımlı durumdadırlar. Ayrıca, Meksika da toplum hayatının her kademesinde söz sahibi olan ve yönetimler üzerinde demokratik haklar için baskı işlevi gören sivil toplum örgütleri, ülkede demokratik hareketlerin ve hedef kitlelerinin savunucusu olma misyonuna sahiptirler. Ekonomik ve sosyal yaşamda varlıklarını ortaya koyan bu örgütler, Meksika Cumhuriyeti İşveren Konfederasyonu (COPARMEX Ulusal Sanayi Odaları Konfederasyonu (CONCAMIN), Meksikalı İşçiler Konfederasyonu (CTM), Ulusal Ticaret, Hizmet ve Turizm Odaları Konfederasyonu (CONCANACO), Dış Ticaret İş Organizasyonu Koordinatörlüğü(COECE), Mal ve Hizmet Tedariki Sendikası Federasyonu (FESEBES),Ulusal Dönüşüm Sanayileri Odası (CANACINTRA), Ulusal Çiftçi Konfederasyonu (CNC), Ulusal İşçi Sendikası (UNT), Bölgesel Meksikalı İşçiler Konfederasyonu (CROM), Devrimci İşçi ve Köylü (Çiftçi) Konfederasyonu (CROC), Roma Katolik Kilisesidir. 3

12 Coğrafi Yapı Meksika kilometre karelik yüz ölçümüyle Latin Amerika ülkeleri arasında Brezilya ve Arjantin den sonra 3. büyük ülke durumundadır. Kuzeyde Amerika Birleşik Devletleri, güneyde Guatemala ve Belize ile sınır komşusu olan Meksika nın, Kuzey Pasifik Okyanusu nda ve Karayip Denizi nde kıyısı bulunmaktadır. Amerika Birleşik Devletleri ile km olan sınır uzunluğu, Belize ile 250 km, Guatemala ile 962 km olup, kıyı uzunluğu km.dir. Meksika, yüksek dağların, alçak sahil düzlüklerinin, yüksek platoların ve çölün yer aldığı zengin bir topografik yapıya sahiptir. Yüzey şekillerindeki bu olağanüstü çeşitlilik sonucu olarak ülke sekiz coğrafi bölgeye ayrılır. ABD sınırlarından Tehuantepec e kadar uzanan Meksika Platosu, yüksek bir merkezi plato ile bu platoyu kuşatan parçalanmış sıradağlardan oluşur. Ülke topraklarının %12,99 u ekilebilir topraklar olup, bunlardan %13 ünde sürekli tarım yapılmaktadır. Topraklarının %85,7 si (2001 yılı tahmini) ise başka amaçlarla kullanılmaktadır yılı tahminine göre, sulak toprakları kilometrekare olan ülkenin zengin doğal kaynakları bulunmaktadır. Bunların başlıcaları, petrol, gümüş, bakır, çinko, altın, kurşun, doğal gaz ve kerestedir Nüfus 2008 yılı tahminlerine göre, Meksika nın nüfusu 108,7 milyon kişi olarak belirlenmiştir li yıllardan 2007 yılına kadar nüfus artış hızı %3 lerden %1 e gerilemiştir. Nüfusun, % 31,6 sı 0-14 yaş arasında, %62,9 u yaş arasında, %5,5 i 65 yaşından büyüktür. Ülkenin yaş ortalaması 27 olup, ortalama yaşam süresi 75 yıldır. Ortalama yaşam süresi, kadınlarda 77,83, erkeklerde 72,18 yıldır. Toplam nüfusun üçte biri 14 yaş ve altında olup bu durum eğitim ve iş gücü açısından baskılayıcı bir unsurdur. doğum artış oranı %1,18 dir. Ülkede doğan her 1000 bebekten 21,69 u doğumdan kısa bir süre sonra yaşamını yitirmektedir. Ülke nüfusunun %60 ı Kızılderili-İspanyol karışımı olan Mestizo lardan, %30 u Kızılderililerden, %9 u beyazlardan ve %1 i diğer etnik kökenli gruplardan oluşmaktadır. Sayıları 60 ı geçen bu gruplar aynı zamanda İspanyolca konuşamamaktadır. Nahuatl, Maya, Zapotec ve Mixtec bu grupların başlıcalarıdır. Konuşulan diller, İspanyolca, Mayan, Nahuatl ve diğer bölgesel yerli dillerdir. Toplam nüfusunun %92,2 si okur yazar olan Meksika da, bu oran kadınlarda %90,5 olup erkeklerde %94 olarak belirlenmiştir. 4

13 Meksika da toplam nüfusun dörtte üçü şehirlerde yaşamaktadır. Daha iyi yaşam koşulları için kuzeye doğru göç yaşanmakta özellikle ihracata yönelik sanayi bölgelerinde maquiladora da çalışmak veya turizm merkezi olan Cancun veya Karayip-Atlantik sahilleri yoğun göç almaktadır. Meksika temelde üç bölgeye ayrılmıştır: Kuzey: Nüfusun üçte biri, GSYİH nın %30 una Merkez: Başkent Meksiko yu da içine alan nüfusun %60 ı, GSYİH nın %60 ı Güney-doğu: nüfusun %15 i, GSYİH nın %10 una sahip bu bölgede çoğunluk yerli nüfustan oluşmaktadır. Oaxaca, Veracruz, Chiapas ve Puebla da yoksulluk yüksek orandadır. Meksika, NAFTA bölgesinde en geniş göç grubuna sahiptir. 26,8 milyon Meksika orijinli insanın ABD de yaşadığı tahmin edilmektedir. Bunların yaklaşık 6 milyonunun illegal olarak sınırdan geçtiği tahmin edilmektedir. Sosyo-kültürel bağların yakınlığı Meksika nın gelişmesine katkıda bulunmuştur. Meksika sınırının güvenliği ABD ile ilişkilerinde en önemli gündem maddesidir yılı için tahmin edilen işgücü 44,7 milyon olup büyük çoğunluğunu genç nüfus oluşturmaktadır. Eğitimli işgücünü artırmak için çalışmalar yapılmaktadır. Gelir dağılımı son yıllarda iyileşmekle birlikte hala adaletsizdir. Gini katsayısı 2000 yılında 0,543 iken 2005 yılında 0,508 e düşmüştür Ulaşım, Telekomünikasyon ve Internet 2007 yılının ortalarında Meksika hükümetince Ulusal Altyapı Programı: yürürlüğe konulmuştur. Söz konusu program; km otoyol yapımı, karayollarının uluslararası standartlara kavuşturulması, kilometrelik demiryolu sisteminin genişletilmesi, Meksiko çevresinde banliyö treni projesi başta olmak üzere, Manzanillo, Lazaro Cardenas, Veracruz ve Tuxpan a tren yolu ulaşımının genişletilmesi, üç yeni hava alanı yapımı, internet ve telefon altyapısının yenilenmesini içermektedir. Hükümet internet kullanıcı sayısını 20 milyondan 70 milyona çıkarmayı hedeflemektedir. Meksika da ulaşım altyapısına ilişkin verilere göre, otoyolların uzunluğu , demiryollarının uzunluğu kilometredir. Federal hükümet ile eyaletler arasında koordinasyon ve planlama eksikliği nedeniyle ulaşım ağının geliştirilmesinde önceki yıllarda yaşanan sorunların yukarıda değinilen ulusal program ile aşılması hedeflenmektedir. 5

14 Yurtiçindeki kargo taşımacılığının %85 i karayolu ile yapılmaktadır. Yolcu taşıma için en çok karayolu tercih edilmektedir. Meksika da her 1000 kişiden 149 u otomobil sahibidir. Bu sayı Arjantin de 142, Şili de 98, Brezilya da 96, Venezüella da 81 dir. Bu sayının Meksika da yüksek olmasının başlıca nedenleri kişi başına düşen milli gelirin artması ve NAFTA ile birlikte otomobil ithalatının maliyetinin düşmesidir. Sivil havacılık sanayiinde, Latin Amerika da, Brezilya dan sonra ikinci büyük ülke Meksika dır. 25 adet uluslararası havaalanına sahip olan Meksika da yurt içi hatlarda taşınan yolcu sayısı 30 milyondur. Aeromexico ve Mexicana başlıca büyük şirketler olup yakın ikili rekabet sayesinde yüksek fiyat politikası uygulayarak ve pazara girişi engelleyerek pazar koşullarını belirlemektedirler. İç hatlar ve ABD deki başlıca şehirlere uçuş yapılmaktadır yılından itibaren Click Mexicana düşük fiyat politikasıyla pazara girmiş, Avolar, Azteca, Interjet, Volaris ve VivaAerobus pazarda yeni rakipler olarak ortaya çıkmışlardır yılında iflas eden Azteca ya rağmen rekabetin etkisiyle Mexicana ve Aeromexico şirketleri de maliyet azaltmaya odaklanarak pazardaki güçlerini sürdürmektedirler. Başkent Meksiko daki Benino Juarez Havaalanı Latin Amerika nın en yoğun havaalanlarından biri olup yolcu kapasitesini 20 milyondan 32 milyona çıkarmak için ikinci bir terminal inşa edilmiştir. Calderon Hükümeti Meksiko ya ikinci bir havaalanı yapılmasını planladığını, 60 milyon yolcu kapasitesi ile dünyanın en yüksek kapasiteli havaalanı olacağını, 8 milyar Peso bütçe ile 2012 ye kadar tamamlanacağını 2008 yılı başında duyurmuştur. Benzer bir plan daha önceki hükümet tarafından 2002 yılında açıklanmış, ancak şiddet içeren protesto gösterileri nedeniyle gerçekleştirilememiştir. Demiryolu ağı uzunluğu km. olan Meksika da demiryollarının işletilmesi devlet sermayeli Ferrocarriles Nacionales tarafından 50 yıllık imtiyazlar ile özel sektöre devredilmektedir. Üç bölgesel demiryolu şirketi bulunmaktadır: Noreste, Pacifico-Norte ve Suretse. Bu değişim, yeni yatırımlar ve verimlilik artışı sağlamakla birlikte kargo taşımacılığının %10 u özellikle kuzey doğu demiryolu üzerinden gerçekleşmektedir. Büyük şehirlerde trafik sıkışıklığının azaltılması için bir çözüm olarak görülen demiryolu taşımacılığı hükümet tarafından teşvik edilmektedir. Meksika 108 limana sahiptir yılında başlayan özelleştirme çabaları ile yabancı yatırımcıların %49 hisse sahibi olabilmeleri ve 50 yıl işletme hakkı verilmesi sağlanmıştır. En büyük limanlar Pasifik kıyılarındaki; Manzanillo, Lazaro Cardenas ve Salina Cruz ile Körfez kısmındaki Veracruz limanıdır. Bu limanlarda ağırlıkla otomotiv ihracat ve ithalatı yapılmaktadır. 6

15 Ülke nin diğer önemli limanları, Acapulco, Altamira, Coatzacoalcos, Ensenada, Guaymas, La Paz, Mazatlan, Progreso, Tampico, Topolobampo, Tuxpan dır. Meksika, OECD ülkeleri arasında telefon ücretlerinin en yüksek olduğu ülkedir. Fiyatların yüksek olmasının başlıca nedeni yeni teknoloji ve alt yapı yatırımlarının eksikliğidir lı yıllarda monopol haline gelen Telekom firması Telmex-Telefonos de Mexico pazarda dominanttır. Yapılan yasal düzenlemelerle; telekomünikasyon(haberleşme/iletişim) alanında yıllarında 5,7 milyar dolar, yıllarında 7,1 milyar dolar yatırım yapılmıştır. Mobil telefon kullanım oranı yıllar itibarıyla hızla artmış; 2003 yılında her 100 kişiden 29,1 i cep telefonu kullanırken bu sayı 2007 yılında 57 kişiye yükselmiştir yılı itibarıyla, Meksika da her 100 kişiden 15 i bilgisayar sahibidir. Bu oran hem Şili, Brezilya ve Arjantin e göre hem de OECD standartlarına göre düşük kalmaktadır. Meksika da, evlerinde bilgisayar kullananların oranının en yüksek olduğu şehirler sırasıyla; Başkent Meksika: %21,5, Baja California: %15,1, Nuevo Leon: %14,5 dur. Internet kullananların sayısı 2000 yılında 5 milyon iken 2007 yılında 23,7 milyona yükselmiştir. Internet girişi ve e-ticaretin teşviki için çeşitli önlemler uygulanmaktadır. Meksika da çok sayıda günlük gazete yayınlanmaktadır. Ulusal, eyalet ve yerel belediyelerde yayınlanan gazetelerin hepsi özel mülkiyetindir. Meksika da gazete okuma oranı %20 dir. Reklamların çoğu hükümet tarafından verildiği için gazetelerin tam bağımsızlığı tartışmalıdır. En çok satan gazete 1993 de yayın hayatına başlayan Reforma olup onu El Universal (1916), El Financiero (1980), La Jornado (1984) dur. Haftalık ve aylık magazinler de çok sayıdadır. 40 kısa ve uzun dalga radyo istasyonu ile 9 televizyon kanalı bulunmaktadır. Television Azteca ve Televisa sektörün en dominant şirketleridir Enerji Enerji konusu hükümetin kontrolündedir yılında petrol kaynaklarının devletleştirilmesi ile politik olarak enerji hassas bir konu haline gelmiştir sonu itibarıyla elektrik üretim kapasitesi 51 gw dir. Ulusal Elektrik Komisyonu-Comision Federal de Electricidad (CFE) üretilen elektriğin ulusal düzeyde dağıtımından sorumludur. Meksiko eyalet sermayeli Luz y Fuerze del Centro (LyFC) bir diğer önemli üretim ve dağıtım şirketidir yılındaki özelleştirme girişimlerine rağmen özel sektör elektrik üretiminin %30 unu karşılayabilmektedir. Asıl dominant şirketler CFE ve LyFC dir. Elektrik reform paketi bir önceki hükümet döneminde hazırlanmış ancak engellenmiştir. Benzer bir proje yeni hükümetin de gündemindedir. 7

16 Elektrik tüketimi, GSYİH-(Gayri Safi Yurt İçi Hasıla) nın büyüme hızından daha hızlı artmaktadır döneminde elektrik talebi %4,3 artarken, GSYİH büyüme hızı aynı dönemde %3,7 olarak gerçekleşmiştir. Enerji Bakanlığının tahminlerine göre döneminde yıllık elektrik talebi artışının %4,8 olacağı tahmin edilmektedir. Yapılacak iyileştirmelerle elektrik üretiminin 2016 yılına kadar 16,3 gw artırılması; üretim kapasitesinde %40 artış, transmisyonda % 20, dağıtımda % 25, bakımda %10 iyileştirme planlanlanmaktadır. Bunun için 63 milyar dolarlık yeni yatırım yapılması öngörülmektedir. Toplam elektrik tüketiminin %30 u ithal edilmektedir. Meksika nın ayrıca nükleer ve jeotermal enerji kapasitesinin mevcut bulunmasına karşın ülkedeki nehir sistemi hidroelektrik güç üretimine ilişkin gelişmeleri sınırlamaktadır. Elektrik Enerjisi Üretimi (gwh) Hidroelektrik Termal Dışardan alınan Kömür Nükleer Jeotermal Rüzgar Toplam EIU- Economist Intelligence Unit, Mexico, Country Profile, 2008 Elektrik üretiminde geleneksel termik ve hidro elektrik santrallerin önemi giderek azalmakta, doğal gaz ve petrol önem kazanmaktadır. Söz konusu santrallerin elektrik üretimindeki payı 1996 yıllarında %70 seviyesinde iken 2007 de %40 lara düşmüştür. Petroleos Mexicanos Pemex (devlet semayeli hidrokarbon şirketi), talebi karşılamakta yetersiz kaldığı için işlenmiş petrol ithal edilmektedir Ekonomik Yapı ve Uygulanan Politikalar 1980 lerin başlarında yaşadığı dönüşüm ile Meksika modern ve geleneksel sanayi ve tarımdan oluşan ve özel sektörün öncülüğünde giderek gelişme kaydeden bir serbest piyasa ekonomisine sahip olmuştur li yıllardan itibaren geçirdiği dönüşümle, NAFTA ya katılımının da etkisi ile liberal bir ekonomiye sahip olmuştur. Ekonomide yaşanan olumlu gelişmeler ve petrolün sağladığı 8

17 avantajlara rağmen kişi başına düşen milli gelir (satınalma gücü açısından) Latin Amerika ülkelerine göre yüksek, OECD ülkeleri ile karşılaştırıldığında düşük kalmaktadır. Karşılaştırmalı Ekonomik Göstergeler, 2007 Meksika (a) Brezilya(b) ABD(b) Kanada (b) Çin(b) GSYİH(Milyar $) 893, , ,0(a) 1.410, ,9 Kişi Başına GSYİH ($) Kişi Başına GSYİH ($, Satın Alma Gücü Paritesi) Tüketici Fiyatları 4,0 3,6 (a) 2,9 2,1 4,8 Enflasyonu(%, ortalama) Cari işlemler -7,4 3,5-701,0 20,1 375,6 Dengesi(Milyar $) Cari İşlemler -0,8 0,3-5,1 1,4 11,3 Dengesinin GSYİH ya Oranı, % İhracat(Milyar $) 272,0 160, ,3 440, ,0 İthalat(Milyar $) -283,2-120,6-1938,1-391,6-922,3 Dış Borç(Milyar $) 172,3 217,2 -a -a 368,7 Dış Borç/servis 15,9 21,2 -a -a 2,4 oranı,% a;gerçekleşen, b; EIU tahmini EIU- Economist Intelligence Unit, Mexico, Country Profile, 2008 Ekonomi Politikaları Calderon Hükümeti, önceki hükümetlerin de üzerinde çaba harcadığı ve ekonominin gelişmesi için kilit öneme sahip konularda çabalarını sürdürmektedir. Başta vergiler olmak üzere, mali disiplinin sağlanması, kamu borçlarının azaltılması, elektrik kullanım maliyetlerinin azaltılması, ekonominin petrole bağımlılığının azaltılması, rekabet ortamının iyileştirilmesi, emek piyasasının düzenlenmesi, sosyal güvenlik ve emeklilik konularında gerekli düzenlemeler, işsizliğin çözümlenmesi, enerji reformu konularında politik dirençle başa çıkması gerekmektedir. Önceki bölümlerde de ifade edildiği üzere; limanlar, demiryolları, telekomünikasyon, elektrik, doğal gaz dağıtımı ve hava alanlarında rekabeti sağlayacak altyapının güçlendirilmesine ilişkin önlemler alınmakta, vergi sisteminin ve iş yasalarının modernize edilmesi için çalışmalar yapılmaktadır. Aynı zamanda enerji sektörüne ilişkin düzenlemeler ve reform çabaları bulunmaktadır. 9

18 Özel sektör çalışanları ve işletme sahipleri için 1990 lı yılların ortalarında gerçekleştirilen bireysel emeklilik ile ilgili düzenlemeler Calderon Hükümeti tarafından kamu çalışanları için de yapılmıştır. Emeklilik yaşı 2028 yılına kadar erkek çalışanlarda 50 yaşından 60 yaşına, kadınlarda ise 48 yaşından 58 yaşına çıkarılacaktır. Bugün için gerçekleşen ortalama emeklilik yaşı 56 civarındadır. ABD de uzun zamandır kendini hissettiren ve yıkıcı sonuçları azaltmak için çeşitli önlemler alınan durgunluk, Lehman Brothers gibi dev yatırım bankasının çöküşü ile kritik noktaya gelmiştir. ABD de finans sektörünü kurtarmak için alınan önlemlerle, bir yıl içinde yeniden düzelme/toparlanma süreci aşılacaktır. Söz konusu ekonomik kriz, dünya ekonomisinde de ciddi gelişmelere neden olmaktadır. Dünya ekonomisinde büyüme oranı 2007 için %4,8, 2008 yılı için %3,8 ve 2009 yılı için %3,2 olarak tahmin edilmektedir. Küresel krizin, Meksika ekonomisini de etkilemekte olduğu ve ciddi sonuçları olacağı beklenmektedir. Özellikle bu süreçte dış borç koşullarında kötüleşme, büyüme hızında yavaşlama, enflasyonun yükselmesi ve reel hanehalkları gelirinin düşmesi, pesonun değerinde düşüş, faizlerde artış, ihracat ve ithalatın artış hızında azalma şeklinde etkilerini gösterecektir. Kriz nedeniyle otomotiv sektörü ve bağlantılı olarak petrol üretimi azalması beklenmektedir. Müteahhitlik sektörü, özellikle konut sektöründe talep azalışı 2008 in ilk çeyreğinde hissedilmeye başlanmıştır. Hükümetin önlemler paketinde yer alan kamu yatırımları önemli bir destek olarak öne çıkmaktadır yılı Ağustos ayında %5,6 ya yükselen enflasyona rağmen 2010 yılına kadar %2-4 oranına düşmesi hedeflenmektedir. Eylül 2008 itibarıyla, Meksika Pesosu dolar karşısında %6 değer kaybetmiştir. ABD den gelen talebin azalması ve iç talebin durgunluğu ekonomi için tehdit unsurudur. Aşağıdaki ekonomik projeksiyon rakamlarından da görüleceği üzere, GSYİH nın büyüme hızı yılın başında %2,3 olarak öngörülür iken keskin bir düşüşle %1,9 oranına gerilemiştir. Döviz kurunun da 2008 sonunu 1$=12,45 Peso şeklinde tamamlaması beklenmektedir. Enflasyonda da artış başlamıştır. Ekonomik Projeksiyon (yüzde değişme) 2006a 2007a 2008b 2009b 2010b Reel GSYİH büyüme oranı 4,8 3,2 1,9 0,9 3,0 Sanayi üretimi büyüme oranı 5,4 1,8 1,2 0,5 2,8 Sabit sermaye yatırımları büyüme oranı 9,9 5,6 3,6 2,6 İşsizlik oranı 3,6 3,7 3,9 4,2 4,0 6,5 10

19 Enflasyon (Tüketici fiyatları, ortalama) 3,6 4,0 5,3 6,2 3,6 Mal İhracatı (milyar $) 249,9 271,9 294,0 277,6 292,5 Mal İthalatı (milyar $) 256,1 281,9 305,9 290,8 308,0 Cari İşlemler Dengesi (milyar $) -2,2-5,5-13,4-14,5-15,6 Dış Borç 160,7 179,7 181,2c 164,7 175,8 Döviz Kuru (Peso:$) 10,88 10,87 12,45 13,14 13,09 a;gerçekleşen, b; EIU tahmini c: EIU Öngörüleri Kaynak: EIU- Economist Intelligence Unit, Mexico, Country Report, Temmuz 2008, EIU- Economist Intelligence Unit, Mexico, Country Report, Ekim 2008, Ulusal İstatistik Kurumu-INEGI nin 2008 yılı Mart ayında tam bağımsız bir kurum haline gelmesini sağlayan kanun imzalanmış ve Temmuz ayında yürürlüğe girmiştir. Meksika Merkez Bankası Banxico nun enflasyon ölçümü ile ilgili sorumluluğu, 2011 yılından itibaren INEGI ye geçecektir. Bu dönüşüm; şeffaflık, hesaplanabilirlik ve güvenilirlik açısından çok önemlidir Eyaletler Açısından Değerlendirme Ekonomik faaliyetler, başkentte yoğunlaşmıştır. GSYİH 1 nın %20 sinin üretildiği Başkentin bulunduğu Federal eyalet, ağır sanayinin merkezidir ve GSYİH nın %10 unu üretmektedir. Kuzey sınırındaki altı eyalet Meksika nın imalat sanayi ve özellikle ABD ye ihrac edilen üretim mallarının üretildiği ve satıldığı maquiladoras fabrikalarının yoğunlaştığı bir bölgedir. Jalisco, Puebla ve Guanajato refah seviyesi en yüksek imalat sanayinin geliştiği eyaletlerdir. Veracruz, tarım ve petrol ile öne çıkmaktadır. Körfez eyaletleri özellikle Quintana Roo turizm açısından gelişmiştir. Güney doğu eyaletleri tarımsal üretimin yoğun olduğu, yoksul eyaletlerdir. Chiapas ve Oaxaca, Guerrero nun bazı alanları ülkenin Pasifik kıyılarında yer alan bölümlerinde yoksulluk oranı yüksektir li yıllardan itibaren bölgeler arasındaki eşitsizliği azaltmaya yönelik politikalar uygulanmaktadır yılında kurulan, Conago- Eyalet Valileri Konferansı ile valilerin Federal Hükümet ile müzakere gücünün artırılması hedeflenmiştir. Yılda birkaç kez toplanmaktadır Sektörler İtibarıyla Genel Değerlendirme Meksika nın yılları arasındaki GSYİH nın büyüme hızı %3.5 ile Latin Amerika ülkelerinin ortalamasının üstünde gerçekleşmiştir. Ülkenin 2000 yılı GSYİH sı bir önceki yıla göre %6.6 lık bir değişim göstermekle birlikte, 2001 yılında bu değişim eksiye, 1 Gayri safi Yurt İçi Hasıla 11

20 2002 ve 2003 yıllarında ise tekrar artıya yükselmiştir. Ancak, yılları arasındaki performans yakalanamamıştır. Tarım Tarım sektöründe küçük üreticiler uluslararası rekabetle mücadele etmektedir. Kırsal alanda en önemli iş kaynağı olan tarımda, özellikle NAFTA ülkelerine yani ABD ve Kanada ya ihracat yapan üreticiler için oldukça olumlu olan koşullar diğer üreticiler için zorlu bir ortam yaratmakta ve daha rekabetçi sektörlere kaymaya zorlamaktadır. Başlıca tarımsal ürünler: mısır, sorgum, fasulye, kahve, meyve ve sebzeler, sığır eti, domuz ve kanatlı hayvanlar ve süt ürünleridir. Üretimin yoğunlaştığı eyaletler; Jalisco, Nayarit, Guanajuato, Michoacan, Colin ve Sinoala dır. Başlıca ihraç ürünleri sebze ve meyve, kahve ve pamuktur. Organik üretimi 100 bin hektarlık bir alanda yapılmaktadır. Özellikle ABD üst gelir grubunu hedefleyen organik gıdalar arasında öne çıkan ürünler kahve, kakao, tropikal meyvalardır yılında Ulusal Organik Ürünler Yasası yürürlüğe konulmuştur. Standartlar ve sertifikalandırma ile ilgili düzenlemeleri içeren kanun ile Meksika nın organik üretimindeki payını daha da artıracaktr. Madencilik Meksika, çok zengin mineral kaynaklarına sahiptir lı yıllarda büyük ölçüde özelleştirilen madencilik sektöründe işletme hakkı 25 yıldan 50 yıla çıkarılmıştır. Meksika, Peru dan sonra dünyanın en büyük gümüş üreticisidir. Chihuahua ve Zacatecas zengin gümüş kaynaklarına sahiptir. Petrol kaynakları açısından dünyada 5. sıradadır fakat kaynaklar hızla tükenmektedir yılında günde 3,1 milyon varil ham petrol çıkarılmakta ve yarısı ihraç edilmektedir. Petrol yataklarının büyük bölümü Körfez kıyıları ve kuzeydoğudadır. Meksika 14,5 trilyon m3 doğalgaz rezervine sahiptir. Kok kömürü Latin Amerika bölgesinde Kolombiya ve Meksika da bulunmaktadır. Maden Üretimi (1000 ton) Altın (ton) 20,3 21,8 26,8 35,9 39,4 Gümüş 2.516, , , , ,6 Kurşun 126,2 110,9 121,7 120,5 99,1 12