II (a) GRUBU MADEN (KALKER) OCAĞI VE KIRMA-ELEME TESİSİ KAPASİTE ARTIŞI VE KİREÇ SÖNDÜRME VE PAKETLEME TESİSİ NİHAİ ÇED RAPORU

Transkript

1

2 PROJE SAHİBİNİN ADI ADRESİ BAYKAL KİREÇ SAN. TİC. LTD. ŞTİ. YÜKSEKOKUL YOLU ÜZERİ PK. 22 OSMANİYE TELEFON VE FAKS NUMARALARI PROJENİN ADI PROJE BEDELİ PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN AÇIK ADRESİ: (İLİ,İLÇESİ,BELDESİ, MEVKİİ) PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KOORDİNATLARI, ZONE TELEFON : (0.328) FAKS : (0.328) II (a) GRUBU MADEN (KALKER) OCAĞI VE KIRMA-ELEME TESİSİ KAPASİTE ARTIŞI VE KİREÇ SÖNDÜRME VE PAKETLEME TESİSİ ,0 TL ADANA İLİ, CEYHAN İLÇESİ, HAMDİLLİ KASABASI, ADATEPE MEVKİİ, İ.R RUHSAT NOLU SAHA Tablo 1. Proje Alanı ve Koordinatlar UTM KOORDİNATLAR DATUM : ED-50 COĞRAFİK KOORDİNATLAR PRJEKSİYON : 6 DERECE DOM : 33 ZON :36 DATUM : WGS-84 Sıra SAĞA (Y) YUKARI (X) ENLEM BOYLAM N. Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Toplam Alan: 61,48 Hektar

3 PROJENİN ÇED YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDAKİ YERİ (SEKTÖRÜ, ALTSEKTÖRÜ) MADDE 15 b) Bu Yönetmelik kapsamında ya da kapsamı dışında bulunan projelere ilişkin kapasite artırımı ve/veya genişletilmesi halinde, kapasite artış toplamı bu Yönetmeliğin EK-II sindeki eşik değer veya üzerindeki projeler EK I 28- Madencilik projeleri; a) 25 hektar ve üzeri çalışma alanında (kazı ve döküm alanı toplamı olarak) açık işletmeler, d) Kırma-eleme-yıkama tesisleri (3213 sayılı Maden Kanunu 1. (a) ve 2. (a) grup madenler ile hafriyat malzemeleri ton/yıl). EK II 53 Kireç fabrikaları ve/veya alçı fabrikaları. PTD/ÇED RAPORU/ NİHAİ ÇED RAPORUNU HAZIRLAYAN KURULUŞUN / ÇALIŞMA GURUBUNUN ADI PTD/ÇED RAPORU/ NİHAİ ÇED RAPORUNU HAZIRLAYAN KURULUŞUN / ÇALIŞMA GURUBUNUN ADRESİ, TELEFON VE FAKS NUMARALARI YERÇET YERBİLİMLERİ ÇEVRE ETÜT MÜH.MÜŞ.İNŞ.TURZ. TİC. VE SAN.LTD.ŞTİ. Cemalpaşa Mah. Cevatyurdakul Cad. No:25 Saadet Aprt. K:1 D:2 Seyhan/ADANA Tel :(0 322) Faks: (0 322) PTD/ÇED RAPORU/ NİHAİ ÇED RAPORU SUNUM TARİHİ (GÜN, AY, YIL).../07/ 2013

4 İÇİNDEKİLER I Sayfa No İÇİNDEKİLER I-IV TABLOLAR DİZİNİ V-VI ŞEKİLLER DİZİNİ VII RESİMLER DİZİNİ VIII EKLER LİSTESİ IX BÖLÜM I: PROJENİN TANIMI VE AMACI Proje Konusu Faaliyetin Tanımı, Ömrü, Hizmet Amaçları, Önem Ve Gerekliliği, Projenin Zamanlama Tablosu 1 BÖLÜM 2: PROJE ALANI VE ETKİ ALANINA AİT MEVCUT DURUMUN BELİRLENMESİ VE ÖZELLİKLERİ (Proje Yeri Ve Etki Alanının Mevcut Durumu Ve Planlanan Kapasite Artışı İle İlgili 11 Olarak Çevresel Özelliklerin Belirtilmesi) 2.1. Proje İçin Seçilen Yerin Konumu Proje Yer Seçimi (İlgili Valilik Veya Belediye Tarafından Doğruluğu Onanmış Olan Proje Yerinin, Lejant Ve Plan Notlarının Da Yeraldığı Onanlı Çevre Düzeni Planı Ve İmar Planı Üzerinde, Bu Planlar Yoksa Mevcut Arazi Kullanım 14 Haritası Üzerinde Koordinatları İle Gösterimi) Proje Kapsamındaki Ünitelerin Konumu (Bütün İdari Ve Sosyal Ünitelerin, Teknik Altyapı Ünitelerinin Varsa Diğer Ünitelerin Proje Alanı İçindeki Konumlarının Vaziyet Planı Üzerinde Gösterimi, Bunlar İçin Belirlenen Kapalı Ve 17 Açık Alan Büyüklükleri, Binaların Kat Adetleri Ve Yükseklikleri) 2.2 Proje Etki Alanının Belirlenmesi ve Etki Alanındaki Mevcut Durum Projenin Özellikleri Proje Kapsamında Kullanılacak Üretim Yöntemleri, Üretim Miktarları, 20 Rezerv (Görünür-Muhtemel-Mümkün) Bilgileri, Ömrü, Kapladığı Alan, İş Akım Şeması, Çalışacak Personel Sayısı Çıkarılacak ve Tesiste İşlenecek Malzemenin Fiziksel, Minerolojik ve Kimyasal Özellikleri Üretim Sırasında Tehlikeli, Toksik, Parlayıcı, ve Patlayıcı Maddelerin Kullanım Durumları, Taşınmaları ve Depolanmaları Üretimde Kullanılacak Makinelerin, Araçların ve Aletlerin Miktar ve Özellikleri Proje Kapsamındaki Ulaştırma Altyapısı Planı (Ulaştırma Güzergahı, Şekli, Güzergah Yollarının Mevcut Durumu ve Kapasitesi, Hangi Amaçlar İçin Kullanıldığı, Mevcut Trafik Yoğunluğu, Yerleşim Yerlerine Göre Konumu, Yapılması Düşünülen 55 Tamir, Bakım ve İyileştirme Çalışmaları v.b.) BÖLÜM 3: PROJENİN EKONOMİK VE SOSYAL BOYUTLARI Proje ve Etki Alanının Mevcut ve Planlanan Sosyo-Ekonomik Özellikleri Ekonomik Özellikler (Yörenin Ekonomik Yapısını Oluşturan Başlıca Sektörler) Nüfus (Yöredeki Kentsel ve Kırsal Nüfus, Nüfusun Yaş Sınıflarına Göre Dağılışı, Hane Halkı Yapısı) Sağlık (Bölgede Mevcut Endemik Hasatalıklar) İnsan Sağlığı ve Çevre Açısından Riskli ve Tehlikeli Faaliyetler Gerçekleşmesi Beklenen Gelir Artışları; Yaratılacak İstihdam İmkanları, Nüfus Hareketleri Yöredeki Sosyal Altyapı Hizmetleri (Eğitim, Sağlık, Kültür Hizmetleri) Çalışacak Personelin Ve Bu Personele Bağlı Nüfusun Konut Ve Diğer 63

5 Teknik /Sosyal Altyapı İhtiyaçları Projenin Fayda-Maliyet Analizi Projeden Etkilenen Yerleşim Yerleri Projenin Ekonomik Ömrü ve Ekonomiye Katacağı Katma Değer Diğer Hususlar 66 BÖLÜM 4. FİZİKSEL VE BİYOLOJİK ÇEVRENİN ÖZELLİKLERİ, DOĞAL KAYNAKLARIN KULLANIMI, PROJENİN ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER 66 (Bölgesel Ve Çalışma Alanı Baz Alınarak Mevcut Ve Planlanan Durum Verilmelidir) 4.1. Arazi Kullanım Ve Mülkiyet Durumu Toprak Özellikleri 67 a) Toprak Yapısı Ve Arazi Kullanım Kabiliyeti Sınıflaması 67 b) Yamaç Stabilitesi 70 c)erozyon 70 d)proje Kapsamında Yapılacak İş Ve İşlemler Kapsamında Toprağa Etkiler Ve Alınacak Önlemler (arazi hazırlık, inşaat, işletme ve İşletme sonrası) Jeolojik Özellikler 71 a) Bölge Jeolojisi (İlgili Kesitler ve Haritalar)Yörenin Genel jeolojik Özellikleri 71 b) Proje Alanı Jeolojisi (İlgili Kesitler Ve Haritalar) 73 c) Depremsellik 73 d) Proje Kapsamında Yapılacak İş Ve İşlemler Kapsamında Jeolojik Etkiler 74 Ve Alınacak Önlemler (Arazi Hazırlık, İnşaat, İşletme Ve İşletme Sonrası) Hidrolojik Özellikler 74 a)proje Alanı Ve Bölgenin Hidrolojik Özellikleri 74 b)projenin Göl, Baraj, Gölet, Akarsu ve Diğer Sulak Alanlara Göre Konumu 75 c)yüzeysel Su Kaynaklarının Mevcut ve Planlanan Kullanımı (İçme, Kullanma, Sulama Suyu, Elektrik Üretimi, Göl, Gölet, Su Ürünleri İstihsali, Ulaşım, Turizm, Spor ve Benzeri Amaçlı Su ve/veya Kıyı Kullanımları, Diğer Kullanımlar) d) Proje Kapsamında Yapılacak İş ve İşlemler Kapsamında Hidrolojik Etkiler ve Alınacak Önlemler (Arazi hazırlık, İnşaat, İşletme ve işletme sonrası) Hidrojeolojik Özellikler 76 a)proje Alanı ve Bölgenin Hidrojeolojik Özellikleri 76 b)yüzeysel Su Kaynaklarının Hidrojeolojik Özellikleri 76 c) Yer altı ve Termal Su Kaynaklarının Hidrojeolojik Özellikleri (Su seviyeleri, Miktarları, Emniyetli Çekim Değerleri, Kaynakların Debileri, Mevcut ve Planlanan Kullanım) d)proje Kapsamında Yapılacak İş Ve İşlemler Kapsamında Hidrojeolojik Etkiler Ve Alınacak Önlemler (arazi hazırlık, inşaat, işletme ve işletme sonrası Meteorolojik ve İklimsel Özellikler 78 a) Bölgenin Genel ve Lokal İklim Koşulları 78 b) Bölgenin Basınç, Nem, Sıcaklık ve Yağışın Sözel ve Grafiksel Dağılımı 78 c) Bölgenin Sayılı Günler Dağılımı 81 d) Bölgenin Buharlaşma Durumu 83 e) Bölgenin Rüzgar Sözel ve Grafiksel Dağılımı (Aylık, Mevsimlik ve Yıllık 84 Rüzgar Diyagramları, Hakim rüzgar Yönleri, Kuvvetli, Rüzgarlı ve Fırtınalı Günler) f) Standart Zamanlarda Gözlenen En büyük Yağış Değerleri 94 g)proje Kapsamında Yapılacak İş Ve İşlemler Kapsamında Yerel Ve Bölgesel İklimde Oluşabilecek Meteorolojik Ve İklimsel Etkiler İle Alınacak Önlemler (Arazi 96 Hazırlık, İnşaat, İşletme Ve İşletme Sonrası) Orman Alanları II

6 a)ağaç Türleri Ve Miktarları Veya Kapladığı Alan Büyüklükleri 96 b)ormanın Teknik Özellikleri (Kapalılığı, Cari Artırım, Hektardaki Servet) 96 c)mevcut Ve Planlanan Koruma Ve/Veya Kullanım Amaçları 96 d)proje Yerinin İşlendiği Meşcere Haritası ve Yorumu 96 e)proje Alanı Ve Yakın Çevresinin Yangın Görüp Görmediği 96 f)proje Kapsamında Yapılacak İş ve İşlemler Kapsamında Orman Alanlarına 96 Etkiler ve Alınacak Önlemler (Arazi Hazırlık, İnşaat, İşletme ve İşletme Sonrası) Flora-Fauna 97 a)proje Alanı ve Etki Alanı Flora-Faunası (Türler, Endemik Özellikler, Lokal Endemik Bitki Türleri, Alanda Doğal Olarak Yaşayan Hayvan Türleri, Ulusal Ve Uluslar Arası Yasalarla Koruma Altına Alınan Türler, Nadir Ve Nesli Tehlikeye Düşmüş Türler Ve Bunların Alandaki Bulunuş Yerleri, Yaşama Ortamları, Bunlar İçin Belirlenen Koruma Alanları, Av Hayvanlarının Adları Ve Populasyonları, Proje Alanındaki Vejetasyon Tiplarinin Bir Harita Üzerinde Gösterilmesi, İnşaat Ve İşletme Aşamasında Proje Faaliyetlerinden Etkilenecek Canlılar İçin Alınması Gereken Koruma Önlemleri, Arazide Yapılacak Flora Çalışmalarının Vejetasyon Döneminde Gerçekleştirilmesi Ve Bu Dönemin Belirtilmesi) b) Proje Kapsamında Yapılacak İş ve İşlemler Kapsamında Flora-Fauna üzerine Etkiler ve Alınacak Önlemler Tarım Alanları 101 a) Tarımsal Gelişim Proje Alanları 101 b)sulu ve Kuru Tarım Arazilerinin Büyüklüğü 101 c)ürün Desenleri ve Bunların Yıllık Üretim Miktarlar 102 d)proje Kapsamında Yapılacak İş ve İşlemler Kapsamında Etkiler ve Alınacak Önlemler (Arazi hazırlık, inşaat, işletme, işetme sonrası) Hayvancılık ve Su Ürünleri 104 a) Hayvancılık Türleri, Adetleri, Beslenme Alanları 105 b) Yıllık Üretim Miktarları, Bu Ürünlerin Ülke Ekonomisindeki Yeri ve Değeri 106 c) Proje Kapsamında Yapılacak İş ve İşlemler Kapsamında Etkiler ve Alınacak Önlemler (Arazi hazırlık, inşaat, işletme, işetme sonrası) Koruma Alanları (EK-V Duyarlı Yöreler Listesi Kapsamında) 107 a) Proje Alanı ve Etki Alanındaki Koruma Alanları 107 b)peyzaj Değeri Yüksek Yerler ve Regreasyon Alanları 107 c)proje Alanı ve Etki Alanında Kültür ve Tabiat Varlıkları 109 d)proje Kapsamında Yapılacak İş ve İşlemler Kapsamında Etkiler ve Alınacak Önlemler (Arazi hazırlık, inşaat, işletme, işetme sonrası) Devletin Yetkili Organlarının Hüküm ve Tasarrufu Altında Bulunan Araziler (Askeri Yasak Bölgeler, Kamu Kurum ve Kuruluşlarına Belirli Amaçlarla Tahsis Edilmiş Alanlar V.b) 4.2. Proje Alanında Elden Çıkarılacak Alanın Değerlendirilmesi Üretim Sırasında Nerelerde Ve Ne Kadar Alanda Hafriyat Yapılacağı, Hafriyat Sırasında Kullanılacak Malzemeler Ocakta ve Tesiste Kullanılacak Üretim Yöntemleri, Üretim Miktarları ve İmalat Haritası Faaliyet Ünitelerinde Kullanılacak Makine ve Teçhizat Adet ve Özellikleri Faaliyet İçin Gerekli Hammadde, Yardımcı Madde, Mamul Madde ve Personelin Ulaşımının Nasıl Sağlanacağı Faaliyet Ünitelerinde Oluşacak Nihai ve Yan Ürünlerin Özellikleri Üretim Miktarları, Nerelerde ve Nasıl Depolanacakları, Pazar Durumları III

7 Proje Sırasında Kesilecek Ağaçların Tür ve Sayıları ve Alınacak Önlemler Elden Çıkarılacak Tarım Alanlarının Büyüklüğü, Arazi Kullanım Kabiliyeti Etkilenecek Tabii Bitki Türleri ve Ne Kadar Alanın Etkileneceği Proje Kapsamında Yapılacak İş ve İşlemler Kapsamında Etkiler ve Alınacak Önlemler (Arazi Hazırlık, İnşaat, İşletme, İşetme Sonrası) Diğer Hususlar 116 BÖLÜM 5. PROJE KAPSAMINDAKİ FAALİYETLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ Ocak ve Tesis İçin Emisyon Hesaplamaları (Arazi Hazırlık, İnşaat, İşletme ve İşletme Sonrası) Ocak ve Tesis İçin Su Kullanımı ve Bertarafı (arazi hazırlık, inşaat, işletme ve işletme sonrası olmak üzere temin edileceği kaynaklar, su miktarları, içme ve kullanma suyu ve diğer kullanım amaçlarına göre miktarları, kullanımı sonrası 123 oluşacak atık suların miktarı ve bertarafı) 5.3. Ocak Ve Tesis İçin Atık Hesaplamaları (Arazi Hazırlık, İnşaat, İşletme Ve 126 İşletme Sonrası Olmak Üzere Atık Özellikleri, Miktarları Ve Bertarafı) 5.4. Ocak Ve Tesis İçin Vibrasyon, Gürültü Kaynakları Ve Seviyeleri Sağlık Koruma Bandı Mesafesi Doğaya Yeniden Kazandırma Çalışmaları Risk Analizi (Proje Kapsamında Yapılacak İş Ve İşlemler Kapsamında Risk Durumlarında Alınacak Önlemler (Arazi Hazırlık, İnşaat, İşletme Ve İşletme Sonrası) 5.8. Diğer hususlar 152 BÖLÜM 6: PROJENİN ALTERNATİFLERİ (Bu bölümde teknoloji, alınacak önlemlerin alternatiflerinin karşılaştırılması 153 yapılacak ve tercih sıralaması belirtilecektir.) BÖLÜM 7: İZLEME PROGRAMI Projenin İnşaatı İçin Önerilen İzleme Programı, Projenin İşletmesi Ve İşletme 153 Sonrası İçin Önerilen İzleme Programı Ve Acil Müdahale Planı 7.2. ÇED Olumlu Belgesinin Verilmesi Durumunda, Yeterlik Tebliği nde Yeterlik Belgesi Alan Kurum/Kuruluşların Yükümlülükleri Başlığının 4. Maddesinde Yer 156 Alan Hususların Gerçekleştirilmesi İle İlgili Program 7.3. Çevre İzleme Planı 157 BÖLÜM 8: HALKIN KATILIMI (Projeden etkilenmesi muhtemel yöre halkının nasıl ve hangi yöntemlerle bilgilendirildiği, proje ile ilgili halkın görüşlerinin ve konu ile ilgili açıklamaların ÇED Raporuna yansıtılması.). BÖLÜM 9: SONUÇLAR (Yapılan Tüm Açıklamaların Özeti, Projenin Önemli Çevresel Etkilerinin Sıralandığı Ve Olumsuz Çevresel Etkilerin Önlenmesinde Ne Ölçüde Başarı Sağlanabileceğinin Belirtildiği Genel Bir Değerlendirme) KAYNAKLAR 164 EKLER 165 ÇED RAPORUNU HAZIRLAYANLARIN TANITIMI IV

8 TABLOLAR DİZİNİ Tablo 1. İ.R Ruhsat Numaralı Sahada Alınmış İzinler 4 Tablo 2. İ.R Ruhsat Numaralı Sahada Talep Edilen İzinler 4 Tablo 3. Kapasite Artışı Sonunda Ocak Üretim Planı 10 Tablo 4. Kapasite Artışı Sonunda Kırma-Eleme Tesisi Üretim Planı 10 Tablo 5. Kapasite Artışı Sonunda Kireç Söndürme ve Paketleme Tesisi Üretim Planı 10 Tablo 6. Faaliyetle İlgili Zamanlama Tablosu 11 Tablo 7. Ruhsat Alanı ve Koordinatları 14 Tablo 8. Proje Alanı ve Koordinatları 15 Tablo 9. Ocak Çalışma Koordinatları Ve Alanı 15 Tablo 10. Kırma-Eleme Tesisi Koordinatları Ve Alanı 16 Tablo 11. Kireç Söndürme ve Paketleme Tesisi Koordinatları ve Alanı 16 Tablo 12. İdari Bina Koordinatları ve Alanı 16 Tablo 13. Stok Sahası Koordinatları ve Alanı 16 Tablo 14. Pasa Alanı ve Koordinatları 17 Tablo 15. Üst Toprak Depo Alanı ve Koordinatları 17 Tablo 16. Proje İle İlgili Birimlerin Kapladığı Alanlar 17 Tablo Ocak Çalışma Alanı Rezerv Hesabı 24 Tablo Ocak Çalışma Alanı Rezerv Hesabı 26 Tablo Ocak Çalışma Alanı Rezerv Hesabı 29 Tablo Ocak Çalışma Alanı Rezerv Hesabı 31 Tablo Ocak Çalışma Alanı Rezerv Hesabı 34 Tablo 22. Toplam Rezerv 36 Tablo 23. Patlatma Tasarım Bilgileri ve Değerleri 37 Tablo 24. Basamak Patlatması Tasarım Bilgileri 39 Tablo 25. Basamak Patlatması Birim Delik Patlayıcı Madde Sarfiyatı 42 Tablo 26. Tesiste Çalıştırılması Planlanan Personel Sayısı ve Görevleri 47 Tablo 27. İşletme Üniteleri Makine ve Ekipman Listesi 54 Tablo 28. Ceyhan ve Beldelerinin Kadın-Erkek ve Toplam Nüfusu 58 Sayfa No Tablo 29. Kırsal ve Kentsel Nüfus ve Nüfus Artış Hızı 59 Tablo 30. Adana ili Yaş Grubu ve Cinsiyete Göre Nüfus (2007 ADNKS kayıtlarına 59 göre) Tablo 31. Adana İli Bildirimi Zorunlu Hastalık Vakaları, Tablo 32. Ceyhan İlçesi Altyapı Faaliyetleri 61 Tablo 33. Personel ve İşçilik Giderleri 63 Tablo 34. Yıllık İşletme Giderleri 65 Tablo 35. Yıllık İşletme Karı 65 Tablo 36. Projenin Ülke Ekonomisine Katkısı 65 Tablo 37. VII. Sınıf Arazilerin Alt Sınıfları 70 Tablo 38. Basınç Değerleri-Aylık-Yıllık 78 Tablo 39. Sıcaklık Değerleri Aylık-yıllık 79 Tablo 40. Yağış Dağılımı Aylık-Yıllık 80 Tablo 41. Nem Değerleri Aylık-Yıllık 81 Tablo 42. Kar, Dolu, Sis Değerleri-Aylık-Yılık 82 Tablo 43. Maksimum Kar Kalınlığı-Aylık-Yıllık 83 Tablo 44. Buharlaşma Değerleri Aylık-Yıllık 83 Tablo 45. Ceyhan İlçesi Rüzgâr Hızları ( ) 84 Tablo 46. Ceyhan İlçesi Rüzgâr Esme Sayıları ) 85 Tablo 47. Ceyhan İlçesi Rüzgâr Esme Sayıları ) Mevsimlik 86 V

9 Tablo 48. Aylık Ortalama Rüzgâr Hızları 92 Tablo 49. Maksimum Rüzgâr Hızı Ve Yönü 92 Tablo 50. Fırtınalı Günler Sayısı Ortalaması 93 Tablo 51. Kuvvetli Rüzgârlı Günler Sayısı Ortalaması 93 Tablo 52. Standart Zamanlarda Gözlenen En Büyük Yağış Değerleri (mm) 94 Tablo 53. Ceyhan İlçesi Sulu Ve Kuru Tarım Arazilerinin Büyüklükleri 101 Tablo 54. Endüstriyel Bitkiler Üretim Ve Verimi 102 Tablo Yılı Adana İli Meyve Ağaçları Sayısı Ve Meyve Üretimi 103 Tablo 56. Adana İli Sebze Ekim Alanı Ve Üretimi 104 Tablo 57. İlimizdeki Büyükbaş Hayvan Verileri Tablo 58. İlimizdeki Küçükbaş Hayvan Verileri Tablo 59. İlçeler 2008 Yılı Kümes Hayvanları Ve Yumurta Üretimi 106 Tablo 60. Hammadde ve Yardımcı Maddeler 114 Tablo 61. İşletmede Oluşacak Nihai Ve Yan Ürünler 114 Tablo 62. İşletmede Üretilecek Ürünlerin Özellikleri 115 Tablo 63. SKHKKY Tablo 12.6:Toz Emisyonu Kütlesel Debi Hesaplamalarında Kullanılacak 117 Emisyon Ölçümleri Tablo 64. İşletmede Oluşması Beklenen Toz Emisyon Değeri Tablosu 121 Tablo 65. Dizel Taşıt Araçlarından Kaynaklanan Emisyon Faktörü 122 Tablo 66. Kullanılması Planlanan İş Makineleri Ve Gürültü Seviyeleri 129 Tablo 67. Ses Gücü Düzeylerinin Oktav Bantlarına Göre Değerleri 130 Tablo 68. Ses Basınç Düzeyleri 131 Tablo 69. Atmosferik Yutuş 134 Tablo 70. Ses Basınç Düzeyleri 135 Tablo 71. Düzeltme Faktörü 137 Tablo 72. Düzeltme Faktörleri Kullanılarak Bulunan Ses Gücü Seviyeleri 138 Tablo 73. İş Makineleri Ve Gürültü Seviyeleri 141 Tablo 74. ÇGDY Ek-8 Tablo-4: Endüstriyel Tesisler İçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri 142 Tablo 75. Patlatma Gürültü Seviyeleri 142 Tablo 76. Ses Gücü Düzeylerinin Oktav Bantlarına Göre Değerleri 142 Tablo 77. Ses Basınç Düzeyleri 143 Tablo 78. Ses Basınç Düzeyleri 143 Tablo 79. Düzeltme Faktörleri Kullanılarak Bulunan Ses Gücü Seviyeleri 144 Tablo 80. Patlatma Gürültü Seviyeleri 144 Tablo 81. Mesafeye Göre Titreşim Hızı Değerleri (W= 37,5 kg= 83 libre) 147 Tablo 82. Bina Temeli Titreşim Hızı (V0)((V)1/2-1/5 i V0)Değerlerine Bağlı Olarak Patlatma 148 Nedeniyle Hasar Görebilecek Bina Türleri Tablo 83. Patlatma yapılan kaya türü ve bina temeli altındaki kayaç türüne bağlı olarak 149 değişim gösteren Katsayısı asgari ve azami değerleri (kyn. Armac prinnting company) Tablo 84. Maden ve Taş Ocakları ile Benzeri Alanlarda Patlama Nedeniyle Oluşacak 149 Titreşimlerin En Yakın Yapının Dışında Yaratacağı Zemin Titreşimlerinin İzin Verilen En Yüksek Değerleri Tablo 85. Binalarda, Bina İçindeki Makine ve Teçhizatın Yaratacağı Titreşimlerin Sınır 149 Değerleri Tablo 86. Faaliyetle İlgili Önerilen İzleme Programı 154 VI

10 ŞEKİLLER DİZİNİ Sayfa No Şekil 1. Proje Alanı Uydu Görüntüsü 12 Şekil 2. Ruhsat Sahası ve Çevresi Uydu Görüntüsü 13 Ruhsat Sahası, Proje Alanı, Ocak Alanı, Ocak Alanı İçinde Belirlenmiş Şekil 3. Çalışma Alanları 22 Şekil 4. 1 Nolu Ocak Çalışma Alanından Alınmış Kesitler 23 Şekil 5. 1 Nolu Ocak Çalışma Alanında Oluşması Planlanan Basamaklar 25 Şekil 6. 2 Nolu Ocak Çalışma Alanından Alınmış Kesitler 25 Şekil 7. 2 Nolu Ocak Çalışma Alanının Üretim Sonrası Durumu 27 Şekil 8. 3 Nolu Ocak Çalışma Alanından Alınmış Kesitler 28 Şekil 9. 3 Nolu Ocak Çalışma Alanının Üretim Sonrası Durumu 30 Şekil Nolu Ocak Çalışma Alanından Alınmış Kesitler 30 Şekil Nolu Ocak Çalışma Alanının Üretim Sonrası Durumu 32 Şekil Nolu Ocak Çalışma Alanından Alınmış Kesitler 33 Şekil Nolu Ocak Çalışma Alanının Üretim Sonrası Durumu 35 Şekil 14. Patlatma Tasarımında Kullanılan Simgeler 37 Şekil 15. Patlatma Planı Şematik Gösterimi 40 Şekil 16. Patlatma Planı Şematik Gösterimi-2 41 Şekil 17. Ateşleme ve Patlatma Planı Şematik Gösterimi 41 Şekil 18. Kırma-Eleme Tesisi İş Akım Şeması 45 Şekil 19. Kireç Söndürme Ve Paketleme Ünitesi İş Akım Şeması 46 Şekil 20. Planlanan Nakliye Güzargahı 56 Şekil 21. Faaliyet Alanı Arazi Varlığı Haritası 68 Şekil 22. Proje Alanı Yakın Çevresi Jeoloji Haritası 72 Şekil 23. Adana İli Deprem Haritası, Proje Alanı Gösterimi 74 Şekil 24. Proje Alanı Hidroloji Haritası 75 Şekil 26. Basınç Dağılımı Grafiği Aylık 79 Şekil 27. Sıcaklık Grafiği Dağılımı Aylık-Yıllık 80 Şekil 28. Yağış Dağılımı Grafiği Aylık 80 Şekil 29. Nem Değerleri Grafiği Aylık 81 Şekil 30. Sayılı Günler (kar yağışlı, kar örtülü, sisli, dolulu, kırağılı, orajlı) Grafiği- Aylık 82 Şekil 31. Maksimum Kar Kalınlığı 83 Şekil 32. Buharlaşma Değerleri Grafiği-Aylık 84 Şekil 33. Hızına Göre Yıllık Rüzgâr Diyagramı 85 Şekil 34. Esme Sayısına Göre Yıllık Rüzgâr Diyagramı 86 Şekil 35. Mevsimlik Rüzgâr Esme Sayıları Diyagramı 87 Şekil 36. Aylık Rüzgâr Esme Sayıları Diyagramı (І) 88 Şekil 37. Aylık Rüzgâr Esme Sayıları Diyagramı (ІІ) 89 Şekil 38. Aylık Rüzgâr Esme Sayıları Diyagramı (ІІІ) 90 Şekil 39. Aylık Rüzgâr Esme Sayıları Diyagramı (ıv) 91 Şekil 40. Aylık Ortalama Rüzgâr Hızı Grafiği 92 Şekil 41. Maksimum Rüzgâr Hızı Grafiği 92 Şekil 42. Fırtınalı Günler Sayısı Ortalaması Grafiği 93 Şekil 43. Kuvvetli Rüzgârlı Günler Sayısı Ortalaması Grafiği 93 Şekil yıl tekerürlü yağışların miktarı 95 Şekil 45. Grid Kareleme İstemi 99 Şekil 46. Faaliyet Alanı Çevresi Ve Koruma Alanı (Kyn: T.C Orman Ve Su İşleri Bakanlığı Resmi Web Sitesi Faaliyet Yeri 108. Şekil 47. Üretim Sonrası Ocak Alanında Oluşacak Basamak Planı 113 Şekil 48. Patlamadan Kaynaklanacak Gürültü Seviyesi Diyagramı 145 VII

11 Sayfa RESİMLER DİZİNİ No Resim 1. Ruhsat Sahasından Bir Görünüm 5 Resim 2. Ruhsat Sahası ve Sahaya Giden Yol 5 Resim 3. Proje Alanı İçinde Kurulmuş Olan Kırma-Eleme Tesisi 6 Resim 4. Mikrofoto, tek nikol, kalker sahasından alınan kayaç örneğinden alınmış ince kesit (k: kalsit; D: dolomit -Alizarin Red S boyanmış) 49 Resim 5. Mikrofoto, tek nikol, seyrek dolomitli kristalize kalker (D: dolomit; K: kalsit) 50 Resim 6. Mikrofoto, tek nikol, breşleşmiş dolomitik kalker (M: matriks -Alizarin Red S boyanmış) 51 Resim 7. Mikrofoto, tek nikol, breşleşmiş dolomitik kalker (D: dolomit, M: matriks boyanmamış) 51 Resim 8. Mikrofoto, tek nikol, dolomitli kristalize kalker (K. Kalsit, D: dolomit- Alizarin Red S boyanmış) 52 VIII

12 EKLER Maden İşletme Ruhsatı ve Maden İşletme İzin Ruhsatı Faaliyet Yerinin 1/25000 Ölçekli Topografik Haritada Gösterilmesi Faaliyet Yerinin 1/ Ölçekli Onaylı Çevre Düzeni Planında Gösterilmesi ve Plan Hükümleri Ulaşım Yolu Planı Haritası Maden Sahası Devir Sözleşmesi Ruhsat Sahası 1/10000 ve 1/25000 Ölçekli Jeoloji Haritası Mevcut ÇED Gerekli Değildir Belgeleri ve GSM İzni Tarih ve 199 Nolu, Kalker Ocağı ÇED Gerekli Değildir Belgesi nin Hak ve Yükümlülüklerinin Baykal Kireç San. Tic. Ltd. Şti. üzerine geçtiğini belirten Adana İl Çevre ve Orman Müdürlüğü Yazısı Mera Tahsis Değişikliği Sözleşmesi DSİ Jeoteknik Hizmetler ve YAS Dairesi Başkanlığı nın Proje Sahasında Yapılan Deneme Patlatması İle İlgili, Tarihli Yazısı Ceyhan Kaymakamlığı Kadastro Müdürlüğü nün Sit Alanı Varlığı İle İlgili Yazısı Ek-1 Ek-2 Ek-3 Ek-4 Ek-5 Ek-6 Ek-7 Ek-8 Ek-9 Ek-10 Ek-11 Genel Vaziyet Planı Ek -12 İşletme Vaziyet Planı Ek -13 Kırma-Eleme Tesisi Yerleşim Planı Ek -14 Kireç Söndürme ve Paketleme Tesisi Yerleşim Planı Ek -15 Ocak Alanları İmalat Haritaları Ek -16 Üretim Planı Haritası Ek -17 Restarasyon (Rehabilitasyon) Planı Haritası Ek -18 Arazi Varlığı Haritası Ek -19 Kireç Söndürme ve Paketleme Tesisi İle İlgili Olarak ÇED İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü Olur Yazısı Ek -20 Hava Kalitesi Modelleme Raporu Ek -21 Sızdırmasız Fosseptik Planı Ek -22 Flora-Fauna Çalışması ve Biyolog a Ait Belgeler Ek -23 Faaliyetin Proje Sahası Çevresindeki Su Kaynaklarına Olabilecek Etkileri İle İlgili Olarak Hazırlanan Ayrıntılı Üniversite Raporu Faaliyet Alanından Görünümler Meteorolojik Veriler Acil Eylem Planı Kalker Analiz Raporu Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Kamu Yararı Kararı Patlatmanın Etkilerinin Sit Alanları Açısından Değerlendirildiği Üniversite Raporu Maden İşleri Genel Müdürlüğü'nün Kısıtlı Alanlarla İlgili Yazısı Kuyu Arama Belgesi ve Alternatif Su Kaynağı ile İlgili Hamdilli Belediyesinin Yazısı Adatepe Mahallesinin en yakın mesafesinin 350 m. olarak düzeltildiği ek üniversite Raporu İl Özel İdareye Sunulan Taahhütname Yatırımın İnşaat Dönemi İzleme-Kontrol Formu Ek -24 Ek-25 Ek-26 Ek-27 Ek-28 Ek-29 Ek-30 Ek-31 Ek-32 Ek-33 Ek-34 Ek-35 IX

13 BÖLÜM I: PROJENİN TANIMI VE AMACI II (a) GRUBU MADEN (KALKER) OCAĞI VE KIRMA-ELEME TESİSİ KAPASİTE 1.1. Proje Konusu Faaliyetin Tanımı, Ömrü, Hizmet Amaçları, Önem Ve Gerekliliği, Projenin Zamanlama Tablosu Baykal Kireç San. ve Tic. Ltd. Şti. Kireç Üretim Sektöründe hizmet veren bir şirkettir. Adana İli, Ceyhan İlçesi, Çokçapınar Köyü, Arşandağı Mevkiinde bulunan Kireç Üretim Tesisinde (Kireç Fırınları) 1975 yılından bu yana faaliyetine devam etmektedir. Ayrıca Osmaniye ili, Merkez ilçesi, Fakıuşağı Mah., Merkez Sok., No:203 adresinde bulunan Kireç Söndürme ve Paketleme Tesisi ile de kireç sektörüne hizmet vermektedir. Baykal Kireç San. ve Tic. Ltd. Şti. mevcut tesislerinde ana hedef olarak, tüm çalışanlarının katılım ve gayreti ile, çevresel faktörleri ve iş güvenliği kurallarını göz önünde bulundurarak, kalite standartlarını en yüksek değerde tutarak tesislerinde üretilen ürünlerini mevcut laboratuarında yapılan analizler neticesinde ülkemizin başta akdeniz, doğu ve güneydoğu bölgelerine sevkiyat yapmakta ve Irak, Kıbrıs, Sudan, Ukrayna gibi birçok ülkeye ihraç etmektedir. Baykal Kireç San. ve Tic. Ltd. Şti. Kireç Fırınlarının hammaddesi olan kireçtaşını temin etmek ayrıca özel şirketlere, kamu kurum ve kuruluşlarına mıcır satışı yapmak amacıyla Adana ili, Ceyhan İlçesi, Hamdilli Kasabası, Adatepe Mevkii, Adana N35-c3 paftasında yer alan İ.R Ruhsat Nolu II (a) Grubu Maden (Kalker) sahasında Kalker Ocağı ve Kırma-Eleme Tesisinin kurulmasını planlamaktadır. Baykal Kireç San. Tic. Ltd. Şti. ne ait, Osmaniye İli, Merkez İlçesi, Fakıuşağı Mah Merkez Sok No:203 adresinde faaliyet gösteren Kireç Söndürme ve Paketleme Tesisi uzun yıllar neticesinde Osmaniye İli merkezi yerleşim alanının genişlemesi sonunda şehre çok yakın konuma gelmiştir. Bundan dolayı şirket söz konusu Kireç Söndürme Ve Paketleme Tesisini, Adana İli, Ceyhan İlçesi, Hamdilli Kasabası, Adatepe Mevkiinde bulunan şirketin kendi uhdesindeki İ.R Ruhsat Nolu Kalker sahasına taşımayı planlamaktadır. Mevcut durumda Adana İli, Ceyhan İlçesi, Hamdilli Kasabası, Adatepe Mevkii, İ.R Ruhsat Nolu Kalker Sahası adresinde Baykal Kireç San. Tic. Ltd. Şti. tarafından II (a) Grubu Maden (Kalker) Ocağı ve Kırma-Eleme Tesisi Kapasite Artışı ÇED Başvuru Dosyası hazırlanarak T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı na (Mülga: T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı) başvurulmuştur. Halkın Katılımı Toplantısı, Özel Format Belirleme Toplantısı gerçekleştirilmiştir. Proje için verilen özel formata göre ÇED Raporu hazırlanmıştır. Baykal Kireç San. ve Tic. Ltd. Şti. ne ait, Osmaniye İli, Merkez İlçesi, Fakıuşağı Mah Merkez Sok No:203 adresinde faaliyet gösteren Kireç Söndürme Ve Paketleme Tesisinin, Adana İli, Ceyhan İlçesi, Hamdilli Kasabası, Adatepe Mevkii, İ.R Ruhsat Nolu Kalker Sahasına taşınması ile ilgili olarak, İ.R Ruhsat Nolu Kalker Sahası adresinde Baykal Kireç San. Tic. Ltd. Şti. tarafından II (a) Grubu Maden (Kalker) Ocağı ve Kırma-Eleme Tesisi Kapasite Artışı projesinin ÇED Raporu, II (a) Grubu Maden (Kalker) Ocağı ve Kırma-Eleme Tesisi Kapasite Artışı ve Kireç Söndürme ve Paketleme Tesisi olarak hazırlanmıştır. Kireç Söndürme ve Paketleme Tesisinin, II (a) Grubu Maden (Kalker) Ocağı ve Kırma-Eleme Tesisi Kapasite Artışı ÇED Raporuna eklenebileceği ile ilgili olarak T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, ÇED İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü olur yazısı Ek-20 de sunulmuştur. 1

14 Kireç Söndürme ve Paketleme Tesisi, ÇED Raporu Formatı dahilinde ayrıntılı olarak incelenmiştir. İ.R Ruhsat Numaralı II (a) Grubu Maden (Kalker) Sahası Baykal Kireç San. ve Tic. Ltd. Şti. tarafından Tüsan Yapı San. A.Ş. den devralınmıştır (Bkz. Ek-5). Sahayla ilgili olarak 24 hektarlık alan için Tüsan Yapı San. A.Ş., Adana Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü nden (Mülga: İl Çevre ve Orman Müdürlüğü nden) Tarih ve 199 Karar Nolu, Kalker Ocağı ÇED Gerekli Değildir Belgesi almıştır (Bkz. Ek-7) Tarih ve Sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, Madde 21 de (1) Proje sahibinin herhangi bir nedenle değişmesi durumunda projenin yeni sahibi, devirle ilgili bilgi ve belgelerin tasdikli suretini, taahhütname ve imza sirkülerini bir dilekçe ekinde Bakanlığa/Valiliğe bildirir. hükmü bulunmaktadır. İ.R numaralı ruhsat Baykal Kireç San. ve Tic. Ltd. Şti. uhdesine geçmiş olup, Tüsan Yapı San A.Ş. tarafından alınan ÇED Gerekli Değildir Belgesinin yükümlülük ve haklarının da Baykal Kireç San. ve Tic. Ltd. Şti. üzerine geçmesi ile ilgili olarak Adana Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü den (Mülga: İl Çevre ve Orman Müdürlüğü) gerekli başvuru yapılarak Ek-8 de sunulan yazı alınmıştır. İ.R ruhsat numaralı sahayla ilgili, Tüsan Yapı San. A.Ş. tarafından alınan Tarih ve 199 Karar Nolu ÇED Gerekli Değildir Belgesi ; sadece Kalker Ocağı için alınmıştır. Fakat Baykal Kireç San. ve Tic. Ltd. Şti. Kalker Ocağı ve Kırma-Eleme Tesisi kurmayı planladığından Kalker Ocağı Kapasite Artışı ve Kırma-Eleme Tesisi faaliyeti ile ilgili olarak, Adana Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü ne (Mülga: İl Çevre ve Orman Müdürlüğü ne) başvuruda bulunarak Tarih ve 436 Karar Nolu ÇED Gerekli Değildir Belgesi almıştır (Bkz. Ek-7). İ.R numaralı Maden Ruhsatı ile ilgili olarak Tüsan Yapı San. A.Ş. tarafından Kalker Ocağı ÇED Gerekli Değildir Belgesi Alınan Proje Tanıtım Dosyasında ÇED izin alanı 24 (üç farklı ÇED alanına ait koordinatlara göre hesaplanan toplam alan) hektar olarak belirlenmiştir. Baykal Kireç San. ve Tic. Ltd. Şti. tarafından İ.R numaralı Maden Ruhsatı ile ilgili olarak kapasite artışı planlanmış ve Kalker Ocağı Kapasite Artışı ve Kırma-Eleme Tesisi ÇED Gerekli Değildir Belgesi alınmıştır. Proje Tanıtım Dosyasında kapasite artışı 4,29 hektar olarak belirlenmiştir. Ayrıca yatırıma Kırma-Eleme Tesisi de eklenmiştir. Ocaktaki üretim ,0 ton/yıl olarak, Kırma-Eleme Tesisindeki üretimi ise ,3 m 3 /yıl olarak belirlenmiştir. Maden İşleri Genel Müdürlüğü nden alınan Maden İşletme Ruhsat alanı m 2 (95,43 hektar), İşletme İzin alanı ise 13,58 hektardır (Bkz. Ek-1). Ruhsat alanının tamamı m 2 (95,43 hektar) olup arazinin mülkiyeti hazineye aittir. Ruhsat alanı mera arazisi vasfındadır. 25/02/1998 Tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Mera Kanunu Madde 142 de (Değişik Madde:27/05/ S.K./3. mad) Mera alanlarının tahsis amaçlarının değiştirilebileceği belirtilmektedir. Faaliyet alanı ile ilgili olarak 25/02/1998 Tarih ve sayılı Resmi gazetede yayınlanan Mera Kanunu ve Maden Kanunu 7. ilgili maddeleri uyarınca faaliyet alanında 9,72 hektar alan için Mera Tahsis Değişikliği yapılmıştır (Bkz. Ek-9). 13,58 hektar olan işletme izin alanı ile ilgili olarak ta Mera Tahsis değişikliği yapılacaktır. ÇED İzin alanında rezerv durumuna göre ilerleyen yıllarda, mevcut işletme izin alanında üretim tamamlandığı zaman, yeni işletme izini alınacak alanlarla ilgili olarak da Mera Tahsis değişikliği yapılacaktır. 2

15 Baykal Kireç San. ve Tic. Ltd. Şti. İ.R Ruhsat Nolu Maden sahasından, patlatma yöntemi ile çıkaracağı kalkeri, kırma-eleme tesisinde boyutlandırıp, kendisine ait, Adana İli, Ceyhan İlçesi, Çokçapınar Köyü Mevkiindeki Kireç Üretim Tesisinde (Kireç Fırınlarında) fırın taşı olarak kullanmayı planlamaktadır. Proje konusu faaliyet hammadde temini konusunda büyük önem taşıdığından dolayı Baykal Kireç San. ve Tic. Ltd. Şti. bu faaliyetle ilgili olarak gerekli bütün izinleri alma ve yatırımları yapma gayretindedir. Ayrıca boyutlandırılan malzemenin özel şirketlere, kamu kurum ve kuruluşlarına, belediyelere mıcır olarak satışı da yapılacaktır. Aynı zamanda Adana İli, Ceyhan İlçesi, Çokçapınar Köyü Mevkiindeki Kireç Üretim Tesisinde (Kireç Fırınlarında) üreteceği sönmemiş kireci, proje konusu ruhsat sahasında kurmayı planladığı Kireç Söndürme ve Paketleme Tesisine naklederek kireç söndürme ve paketleme işi yapılması da planlanmaktadır. İ.R nolu ruhsat alanında henüz faaliyete başlanmamıştır fakat yol çalışması, ocak alanı belirleme, kırma-eleme tesisinin yerinin düzenlenmesi ve kurulması gibi bazı hazırlıklar yapılmıştır. Ayrıca ruhsat sahasında DSİ Jeoteknik Hizmetler ve YAS Daire Başkanlığı ve DSİ 6. Bölge Müdürlüğü kontrolünde deneme patlatmaları da yapılarak faaliyetle ilgili uygun patlatma planı belirlenmiştir. Deneme patlatmaları ile ilgili DSİ Jeoteknik Hizmetler ve YAS Daire Başkanlığının raporu Ek-10 da sunulmuştur. İ.R nolu ruhsat alanında Baykal Kireç San. ve Tic. Ltd. Şti. tarafından II. Kapasite Artışı projesi planlanmaktadır. Ruhsat alanının tamamı 95,43 hektar dır. Ruhsat sahasının 28,29 hektarı için (24 hek. + 4,29 hek) ÇED Gerekli Değildir Belgeleri mevcuttur (Bkz. Ek-7). Kapasite artışına konu talep edilen ÇED izin alanı 33,19 hektar olarak belirlenmiştir. II. Kapasite artışının gerçekleşmesi durumunda toplam ÇED izin alanı 61,48 hektar olacaktır. Ocak ve Kırma-Eleme Tesisi ile ilgili olarak ,0 ton/yıl (96.296,3 m 3 /yıl ) üretim için ÇED Gerekli Değildir Belgesi mevcuttur. Kapasite artışı ile ilgili olarak ocakta üretim ,0 ton/yıl olarak belirlenmiştir. Ocakta üretilecek olan kalker (kireç taşı) sahada kurulması planlanan Kırma-Eleme Tesisinde boyutlandırılacağından dolayı Kırma- Eleme Tesisi yıllık üretim kapasitesi de ,0 ton/yıl ( m 3 /yıl) olarak belirlenmiştir. İ.R ruhsat numaralı kalker sahasına taşınması planlanan Kireç Söndürme ve Paketleme Tesisinin kapasitesi 90720,0 ton/yıl olacaktır. Kireç söndürme ve paketleme tesisi mevcut durumda şirkete ait olduğundan projenin yatırım bedelini büyük oranda yükseltmeyecektir. İ.R ruhsat numaralı sahada mevcut durumda üretim yapılmamaktadır. Henüz üretim faaliyetine başlanmamıştır. Bundan dolayı dosyada mevcut durum, kapasite artışı sonunda oluşacak durum diye bir ayrıma gidilmemiştir. Fakat ÇED süreci devam ederken herhangi bir üretim yapılırsa önceden izin alınmış üretim miktarlarına göre üretim yapılacaktır. Proje ile ilgili olarak izin alınmış Proje Tanıtım Dosyasında nakliye yolu, kırmaeleme ünitesi, şantiye alanı gibi bazı kısımlarda değişiklikler planlanmıştır. Bu değişiklikler ÇED Raporuna yansıtılmıştır. 3

16 Tablo 1. İ.R Ruhsat Numaralı Sahada Alınmış İzinler 1. ÇED İzni Kapsamında 2. ÇED İzni Kapsamında (1. Kapasite Artışı) ÇED Alanı 24 Hektar 4,29 Hektar Ocakta Üretim ton/yıl ton/yıl Kapasitesi Kırma-Eleme Tesisinde Üretim Kapasitesi ton/yıl (96296,3 m 3 /yıl) Tablo 2. İ.R Ruhsat Numaralı Sahada Talep Edilen İzinler ÇED Raporu Kapsamında Talep Edilen İzinler (2. Kapasite Artışı Planı) Mevcut İzinler Toplamı Projenin Gerçekleşmesi Sonunda Oluşacak Toplam İzinler ÇED Alanı 33,19 Hektar 28,29 Hektar 61,48 Hektar Ocakta Üretim Kırma-Eleme Tesisinde Üretimi Kireç Söndürme ve Paketleme Tesisi Üretimi ton/yıl ton/yıl ton/yıl ton/yıl ton/yıl ton/yıl ton/yıl ton/yıl İ.R Ruhsat Numaralı sahasının mevcut ÇED izin alanları ve talep edilen ÇED izin alanını gösteren 1/25000 ölçekli topografik harita Ek-2 de sunulmuştur. 4

17 II (a) GRUBU MADEN (KALKER) OCAĞI VE KIRMA-ELEME TESİSİ KAPASİTE Resim 1. Ruhsat Sahasından Bir Görünüm Resim 2. Ruhsat Sahası ve Sahaya Giden Yol 5

18 II (a) GRUBU MADEN (KALKER) OCAĞI VE KIRMA-ELEME TESİSİ KAPASİTE Resim 3. Proje Alanı İçinde Kurulmuş Olan Kırma-Eleme Tesisi Kalker; Kimyasal bileşiminde asgari %90 kalsiyum karbonat (CaCO3) bulunan tortul kayaçlara kalker ya da kireçtaşı adı verilmektedir. Bu kayacın mineralojik bileşiminde asgari %90 kalsit minerali bulunmaktadır. Kireçtaşı saf halde kalsit ve çok az miktarda aragonit kristallerinden oluşmaktadır. Kalsit ve aragonit kalsiyum karbonatın iki ayrı kristal şekli olup teorik olarak %56 CaO ve %44 CO2 ihtiva etmektedir. Ancak tabiatta hiçbir zaman saf olarak bulunmamaktadır. İkinci derecede değişik madde ve bileşiklerin içinde yer alması nedeni ile orijinal halde sarı, kahverengi ve siyah renklerde görülebilmektedir. Kireçtaşının sertlik derecesi 3, özgül ağırlığı g/cm3 arasındadır. Proje konusu kalker sahasında kalker yoğunluğu yaklaşık olarak 2,65 g/cm3 tür. Kalker sert bir kayaç olduğundan dolayı ocakta üretimde patlatma yapılacaktır. Wagon drill ile delinerek patlatma yapılacaktır. Malzeme ekskavatörle sökülecek ve kamyonlara yüklenerek faaliyet alanında kurulması planlanan Kırma-Eleme Tesisine taşınacaktır. Ocakta açık ocak işletmeciliği yöntemi ile üretim yapılacaktır. Ocakta üretimin ton/yıldan (kapasite artışı Proje Tanıtım Dosyasında verilen beyan), ,0 ton/yıl a çıkarılması planlanmaktadır. Kapasite artış miktarı ton/yıl olacaktır. Kalker yoğunluğu 2,65 ton/m3 alınmıştır. Ruhsat sahasında basamaklar oluşturularak çalışılacaktır. 75 derece açılı, 10 metre yüksekliğinde basamaklar oluşturularak çalışılacaktır. Basamak genişliği iş makinelerinin hareketini engellemeyecek şekilde m. olacaktır. Ocakta patlatma 6

19 yöntemiyle üretilecek olan tüvenan kalker kamyonlara yüklenerek ruhsat alanı içinde kurulması planlanan Kırma-Eleme Tesisine taşınacaktır. Tüvenan kalker Kırma-Eleme Tesisi besleme bunkerine boşaltılacaktır. Kırma- Eleme Tesisinde kırıcılarda kırılıp, eleklerle sınıflandırılacak malzeme stok sahasına ve ocak dışına nakledilecektir. Kırma-Eleme Tesisi ünitesinin kurulu kapasitesi 400 ton/saat olacaktır. Kırma-Eleme Tesisinde boyutlandırılan malzeme öncelikli olarak, proje sahibi şirkete ait Adana İli, Ceyhan İlçesi, Çokçapınar Köyü Mevkiinde mevcut durumda çalışır olan Kireç Üretim Tesisine (Kireç Fırınlarına) nakledilecektir. Mıcır ise karayolları, belediyeler, inşaat firmaları gibi özel kuruluşlara ve kamu kurum ve kuruluşlarına satılabilecektir. Proje konusu ruhsat sahasında kurulması planlanan Kireç Söndürme ve Paketleme Tesisinde, proje konusu şirkete ait Adana İli, Ceyhan İlçesi, Çokçapınar Köyü Mevkiinde ki Kireç Fırınlarında pişirilen sönmemiş kirecin, söndürme ve paketleme işi yapılacaktır. Proje Ömrü Proje sahası rezerv bilgileri Bölüm de detaylandırılmıştır. Hacim hesabı Netcad programında kesit alma yöntemine göre tespit edilmiştir. Ocak çalışma alanındaki işlenebilir rezerv m 3 olarak hesaplanmıştır. Kalker yoğunluğu yaklaşık olarak 2,65 ton/m 3 tür; m 3 X 2,65 ton/m 3 = ,2 ton olarak hesaplanmıştır. Ocakta üretim ,0 ton/yıl olarak planlanmaktadır. Planlanan yıllık üretime göre; Proje Ömrü : ,2 ton / ,0 ton/yıl 17,1 yıl olarak hesaplanmıştır. İ.R numaralı İşletme İzin Ruhsatının yürürlüğe giriş tarihi , ruhsat bitim tarihi ise tarihidir (Bkz. Ek-1). İşletme izin ruhsatlarında kalker sahaları için genelde 10 yıllık süreyle 10 hektara kadar izin verilmektedir. Proje konusu yatırımla ilgili olarak maden işletme izin ruhsatı süresi bitiminde Maden İşleri Genel Müdürlüğü ne başvurularak süre uzatımı yaptırılacak ve gerekli izinler alınacaktır. Ruhsatlı maden sahalarında rezerv olduğu müddetçe izinlerde süre uzatımına gidilebilmektedir. Hizmet Maksatları, Önem ve Gerekliliği Proje Konusu Madenin Maden Kanunundaki Yeri II. Grup madenler 10/6/2010 tarihinde kabul edilen 5995 nolu değişiklik Kanunu ile aşağıdaki şekilde a ve b olarak gruplandırılmıştır. II. Grup Maden olarak anılan kalker maden ilgili Kanun değişikliği ile II (a) grubu maden olarak belirlenmiştir; MADDE 1 4/6/1985 tarihli ve 3213 sayılı Maden Kanununun 2 nci maddesinin ikinci fıkrasının (II) numaralı bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş; (III) numaralı bendinin sonuna Hidrojen Sülfür (7/3/1954 tarihli ve 6326 sayılı Petrol Kanunu hükümleri mahfuz kalmak kaydıyla) ibaresi eklenmiş; (IV) numaralı bendinin (b) alt bendine taşkömürü, ibaresinden sonra gelmek üzere kömüre bağlı metan gazı, ibaresi eklenmiş, alt bendin sonunda yer alan Radyoaktif Mineraller (Uranyum, Toryum, Radyum) ibaresi çıkarılmış 7

20 ve alt bendin sonuna Kokolit ve Sapropel (Petrol Kanunu hükümleri mahfuz kalmak kaydıyla) ibaresi eklenmiş; fıkranın sonuna aşağıdaki bent eklenmiştir. II. Grup madenler; a) Kalsit, Dolomit, Kalker, Granit, Andezit, Bazalt gibi kayaçlardan Agrega, mıcır veya öğütülerek kullanılacak kayaçlar. b) Mermer, Traverten, Granit, Andezit, Bazalt gibi blok olarak üretilen taşlar ile dekoratif amaçla kullanılan doğal taşlar. Madencilik sektörü, dünyada gerek üretim sürecinde yaratılan katma değer ve gerekse de ihracat gelirleri içindeki yüksek payı nedeniyle ekonomik kalkınma sürecinde önemli roller üstlenen ve ülkelerin kolayca vazgeçemediği bir sektördür. Planlanan Proje İle; Ocakta tüvenan kalker üretilecektir, Tüvenan kalker Kırma-Eleme Tesisinde kireçtaşı (fırıntaşı) ve mıcır olarak boyutlandırılacaktır. Kireçtaşı (fırın taşı) olarak şirketin kendi kireç fırınlarına nakledilecektir, ayrıca bölgedeki diğer kireç fırınlarına da satışı yapılabilecektir, Mıcırın inşaat, yol, köprü v.s. yapım çalışmalarında bulunan özel kuruluşlar, belediyelere, kamu kurum ve kuruluşlarına, İl Özel İdarelerine satışı yapılacaktır, Şirketin kendi kireç fırınlarında üretilecek sönmemiş kireç, proje alanında kurulması planlanan Kireç Söndürme ve Paketleme Tesisine getirilecek ve burada sönmemiş kireç üretilecektir, Planlanan proje ile tüvenan kalker, kireçtaşı (fırın taşı), mıcır, sönmüş kireç üretimi yapılacaktır, Kireç antik çağlardan beri bilinen ve çok yönlü kullanımı olan bir maddedir. Kireç üretiminin hammaddesi kalker (kireçtaşıdır). İnşaat ve Yapı: Birçok ülkede kireçtaşının ana kullanım sahası % oranıyla inşaat ve yapı sektörüdür. Kireçtaşı bu sektörde beton harcında agrega (= mıcır) olarak ve yol yapımında agrega / dolgu maddesi olarak kullanılır. Bu amaçla kullanılacak olan kireçtaşı; temiz, kuru, kübik formda, yüksek aşınma mukavemetine ve sertliğe sahip olmalıdır. Daha ince (75 mikron 5 mm) gradasyonlu bazı kireçtaşı (kalker) kumları ise, beton ve inşaat harcına katılır. İnşaat ve yapı endüstrisinde kullanılan yıllık mıcır miktarı, dünyada yaklaşık 1.5 milyar ton/yıl; Türkiye de ise yaklaşık 180 milyon ton/yıl civarındadır. Bu değer, Türkiye deki toplam kireçtaşı üretiminin % 74 üne karşılık gelmektedir. Çimento : Kireçtaşının ikinci büyük kullanım alanı Portland çimentosu (CaO + SiO 2 + Al 2 O 3 + Fe 2 O 3 ) yapımıdır. Çimentonun ana hammadde girdisi % 80 e varan oranlarla düşük magnezyumlu (en fazla % 5) kireçtaşıdır. Bir ton çimento üretimi için yaklaşık bir ton kireçtaşına ihtiyaç vardır. Dünyada Portland çimentosu üretimi yaklaşık 1.4 milyar ton/yıl olup Türkiye de bu miktar 45 milyon ton/yıl civarındadır. Diğer bir deyişle toplam kireçtaşı üretiminin % 21 ü bu amaçla tüketilmektedir. Kireç üretimi : Sönmemiş kireç üretimi için kullanılan yıllık kireçtaşı miktarının dünyada 750 milyon ton olduğu tahmin edilmektedir. Türkiye de ise bu miktar kabaca 10 milyon ton/yıl civarında olup, toplam kireçtaşı üretiminin % 4 üne tekabül eder. 8

21 Metalürji : Bilhassa yüksek fırınlarda demir rafinasyonu için cüruflaştırıcı olarak çok miktarda kireçtaşı kullanılır. Türkiye de bu amaçla tüketilen yıllık kireçtaşı miktarı 1 milyon ton/yıl civarındadır. Bu alandaki tüketimin toplam tüketim içindeki payı % 0.45 oranına ulaşmaktadır. Tarım : Öğütülmüş kireçtaşı asidik toprakların ph değerini yükseltmekte yaygın olarak kullanılmakta olup ayrıyeten suni gübre ve hayvan yemi üretiminde de yeri vardır. Türkiye de tarımsal alanların ıslahında kullanılan toz kireçtaşı miktarı yılda yaklaşık ton/yıl civarındadır. Baca Gazı Arıtımı : Büyük ölçekli desülfürizasyon tesislerinde (örneğin kömür kullanan termik santrallar) gittikçe artan miktarlarda öğütülmüş kireçtaşı kullanılmaktadır. Türkiye de termik santrallarda kullanılan kireçtaşı miktarı ise çok düşük olup, ton/yıl mertebesindedir. Diğer Endüstriyel Kullanım Alanları : Cam sanayi, soda sanayi, şeker sanayi, kağıt sanayi, lastik plastik - kauçuk sanayi; boya imalatı gibi sektörlerde de kireçtaşı kullanımı söz konusu olup, Türkiye de bu sanayi dallarında tüketilen toplam kireçtaşı miktarı 1.4 milyon ton/yıl civarındadır. Kireç Oluşumu; CaCO 3 + ISI CaO + CO 2 Kalsiyum oksidin ticari adı sönmemiş kireçtir (bazen piyasada parça veya kelle kireç tabiri de kullanılmaktadır). Kalsiyum oksit, suyla reaksiyona sokulması sonucunda kalsiyum hidroksite veya ticari adıyla sönmüş kirece dönüşür: CaO + H 2 O Ca(OH) 2 Kireçtaşı, sönmemiş kireç ve sönmüş kireçten oluşan ürün grubuna 'kireç ürünleri' adı verilir. Kireç: * Birçok kimyasal prosesin (nötralizasyon, absorpsiyon, kostikleştirme, gibi) ana girdisi olması, * Kimyasallarla çabuk reaksiyona girerek istenmeyen maddeleri bünyeden uzaklaştırması, * Pahalı kimyasalların geri kazanılmasındaki rolü, * Organik canlılar için besi maddesi olması, * Ucuzluğu ve kolay bulunması gibi nedenler, bu malzemenin yaygın biçimde kullanılmasında önemli rol oynamaktadır. Kireç ürünleri: * Portland çimento ve beton yapımında hammadde komponenti; * İnşaat harç ve sıvalarında bağlayıcı ; * Demir-çelik endüstrisinde safsızlaştırıcı * Gaz beton endüstrisinde bağlayıcı; * Çevre denetiminde arıtma kimyasalı; * Asitli toprakların rehabilitasyonunda ph dengeleyicisi; * Çeşitli kimyasal maddelerin elde edilmesinde ara reaksiyon kimyasalı veya nihai ürün komponenti; 9

22 * Yol zemin inşaatlarında stabilizatör ve asfalt yapımında aşınmaya karşı katkı maddesi olarak pek çok alanda kullanılır. Üretim Planlaması Ocakta ve Kırma-Eleme Tesisinde yılda 12 ay, ayda 25 gün, günde 16 (8X2) saat, iki vardiya çalışılması planlanmaktadır. Tablo 3. Kapasite Artışı Sonunda Ocak Üretim Planı Yıllık Üretim : ,0 ton/yıl m 3 /yıl Aylık Üretim : 83333,3 ton/ay 31446,54 m 3 /ay Günlük Üretim: 3333,3 ton/gün 1257,86 m 3 /gün Saatlik Üretim : 208,33ton/saat 78,6 m 3 /saat Vardiya Sayısı : 2 12 ay/yıl 25 gün/ay 16 saat/gün Tablo 4. Kapasite Artışı Sonunda Kırma-Eleme Tesisi Üretim Planı Yıllık Üretim : ,0 ton/yıl m 3 /yıl Aylık Üretim : 83333,3 ton/ay 31446,54 m 3 /ay Günlük Üretim: 3333,3 ton/gün 1257,86 m 3 /gün Saatlik Üretim : 208,33ton/saat 78,6 m 3 /saat Vardiya Sayısı : 2 12 ay/yıl 25 gün/ay 16 saat/gün Kireç Söndürme ve Paketleme Tesisinde yılda 12 ay, ayda 25 gün, günde 8 saat, tek vardiya çalışılması planlanmaktadır. Tablo 5. Kapasite Artışı Sonunda Kireç Söndürme ve Paketleme Tesisi Üretim Planı Yıllık Üretim : 90720,0 ton/yıl Aylık Üretim : 7560 ton/ay Günlük Üretim: 302,4 ton/gün Saatlik Üretim : 37,8 ton/saat Vardiya Sayısı : 1 12 ay/yıl 25 gün/ay 8 saat/gün Projenin Zamanlama Tablosu Planlanan Proje ile ilgili ÇED kararının olumlu olarak sonuçlanmasını müteakip ilgili diğer izinler alınacaktır. İzin sürecinin tamamlanması sonunda idari ve sosyal yapıların kurulumu, kireç söndürme ve paketleme tesisi inşaat işi yapılmaya başlanacaktır. Ocak ve Kırma-Eleme Tesisi ile ilgili olarak herhangi bir inşaat aşaması olmayacağından gerekli izinler alındıktan sonra hemen üretime geçilebilecektir. İnşaat aşamasının yaklaşık 5 ay süreceği öngörülmektedir. Öngörülen iş termin planını gösteren zamanlama tablosu Tablo 6. da verilmiştir. 10

23 Tablo 6. Faaliyetle İlgili Zamanlama Tablosu ÇED Süreci Süreç İlgili Mevzuatlar Açısından Alınamsı Gereken Diğer İzinler (GSM, İşletme, v.s.) İnşaat İşleri (İdari ve Sosyal Binaların kurulumu, Kireç Söndürme ve Paketleme Tesisi) Ocak ve Kırma-Eleme Tesisinde projede belirtilen kapasiteye göre üretime başlama II (a) GRUBU MADEN (KALKER) OCAĞI VE KIRMA-ELEME TESİSİ KAPASİTE BÖLÜM 2: PROJE ALANI VE ETKİ ALANINA AİT MEVCUT DURUMUN BELİRLENMESİ VE ÖZELLİKLERİ (Proje Yeri Ve Etki Alanının Mevcut Durumu Ve Planlanan Kapasite Artışı İle İlgili Olarak Çevresel Özelliklerin Belirtilmesi) 2.1. Proje İçin Seçilen Yerin Konumu Kalker Ocağı, Kırma-Eleme Tesisi, Kireç Söndürme ve Paketleme Tesisi faaliyetlerinin yapılması planlanan proje sahası, Adana İli, Ceyhan İlçesi, Hamdili Kasabası, Adatepe Mevkii, N35-c3 paftasında bulunmaktadır. Faaliyet alanı Ceyhan İlçesine yaklaşık 10 km., Adana İline 50 km. uzaklıktadır. Proje alanı Adatepe üzerinde bulunmaktadır. Adatepe nin eteklerinden itibaren civar yerleşim birimlerine ait tarım arazileri bulunmaktadır. Faaliyet alanının Doğu-Kuzeydoğu istikametinde Hamdilli Kasabası, Güney istikametinde Yörükler Mahallesi, Güneybatı istikametinde Kalteke Mahallesi, Batı istikametinde Adatepe Mahallesi bulunmaktadır. Sahanın kuzeyinden 200 m. mesafeden Hamdilli Beldesi yolu geçmektedir. 11

24 II (a) GRUBU MADEN (KALKER) OCAĞI VE KIRMA-ELEME TESİSİ KAPASİTE Şekil 1. Proje Alanı Uydu Görüntüsü 12

25 Şekil 2. Ruhsat Sahası ve Çevresi Uydu Görüntüsü 13

26 Proje Yer Seçimi II (a) GRUBU MADEN (KALKER) OCAĞI VE KIRMA-ELEME TESİSİ KAPASİTE (İlgili Valilik Veya Belediye Tarafından Doğruluğu Onanmış Olan Proje Yerinin, Lejant Ve Plan Notlarının Da Yeraldığı Onanlı Çevre Düzeni Planı Ve İmar Planı Üzerinde, Bu Planlar Yoksa Mevcut Arazi Kullanım Haritası Üzerinde Koordinatları İle Gösterimi) Proje sahası, 1/ ölçekli Onaylı Adana İli Çevre Düzeni Planında mera alanı olarak görülmektedir (Bkz. Ek-3). Proje sahasında 9,72 hektar lık alanda mera tahsis değişikliği yapılmıştır. Bu alanın mera tahsis değişikliği sözleşmesi Ek-9 da sunulmuştur. Planlanan proje ile ilgili olarak mera tahsis değişikliği yapılmamış 13,58 hektarlık işletme izin alanında ve diğer alanlarda ocak çalışmaları öncesi mutlaka mera tahsis değişikliği yapılacaktır. Proje sahası arazi varlığı haritası üzerinde gösterimi Ek- 19 da, Genel Vaziyet Planı ise Ek-12 de sunulmuştur. Proje konusu ruhsat sahasında toplam olarak 28,29 hektarlık alan için ÇED Gerekli Değildir Belgesi mevcuttur. Kapasite artışına konu ÇED izin alanı ise 33,19 hektardır. Planlanan projenin gerçekleşmesi durumunda toplam ÇED izin alanı 61,48 hektar olacaktır. Kırma-Eleme Tesisi ve Kireç Söndürme ve Paketleme Tesisi daha önceki yıllarda ÇED izini alınmış alanlarda kurulacağından, ayrıca daha önceki yıllarda hazırlanmış Proje Tanıtım Dosyalarında belirlenen stok sahası, şantiye sahası, Kırma- Eleme Tesisi alanı gibi alanlarda değişiklik yapıldığından dolayı proje alanı olarak 61,48 hektar lık alan ve çevresi dosya bütününde incelenmiştir. Tablo 7. Ruhsat Alanı ve Koordinatları UTM KOORDİNATLAR DATUM : ED-50 COĞRAFİK KOORDİNATLAR PRJEKSİYON : 6 DERECE DOM : 33 ZON :36 DATUM : WGS-84 Sıra N. SAĞA (Y) YUKARI (X) ENLEM BOYLAM R R R R R R R R R R R Toplam Alan: 95,43 Hektar 14

27 Tablo 8. Proje Alanı ve Koordinatları UTM KOORDİNATLAR DATUM : ED-50 COĞRAFİK KOORDİNATLAR PRJEKSİYON : 6 DERECE DOM : 33 ZON :36 DATUM : WGS-84 Sıra N. SAĞA (Y) YUKARI (X) ENLEM BOYLAM Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Toplam Alan: 61,48 Hektar Tablo 9. Ocak Çalışma Koordinatları Ve Alanı UTM KOORDİNATLAR DATUM : ED-50 COĞRAFİK KOORDİNATLAR PRJEKSİYON : 6 DERECE DOM : 33 ZON :36 DATUM : WGS-84 Sıra N. SAĞA (Y) YUKARI (X) ENLEM BOYLAM O O O O O O O O O O O O O O O O O Toplam Alan: 43,95 Hektar 15

28 Tablo 10. Kırma-Eleme Tesisi Koordinatları Ve Alanı UTM KOORDİNATLAR DATUM : ED-50 COĞRAFİK KOORDİNATLAR PRJEKSİYON : 6 DERECE DOM : 33 ZON :36 DATUM : WGS-84 Sıra N. SAĞA (Y) YUKARI (X) ENLEM BOYLAM KN_ KN_ KN_ KN_ Toplam Alan: 0,4 Hektar Tablo 11. Kireç Söndürme ve Paketleme Tesisi Koordinatları ve Alanı UTM KOORDİNATLAR DATUM : ED-50 COĞRAFİK KOORDİNATLAR PRJEKSİYON : 6 DERECE DOM : 33 ZON :36 DATUM : WGS-84 Sıra N. SAĞA (Y) YUKARI (X) ENLEM BOYLAM PK PK PK PK Toplam Alan: 0,1 Hektar Tablo 12. İdari Bina Koordinatları ve Alanı UTM KOORDİNATLAR DATUM : ED-50 COĞRAFİK KOORDİNATLAR PRJEKSİYON : 6 DERECE DOM : 33 ZON :36 DATUM : WGS-84 Sıra N. SAĞA (Y) YUKARI (X) ENLEM BOYLAM İD İD İD İD Toplam Alan: 0,2 Hektar Tablo 13. Stok Sahası Koordinatları ve Alanı UTM KOORDİNATLAR DATUM : ED-50 COĞRAFİK KOORDİNATLAR PRJEKSİYON : 6 DERECE DOM : 33 ZON :36 DATUM : WGS-84 Sıra N. SAĞA (Y) YUKARI (X) ENLEM BOYLAM S S S S S Toplam Alan: 2,04 Hektar 16

29 Tablo 14. Pasa Alanı ve Koordinatları UTM KOORDİNATLAR DATUM : ED-50 COĞRAFİK KOORDİNATLAR PRJEKSİYON : 6 DERECE DOM : 33 ZON :36 DATUM : WGS-84 Sıra N. SAĞA (Y) YUKARI (X) ENLEM BOYLAM P_ P_ P_ P_ P_ Toplam Alan: 0,2 Hektar Tablo 15. Üst Toprak Depo Alanı ve Koordinatları UTM KOORDİNATLAR DATUM : ED-50 COĞRAFİK KOORDİNATLAR PRJEKSİYON : 6 DERECE DOM : 33 ZON :36 DATUM : WGS-84 Sıra N. SAĞA (Y) YUKARI (X) ENLEM BOYLAM Ü Ü Ü Ü Toplam Alan: 0,05 Hektar Proje Kapsamındaki Ünitelerin Konumu (Bütün İdari Ve Sosyal Ünitelerin, Teknik Altyapı Ünitelerinin Varsa Diğer Ünitelerin Proje Alanı İçindeki Konumlarının Vaziyet Planı Üzerinde Gösterimi, Bunlar İçin Belirlenen Kapalı Ve Açık Alan Büyüklükleri, Binaların Kat Adetleri Ve Yükseklikleri) Proje ile ilgili ünitelerin konumlarını gösteren genel vaziyet planı Ek-12 de işletme vaziyet planı ise Ek-13 de sunulmuştur. Ayrıca Kırma-Eleme Tesisi ve Kireç Söndürme ve Paketleme Tesisinin yerleşim planı sırasıyla Ek-14 ve Ek-15 de sunulmuştur. Tablo 16. Proje İle İlgili Birimlerin Kapladığı Alanlar 17

30 2.2 Proje Etki Alanının Belirlenmesi ve Etki Alanındaki Mevcut Durum Proje konusu ruhsat sahasında patlatmalı açık ocak işletmeciliği, Kırma-Eleme Tesisi faaliyeti ve Kireç Söndürme ve Paketleme Tesisi faaliyeti yapılacaktır. Kırma-Eleme Tesisi kapalı durumdadır (Bkz. Resim.3). Kireç Söndürme ve Paketleme Tesisi kapalı olarak inşa edilecektir. Kırma-Eleme Tesisi ve Kireç Söndürme ve Paketleme Tesisinin çevresel etki alanı çok sınırlı bir alanda olacaktır. Ocak faaliyetleri esnasında patlatma, sökme, yükleme, nakliye, boşaltma gibi faaliyetler yapılacaktır. Planlanan faaliyetle ilgili olarak patlatmada milisaniye gecikmeli kapsüller kullanılacaktır. Bir deliğe maksimum 37,5 kg patlayıcı yerleştirilmesi planlanmaktadır. Patlamanın etki zonları; Şiddetli etki zonu: 0 30,62 m Orta şiddette etki zonu: 30,62 61,24 m Hafif şiddette etki zonu: 61,24-91,86 m Olarak hesaplanmıştır (Bkz. Bölüm 5.4.). Patlatma programının uygulanacağı yere güven içinde yaklaşılabilecek minimum uzaklık 91,86 metre olarak hesaplanmıştır. Faaliyetle ilgili olarak hava kalitesi modellemesi yapılmış ve faaliyet alanındaki etkileri incelenmiştir (Bkz. Ek-21). Toz emisyonlarının kontrollü durumda en yakın yerleşim yeri dahil olmak üzere sınır değerlerin altında olduğu görülmektedir(bkz. Ek-21). Patlatma ile ilgili olarak hesaplanan vibrasyon ve titreşim etkileri hesaplamaları bölüm 5.4. de verilmiştir. Patlatmanın vibrasyon ve titreşim etkisi yaklaşık 285 m olarak hesaplanmıştır. Ruhsat sahası kuzeyinden DSİ sulama kanalı geçmektedir. Ruhsat sahası çevresinde tarım arazileri bulunmaktadır. Ruhsat sahası içinde su kaynağı, tarım alanı, ormanlık alan bulunmamaktadır. Söz konusu proje yeri ile ilgili faaliyetlere başlamadan önce 5043 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu gereğince gerekli izinler alınacaktır, Toprak Koruma Projesi yaptırılarak proje hükümlerine uyulacaktır. Mera vasıflı alanlarda 4342 sayılı Mera Kanunu kapsamında gerekli izinler alınacaktır. 13,58 hektarlık işletme izin alanı ile ilgili olarak 3573 Sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerin Araştırılması Hakkında Kanun kapsamında, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı kamu yararı kararı vermiştir. Mevcut işletme izin alanında üretim tamamlandıktan sonra alınacak yeni işletme izin alanlarının alınması durumunda da yine ilgili kurumdan Kamu Yararı Kararı alınacaktır. Faaliyet alanında 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunun kapsamında kalan alan bulunmamaktadır sayılı Su Ürünleri Kanunu hükümlerine uyulacaktır. Faaliyet alanı Doğu-Kuzeydoğu istikametinde 1900 m. mesafede Hamdilli Köyü, Güney istikametinde 1020 m. mesafede Yörükler Mahallesi, Güneybatı istikametinde 1060 m. mesafede Kalteke Mahallesi, Batı istikametinde 350 m. mesafede Adatepe Mahallesi, Güneydoğu istikametinde 2350 m. mesafede Değirmendere Köyü, Güneydoğu istikametinde yaklaşık 3000 m. mesafede Erenler Köyü bulunmaktadır. Ek-10 da sunulan DSİ Jeoteknik Hizmetler ve YAS Daire Başkanlığı'nın raporunda tüm patlatmalarda istenilen vibrometre cihazı ile ölçüm yapılması ve kayıt altına alınması şartı en yakın mesken içinde geçerli olacaktır. En yakın meskende de vibrometre ile ölçüm yapılarak kayıt altına alınacaktır. 18

31 Ruhsat sahası Kuzeydoğusunda ruhsat alanına mücavir 3. derece sit alanı bulunmaktadır. 3. derece sit alanı içinde 1. derece sit alanı olan anıt mezar ve antik taş ocağı bulunmaktadır. Proje alanının 1. dere sit alanına en yakın mesafesi 130 m. dir, fakat patlatma yapılması planlanan ocak alanının 1. derece sit alanına mesafesi 350 m. dir (Bkz. Ek-12, Ek-2). ÇED izin alanı stok sahaları, kırma-eleme tesisi, kireç söndürme, öğütme ve paketleme tesisi, yol kantar, şantiye alanı v.s. yi de kapsamaktadır. Sit alanına yakın taraflarda herhangi bir patlatma yapılmayacak olan şantiye alanı ve tesis alanlarının yeri planlanmıştır. 1. derece sit alanı patlatmanın etki mesafesi dışında kalmaktadır. Proje alanında sağlık koruma bandı mesafesi 20 m. olarak belirlenmiştir, fakat ocak sahasının III. derece sit alanına mücavir olan kısımlarında sağlık koruma bandı mesafesi 50 m. olarak belirlenmiştir. Ayrıca üretime geçilmeden önce sit alanlarının korunması açısından deneme patlatması yapılacak ve patlatma etkileri vibrometre ile ölçülecektir. Bu ölçüm sonuçlarına göre gerekli önlemler alınacaktır. Gerekirse sit alanına yakın kısımlarda sağlık koruma bandı mesafesi artırılacak ve bir deliğe yerleştirilecek patlayıcı miktarı azaltılacaktır. Patlatmanın ölçüm sonuçları Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğüne sunulacaktır. Patlatmanın etkilerinin faaliyet alanı yakınındaki sit alanları açısından değerlendirildiği üniversite raporu Ek-30 da sunulmuştur. Sit alanlarına herhangi bir şekilde zarar verilmeyecek, herhangi bir atık veya artık atılmayacaktır. I. ve III. Derece Arkeolojik Sit Alanı içindeki kültür varlıklarının zarar görmemesi için gerekli tedbirler alınacaktır. Yüzeyde yapılacak çalışmalar esnasında herhangi bir kültür varlığına rastlanması halinde çalışmalar durdurularak en yakın müze müdürlüğüne haber verilecektir. 19

32 2.3. Projenin Özellikleri Proje Kapsamında Kullanılacak Üretim Yöntemleri, Üretim Miktarları, Rezerv (Görünür-Muhtemel-Mümkün) Bilgileri, Ömrü, Kapladığı Alan, İş Akım Şeması, Çalışacak Personel Sayısı Ocak Alanında Üretim: İ.R nolu ruhsat sahasında ocak çalışması yapılması planlanan alan 43,95 hektardır. Faaliyet alanında kalker mostralar verdiğinden (sahada yüzeye çıktığından) dolayı sıyrılabilecek bir üst toprak örtüsü bulunmamaktadır. Kalker mostraları arasında toprak vardır ama bu toprağın düzenli bir şekilde sahadan alınması uygulanabilir değildir. Kalker sert bir kayaç olduğundan dolayı üretimde patlatma yapılacaktır. Wagon drill ile delinerek patlatma yapılacaktır. Daha sonra malzeme ekskavatörle sökülecek ve kamyonlara yüklenerek ruhsat sahası içindeki Kırma-Eleme Tesisine taşınacaktır. Kalker malzemesinin alınması için açık işletme ve yükselen basamak yöntemi uygulanacaktır. Açık işletme yönteminde basamaklar oluşturularak ilerleme sağlanır. Basamak genişliği kullanılacak olan iş makinelerinin manevra kabiliyetlerine göre projelendirilir. Kalker ocağı açık işletmelerinde kullanılacak olan kamyonların geri ve ileri manevra yapabileceği ve dönüşlerde rahat ve emniyetli bir şekilde hareket edebileceği bir basamak genişliği yeterli olmaktadır. Wagon drill ile delinerek patlatma yapılacaktır. Patlatma sonrasında malzeme ekskavatörle sökülecek ve yükleyici ile kamyonlara yüklenerek ruhsat sahasındaki Kırma-Eleme Tesisine taşınacaktır. Üretime Bağlı Olarak işletmede Basamak Sayısı, Yüksekliği, Genişliği, Şev Açısı Üretim Planlaması Ocakta ve Kırma-Eleme Tesisinde iş programı olarak yılda 12 ay, ayda 25 gün, günde 16 saat (iki vardiya) çalışılması planlanmakta olup yıllık ,0 ton kalker üretilmesi ve boyutlandırılması planlanmaktadır. Bu çalışma saatlerine göre; işletmede aylık ortalama ton üretim hedeflenmektedir. Bu durumda yapılacak olan saatlik üretim : Mös : Saatlik yapılacak olan kazı miktarı (ton/saat) AK : Aylık yapılacak kazı miktarı ( ton/ay) Vs : Vardiya sayısı (2 Vardiya) H : Vardiyadaki çalışma süresi (8 saat) G : Ayda çalışılabilir gün sayısı (25 gün) AK Mös = ton/saat (G x Vs x h) 83333,33 ton M ös = ton/saat (25 gün x 2 vardiya x 8 saat) M ös = 208,33ton/saat 3 M ös = 208,33ton/saat 2,65ton/m = 78,6 20 m 3 /saat Saatte 78,6 m 3 kazı yapabilecek yükleyici adeti :

33 Üretilecek Kalker Miktarı : 78,6 m 3 /saat Kepçe dolma faktörü : 0,95 Kepçe hacmi :2,7 m 3 İşyeri randımanı : 0,8 Kepçe çevrim süresi : 30 sn Kalker yoğunluğu : 2,65 ton/m 3 Kabarma faktörü : % 10 Bu bilgiler ışığında yükleyici saatlik kapasitesi : V ys = (2,7 x 0,95 x 3600 x 0,8) / (30 x 1,1) V ys = 8208/33 = 223,85 m 3 /saat Buna göre bir adet 2,7 m 3 kapasiteli yükleyici ile saatte 223,85 m 3 kalker yüklemesi yapılabilmektedir. Saatte 78,6 m 3 kazı yükleme yapabilmek için 1 adet 2,7 m 3 lük yükleyici yeterli olacaktır. Basamak Planlaması Seçilen yatakta yapılacak günlük, aylık ve yıllık üretim miktarlarının hesabı için sahaya ait topografik harita ve kesitlerde verilen rezerv hesaplamaları dikkate alınmıştır. Rezerv hesabı netcad programında kesit alma yöntemine göre hesaplanmıştır. Bu çalışmada gerekli olan genel ocak eğim açısı yamaç eğimlerinden ve yapılan kısmi çalışmalardaki ampirik gözlemlerden 45 o, basamak şev açısı ise 75 o olarak hesaplanmıştır. 16). Ocak sahasında çalışma planı yapılırken ocak alanı 5 parçaya ayrılmıştır (Bkz. Ek- 21

34 Şekil 3. Ruhsat Sahası, Proje Alanı, Ocak Alanı, Ocak Alanı İçinde Belirlenmiş Çalışma Alanları Ocak Çalışma Alanı 1: Bir nolu ocak alanı 6,19 hektardır. 22

35 Rezerv Hesabı: Bir nolu ocak çalışma alanı 6,19 hektardır. Şekil 4. 1 Nolu Ocak Çalışma Alanından Alınmış Kesitler 23

36 Kesitler II (a) GRUBU MADEN (KALKER) OCAĞI VE KIRMA-ELEME TESİSİ KAPASİTE Tablo Ocak Çalışma Alanı Rezerv Hesabı Başlangıç-A (m 2 ) A-B (m 2 ) B-C (m 2 ) C-D (m 2 ) D-E (m 2 ) E-Bitiş (m 2 ) [ Toplam Alan] (m 2 ) [Toplam Alan]/2 (m 2 ) Ara mesafe (m) Hesaplanan (m 3 ) TOPLAM KÜBAJ Bu alanda 75 derece açılı, 10 m. yüksekliğinde, metre genişliğinde basamaklar oluşturularak çalışılacaktır. Bu alanda yaklaşık 5 adet basamak oluşacaktır. 24

37 Şekil 5. 1 Nolu Ocak Çalışma Alanında Oluşması Planlanan Basamaklar Ocak Çalışma Alanı 2: İki nolu ocak çalışma alanı 7,53 hektardır. Rezerv Hesabı Şekil 6. 2 Nolu Ocak Çalışma Alanından Alınmış Kesitler 25

38 Tablo Ocak Çalışma Alanı Rezerv Hesabı Kesitler Başlangıç-A (m 2 ) A-B (m 2 ) B-C (m 2 ) C-D (m 2 ) D-E (m 2 ) E-F (m 2 ) F-G (m 2 ) G-BiTİŞ (m 2 ) [ Toplam Alan] (m 2 ) [Toplam Alan]/2 (m 2 ) Ara mesafe (m) Hesaplanan (m 3 ) TOPLAM KÜBAJ 1,600, Bir nolu ocak alanında çalışmalara alt kotlardan başlanarak tepeye doğru basamaklar oluşturulacaktır. Tepeye gelindiği zaman tepede üretim yapılacak ve bu alan düzleştirilecektir. İki nolu ocak çalışma alanında herhangi bir basamak oluşturulmayacaktır. 26

39 Şekil 7. 2 Nolu Ocak Çalışma Alanının Üretim Sonrası Durumu 27

40 Ocak Çalışma Alanı 3: II (a) GRUBU MADEN (KALKER) OCAĞI VE KIRMA-ELEME TESİSİ KAPASİTE Üç nolu ocak çalışma alanı 9,3 hektardır. Rezerv Hesabı: Şekil 8. 3 Nolu Ocak Çalışma Alanından Alınmış Kesitler 28

41 Tablo Ocak Çalışma Alanı Rezerv Hesabı Kesitler Başlangıç-A (m 2 ) A-B (m 2 ) B-C (m 2 ) C-D (m 2 ) D-E (m 2 ) E-F (m 2 ) F-BİTİŞ (m 2 ) [ Toplam Alan] (m 2 ) [Toplam Alan]/2 (m 2 ) Ara mesafe (m) Hesaplanan (m 3 ) TOPLAM KÜBAJ İki nolu ocak çalışma alanında tepelik kısım düzleştirildikten sonra 3 nolu ocak çalışma alanında üst kotlardan başlanarak alt kotlara doğru basamaklar oluşturularak çalışılacaktır. 3 nolu ocak çalışma alanında 75 derece açılı, metre genişliğinde, 10 m. yüksekliğinde yaklaşık 10 adet basamak oluşturulacaktır. 29

42 Şekil 9. 3 Nolu Ocak Çalışma Alanının Üretim Sonrası Durumu Ocak Çalışma Alanı 4: Dört nolu ocak çalışma alanı 13,19 hektardır. Rezerv Hesabı: Şekil Nolu Ocak Çalışma Alanından Alınmış Kesitler 30

43 Kesitler II (a) GRUBU MADEN (KALKER) OCAĞI VE KIRMA-ELEME TESİSİ KAPASİTE Tablo Ocak Çalışma Alanı Rezerv Hesabı Başlangıç-A (m 2 ) A-B (m 2 ) B-C (m 2 ) C-D (m 2 ) D-E (m 2 ) E-F (m 2 ) F-G (m 2 ) [ Toplam Alan] (m 2 ) [Toplam Alan]/2 (m 2 ) Ara mesafe (m 2 ) Hesaplanan (m 3 ) TOPLAM KÜBAJ Üç nolu ocak alanında çalışma tamamlandıktan sonra 4 nolu ocak çalışma alanında üretim yapılmaya başlanacaktır. 4 nolu ocak çalışma alanında üst kotlardan başlanarak alt kotlara doğru çalışma yapılacaktır. 4 nolu ocak çalışma alanında 75 derece açılı, 10 metre yüksekliğinde, m. genişliğinde yaklaşık 10 adet basamak oluşturulacaktır. 31

44 Şekil Nolu Ocak Çalışma Alanının Üretim Sonrası Durumu Ocak Çalışma Alanı 5: Beş nolu ocak çalışma alanı 8,68 hektardır. 32

45 Rezerv Hesabı: Şekil Nolu Ocak Çalışma Alanından Alınmış Kesitler 33

46 Kesitler II (a) GRUBU MADEN (KALKER) OCAĞI VE KIRMA-ELEME TESİSİ KAPASİTE Tablo Ocak Çalışma Alanı Rezerv Hesabı Başlangıç-A (m 2 ) A-B (m 2 ) B-C (m 2 ) C-D (m 2 ) D-Bitiş (m 2 ) [ Toplam Alan] (m 2 ) [Toplam Alan]/2 (m 2 ) Ara mesafe (m) Hesaplanan (m 3 ) TOPLAM KÜBAJ Dört nolu ocak alanında çalışma tamamlandıktan sonra 5 nolu ocak çalışma alanında üretim yapılmaya başlanacaktır. 5 nolu ocak çalışma alanında üst kotlardan başlanarak alt kotlara doğru çalışma yapılacaktır. 5 nolu ocak çalışma alanında 75 derece açılı, 10 metre yüksekliğinde, m. genişliğinde yaklaşık 7 adet basamak oluşturulacaktır. Ocak çalışma alanı genel sınırları baz alındığı zaman 43,95 hektardır. Fakat bu alan beş parçaya bölünerek çalışılacaktır. İki nolu ocak alanı çalışması sonunda 3, 4 ve 5 nolu ocak çalışması topografif duruma göre 2 nolu ocak çalışma alanı sınırları içinden başlanarak çalışılacaktır. Bundan dolayı ocak çalışma alanları toplamı ocak çalışma alını genel sınır alanından daha büyüktür (Bkz. Şekil 3.). 34

47 Şekil Nolu Ocak Çalışma Alanının Üretim Sonrası Durumu 35

48 Tablo 22. Toplam Rezerv Ocak Çalışma Alanlarında Hesaplanan Kübajlar (m 3 ) 1. Nolu Ocak Çalışma Alanı Nolu Ocak Çalışma Alanı Nolu Ocak Çalışma Alanı Nolu Ocak Çalışma Alanı Nolu Ocak Çalışma Alanı Toplam Kübaj Hesaplanan Kübaj : m 3 Yoğunluk : 2,65 ton / m 3 A : Düzeltme Faktörü : 0,9 T : Ocaktaki kullanılabilirlik : 0,9 G : Jeolojik Faktör : 0,85 Rezerv = Hacim x d x G x T x A = m 3 x 2,65 ton /m 3 x 0,85 x 0,9 x 0,9 = ,2 ton Muhtemel Rezerv, görünür rezervin % 20 oranındadır Muhtemel Rezerv = 0,20 x Görünür Rezerv Muhtemel Rezerv = 0,20 x ,2 ton = ,64 ton Görünür Rezerv + Muhtemel Rezerv = ,2 ton ,64 ton= ,8 ton Mümkün Rezerv = (Gör.Rez.+ Muh.Rezerv) +((Gör.Rez.+ Muh.Rezerv) X %20) Mümkün Rezerv = ( ,8 ton ) + ( ,8 ton) x 0,20 Mümkün Rezerv = ,76 ton Delme-Patlatma Tasarımı Kayaçların parçalanması için gerekli delik delme işinin patlatma, kazı-yükleme ve taşıma gibi faaliyetlerle beraber göz önüne alınması gerekir. Patlatma işlemi bu faaliyetlerden bağımsız düşünülemez. Optimum bir patlatma için diğer etkenlerde göz önüne alınmalıdır. Patlatmanın başarısı uygun patlayıcı madde, uygun çap, uygun delik boyu ve ateşleme yöntemiyle sağlanır. Başarısız patlatma kazı-yükleme, taşıma işleri ve iş hızına etki ederek verim düşüklüğüne yol açar, verim düşüklüğü ise maliyet artışını meydana getirir. Şekil 14 de gösterilen patlatma tasarım parametrelerinin belirlenmesinde oldukça çok araştırmacı tarafından geliştirilen yaklaşımlar mevcuttur. Maliyet analizi yapılırken gerekli olan tasarım parametrelerinin belirlenmesinde patlatma sonrası mümkün olduğu kadar patar (patlatma esnasında parçalanmayan kayaçların tekrar patlatılması) yapılmadan yükleyici kapasitesine uygun özellikte malzeme elde edilebilmesi için, kullanılacak olan patlayıcı madde, kaya özellikleri ve yükleyici makine kapasitesi gibi parametreleri göz önüne alan yaklaşımlar kullanılmıştır. 36

49 v W S So H d T Lv l B J Şekil 14. Patlatma Tasarımında Kullanılan Simgeler Şekil 14. de verilen Bu simgelerin açıklamaları ise şöyledir; H D L B S LV AV T l : Basamak yüksekliği, : Delik çapı, : Delik boyu, : Dilim kalınlığı, : Delikler arası mesafe, : Patlatma alanı boyu, : Patlatma alanı genişliği, : Sıkılama Boyu, : Şarj boyu, Tablo 23. Patlatma Tasarım Bilgileri ve Değerleri Parametre Bilgi veya Değer Formasyon cinsi Orta sert kalker Delik düzeni Şaşırtmacalı Patlatma sonrası istenen maks. parça boyutu 90 cm Yarım kırılma açısı 73 o (orta sert formasyon) Kolon sarj ANFO Dip sarj ANFO Kayanın ortalama özgül ağırlığı 2.65 ton/m 3 Basamak Ayna Yüksekliği Patlatma dizaynını kontrol eden ana faktörlerden birisi basamak yüksekliğidir. Basamak yüksekliği, yükleme makinesinin çalışma karakteristiklerine uygun olarak saptanır. İşletmede basamak yüksekliği 10 m. olarak belirlenmiştir. Delik Çapı Patlatılacak kaya yapılarının içerisine patlayıcı madde yerleştirmenin en verimli yolu, kaya yapılarına delik delmektir. Bu işlem ise; 37

50 Patlayıcı maddenin verimini Patlatmanın maliyetini belirleyen bir faktör olması açısından çok önemlidir. Delik çapının belirlenmesiyle ilgili olarak değişik yaklaşımlar mevcuttur. Bu yaklaşımlarda basamak yüksekliği baz alınmaktadır. Pratikte kullanışlı olan yaklaşım delik çapının basamak yüksekliğinin yaklaşık olarak %0.5 ile %1 i arasında alınmasıdır. D(mm) = (5 10) * K(m) (1) D(mm) = 9 *10 m = 90 mm Bu yaklaşımlara göre işletmede basamak boyu 10 m. olduğuna göre açılacak deliklerin çapı (1) nolu formül yardımıyla = 90 mm olarak bulunmuştur. Delik Boyu Eğer delikler tam basamak yüksekliğinde delinirse, kırılmanın tam 90 derece olmaması nedeni ile tabanda tırnak denilen sert bir kısım kalacaktır. Bu kısım kırıcılarla veya patarlama yapılarak alınacak olup basamak yüksekliği 10 metreyi geçmeyecektir. Dilim Kalınlığı ve Delikler Arası Mesafe Dilim kalınlığı, delik merkezinden aynaya (serbest yüzey) olan en kısa mesafedir. Delikler arası mesafe ise aynaya paralel bir hat üzerindeki iki delik arası uzaklıktır. Dilim kalınlığı, delik çapı ve deliğe şarj edilen patlayıcı miktarı arttıkça büyüyecektir. Pratikte dilim kalınlığının belirlenmesinde yaygın olarak aşağıdaki bağıntı kullanılır. V=(25 40)*D (2) D: Delik Çapı V: Dilim Kalınlığı V = 31,1 * 90 mm = 2,8 m. (2) no lu formüle göre işletmede yapılacak olan patlatmanın dilim kalınlığı 2,8 m. olarak bulunmuştur. Delikler arası mesafe dilim kalınlığına bağlı olarak (3) no lu formül yardımıyla hesaplanabilir. E= ( )* V (3) E: delikler arası mesafe V: Dilim kalınlığı E = 1,01 * 2,8 m. = 2,8 m. (3) no lu formüle göre işletmede yapılacak olan patlatmanın delikler arası mesafesi 2,8 m. olarak bulunmuştur. Sıkılama Boyu Optimum sıkılama boyu, kayanın özelliklerine bağlıdır ve dilim kalınlığının 0,6 2 katı arasında değişebilir. İşletmede yapılacak bir patlatmada sıkılama boyu 3,85 m. olarak belirlenmiştir. 38

51 Delik Düzeni, Planlanan proje ile ilgili olarak delik düzeni Ek-10 da sunulan DSİ Jeoteknik Hizmetler ve YAS Daire Başkanlığı nın raporunda belirtilen şekilde yapılacaktır. Tablo 24. Basamak Patlatması Tasarım Bilgileri Delik çapı Tasarım Parametresi Değeri 89 mm Delik Sayısı 66 Basamak yüksekliği Dilim kalınlığı Delikler arası mesafe (m) Delik boyu (m) Sıkılama boyu (m) Şarj kolonu boyu (m) Kolon şarj Yemleme 10 m 2,8 m 2,8 m 10 m 2,85 m 7,15 m ANFO Dinamit-Emülsyon Elektriksiz kapsül (exel) 132 Ateşleyici Gecikmeli Elektrikli Kapsül 1 Defada Kullanılacak Anfo Miktarı (DSİ şartı) 2500 kg Her bir delikte yemlemeyle birlikte 37,5 kg patlayıcı konulacak ve ayda 6 kez 66 delikli patlatma 1 kez de 6 delikli 1 patlatma yaptırılacaktır. DSİ tarafından konulan sınırlama nedeniyle bir seferde toplam şarj miktarı 2500 kg Anfo miktarını aşamayacaktır. Bu sınırlamaya uygun olarak her delikte 37,5 kg patlayıcı konulduğunda toplam şarj miktarı 66 delik için 2475 Kg olabilecektir. Delme kalitesine göre % 2-3 lük sapmalar normal olup her patlatma devresinde ateşleyici olarak 1 adet elektrikli kapsül ve 66 * 2= 132 adet de elektriksiz kapsül(exel) kullanılacaktır. Patlatma dizaynı exel türünden olduğu için aşağıdaki şematik düzene uygun bir patlatma gerçekleştirilecektir. 39

52 Şekil 15. Patlatma Planı Şematik Gösterimi -1 40

53 Şekil 16. Patlatma Planı Şematik Gösterimi -2 Şekil 17. Ateşleme ve Patlatma Planı Şematik Gösterimi 41

54 Üretilecek kalkerin sertliği, tabakaların yapısı ve kullanılacak patlayıcı maddenin (ANFO) cinsine göre delikler arası mesafe 2,8 metre, dilim kalınlığının ise 2,8 metre olması ve deliklerin şaşırtmacalı düzende planlanması verimli bir patlatma yapılmasına imkân sağlayacaktır. Bir delikten üretilecek kalker miktarı: 2,8mx2,8mx10m x 2,65 t/m 3 =207,76 ton/delik Tablo 25. Basamak Patlatması Birim Delik Patlayıcı Madde Sarfiyatı Sarfiyat İşlem Sonuç 2 36,4 kg/delik Kolon Şarjı(ANFO) π ( 0.09m) 7,15m 4 800kg/m Yemleme(%3 ANFO) 36,4 kg/delik x ,1 kg/delik Kapsül (elektriksiz) 2 kapsül/delik* * Delik boyu 10 m alındığı için bir delik için 2 adet kapsül kullanılması uygun görülmüştür. 3 1 adet delik açmak için gerekli patlayıcı madde miktarı; 36,4 kg/delik kolon şarjı +1,1 kg/delik yemleme 37.5 kg/delik olarak hesaplanmıştır. Patlatmada gecikmeli kapsül kullanılacağından dolayı oluşacak vibrasyon ve titreşim etkisi bir deliğe yerleştirilecek (37,5 kg/delik) patlayıcı madde miktarından kaynaklanacaktır. Planlanan faaliyetle ilgili olarak patlatma paterni DSİ Jeoteknik Hizmetler ve YAS Daire Başkanlığı raporuna uygun olarak düzenlenecektir (Bkz. Ek-10) Basamaklar oluşturulurken ilk patlatma Ek-10 da verilen patlatma dizaynına göre yapılacaktır. Daha sonra ise basamaklar 10 m. yükseklikte yapılacaktır. Madencilik tekniği ve basamak oluşturma şartları bunu gerektirmektedir. 42

55 Planlanan Proje İle İlgili Olarak Planlanan Patlatma Dizayn Parametreleri; PARAMETRELER Birim Formasyon : Orta sert kalker Kayaç yoğunluğu : 2,65 Kg/m 3 Yıllık Çalışma : Yılda 12 ay, ayda 25 gün, günde gün/yıl Süreleri 16 (8X2) saat Yıllık Üretim Miktarı : ,0 ton/yıl ton/yıl Aylık Üretim Miktarı : 83333,3 ton/ay ton/gün Aylık Üretim Miktarı : m 3 /gün Günlük Üretim : ton/gün 3333,3 ton/gün Miktarı Günlük Üretim : m 3 /gün Miktarı Kaç günde bir : 4 gün patlatma yapacağı Aylık Patlatma Sayısı : 7 (Ayda 66 adet delikli 6 kez patlatma yapılacaktır. Ayrıca ayda bir kez de 6 delikli patlatma yapılacaktır. DSİ Raporunda belirtilen bir patlatmadaki kullanılacak patlayıcı madde miktarına uygun olması açısından patlatma planı bu adet Yıllık Patlatma Sayısı şekilde belirlenmiştir. ) : 84 (72 adedi 66 delikli, 12 adedi 6 delikli olmak üzere) adet Delik Paterni : Delik Çapı : 90 mm Delik Eğimi : 75 derece Basamak Boyu : 10 m Dip Delgi : 0 m Delik Boyu : 10 m Sıkılma Boyu : 3,85 m Yük mesafesi : 2,5 m Delikler Arası Mesafe Bir Delikteki yüzey/ delik içi gecikme süreleri Sıralar Arası gecikme Süresi Bir Delikten Elde Edilen Teorik Hacim Bir Delikten Elde Edilen Teorik Hacim : 2,8 m : 25 ms yüzey -500 ms delik içi ms : 30 ms : 78,4 m 3 : 207,76 ton Bir Deliğe Doldurulan Patlayıcı Madde Miktarları Ana şarj : 36,4 kg (ANFO)miktarı Yemleyici (Dinamit) Miktarı : 1,1 kg Elektriksiz Kapsül Miktarı Bir delikteki toplam patlayıcı madde miktarı : 2 adet : 37,5 kg 43

56 Birim Tüketimler Miktar Birim ANFO : 0,4643 kg/m 3 Yemleyici (Dinamit) : 0,01403 kg/m 3 Elektriksiz Kapsül : 0,0255 ad/m 3 Elektrikli Kapsül ad/m 3 Sıralar Arası Gecikme Kapsülü : ad/m 3 Fitil (sadece Ön kesme : - - m/m 3 uygulamaları için) Delgi : 0,12755 m/m 3 Bir Atımdaki Tüketimler Bir atımdaki üretim : 5174,4 m 3 /atım ANFO : 2402,4 kg/atım Dinamit : 72,6 kg/atım Elektriksiz Kapsül : 132 adet/atım Elektrikli Kapsül : 1 adet/atım Sıralar Arası Gecikme : adet/atım Kapsülü Fitil (sadece Ön kesme uygulamaları için) : - m/atım Bir Atımdaki Delinmesi Gereken Delik Sayısı Delik Sayısı : 66 adet/atım Projenin Toplam Patlayıcı Madde Miktarları ANFO ,6 kg/yıl Dinamit 5306,4 kg/yıl Elektriksiz Kapsül : 9648 adet/yıl Elektrikli Kapsül : 84 adet/yıl Sıralar Arası : adet/yıl Gecikme Kapsülü Fitil (sadece Ön kesme uygulamaları için) : - m/yıl Planlanan Faaliyetle İlgili Olarak; *Çevresel düzenleme ve yaptırımlara uyulacağımızı ve her deliğe farklı gecikme süresi ile ateşleme imkanı tanıyan kısa gecikmeli elektriksiz kapsül (Non Electric) kullanacağımızı sadece ilk ateşleme sırasında elektrikli kapsül kullanacağımızı, *Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği nde belirtilen limitlere uyarak çalışma yapacağımızı, *Patlatmalardan kaynaklı sarsıntı ölçümlerinin sismograf cihazıyla ilk patlatmada ve yılda bir periyodik olarak yapacağımızı ve sonuçlarının cihaz çıktıları ile birlikte rapor halinde Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü ne sunacağımızı, * 2872 sayılı Çevre Kanununa istinaden yürürlüğe giren ilgili yönetmeliklere ve formda belirtilen hususlara uyulacağımızı ve diğer meri mevzuat kapsamında çevrenin korunması ve kirliliğin önlenmesi için gerekli izinleri alacağımızı, Beyan ve taahhüt ederiz. 44

57 Kırma-Eleme Tesisi Şekil 18. Kırma-Eleme Tesisi İş Akım Şeması Ocak alanından üretilecek olan tüvenan kalker kamyonlara yüklenerek ruhsat sahası içindeki kırma-eleme ünitesine nakledilecektir. Tüvenan kalker ocak alanından getirilerek direk olarak damperli kamyonla kırma-eleme ünitesi ana bunkerine (kırıcı besleyici bunker) boşaltılacaktır. Ana bunkere dökülen kalker pirimer darbeli kırıcıya alınacaktır. Kırıcıdan çıkan malzeme kanveyör bant (taşıcı bant) yardımıyla eleğe alınacaktır. Baypass malzeme ise baypass bandı yardımıyla bypass eleğine alınacaktır. Elekteki malzeme baypass bandı ile boşaltılacaktır. Elekte elenecek malzeme sekonder kırıcıya alınacak, mm boyutunda malzeme ise taşıyıcı bant yardımıyla boşaltılacaktır mm boyutundaki malzeme taşıcı bant yardımıyla 3 katlı ikili elek grubuna alınacaktır. Malzeme eleklerden bunkere alınacaktır. Son gruptaki elekten çıkan malzeme tersiyer kırıcı besleme bandı ile tersiyer kırıcıya alınacaktır. Tersiyer kırıcıdan çıkan malzeme tersiyer geri dönüş bandı yardımıyla tekrar son elek gurubunu besleyen banda malzemeleri aktaracaktır. Kırma-eleme tesisinde üretilecek mm boyutundaki kireçtaşı kamyonlara yüklenerek proje sahibi firmaya ait yaklaşık 50 km. mesafedeki Kireç Fırınlarında pişirilmek üzere Baykal Kireç San. ve Tic. Ltd. Şti Ceyhan şubesine taşınacaktır mm botundaki malzeme ise yol, inşaat v.s. yapımı ile ilgili olarak satışa sunulacaktır. Kireç Söndürme ve Paketleme Tesisi Mevcut durumda Baykal Kireç San. ve Tic. Ltd. Şti. ye ait, Adana İli, Ceyhan İlçesi, Çokçapınar Köyü Mevkiinde bulunan Kireç Fırınlarında pişirilen sönmemiş kireç, aynı şirkete ait, Osmaniye İli, Merkez İlçesi, Fakıuşağı Mah Merkez Sok No:203 adresinde faaliyet gösteren kireç söndürme ve paketleme tesisine kamyonlarla nakledilmektedir. Kireç söndürme ve paketleme tesisi uzun yıllar neticesinde Osmaniye İli merkezi yerleşim alanının genişlemesi sonunda şehre çok yakın konuma gelmiştir. Bundan dolayı şirket söz konusu Kireç Söndürme Ve Paketleme Tesisini, Adana İli, Ceyhan İlçesi, Hamdilli Beldesi, Adatepe Mevkiinde bulunan şirketin kendi uhdesindeki İ.R Ruhsat Nolu Kalker sahasına taşımayı planlamaktadır 45

58 Şekil 19. Kireç Söndürme ve Paketleme Ünitesi İş Akım Şeması 46

59 Sönmemiş kelle (topak) kireç önce hammadde bunkerine boşaltılır. Boşaltılan malzeme bunkerden kırıcıya helezon yardımıyla gönderilir. Kırıcıda 12 mm. çapında kırılan malzeme helezon ve elevatör yardımıyla kireç bunkerine aktarılır. Kireç bunkerinden malzeme helezon ile suyla birleştirileceği ana söndürme denilen bölüme getirilir ve bu bölümde suyla birleştirilen kireç, çamur kıvamında söndürülür. Söndürülen kireç 6 adet soğutma helezonundan geçirilir, burada amaç sıcak olan kirecin helezonla kademe kademe taşınarak toz ve kuru hale gelmesi ve kirecin soğumasının sağlanmasıdır. Son soğutma helezonunda toz haline getirilen kireç elevatör vasıtasıyla seperatöre gönderilir, seperatör (ayrıştırıcı) dönerek toz halindeki kireci savurur ve ince kireci seçerek paketleme bunkerine gönderir. Paketleme bunkerinden inen kireç 4 adet kantarlı paketleme memesi vasıtasıyla paketlenir. Seperatörün seçtiği iri kireçler elevatör vasıtasıyla geri dönüş deposuna aktarılır. Bu depodan helezonla tekrar değirmene verilir. Değirmenden inceltilen malzeme soğutma helezonuna verilerek ürünün dönüşümü sağlanır. Kalsiyum oksit (sönmemiş kireç), suyla reaksiyona sokulması sonucunda kalsiyum hidroksite veya ticari adıyla sönmüş kirece dönüşür: Söndürme işlemi sırasında sıcaklık C'a kadar çıkabilir. Su miktarını iyi ayarlamak suretiyle, sıcaklığın 100 C civarında tutulması sağlanır. CaO + H 2 O Ca(OH) 2 Söndürme işlemi sırasında sönmemiş kireç suyla reaksiyona girmesi (hidrotasyon) sonucu sıcaklık artar ve buhar çıkışı olur ve bu buhar Kireç söndürme sulu fan bacasından atılmaktadır. Faaliyetle İlgili, Çalıştırılması Planlanan Personel, Kullanılacak Araç ve Ekipmanlar Tablo 26. Tesiste Çalıştırılması Planlanan Personel Sayısı ve Görevleri Çalışanların Görevleri Sayısı Ocak ve Kırma-Eleme Tesisi Maden Mühendisi 1 Delme Operatörü 1 Yükleme Operatörü 3 Şoför 3 Ateşçi 1 Kırıcı İşçisi 2 Aşçı 1 Ocak İşçisi 3 Kireç Söndürme ve Paketleme Tesisi Usta 2 İşçi 19 İdari Personel 4 Toplam 40 Planlanan faaliyetle ilgili olarak inşaat aşamasında 10 kişinin çalıştırılması planlanmaktadır. İnşaat aşamasında çalıştırılması planlanan işçilerin çoğu işletme çalışanlarından karşılanacaktır. İşletme aşamasında 40 kişinin çalıştırılması planlanmaktadır. Ocak dışına nakliye işleminde çalışacak şoförler şirkete ait Kireç Üretim Tesisi (Kireç Fırını) çalışanı veya mıcır satışı yapılan firmaların çalışanı olacaktır. Nakliye şoförleri sahadan boyutlandırılmış 47

60 kalker malzemesi taşıma işi veya sönmemiş kireci tesise taşıma işi yapacağından proje konusu işletme elamanı olarak değerlendirilmemişlerdir Çıkarılacak ve Tesiste İşlenecek Malzemenin Fiziksel, Minerolojik ve Kimyasal Özellikleri Proje konusu ocak alanında üretilecek olan kalker, aynı ruhsat sahası içindeki Kırma-Eleme Tesisinde boyutlandırılacaktır. Boyutlandırılan malzeme, proje konusu faaliyet alanına yaklaşık 50 km. mesafedeki, Baykal Kireç San. ve Tic. Ltd. Şti. ye ait Kireç Fırınlarına nakledilecektir. Kireç fırınlarında pişirilerek elde edilecek sönmemiş kireç, proje konusu ruhsat sahası içinde kurulması planlanan Kireç Söndürme ve Paketleme tesisine getirilerek sönmüş kireç üretilecektir. Kırma-Eleme Tesisinde boyutlandırılan malzemenin aynı zamanda mıcır olarak da hazır beton, yol yapımı, inşaat ve çimento sektöründe kullanılmak üzere piyasaya satılması planlanmaktadır. Kalkerin, en geniş kullanım alanı kireç ve çimento sektörüdür. Bu nedenledir ki kalkerin bir diğer adı da kireçtaşıdır. Kireçtaşları yüksek kalsiyum içeren kireçtaşı ve dolomitik kireçtaşı olmak üzere kabaca iki sınıfa ayrılabilmektedir. Yüksek kalsiyumlu kireçtaşları %97-99 CaCO 3 içermektedir. Dolomitik kireçtaşlarında MgCO 3 oranı %43 e kadar yükselebilmektedir. Kimyasal bileşiminde asgari %90 kalsiyum karbonat (CaCO 3 ) bulunan tortul kayaçlara kalker ya da kireçtaşı adı verilmektedir. Bu kayacın minerolojik bileşiminde asgari %90 kalsit minerali bulunmaktadır. Kireçtaşı saf halde kalsit ve çok az miktarda aragonit kristallerinden oluşmaktadır. Kalsit ve aragonit kalsiyum karbonatın iki ayrı kristal şekli olup teorik olarak %56 CaO ve %44 CO 2 ihtiva etmektedir. Ancak tabiatta hiçbir zaman saf olarak bulunmamaktadır. İkinci derecede değişik madde ve bileşiklerin içinde yer alması nedeni ile orijinal halde sarı, kahverengi ve siyah renklerde görülebilmektedir. Kireçtaşının sertlik derecesi 3, özgül ağırlığı g/cm 3 arasındadır. Proje konusu faaliyet alanındaki kalkerin (kireçtaşının yoğunluğu) yaklaşık 2,65 ton/m 3 tür. Adatepe de ruhsat alanı içerisindeki Paleozoyik ve Mesozoyik yaşlı kristalize kireçtaşı olistolitleriden alınan örneklerin makro ve ince kesit Alizarin Red S boyanmış ince kesitlerinin petrografik tanıtımları aşağıda sunulmaktadır; Seyrek Dolomitli Kristalize kireçtaşı: Kayaç el örneğinde ayrışmış yüzeyi gri koyu gri, taze kırık yüzeyi koyu gri renkli, sert, sağlam, keskin köşeli kırıklı, belirgin tabakalanmasız, karstik erimeli, kristalize kalker (kireçtaşı) yapılışlıdır. Kayaç başlıca belirgin izkizlenmeli iri kalsit kristallerinden oluşmaktadır. Alizarin Red S ile yapılan boyama testinde % 5-7 kadar orta kristalen dolomit gözlenmiştir. Erime ile genişletilmiş ve diğer gözenek alanları orta iri kalsit dolguludur. Hakim iki yönde gelişmiş kırıklar orta kaba sparikalsit dolguludur. Kayaç % 7 kadar kırık gözeneklidir. 48

61 II (a) GRUBU MADEN (KALKER) OCAĞI VE KIRMA-ELEME TESİSİ KAPASİTE Resim 4. Mikrofoto, tek nikol, kalker sahasından alınan kayaç örneğinden alınmış ince kesit (k: kalsit; D: dolomit -Alizarin Red S boyanmış) Breşleşmiş Dolomit: Kayaç el örneğinde ayrışmış yüzeyi gri koyu gri, taze kırık yüzeyi bozca koyu gri renkli, m. kalın tabakalanmalı, köşeli dolomit taneleri 1 2 cm ye erişen, matriksi karbonat yapılışlı breşleşmiş dolomittir. Breşleşmiş dolomitte iri kum çakıl boyu çok köşeli taneler örneğin üst seviyelerine ait dolomitten türemedir. Dolomit taneleri arasını dolduran matriks demirli killi maddeler ile koyu kahverengiye boyanmış mikrit yapılışlıdır. Kayaç % 8 10 kadar gözeneklidir. Alizarin Red S ile yapılan boyama testinde breşik tanelerin tamamı (% 70) orta kaba kristalen dolomit yapılışlıdır. 49

62 II (a) GRUBU MADEN (KALKER) OCAĞI VE KIRMA-ELEME TESİSİ KAPASİTE Resim 5. Mikrofoto, tek nikol, seyrek dolomitli kristalize kalker (D: dolomit; K: kalsit) Dolomitli Kristalize kireçtaşı: Kayaç el örneğinde ayrışmış yüzeyi gri, taze kırık yüzeyi bej kirli beyaz renkli, sert, sağlam, keskin köşeli kırıklı, belirgin tabakalanmasız, karstik erimeli, kristalize kalker (kireçtaşı) yapılışlıdır. Kayaç başlıca belirgin izkizlenmeli orta - iri kalsit kristallerinden oluşmaktadır. Alizarin Red S ile yapılan boyama testinde % kadar orta kristalen dolomit gözlenmiştir. Kayaçta seyrek erime ile genişletilmiş kırık gözenek alanları ince - orta sparikalsit dolguludur. Hakim iki yönde gelişmiş ince orta kalın kırıklar orta ince sparikalsit dolguludur. Kayaç stilolitli olup stilolitik yolboyları demirli ve killi maddeler ile doldurulmuş ve kahverengiye boyanmıştır. Özellikle stilolitik yol boyları olmak üzere kayaç % 1 kadar özşekilsiz opak mineral kapsamaktadır. Kayaç % 3 kadar kırık gözeneklidir. 50

63 II (a) GRUBU MADEN (KALKER) OCAĞI VE KIRMA-ELEME TESİSİ KAPASİTE Resim 6. Mikrofoto, tek nikol, breşleşmiş dolomitik kalker (M: matriks -Alizarin Red S boyanmış) Resim 7. Mikrofoto, tek nikol, breşleşmiş dolomitik kalker (D: dolomit, M: matriks boyanmamış) 51

64 II (a) GRUBU MADEN (KALKER) OCAĞI VE KIRMA-ELEME TESİSİ KAPASİTE Resim 8. Mikrofoto, tek nikol, dolomitli kristalize kalker (K. Kalsit, D: dolomit- Alizarin Red S boyanmış) Kimyasal Özellikleri; Ek-28 de sunulan rapora göre alınan örnekte % 97,27 CaCO3 ve % 1,55 MgCO3, %0,24 Fe203 ve %54,50 CaO, %0,75 MgO olduğu tespit edilmiştir. Kayacın bu özellikleri ile gerek kireçtaşı (fırıntaşı) gerek beton agregası ve çimento sanayinin hammaddesi olarak değerlendirilmesinin uygun olduğu tespit edilmiştir. Ocak olanında üretilecek kalkerin analiz raporu Ek-28 de sunulmuştur Üretim Sırasında Tehlikeli, Toksik, Parlayıcı, ve Patlayıcı Maddelerin Kullanım Durumları, Taşınmaları ve Depolanmaları Planlanan projede açık ocak işletmeciliği yapılacak olup üretimde patlatma yapılacaktır. Proje ile ilgili olarak ocakta yapılacak patlatma detayları, kullanılacak patlayıcı maddeler Bölüm de verilmiştir. Patlatma esnasında fırlayan taş parçacıklarının kontrolü için gecikmeli kapsül kullanılması, az patlayıcı madde kullanılması v.b. önlemler alınacaktır. Patlayıcı maddelerin teslim alınması, taşınması, depolanması, dağıtılması, geri alınması vb. işler bu amaçla eğitilmiş ve teknik nezaretçi (ilgili maden mühendisi) tarafından görevlendirilmiş kimseler tarafından, ilgili mevzuat hükümlerine göre yapılacaktır. Patlayıcı maddeleri bu amaçla eğitilmiş, fenni nezaretçi tarafından görevlendirilmiş, yeterlilik belgesine sahip ateşleyicilerden başkası almayacak ve kullanmayacaktır. Ateşleyici, ateşleme tellerini manyetoya bağlamadan, fitil kullanılmasına izin verilen ocaklarda bunları ateşlemeden önce, lağım atılacak yere gelip bütün yol ağızlarına nöbetçi konulup konulmadığını, işçilerin geçişlerine kapatılıp kapatılmadığını 52

65 denetleyecektir. Bu işte görevlendirilecek yeterli sayıda işçi bulunmazsa, yol ağızları uygun bir şekilde kapatılacaktır. Ruhsat alanında patlayıcı madde depolaması yapılması planlanmamaktadır. 24 Aralık 1973 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak Tedbirler Hakkında Tüzük ve Kazı ve Patlatma Sırasında Maden ve Taş Ocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Alınacak İşçi Sağlığı ve Güvenliği Önlemlerine İlişkin Tüzük te belirtilen hususlara kesinlikle uyulacaktır ve belirtilen tüm tedbirler alınacaktır. Patlayıcı maddenin kullanılması ve taşınması sırasında 2002 Tarih ve Sayılı Yangın Önleme ve Söndürme Yönergesi 8. kısım Tehlikeli Maddelerin Depolanması ve Kullanılması genel hükümlerine riayet edilecektir. Patlayıcı madenin kullanılması, korunması, taşınması konuları, "Tekel dışı bırakılan patlayıcı maddelerle av malzemesi ve benzerlerinin üretimi, ithali, taşınması, saklanması, depolanması, satışı, kullanılması, yok edilmesi, denetlenmesi usul ve esasları"na ilişkin 29 Eylül 1987 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanan 87/12028 karar sayılı tüzüğe uygun olarak yapılacaktır. Patlayıcı maddeler Makine Kimya Enstitüsünün ilgili birimlerinden patlayıcı madde satış izni olan depolardan temin edilecek ve proje sahasına özel bir araçla getirilecek, kapsüller ayrı araçlarda nakledilecektir. İşletmede araç ve iş makinelerinde motorin kullanılacaktır. İş makineleri ve araçlara yakıt ikmali şantiye alanında yapılacaktır. Yakıt tankı sızdırmasız olacak çevresinde gerekli güvenlik önlemleri alınacak. Yangın söndürme tüpü bulundurulacaktır. İlgili kanun ve yönetmeliklere uyulacaktır. 53

66 Üretimde Kullanılacak Makinelerin, Araçların ve Aletlerin Miktar ve Özellikleri Tablo 27. İşletme Üniteleri Makine ve Ekipman Listesi NO EKİPMAN ÖZELLİK VE MALZEME Miktar 1 Ocak Makine ve Ekipmanları 1) Delici (wagondrill) (mevcut) 1 2) Ekskavatör (mevcut) 2,7 m 3 /saat yükleme kapasiteli 1 3) Kompresör (mevcut) 1 2 Kırma-Eleme Ünitesi 1) Bunker (mevcut) 2 2) Pirimer Kırıcı (mevcut) 1 3) Sekonder Kırıcı (mevcut) 1 4) Tersiyer Kırıcı 1 5) Taşıyıcı Bant 1200 lük 60 m. 6) Taşıyıcı Bant 1000 lik 15 m. 7) Taşıyıcı Bant 800 lük 20 m. 8) Elek 2000 x 6000, 3 katlı 3 ad. 9) Bypass Eleği 1200 x 4000, 2 katlı 1 ad. 10) Emiş Fanı m 3 1 ad. 11) Toz Çökeltme Odası ve Filtre Sistemi 1 ad. 3 Kireç Söndürme ve Paketleme Ünitesi 1) Hammadde Deposu m 3, Beton 1 2) Bantlı Elevatör En 65cm, Boy 9 Mt 1 3) Çekiçli Kırıcı 50ton/Saat 1 4) Toz Filtresi Fanı 3x10kw 3 5) Helezon Götürücü Q 400 Mm, Toplam Boy 150 Mt 19 6) Kovalı Elevatör En 600 Mm, Boy 12 Mt 1 7) Ara Stok Bunkeri Çelik 3 8) Helezon Götürücü Q 300 Mm, Boy 5 Mt 1 9) Ön Söndürme Makinası(Helezonlu) 600lük 1 10) Ana Söndürme Kazanı Karıştırıcılı 1 11) Kurutucu Ve Buhar Emici 1 12) Kovalı Elevatör En 600 Mm, Boy 10 Mt 6x11 Kw 6 13) Jet Filtre Q 120 2x6 Kw 2 14) Mikronize Değirmeni(Bilyali) Q5 Mm Den 80 Mikrona 1 15) Mikronize Seperatör 2x ) Torbalama Makinası Otomatik Dozajlı 4 X 7.5 Kw 4 17) Kamyon Yükleme Bandı(Mobil) 3 X 5 Kw 3 4 Tesiste Kullanılacak İş Makinası ve Araçlar Loder (Kırma-Eleme ve Kireç Söndürme ve 1) Paketleme Tes.) Caterpiller 950 F 2 2) Kamyon (Kireç Söndürme Tesisi) Dodge Hino 4 4) Kamyon (Ocak ve Kırma-Eleme Tesisi) Mercedes 15 5) Kamyon (Kireç Söndürme ve Paketleme Tesisi ) Bmc Pro ) Çekici (Tesis Geneli) Bmc Profesyonel N32 3 7) Çekici (Tesis Geneli) Bmc Profesyonel 3 Yarı Römörk (Kireç Söndürme ve Paketleme 8) Tesisi ) Makinsan 3 Din. Damperli 2 Yarı Römörk (Kireç Söndürme ve Paketleme 9) Tesisi ) Mdss3 Makinsan 1 Yarı Römörk(Damperli)(Kireç Söndürme ve Paketleme 10) Tes. ) Smy3 Sert Makina 3 11) Ekskavatör (Ocak) 2 12) Arazöz (Tesis Geneli) 10 m ) Binek Aracı (Tesis Geneli) 1 14) Jeneratör (Tesis Geneli) 1 54

67 İnşaat aşamasında gerekli kamyon, kepçe, loder v.s. gibi iş makinaları işletme aşamasında kullanılacak araçlardan sağlanacaktır. İnşaat aşamasında dışarıdan sadece vinç getirilecektir. İnşaat aşaması ve işletme aşaması aynı anda gerçekleşeceğinden dolayı gürültü hesabı diğer tüm makinelere vinç ilave edilerek işletme aşaması şeklinde hesaplanmıştır Proje Kapsamındaki Ulaştırma Altyapısı Planı (Ulaştırma Güzergahı, Şekli, Güzergah Yollarının Mevcut Durumu ve Kapasitesi, Hangi Amaçlar İçin Kullanıldığı, Mevcut Trafik Yoğunluğu, Yerleşim Yerlerine Göre Konumu, Yapılması Düşünülen Tamir, Bakım ve İyileştirme Çalışmaları v.b.) Üretilen malzemenin sevkıyatı için, Ceyhan-Hamdilli yolu, Ceyhan-Çokçapınar Yolu kullanılacaktır. Ayrıca Adana-Ceyhan bağlantı karayolu, D400 Karayolu, Otoyol da kullanılacaktır. Sahanın kuzeyinden 200 m. mesafeden Hamdilli Köyü yolu geçmektedir. Ocak alanı yakınından geçen bu yol asfalttır. Ocak alanından bu asfalt yola bağlantı yolu açılmıştır. Ulaştırma güzergahı, şekli, yerleşim yerlerine göre konumu Şekil 20. de görülmektedir. Planlanan proje ile ilgili olarak kullanılacak nakliye güzergahları asfalttır. Proje ile ilgili nakliye yolu güzergahı planı Ek-4 de sunulmuştur. Uluslararası nitelikteki E-5 ve E-24 Devlet Karayollarının Adana ilinden geçişiyle yörenin adeta bir kavşak haline gelmesi, bu yolların üzerlerinde ağır trafik yükünün oluşmasına neden olmaktadır. Projeden kaynaklanacak trafik yükü mevcut trafik yükü düşünüldüğü zaman ihmal edilecek kadar az olacaktır. Mevcut durumda yörede Ceyhan-Çokçapınar yolunun kullanıldığı pek çok madencilik faaliyeti yapılmaktadır. Baykal Kireç San. ve Tic. Ltd. Şti. mevcut durumda kireçtaşı hammaddesini dışarıdan satın alarak temin etmektedir. Planlanan projenin gerçekleşmesi durumunda dışarıdan kireçtaşı almasına gerek kalmayacaktır. Planlanan projenin Ceyhan-Çokçapınar yolu trafiğine fazladan bir etkisi olmayacaktır. Ceyhan-Hamdilli yolunda fazla bir trafik yoğunluğu bulunmamaktadır. Planlanan projeden kaynaklanacak trafik yoğunluğunu kaldırabilecek durumdadır. Nakliye yollarında faaliyetten dolayı herhangi bir tahrip söz konusu olması durumunda şirket imkanları ile gerekli iyileştirmeler yapılacaktır. Tesis içi yollarda, tozumayı önlemek için, 5-32 mm. ebadında kırmataş agregası ile veya betonla kaplama yapılacaktır. Kullanılan yol güzergahında oluşabilecek bozulmalar ve İl Özel İdaresinin öngördüğü yol sathi kaplama/sıcak asfalt uygulamalarına İl Özel İdarenin öngördüğü katkı sağlanacaktır. Konuyla ilgili olarak İl Özel İdaresine noter onaylı taahhütname verilmiştir (Bkz. Ek-34). Nakliyeden kaynaklanacak tozuma ile ilgili olarak tarih ve sayılı resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Yolların kullanımıyla ilgili olarak 2918 sayılı Trafik Kanunun ilgili maddeleri ile karayolları ile ilgili çıkarılan tüm kanun ve yönetmeliklere uyulacaktır. 55

68 Şekil 20. Planlanan Nakliye Güzergahı ( ) 56

69 BÖLÜM 3: PROJENİN EKONOMİK VE SOSYAL BOYUTLARI 3.1. Proje ve Etki Alanının Mevcut ve Planlanan Sosyo-Ekonomik Özellikleri Ekonomik Özellikler (Yörenin Ekonomik Yapısını Oluşturan Başlıca Sektörler) Faaliyet Adana İli, Ceyhan İlçesi, Hamdilli Beldesi, Adatepe Mevkiinde İ.R ruhsat nolu maden sahasında planlanmaktadır. Ceyhan da pamuk, mısır, soya fasulyesi, susam gibi çeşitli sanayi bitkilerinin yetiştirilmesi yatırıma dayalı sanayi kollarının gelişmesini sağlamıştır. Özellikle tekstil dalında önemli adımlar atılmıştır. Ceytaş Tekstil A.Ş., Özmaya Sanayi A.Ş., Garipoğlu Evren Tekstil, İlbeyli Kollektif Şirketi, Aydız Tekstil Sanayi Ticaret Anonim Şirketi., Uralberk Kollektif Şirketi., Akdeniz Unculuk, Ceyhan Sanayi ve Ticaret İşletmesi, Toprak Mahsulleri Ofisi gibi önemli kuruluşlar tarıma dayalı olarak faaliyetlerine devam etmektedir. İlçede tarım dışı endüstri kuruluşları da bulunmaktadır. Bunlar Toros Gübre ve Kimya End. A.Ş., Botaş Ceyhan Bölge Müdürlüğü, Cestaş San.Tic.A.Ş., Nurdağ Kireç İşl., Bolhocalıoğlu Tuğla Karo ve Kiremit fabrikası, ŞA-RA (Temel Cıvata) fabrikasıdır. Şehir merkezinde dağınık halde bulunan sanayi esnafının bir sitede toplanması amacıyla 1965 yılında kurulan kooperatif eliyle çalışmalar başlamış, 1971 yılında küçük sanayi sitesi toplam m 2 lik alan üzerinde 450 işyeri yapılmak suretiyle hizmete açılmıştır. Halen 498 esnaf ve sanatkar bu sitede hizmet vermektedir. Önemli bir alt yapı sorun olmayan sanayi sitesinde 1 Sağlık Ocağı, 1 PTT Şubesi, ve Camisi bulunmaktadır. Sanayi sitesi içinde bulunması gereken çıraklık eğitim merkezi halen endüstri Meslek Lisesi bünyesinde bulunmaktadır. Bu nedenle sanayi esnafına yeterli destek ve yardım sağlanamamaktadır. Ayrıca D-400 karayoluna uzak olarak yapılan sanayi sitesi gelişimini sürdürememiş ileriye yönelik projeler üretilemediğinden dolayı hedeflenen noktaya gelinememiştir. Ancak sanayi sitesinde bulunan eksoz sanayi Türkiye ihtiyacının önemli bir bölümünü karşılamakta, iki firma ise Suriye ve Suudi Arabistan a biçerdöver yedek parçası ihraç etmektedir. İmalat sanayisinde 10 ve daha fazla işçi çalıştıran işyeri sayısı 37 dir. Banka şube sayısı 10 dur. Toros Adana Yumurtalık Serbest Sanayi Bölgesi Ceyhan sınırları içerisinde yer almaktadır. Bu bölgede kurulacak fabrika ve diğer ülkelerden gelecek sanayi ürünleri sadece bu bölgeye değil Güney Doğu Anadolu Bölgesine hizmet verecek konum ve yapıda olacaktır. Yani GAP ın bir parçası olacaktır. Botaş-Ceyhan Bölge Müdürlüğü halen Irak petrollerini ve Güney Doğu petrollerini pompalamakta, iç ve dış pazarlara sunmaktadır. Bakü-Ceyhan Petrol Boru hattı projesi ile Azerbaycan ve Kazakistan petrolleri Akdeniz e Ceyhan dan ulaşmış dünya pazarlarına tarihinden buyana petrol sevkıyatı yapılmaktadır. Ceyhan İlçesi ve Köylerinde ekonomide tarım önemli bir yer tutmaktadır. Pamuk, mısır, soya fasulyesi, susam, buğday, sebzecilik, narenciye, v.s. yetiştirilen tarım ürünleri arasındadır. 57

70 Hamdilli, Adana'nın Ceyhan ilçesine bağlı bir beldedir. İlçeye uzaklığı 10 km'dir. Halkı genellikle tarımla uğraşır. Hamdilli Kasabası bünyesinde 4 kahvehane, 4 bakkal ikisi tekel bayii, 2 fırın, 2 değirmen, 1 adet lokanta, 1 berber dükkânı, Tarım Kredi Kooperatifi, kantar, futbol sahası, ilköğretim okulu, sağlık ocağı, ptt acentesi bulundurur. Hamdilli Beldesi nin tarım alanları toplamı dekardır. Bu arazinin dekarı devlet eliyle sulama birliklerince sulanmakta olup dekarı da çiftçilerin gayretleriyle sulanmaktadır Nüfus (Yöredeki Kentsel ve Kırsal Nüfus, Nüfusun Yaş Sınıflarına Göre Dağılışı, Hane Halkı Yapısı) Faaliyet yeri Adana İli, Ceyhan İlçesi, Hamdilli Beldesi, Adatepe Mevkiinde bulunmaktadır yılı TUİK Verilerine göre; nüfusu 2,085,225 olan Adana İlinin toplam nüfusunun 1,836,432 ü il/ilçe merkezlerinde, 248,793 'i ise belde/köylerde yaşamaktadır yılında Türkiye'nin yıllık nüfus artış hızı binde 15.9 olarak gerçekleşmiştir 2010 yılında Adana'nın yıllık nüfus artış hızı binde 11.1 olarak gerçekleşmiştir. Büyükşehir nüfusu dir. Erkek nüfus olup, Kadın nüfus ise dir. Adana ili Türkiye sıralamasında Nüfus büyüklüğü açısından 5. sırada olup Akdeniz Bölgesi sıralamasında 1. sıradadır. Ceyhan ilçesinin nüfusu ise 158,833 dür. ( Hamdilli Beldesi Hamdilli Beldesinin nüfusu 1134 dür. Nüfusun 572 si Kadın, 562 si ise erkek nüfusudur, Tablo 28. Ceyhan ve Beldelerinin Kadın-Erkek ve Toplam Nüfusu Erkek Kadın Toplam Ceyhan Merkez Belde Nüfus Değişim Oranı 1927 yılında Türkiye nin nüfusu , Adana İlinin 227,735 olarak tespit edilmiş ve Adana İli nüfus büyüklüğü açısından 63 İl arasında 22. sırada yer almıştır. Adana ili Türkiye nin Akdeniz Bölgesinde yer almaktadır. İlin yüz ölçümü km2 ile Türkiye nin % 1.8 ni oluşturmaktadır. Adana da km 2 ye düşen kişi sayısı 1927 yılında yaklaşık 14 kişi iken 2000 yılında 133 kişiye yükselmiştir. Adana İlinin ortalama hane halkı büyüklüğü yavaş bir şekilde azalmaktadır yılında bu İlin ortalama hane halkı büyüklüğü 5.7 iken, 2000 yılında 4.7 olmuştur. Son 73 yılda Türkiye nin nüfusu yaklaşık 5 kat artış göstermiştir. Aynı dönemde, Adana nın nüfusu yaklaşık 8 kat artış göstermiş ve 2000 yılında e yükselmiştir. İlde en düşük yıllık artış hızı %8.8 ile döneminde, en yüksek yıllık nüfus artış hızı % 42.4 ile yılları arasında görülmüştür döneminde Adana İlinin yıllık nüfus artış hızı % 17.7 dir 58

71 Tablo 29. Kırsal ve Kentsel Nüfus ve Nüfus Artış Hızı Yıllar Nüfus Şehir Nüfus artış hızı Köy oranı oranı (Binde) , , , , , , , , ,035, ,240,475 56, ,485, ,725, ,934, ,849, ,006,650 80, Tablo 30. Adana ili Yaş Grubu ve Cinsiyete Göre Nüfus (2007 ADNKS kayıtlarına göre) Yaş Toplam Erkek Kadın Grubu Toplam Sağlık (Bölgede Mevcut Endemik Hasatalıklar) Bölgede mevcut bir endemik hastalık bilgisine rastlanmamıştır. 59

72 Tablo 31. Adana İli Bildirimi Zorunlu Hastalık Vakaları,2008 Kyn: Adana İl Çevre Durum Raporu,2009 Ceyhan İlçesi tarihinde Aile Hekimliği uygulamasına pilot olarak geçmiş olup, geçiş dönemi herhangi bir olumsuzlukla karşılaşılmadan uygulamaya başlanmıştır İnsan Sağlığı ve Çevre Açısından Riskli ve Tehlikeli Faaliyetler Planlanan proje ile ilgili olarak patlatma, sökme, yükleme, taşıma, boşaltma, kırma, eleme, depolama faaliyetleri yapılacaktır. Bu faaliyetler insan sağlığını hastalık olarak değil de iş kazası (düşme, yaralanma, yuvarlanma, v.s. gibi) şeklinde etkileme olasılığı vardır. İşletmede iş güvenliği ile ilgili gerekli önlemler alınacaktır. Projede belirtilen faaliyetlerin kontrollü bir şekilde tekniğine ve projesine uygun olarak gerçekleştirilmesi durumunda çevresel açıdan tehlike ve risk minimum düzeye indirilecektir Gerçekleşmesi Beklenen Gelir Artışları; Yaratılacak İstihdam İmkanları, Nüfus Hareketleri Planlanan proje ile ilgili olarak 40 kişinin istihdam edilmesi planlanmaktadır. Böylece istihdam açısından yöreye olumlu bir katkı yapılmış olacaktır. Faaliyetle ilgili olarak bazı teknik elemanlar dışında yöre dışından herhangi bir nüfus hareketi olmayacaktır. Çalışanlar mesai saatleri dışında ya işletme de konaklayacaklar ya da servisle evlerine gideceklerdir. Ayrıca faaliyetin yörede yaratacağı yiyecek, içecek, motorin, bireysel ihtiyaçlar, araç gereç v.s. ile ilgili alışveriş artışı piyasanın hareketlenmesini sağlayacaktır. Ruhsat sahibi şirket proje konusu yatırım ile devlete toplam ,00 TL katkı sağlayacaktır. Ayrıca Baykal Kireç San. ve Tic. Ltd. Şti. ürettiği kireç ürünlerini ihraç ettiğinden dolayı da ülke ekonomisine katkı sağlayacaktır. 60

73 Yöredeki Sosyal Altyapı Hizmetleri (Eğitim, Sağlık, Kültür Hizmetleri) Tablo 32. Ceyhan İlçesi Altyapı Faaliyetleri Asfaltlı Köy Yolu Stabilize Köy Yolu Asfalt Köy İçi Yolları Stabilize Köy İçi yolları TC Karayolunundan yararlanılanan yol İçme Suyu Kanalizasyon Yerüstü Kaynak Küçük Sulama Göletten Sulama Hayvan İçme Suyu Telefon Köy Yollarının Durumu Köy Yolundan Yararlanılan 60 Köy 20 Bağlı 361 Km. 21 Köy 14 Bağlı 158 Km. 66 Köy 32 Köy Toplam15 Ünite 7 Köy 2 Mahalle 6 Belde Susuz Ünite 0 Köy Sulu Ünite 70 Köy Suyu Yeterli Ünite 30 Köy Suyu Yetersiz Ünite 0 Köy 9 Köy Başören, Dağıstan, Çokçapınar, Tatarlı, Yeşildam Kızıldere, B.Mangıt, Hamdilli, Üçdutyeşilova Yok 1 Köy (Ağaçpınar Ky. Bah.Sul) 1 Köy (İmran Ky. Bah. Sulama) Yok Tüm Köylerde Telefon 28 Santralden Sağlanıyor. Yolu Asfalt 60 Köy Yolu Asfalt 20 Bağlı Mahalle Yolu Stabilize 21 Köy Yolu Stabilize 14 Bağlı Mahalle Toplam 111 Ünite 70 Köy 30 Mahalle Eğitimle İlgili Sosyal Altyapı Hizmetleri İlçe Merkezinde; 4 Bağımsız Anokulu 28 İlköğretim Okulu (1 Özel) 15 Ortaöğretim Okulu (1 Fen Lisesi 1 An.Öğrt.Lis. 3.And..Lis.,2 Genel Lises, 2 EML, 2 TML,1 KML,1 SML,1 İHL) bulunmaktadır. Belde ve Köylerde; 1 Bağımsız Anaokulu 23 ikinci kademesi olan İlköğretim Okulu 2. Kademe 5 Ortaöğretim Kurumu (1 ÇPL, 4 Genel Lise) 15 ikinci kademesi olmayan okul Taşımalı Eğitimden Dolayı Kapalı 12 Okul Taşımalı 67 Okul Merkeze Taşınan 18 Okul bulunmaktadır. 61

74 Sağlıkla İlgili Sosyal Altyapı Hizmetleri II (a) GRUBU MADEN (KALKER) OCAĞI VE KIRMA-ELEME TESİSİ KAPASİTE Ceyhan İlçe Merkez ve Köylerinde 14 Adet Aile Sağlığı Merkezi bu Aile Sağlığı Merkezlerine bağlı 23 Adet Sağlık Evi, Verem Savaş Dispanseri ve Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Merkezi bulunmaktadır. Bu sağlık kuruluşlarında 48 doktor, 89 ebe, 24 hemşire, 14 sağlık memuru ve 62 yardımcı sağlık personeli görev yapmaktadır. Aile sağlığı merkezlerinde poliklinik, tahlil, aşı, enjeksiyon, aile planlaması, gebe takipleri, mahallelerde halkla birebir yapılan bilgilendirme görüşmeleri gibi sağlık hizmetleri sunulmaktadır. Ceyhan Devlet Hastanesi Merkez Bina ve Çocuk Hastanesinden oluşmaktadır. 1 hastane müdürü, 2 müdür yardımcısı, 37 uzman doktor, 10 pratisyen hekim, 5 diş hekimi, 4 diş teknisyeni, 70 hemşire, 24 ebe, 4 sağlık memuru ve 68 yardımcı sağlık personeli ile hizmet vermektedir. Merkez bina 110 yataklı olup, bir ameliyathane ve 5 salon bulunmakta olup, aynı anda 5 ameliyat birden yapılabilmektedir. 5 yataklı yoğun bakım ünitesi ve 15 yataklı yeni doğan yoğun bakım ünitesi bulunmaktadır. 7 yataklı diyaliz ünitesi, fizik tedavi ünitesi, görüntüleme merkezinde MR, BT, EEG, Memografi, USG, kemiktansimetri gibi hizmetler sunulmaktadır. Çocuk Hastanesi 80 yataklı olup Diş polikliniği ile beraber hizmet vermektedir. Çare hastanesi 8 uzman doktor, 3 pratisyen hekim, 1 diyetisyen, 8 acil tıp teknisyeni, 1 ebe, 5 hemşire, 12 yardımcı sağlık personeli hizmet vermektedir. Hastane 10 yataklı olup, 1 ameliyathanesi ve 2 salonu bulunmaktadır ve bu salonlarda aynı anda 2 ameliyat birden yapılabilmektedir. Röntgen, ultrason, laboratuar hizmetleri gibi çok çeşitli sağlık hizmetleri sunulmaktadır. Acil servisi 24 saat açık olup, 2 ambulansla hizmet vermektedir. Diyaliz merkezinde 1 uzman doktor, 1 pratisyen hekim, 4 hemşire, 1 tekniker ve 2 adet hasta nakil aracı bulunmaktadır. Merkez 16 yataklı olup, 16 adet diyaliz makinesi ile diyaliz hastalarına sağlık hizmeti vermektedir. İlçede faaliyetini sürdüren 112 acil servisinde 2 doktor, 5 paramedik, 15 acil tıp teknisyeni, 4 şoför ve 2 adet ambulans ile hizmet vermektedir. Kültür İlçede 46 eczane hizmet vermektedir. 12. yy. dan kalma bir kale olan Dumlu, Ceyhan Nehri nın 17 km. kuzeybatısındaki Dumlu Köyü civarında, 70 m. yüksekliğindeki bir tepe üzerinde kurulmuştur. Dağ kaleleri zincirinin ikinci halkasıdır; Adana-Kozan kervan yolunu ve birçok kaleyi gözetlemeye elverişli bir konumdadır. Yılan Kale, bugünkü Adana-Ceyhan E-5 Karayolu üzerinde, Misis ile Ceyhan arasında birdenbire yükselen, ovaya hakim bir tepe üzerinde, karayolundan 3 km içeride yer alır İç Anadolu'dan gelip Gülek Boğazı yoluyla Adana, Misis, Payas ve Antakya'dan geçen tarihi ordu ve kervan yolunun üzerinde bulunan Yılan Kale, dağ kaleleri zincirinin ilk halkasıdır tarihinde Koban muhacirlerinden Nogaylardan Abdülkadir Ağa tarafından yaptırılan camii Ceyhan ilçe merkezinde bulunmaktadır. Ceyhan ilçe merkezinde geniş bir meydan ortasında bulunan Ulu Cami, aynı zamanda Abdülkadir Ağa Camii ismiyle de tanınmaktadır. 62

75 Çalışacak Personelin Ve Bu Personele Bağlı Nüfusun Konut Ve Diğer Teknik / Sosyal Altyapı İhtiyaçları Planlanan proje ile ilgili olarak çalışanların yeme, içme, yıkanma, sohbet etme, televizyon v.s. ihtiyaçlarının giderileceği sosyal yapılar kurulacaktır. Ayrıca istihdam edilen personel yöre halkından tercih edileceği için çoğu çalışan mesai sonunda servisle evlerine bırakılacaktır. Şantiye alanında çalışanların her türlü ihtiyaçlarını giderebileceği gerekli donanım kurulacaktır. Çalışacak personelin konut ve diğer teknik sosyal altyapı ihtiyaçları için prefabrik yapılardan yararlanılacaktır Projenin Fayda-Maliyet Analizi Proje kapsamında yılda ,00 ton tüvenan Kalker üretilecek olup yıllık işletme geliri ve gideri aşağıda çıkarılmıştır. Yıllık İşletme Giderleri Tablo 33. Personel ve İşçilik Giderleri Personel ve Çalışma İşçilik Giderleri Süreleri (Ay) Ücret (TL) Adet Tutar (TL) Maden Mühendisi ,00 Şoför, Operatör ,00 Ateşçi ,00 Ocak İşçisi ,00 Paketleme Ustası ,00 Paketleme İşçisi ,00 Şoför (Paketleme) ,00 İdari Personel ,00 Toplam ,00 Toplam : ,00 TL bulunmuş ancak bu değer ,00 TL olarak alınmıştır. SSK işveren payı %24 İşsizlik işveren %2 Genel toplam : ,00 TL : ,00 TL : ,00 TL olarak alınmıştır. Patlayıcı Madde Giderleri 1 ton kalker üretimi için 0,75 TL patlayıcı madde gideri öngörülmektedir ton x 0,75 TL/ton= ,00 TL Akaryakıt Giderleri Akaryakıt giderleri aşağıdaki formüle göre hesaplanmıştır. AG=LF * 0.06*HP*3.785*MF*ÇG*ÇS AG: Akaryakıt gideri LF: Yükleme faktörü : 0.4 HP: Motor Gücü : 1600 HP (tüm araçların toplam Motor Gücü) 63

76 MF:Mazot fiyatı : 3.5 ÇG :Çalışma günü : 300 ÇS :Çalışma saati : 16 saat gün AG:0.4*0.06*1600*3.785*3.5*300*16 AG: ,20 TL olarak bulunmuş ancak bu değer ,00 TL olarak alınmıştır. Yağ ve Filtre Giderleri Toplam akaryakıt giderinin 1\10 alınmıştır ,00 TL Elektrik Gideri Paketleme Tesisi Yıllık elektrik Gideri: ,00 TL/Yıl Kırma Eleme Tesisi Yıllık Elektrik Gideri: ,00 TL/Yıl Toplam : ,00 TL/Yıl Bakım Onarım Yedek Parça Gideri Bu kalem için ,00 TL harcama öngörülmüştür. İşletme Malzemesi Giderleri İşletmede kullanılan ve teknik ömrü 1 yılı geçmeyen kazma kürek s. Gibi malzeme gideri için ,00 TL öngörülmüştür. İaşe Giderleri 1 personel için 12 TL/Gün iaşe masrafı üzerinden 40 işçi x 12 TL/Gün=480 TL/Gün 480 TL/gün x 300 gün/yıl = TL/yıl Nakliye Giderleri 0.50 TL/Ton x ton= ,00 TL Beklenmeyen İşletme Giderleri Buraya kadar olan sabit yatırım giderlerinin %10 u alınmıştır ,700,00 * %10 = ,00 ancak bu kalem ,00 TL olarak alınmıştır. Mera Yıllık Kullanım Bedeli Bu değer ,00 TL olarak alınmıştır. Yıllık Ruhsat Harcı Bu değer 4.000,00 TL olarak alınmıştır. 64

77 Tablo 34. Yıllık İşletme Giderleri GİDER CİNSİ TUTARI (TL) İşçilik ve Personel giderleri ,00 Patlayıcı madde giderleri ,00 Akaryakıt giderleri ,00 Yağ ve filtre giderleri ,00 Elektrik Giderleri ,00 Bakım onarım ve yedek parça giderleri ,00 İşletme malzemesi giderleri ,00 İaşe giderleri ,00 Nakliye giderleri ,00 Beklenmeyen giderler ,00 Yıllık Mera kullanım giderleri ,00 Yıllık ruhsat harcı giderleri 4.000,00 TOPLAM ,00 Ocakbaşı Maliyeti: ,00 TL/ Ton = 5,84 TL/Ton Ocakbaşı Satış tutarı: Ocakbaşı maliyeti %24 artırılarak hesaplanmıştır. 5,84 x%24=1,40 5,84+ 1,40= 7,24 TL Yıllık İşletme Gelirleri 7,24 TL X Ton = ,00 TL Tablo 35.Yıllık İşletme Karı CİNSİ TUTARI (TL) Yıllık proje gelirleri ,00 Yıllık proje giderleri ,00 Proje brüt karı ,00 Devlet hakkı ,00 Ek devlet hakkı 86880,00 Vergi ve Stopajlar ,00 Kullanılabilir kar ,00 Proje kapsamında ,00 TL lik yatırım maliyeti olup, projenin yıllık net karı ,00 TL dir. Bu sonuçlara göre; ,00 TL / ,00 TL= 3,9 yıl sonra proje net kara geçecektir. Tablo 36. Projenin Ülke Ekonomisine Katkısı Vergi Öncesi Kar ,00 Kurumlar Vergisi ,00 S.S.K İşsizlik İşveren 24660,00 Devlet Hakkı ,00 Mera Hakkı 40000,00 Toplam ,00 Buna göre ruhsat sahibi şirket anılan sahadan devlete toplam ,00 TL katkı sağlayacaktır. Ayrıca üretilecek kireç ürünleri ihraç edileceğinden dolayı da ülke ekonomisine katkı sağlayacaktır. Sahada planlanan kapasite için olabilecek yatırımlar ve işletme sermayesi işletmeci tarafından karşılanacak durumdadır. 65

78 Projeden Etkilenen Yerleşim Yerleri Faaliyet alanı Doğu-Kuzeydoğu istikametinde 1900 m. mesafede Hamdilli Beldesi, Güney istikametinde 1020 m. mesafede Yörükler Mahallesi, Güneybatı istikametinde 1060 m. mesafede Kalteke Mahallesi, Batı istikametinde 350 m. mesafede Adatepe Mahallesi, Güneydoğu istikametinde 2350 m. mesafede Değirmendere Köyü, Güneydoğu istikametinde yaklaşık 3000 m. mesafede Erenler Köyü bulunmaktadır. Planlanan faaliyetle ilgili olarak projede belirtilen tüm önlemler alınacaktır Projenin Ekonomik Ömrü ve Ekonomiye Katacağı Katma Değer Planlanan faaliyetle ilgili olarak ocakta üretilmesi planlanan yıllık toplam tüvenan kalker miktarı ton/yıl dır. Ocak çalışma alanında hesaplanan işletilebilir toplam rezerv miktarı ise ,2 ton dur (Bkz. Bölüm 2.3.1). Tespit Edilen Rezerve ve Yıllık Üretim Planına Göre Projenin ömrü; ,2 ton / ton/yıl 17,1 yıl olarak hesaplanmıştır. Planlanan faaliyetle ilgili olarak ocakta hesaplanan işletilebilir rezerve göre proje ömrü yaklaşık 17 yıl olarak hesaplanmıştır. Kırma-Eleme Tesisi ve Kireç Söndürme ve Paketleme Tesisinde doğrudan ve dolaylı olarak tesis ömürleri ocakla ilişkilidir. Bu Tesislerin hammadde kaynağı ocak olacaktır. Planlanan proje ile ilgili olarak proje ömrü yaklaşık 17 yıl olarak öngörülmektedir. Fakat ocakta yeni rezerv tespit çalışmalarının yapılması, makine-ekipman revizyonları ile proje ömrü uzayabilecektir. Maden ruhsatları genelde 10 yıl süreli verilmektedir. Proje sahasında işletme ruhsat süresinin sonunda, sahadaki rezerv durumuna göre gerekli izinlerinin uzatılması için ilgili kurumlara başvuruda bulunulacaktır Diğer Hususlar Faaliyetle ilgili olarak belirtilecek başka bir husus bulunmamaktadır. BÖLÜM 4. FİZİKSEL VE BİYOLOJİK ÇEVRENİN ÖZELLİKLERİ, DOĞAL KAYNAKLARIN KULLANIMI, PROJENİN ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER (Bölgesel Ve Çalışma Alanı Baz Alınarak Mevcut Ve Planlanan Durum Verilmelidir) 4.1. Arazi Kullanım Ve Mülkiyet Durumu İ.R ruhsat numaralı II(a) Grubu Maden (Kalker) Sahasında belirlenen proje alanının tamamı mera alanı içinde kalmaktadır. Faaliyet alanı Devletin Hüküm ve Tasarrufu altında olup maden sahası ruhsatı Baykal Kireç San. ve Tic. Ltd. Şti. uhdesindedir (Bkz. Ek-1). Proje alanının koordinatları Tablo 8. de verilmiştir. Ruhsat sahasında kalker mostra vermiş durumda olup sahayı yüzeylemiştir. Proje alanında sıyrılabilecek bir üst toprak tabakası mevcut değildir. Fakat üst toprak sıyrılabilecek alanlarla çalışma esnasında karşılaşılması durumu göz önünde bulundurularak proje alanı içinde üst torak depolama alanı belirlenmiştir (Bkz. Tablo 15). Proje alanı arazi kullanımı ile ilgili alanlar Tablo 16. da verilmiştir. 66

79 Toprak Özellikleri II (a) GRUBU MADEN (KALKER) OCAĞI VE KIRMA-ELEME TESİSİ KAPASİTE a) Toprak Yapısı Ve Arazi Kullanım Kabiliyeti Sınıflaması Toprak gruplarıyla ilgili bilgilerin hazırlanmasında referans olarak Mülga Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü (KHGM) nün 1/ ölçekli Adana İli arazi varlığı haritasından faydalanılmıştır. KHGM ne ait toprak sınıflamaları olan büyük toprak grupları, arazi kullanım kabiliyet sınıfı, erozyon derecesi ve arazi kullanımı sınıflandırmaları yapılmıştır ve aşağıda alt başlıklar halinde sunulmaktadır. Proje alanı T.C. Başbakanlık Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğünün Adana İli için hazırladığı Arazi Varlığı haritasında M2Ot.4/VII es, M29, M lejantlıdır. Projeye ait Arazi Varlığı Haritası Şekil 21. ve EK-19. da verilmiştir. Şekil 21. incelendiğinde faaliyet alanının, işlemeli tarıma uygun olmayan veya sınırlı olarak uygun olan araziler, orman rejimindeki araziler olarak adlandırılan arazi içinde kaldığı görülmektedir. Toprak grubu; Büyük Toprak grubu kahverengi orman toprağı, diğer toprak özelliklerinden taşlı özelliğinde, su erozyon derecesi 4 (çok şiddetli), şimdiki arazi kullanma şekli mera, arazi kullanma kabiliyeti sınıfı VII, alt sınıfı se dir. 67

80 Şekil 21. Faaliyet Alanı Arazi Varlığı Haritası 68

81 Büyük Toprak Grubu Kahverengi Orman Toprakları Şist, serpantin ve kristal kireçtaşı üzerinde; orman ve çalı örtüsü altında, zayıf-ileri derecede katmanlaşmış Kireçsiz Kahverengi Orman Toprakları oluşmuştur. Tipik profilde, üstte koyu gri kahverengi Al, altta daha kırmızı, bünyece daha ağır yahut yapıca farklı B, en altta C, R ya da her ikisi bir arada bulunur. Şist üzerinde toprak açık renklidir. Kireç taşı üzerindeyse, özellikle B daha kırmızıdır. Oluşumda üst toprakta organik madde birikmesi kireç yıkanması oksitlenme, kil, Fe-Al oksitlerin A dan B ye yer değiştirmesi işlemleri etkindir. Fakat, dik-sarp eğimlerde zayıf Al oluşumundan başka gelişme görülmez. Kireçsiz kahverengi Oluşumunu gösteren kalkerler eski olup permien yaşlıdır. Şistler Devoniene ve serpantin mesozoike aittir. Serpartin ve bazı şistlerden ayrışan materyal serbest kireçten yoksundur. Kireç taşından ayrışan materyal yüksek oranda kireçlidir. Yoğun yağış altında ve uzun zaman içinde profilden yıkanmıştır. Toprak kireç taşına oturmasına rağmen köpürmez. Ancak üstteki çakılların ayrışmasıyla toprağa katılan kireç hızla yıkanırsada oluşumunu geriletir. Bu nedenle ph ve bazla doyma yüksektir. Adana ilinde bu topraklar ilin kuzeyinde çok geniş yayılım alanına sahiptirler. Yayılım alanının Güneyinde kahverengi orman toprakları kuzeyinde kireçsiz kahverengi topraklarla sınırlanırlar. Batıda Pozantı nın kuzey doğusunda yer alan Kamışlı bucağından doğuya doğru Seyhan ve Göksu nehri Harlop a kadar sınır teşkil eder. Harlop tan sonra Kireçsiz Kahverengi Orman Toprakları ırmağın güneyine geçer ve ırmağın yaklaşık km. güneyinden Kahramanmaraş il hududuna kadar yayılırlar. Kuzeyde Tufanbeyli ilçesi 5-10 km. güneyine kadar, kuzeybatı da Kayseri il sınırına kadar yayılım gösterirler. İldeki alanları hektardır. Bunun 431 hektarı I. Sınıf, 383 hektarı II. Sınıf, 4112 hektarı III. Sınıf, hektarı IV. Sınıf, hektarı VII. Sınıftır. Arazi Kullanım Kabiliyeti Sınıfı VII. Sınıf Arazi Özellikleri Bu sınıfa giren topraklar; çok dik eğim, erozyon, toprak sığlığı, taşlılık, yaşlık, tuzluluk veya sodiklik gibi, kültür bitkilerinin yetiştirilmesini engelleyen çok şiddetli sınırlandırmalara sahiptir. Fiziksel özellikleri tohumlama ve kireçleme yapmak; kontur karıkları, drenaj hendekleri, saptırma yapıları ve su dağıtıcıları tesis etmek gibi iyileştirme, koruma ve kontrol uygulamalarına elverişli olmadığından, çayır ve mera ıslahı için kullanılma olanakları da oldukça sınırlıdır. Bazı yerlerde toprak muhafaza önlemleri almak veya ot tohumu aşılaması yapıldığı, hatta istisnai bazı hallerde kültür bitkileri bile yetiştirildiği olursa da bu gibi durumlar VII. Sınıf araziler için genel bir özellik sayılamaz. VII. sınıf araziler hektarla il yüz ölçümünün % 50.9 unu kaplamaktadır. % 0.09 unu Aluviyal, % 1.9 unu Hidromorfik Aluviyal, % 0.06 sını Sahil Bataklıkları, %0.08 ini Koluviyal, % 48.3 ünü Kahverengi Orman, % 39.9 unu Kireçsiz Kahverengi Orman, %4.9 Kırmızı Akdeniz, % 2.2 sini Kalkersiz Kahverengi, %0.09 unu Rendzina, % 0.03 Bazaltik Topraklar oluşturmaktadır. Bu sınıf toprakların % 2 si düz, düze yakın, % 0.5 i hafif, %0.5 i orta, %97.0 ı dik veya daha fazla eğimlidir. % 2 si derin, % 0.2 si orta derin, % 13 ü sığ, % 84.6 sı çok sığdır. 69

82 Tablo 37. VII. Sınıf Arazilerin Alt Sınıfları Alt sınıf Alan Yüzde VII e ha % 19 VII es ha % 82.2 VII se ha % 15.8 VII ws ha % 1.9 İl genelinde bu sınıf arazilerin hektarında kuru, 1352 hektarında sulu tarım yapılmakta, 2787 hektarında bağ, 300 hektarında zeytin, 28 hektarında kuru bahçe, hektarı çayır-mera, hektarı orman- funda örtüsü, 3773 hektarı yerleşim alanı halindedir. Arazilerin Tarımsal Potansiyellerine Göre Sınıflandırılması Toprak topoğrafya özellikleri ile birlikte iklim şartları mevcut sulama durumu ve arazinin kullanılma şekli de dikkate alınarak yapılan bu sınıflandırmaya göre araziler, tarımsal potansiyelleri itibariyle 4 grupta toplanmıştır. 1- Birinci derecede önemli tarım arazileri(mutlak tarım arazileri) 2- İkinci derecede önemli tarım arazileri (Ülke ekonomisinde önemli yeri olan tahıl ve bazı endüstri bitkileri yetiştirilen ve yetiştirilmesine uygun araziler) 3- Üçüncü derecede önemli tarım arazileri ( Tesisi edilmiş bağ- bahçe ve özel ürün arazileri) 4- Diğer araziler (İşlemeli tarıma uygun olmayan veya sınırlı olarak uygun olan arazilerle orman rejimindeki araziler) Faaliyet alanı ve çevresinde arazi tarımsal potansiyeli açısından önemli sayılan alanlar içerisinde yer almamakta olup faaliyet alanı diğer araziler grubunda yer almaktadır. Bu grupta ilk üç grubun dışında kalan arazilerle orman rejimindeki bütün araziler bu grupta yer alır. Bu arazilerin toplam hektarlık bir oranla il yüzölçümünün % 70.8 ini teşkil etmektedir. b) Yamaç Stabilitesi Faaliyet alanında açık ocak işletmeciliği şeklinde çalışılacaktır. ÇED izni talep edilen alanlarda yamaç eğimleri %5 ila %50 arasında değişmektedir. Faaliyet alanlarında basamak şev açıları 75 o olarak belirlenecektir. Çalışmalar basamaklar oluşturularak yapılacaktır. Faaliyet esnasında yamaç stabilitesi sağlanmış olacaktır. c)erozyon Toprakların erozyon açısından sınıflandırılmasında KHGM tarafından hazırlanan sınıflandırma kullanılmıştır. Buna göre erozyon dört derecede sınıflandırılmaktadır: 1. Derece: Hiç veya az erozyon 2. Derece: Orta erozyon 3. Derece: Şiddetli erozyon 4. Derece: Çok şiddetli erozyon 70

83 Proje alanında 4. derece erozyona sahip topraklar söz konusu sahada baskın olarak gözlenmektedir. Çalışmalar devam ederken bir taraftan da ağaçlandırma çalışmaları yapılacaktır. Erozyon önlenmiş olacaktır. d)proje Kapsamında Yapılacak İş Ve İşlemler Kapsamında Toprağa Etkiler Ve Alınacak Önlemler (arazi hazırlık, inşaat, işletme ve İşletme sonrası) Proje alanı genel yapısı itibari ile kalker mostralarının görüldüğü, herhangi bir orman örtüsü olmayan, toprak yapısı gelişmemiş taşlık bir arazi şeklindedir. Faaliyet alanında projeden etkilenecek toprak yapısı bulunmamaktadır. Planlanan faaliyetler kapsamında (arazi hazırlık, inşaat, işletme ve İşletme sonrası) arazide topografik bozulmalar olacaktır. Ocak sahasında basamaklar oluşturularak açık ocak işletmeciliği şeklinde çalışılacaktır. Üretimi tamamlanan basamaklarda ağaçlandırma yapılacaktır. Ağaçlandırma öncesinde ocak basamaklarına nebati toprak serme işi yapılacaktır Jeolojik Özellikler a) Bölge Jeolojisi (İlgili Kesitler ve Haritalar)Yörenin Genel jeolojik Özellikleri Proje alanı Büyük Çukurova ovasının doğuda kalan bölümünü oluşturan Ceyhan segmenti üzerinde; aşağıdaki şekilde (Şekil 22) görüleceği gibi ovanın içerisinde bir ada gibi duran Adatepe üzerinde yer almaktadır. 71

84 Şekil 22. Proje Alanı Yakın Çevresi Jeoloji Haritası Çukurova, Toros dağlarının oluşumunu sağlayan Alp Orojenezi sonrasında meydana gelen büyük Çukurova baseninin Eosen döneminden itibaren dolmaya başlayan örtü kayaları ve alüvyon çökellerinin oluşturduğu büyük bir çökel havzasıdır. Nur dağları bu büyük havzanın ortasında Misis-Andırın hattı olarak adlandırılan ikinci bir çökel havzası niteliğindedir. Bu havzada önce Üst Eosen Oliosen döneminde Bulgurkaya Olistostromu (Tbul) adı verilen ve denizel bir matriks içinde dev olistolitler (Mesozoik kireçyaşları ve ofiyolit blokları) barındıran kaotik bir istif depolanmaya başlamıştır. Daha sonra sırasıyla: Alt Miyosen yaşlı türbiditik karakterli ve slamplı deforme olmuş kumtaşı-şeyl 72

85 ardalanmasından oluşan Gebenköy Formasyonu (Tge), Alt-Orta Miyosen yaşlı orta-kalın tabakalı kumtaşı ve şeyl ardalamalı Kızıldere Formasyonu (Tkl) ve yine aynı yaşta aynı birimlerden oluşan türbiditik karakterli Karataş Formasyonu (Tka) izlenmektedir. Bu formasyonlardan sonra havzanın genelinde yaygın olarak gözlenen Orta-Üst Miyosen yaşlı Kuzgun Formasyonu (Tku), Üst Miyosen Pliyosen yaşlı Handere Formasyonu (Tha), havzanın doğu kısımlarında erapsiyon yaşı Üst Pliyosen olarak belirlenmiş olan Delihalil bazalt volkanit ve tüfleri yüzeylemektedir. Tüm bu formasyonların üzerinde Üst Pliyosen Kuvaterner dönemlerini temsil eden Kaliçi oluşumları ve geniş bir alanı kapsayan taraça ve alüvyon birikintileri yer almaktadır. b) Proje Alanı Jeolojisi (İlgili Kesitler Ve Haritalar) Proje alanı ve yakın çevresi, Çukurova basenini dolduran Quvaterner yaşlı genç alüvyon örtü ve bu büyük alüvyon düzlüğü içinde bir ada gibi duran Üst Eosen - Oligosen yaşlı Bulgurkaya Olistoromunu oluşturan matriks ve blok kayalarından oluşmaktadır (Bkz. Ek-6, 1/25000 Ölçekli Jeoloji Haritası ). Proje alanı, Ek-6 da yer alan 1/10000 ölçekli harita da görüleceği gibi ova içinde bir ada (Adatepe) oluşturmakta olan Mesozoik yaşlı Kireçtaşı bloğu üzerinde yer almaktadır. Kireçtaşı bloğu Ada tepenin tamamını oluşturur. Oldukça sarp bir kayalık görünümüne sahip olan kireçtaşı mavimsi gri renkli, bol çatlaklı, masif görünümlü ve çekiç darbeleriyle bile zor kırılan sertliktedir. Kayacın fiziksel ve kimyasal özellikleri şöyledir: Fiziksel özellikleri: Kireçtaşlarının mıcır yapımına uygun olup olmadıklarını belirlemek için sahanın değişik noktalarından çekiçle kırılarak temsili numuneler alınmış; mineralojik, petrografik olarak incelenmiş, kimyasal testlere tabi tutulmuştur (Bkz. Bölüm , Ek-24 ve Ek-28) Kimyasal Özellikleri: Ek-28 de sunulan rapora göre alınan örnekte % 97,27 CaCO 3 ve % 1,55 MgCO 3, %0,24 Fe ve %54,50 CaO, %0,75 MgO olduğu tespit edilmiştir. Kayacın bu özellikleri ile gerek kireçtaşı (fırıntaşı) gerek beton agregası ve çimento sanayinin hammaddesi olarak değerlendirilmesinin uygun olduğu tespit edilmiştir. c) Depremsellik Doğal Afet ve Deprem Riski Değerlendirmesi Proje alanı, hemen doğusundan geçen Karataş-Yumurtalık fay zonu ve batı kesiminden geçen Misis-Andırın fay kuşakları arasında yer almaktadır. Daha uzak mesafede olmakla beraber sahayı ciddi şekilde etkileme potansiyele sahip Doğu Anadolu Fay zonu sahanın yaklaşık 100 km doğusundan geçmektedir. Bütün bu fay kuşakları proje alanını aktif olarak etkileyecek depremler üretme potansiyeline sahip olan kuşaklardır. Proje alanı, aşağıdaki Şekil 23. de görüleceği gibi Türkiye Deprem Bölgeleri Haritasında II. Derece deprem bölgesi zonu içinde kalmaktadır tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. 73

86 Şekil 23. Adana İli Deprem Haritası, Proje alanı gösterimi ( ) d) Proje Kapsamında Yapılacak İş Ve İşlemler Kapsamında Jeolojik Etkiler Ve Alınacak Önlemler (Arazi Hazırlık, İnşaat, İşletme Ve İşletme Sonrası) Proje alanı alüvyon içinde bir ada gibi duran Mesozoik yaşlı kireçtaşından oluşmuştur. Proje alanı mera vasfında olup kurak bir arazidir. Taşlık, kayalık bir yapıya sahip olup üzerinde önemli sayılacak toprak örtüsü birikimi oluşmamıştır. Bu nedenle faaliyet öncesinde mevcut nebati toprak örtü kazılmasına gerek olmayacaktır. Faaliyet sonrası (maden işlemi terk edilirken) proje alanında doğaya yeniden kazandırma çalışmaları kapsamında terkedilen alanın üzeri nebati toprak ile kaplanıp ağaçlandırılacaktır Hidrolojik Özellikler a)proje Alanı Ve Bölgenin Hidrolojik Özellikleri Proje alanı Ceyhan Nehrinin oluşturduğu büyük alüvyon ovasının ortasında küçük bir ada konumundadır. Adadan kaynaklanan hiçbir akar su kaynağı yoktur. Sadece alüvyon ovasının içinden geçen; Toros dağlarının ve Kızıldağın önemli bölümlerinin 74

87 sularını taşıyan çok büyük bir nehir olan Ceyhan Nehri proje alanın 5-6 km kuzeyinden geçmektedir. b) Projenin Göl, Baraj, Gölet, Akarsu ve Diğer Sulak Alanlara Göre konumu Proje alanı ve yakın çevresinin tek önemli akarsu kaynağı olan Ceyhan Nehri ve kolları olup proje alanının birkaç kilometre kuzeyinden geçmektedir. Ceyhan Nehri dışında proje alanı yakın çevresinde baraj, Gölet ve diğer sulak alanlar bulunmamaktadır. c) Yüzeysel Su Kaynaklarının Mevcut ve Planlanan Kullanımı (İçme, Kullanma, Sulama Suyu, Elektrik Üretimi, Göl, Gölet, Su Ürünleri İstihsali, Ulaşım, Turizm, Spor ve Benzeri Amaçlı Su ve/veya Kıyı Kullanımları, Diğer Kullanımlar) Proje alanının yakınlarından geçen Ceyhan Nehri üzerinde hem sulama hem de enerji üretimi amaçlı büyük bir baraj olan Aslantaş barajı bulunmaktadır. Aşağıdaki şekilde görüleceği gibi barajın suları büyük kanallarla tüm ovayı sulamaktadır. DSİ 6. Bölge Müdürlüğü nce hazırlanmış 1/ ölçekli Hidroloji haritasından alınan Şekil 24. de görüleceği gibi proje alanı İşletme halinde olan Aşağı Ceyhan Aslantaş I. Merhale Sulaması ve Aşağı Ceyhan Aslantaş II. Merhale Projesi Değirmendere-Abidiye Sulaması proje alanını da kapsayan geniş bir alanı sulamaktadır. Şekil 24. Proje alanı Hidroloji Haritası Bu proje kapsamında yapılmış olan BS-0 ana sulama kanalı üzerinden taşınan sular, kanaletler yardımı ile Ceyhan ovasının tamamına yakını sulanmaktadır. Proje alanı ova içinde ada gibi duran bir tepelik olduğundan sulama suyu proje alanı içinde kalmakla beraber topografik konumu nedeniyle su kanallarından cazibe ile sulanabilir bir alan değildir. 75

88 d) Proje Kapsamında Yapılacak İş ve İşlemler Kapsamında Hidrolojik Etkiler ve Alınacak Önlemler (Arazi hazırlık, İnşaat, İşletme ve işletme sonrası) Proje alanı yakınında yüzey suyu bulunmamaktadır. Ancak proje alanının yakınlarından geçen sulama suyu kanalı bulunmaktadır. Proje kapsamında yapılacak çalışmalardan bu kanalın etkilenmemesi için gereken her türlü tedbir alınacaktır. Yapılacak olan patlatmalar DSİ Jeoteknik Hizmetler ve YAS Daire Başkanlığı nın izin verdiği patlayıcı madde miktarları kullanılarak yapılacaktır Hidrojeolojik Özellikler a)proje Alanı ve Bölgenin Hidrojeolojik Özellikleri Proje alanı Ceyhan Nehri alüvyon ovası içinde yer almaktadır. Alüvyon ovası, tane boyu kum ve çakıl olan sediman katmanlarına sahip olduğundan akifer özelliği taşır. Alüvyon katmanlarının yönelimi Ceyhan Nehri ile uyumlu bulunduğundan beslenme potansiyeli oldukça yüksektir. Bu nedenle alüvyon ovanın kum ve çakıl seviyeleri oldukça verimle rezervuarlar oluşturmaktadır. Ova içinde bu rezervuar alanlarında açılmış pek çok kuyu faal halde bulunmaktadır. Proje alanının hemen batısında bulunan Abidinağa çiftliği içinde açılmış DSİ tarafından ruhsatlandırılmış 3 adet su kuyusu bulunmaktadır ve büyük olasılıkla bu kuyular Alüvyon rezervuarından beslenmektedir. Alüvyon haricindeki temel kaya birimleri çoğunlukla geçirimsiz bir matriks içinde değişik litolojilere sahip kaya bloklarından oluşmaktadır ve her kaya bloğunun hidrojeolojik özelliği o bloğu oluşturan kayanın litolojisine göre değişmektedir. Proje alanını oluşturan birim bir kireçtaşı bloğudur. Kireçtaşları yaygın çatlak sistemlerine sahip olduğundan akifer özellik taşır. İçinde bulunduğu denizel matriks geçirimsiz olduğundan rezervuar kaya olma özelliği kazandırır. Ancak birim, sadece bir blok olduğundan önemli bir rezervuar potansiyeli taşımamaktadır. Birimin geçirimsiz matriksle olan kontağı alüvyon seviyesinin altında bulunduğundan herhangi bir kaynak oluşturmamıştır. Proje alanının doğu kesiminde başka kireçtaşı blokları bulunmaktadır. Bu kireçtaşları da akifer özellik taşırlar ve geçirimsiz bir matriks içinde bulunduğundan rezervuar özelliği taşırlar. Kireçtaşı matriks kontağı alüvyon seviyesinden oldukça yukarılarda bulunduğundan kaynak oluşumuna uygundur. Yakın çevrede bazı yerleşim merkezlerinin içme ve kullanma suyu ihtiyacı bu tür kaynaklardan karşılanmaktadır. Su potansiyeli taşıyan diğer bir kayaç türü de Kaliçilerdir. Kaliçiler geçirimsiz kayaçların yüzeyinde oluşan yarı kaya yarı toprak özelliği taşıyan yarı geçirimli yüzeysel bir oluşumdur. Bu kayaçlar su potansiyeli taşımasının nedeni aldığı sudan daha yavaş su boşaltma özelliğidir. Yağmur sularını sünger gibi emer ama yarı geçirimli özelliği nedeniyle yavaş yavaş iletir. Bu özelliği ile iyi bir rezervuar kayacı özelliği taşır. Ancak kalınlıkları en fazla metre kadar olduğundan önemli bir potansiyel oluşturamazlar. b)yüzeysel Su Kaynaklarının Hidrojeolojik Özellikleri Proje alanının yaklaşık 1850 m doğusunda bulunan Hamdilli Yerleşkesinin içme suyunu karşılayan Hamdilli kaynağı bulunmaktadır. Hamdilli kaynağının ölçülen debisi 6-9 l/s dir. Kaynak, alüvyon örtü içinden çıkıyor gibi gözükse de aslında kaynağın çıkış noktası Hamdilli yerleşkesinin doğusunda yer alan kireçtaşının alüvyon örtü altında kalan uzantısının matriks ile olan kontağındadır. 76

89 Diğer bir yüzeysel su kaynağı Ruhsat sahasının üzerinde bulunduğu Adatepe nin doğu yamacında yer alan Kür Pınarı kaynağıdır. Tipik bir Kaliçi kaynağı olan bu pınarın ölçülen debisi 0.2 l/s olup gerek içme gerekse de kullanma suyu olarak hiçbir ekonomik değeri bulunmamaktadır. Yine Adatepe nin güneydoğu yamacında açılmış olan bir keson kuyu da Kaliçi içinde açılmış olup kuyu tabanında kaliçiden sızan az miktardaki su bulunmaktadır. c) Yer altı ve Termal Su Kaynaklarının Hidrojeolojik Özellikleri (Su seviyeleri, Miktarları, Emniyetli Çekim Değerleri, Kaynakların Debileri, Mevcut ve Planlanan Kullanım) Yörede Termal su kaynağı bulunmamaktadır. Proje sahası geniş alüvyon ovası ortasında bulunduğundan çok geniş alanlara yayılmış Alüvyon akiferine sahiptir. Buna karşın yöre DSİ nin Aşağı Ceyhan Aslantaş- Cevdetiye II Merhale Sulama Suyu Proje alanı içinde kaldığından sulama için yer altı suyuna ihtiyaç bulunmamaktadır. Çevrede nüfus yoğunluklu alanlar ve sanayi tesisi bulunmadığından kullanma suyu ihtiyacı fazla değildir. Bu nedenle yer altı su kullanımına ilişkin herhangi bir planlama ihtiyacı bulunmamaktadır. d) Proje Kapsamında yapılacak iş ve işlemler kapsamında hidrojeolojik etkiler ve alınacak önlemler (arazi hazırlık, inşaat, işletme ve İşletme sonrası) Projenin uygulama aşamasında yapılacak patlatmalardan Adatepe kireçtaşı bloğunun yer altı suyu potansiyelini etkileme olasılığı bulunmakla beraber halen bu rezervuardan yararlanan herhangi bir YAS kuyusu bulunmamaktadır. Ancak proje alanının 1750 metre doğusunda Hamdilli Su Kaynağı ve proje sahasının batı kısmında çiftlik içinde açılmış ruhsatlı su kuyuları bulunmaktadır. Bu kuyuların ve kaynağın proje sahasında yapılacak patlatmalardan etkilenme olasılığı olup olmadığını proje başlamadan önce araştırmanın uygun olacağına karar verilmiş ve Çukurova Üniversitesinden, ilgili konularda uzman olan öğretim üyelerinden oluşan, bir heyete araştırma yaptırılmıştır. Maden, Jeoloji ve Çevre Mühendisliği bölümlerinden 4 profesörden oluşan kurulun araştırmaları sonunda hazırladıkları rapor ekte (EK-24 ) sunulmuştur. Araştırma sırasında proje sahasında ekteki (Ek-6) haritada gösterilen noktada patlatma yapılmış ve etkileri yine haritada gösterilen, ikisi proje alanının batısında bulunan ÇSK1 ve ÇSK2 kuyularının 2-3 m yakınına ve üçüncüsü Hamdilli kaynağı yakınına yerleştirilen titreşim kayıt cihazı ile ölçülmüştür. Patlatma 120 delikli olup toplam 2500 kg Anfo, 60 kg dinamit kullanılmış ve gerçekleşen patlatmada oluşan titreşim ölçümlerinin çok küçük (0.156 ila mm/s) değerlerde kaldığı belirlenmiştir. Araştırmayı gerçekleştiren heyetin görüşlerine göre bu büyüklükte bir titreşiminden ne kaynak ne de su kuyularının etkilenmesi mümkün değildir. 77

90 Meteorolojik ve İklimsel Özellikler a) Bölgenin Genel ve Lokal İklim Koşulları Bölge İklimi Akdeniz ikliminin karakteri yazlar sıcak ve kurak, kışların ılık ve yağışlı olmasıdır. Adana ilinin kuzey kısımları yüksek dağlarla çevrilmiş olması dolayısıyla kuzey rüzgarlarına karşı kapalı oluşu yaz aylarının çok sıcak geçmesine neden olmaktadır. Yağışların yarısı kış aylarında diğer yarısı da ilkbahar ve sonbaharda görülmektedir. Yaz sıcakları umumiyetle Mart ayında başlamakta Kasımda son bulmaktadır. Yükselti arttıkça ve daha kuzeye gidildikçe iklim daha serin bir hal alır. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve yağışlıdır. Yağışlar kışın kar şeklinde, ilkbaharda yağmur şeklindedir. Meteoroloji Genel Müdürlüğü tarafından çalıştırılan, saatlik ölçüm yapan ve proje alanına en yakın meteoroloji istasyonu olan Ceyhan Meteoroloji İstasyonu ndan temin edilen yılları arasında ölçülen değerlerden elde edilen meteorolojik veriler Ek- 26 da sunulmuştur b) Bölgenin Basınç, Nem, Sıcaklık ve Yağışın Sözel ve Grafiksel Dağılımı Basınç yılları arasını kapsayan kayıtlara göre, min. basınç hpa, maksimum basınç 1030,9 hpa, ortalama basınç yıllık değeri ise hpa dır (Bkz. Tablo 38.). Tablo 38. Basınç Değerleri-Aylık-Yıllık Parametre Ortalama Basınç (hpa) Maksimum Basınç (hpa) Minimum Basınç (hpa) Rasat S. (YIL) AYLAR ( ) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık ,

91 Şekil 26. Basınç Dağılım Grafiği-Aylık Sıcaklık Dağılımı yılları arasını kapsayan kayıtlara göre minimum sıcaklık -8.2 C, maksimum sıcaklık 44.0 C, ortalama sıcaklık yıllık değeri 17.9 C dir (Bkz. Tablo 39.). Tablo 39. Sıcaklık Değerleri-Aylık-Yılık Parametre Ortalama Sıcaklık ( C) Minimum Sıcaklık ( C) Maksimum Sıcaklık ( C) Rasat S. (YIL) AYLAR ( ) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık

92 Şekil 27. Sıcaklık Dağılım Grafiği-Aylık-Yıllık Yağış yılları arasını kapsayan kayıtlara göre toplam yağış ortalaması yıllık değeri mm, maksimum yağış mm dir. (Bkz. Tablo 40) Tablo 40. Yağış Dağılımı-Aylık-Yılık Parametre Toplam Yağış Ortalaması (mm) Maksimum Yağış (mm) Rasat S. (YIL) AYLAR ( ) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık Şekil 28. Yağış Dağılım Grafiği-Aylık 80

93 Nem yılları arasını kapsayan kayıtlara göre ortalama nem yılık değeri %65.9, minimum nem ise % 0 dır. (Bkz. Tablo 41) Tablo 41. Nem Değerleri-Aylık-Yıllık Parametre Ortalama Nem (%) Minimum Nem (%) Rasat S. (YIL) AYLAR ( ) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık Şekil 29. Nem Değerleri Grafiği-Aylık c) Bölgenin Sayılı Günler Dağılımı Sayılı Günler (Kar, Dolu, Sis) Sayılı Günler (Kar Yağışlı, Kar Örtülü, Sisli, Dolulu, Kırağılı, Orajlı) yılları arasını kapsayan kayıtlara göre Kar, dolu ve sis ile ilgili değerler Tablo 42. de verilmiştir. Tablo 42 ye göre; Kar Yağışlı Günler Sayısı yıllık 0.1, Kar Örtülü Günler Sayısı yıllık 0, Sisli Günler Sayısı Ortalaması yıllık 18.2, Dolulu Günler Sayısı Ortalaması yılık 1.7, Toplam Orajlı Günler Sayısı Ortalaması yıllık 20.1, Kırağılı Günler Sayısı Ortalaması yıllık 16.3 dır. 81

94 Parametre Kar Yağışlı Günler Sayısı Kar Örtülü Günler Sayısı Sisli Günler Sayısı Ortalaması Dolulu Günler Sayısı Ortalaması Toplam Orajlı Günler Sayısı Ortalaması Kırağılı Günler Sayısı Ortalaması Tablo 42. Kar, Dolu, Sis Değerleri-Aylık-Yılık Rasat S. (YIL) AYLAR ( ) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık Şekil 30. Sayılı Günler (Kar Yağışlı, Kar Örtülü, Sisli, Dolulu, Kırağılı, Orajlı) Grafiği-Aylık Maksimum Kar Kalınlığı Tablo 43. e göre Maksimum Kar Kalınlığı yıllık 1 cm dir. 82

95 Tablo 43. Maksimum Kar Kalınlığı -Aylık-Yılık Parametre Maksimum Kar Kalınlığı (cm) Rasat S. (YIL) AYLAR ( ) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık d) Bölgenin Buharlaşma Durumu Şekil 31. Maksimum Kar Kalınlığı Yazların ılık ve kurak geçmesi nedenleriyle, Adana İlinde bulunan deniz, akarsular ve göller ile sulama kanallarından buharlaşmalar (Evaporation) meydana gelir. Rapor sonunda verilen Ceyhan meteoroloji istasyonuna ait verilerde buharlaşma bilgisi bulunmamaktadır. Bundan dolayı buharlaşma bilgisi ile ilgili bilgi için Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü'nden faaliyet alanına Ceyhan Meteoroloji İstasyonundan sonra en yakın meteoroloji istasyonu olan Adana Meteoroloji İstasyonuna ait buharlaşma verileri temin edilmiştir. Aylık ortalama açık yüzey buharlaşması ve günlük maksimum açık yüzey buharlaşmaları Tablo 44. de verilmiştir. Tablo 44. e göre Aylık Ortalama Açık Yüzey Buharlaşması yıllık mm, Günlük Maksimum Açık Yüzey Buharlaşması 42.9 mm dir. Tablo 44. Buharlaşma Değerleri-Aylık-Yılık Parametre Aylık Ortalama Açık Yüzey Buharlaşması (mm) Günlük Maksimum Açık Yüzey Buharlaşması (mm) Rasat S. (YIL) AYLAR ( ) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık

96 Şekil 32. Buharlaşma Değerleri Grafiği-Aylık e) Bölgenin Rüzgar Sözel ve Grafiksel Dağılımı (Aylık, Mevsimlik ve Yılık Rüzgar Diyagramları, Hakim Rüzgar Yönleri, Kuvvetli, Rüzgarlı ve Fırtınalı Günler) Rüzgar Tablo 45. Ceyhan İlçesi Rüzgâr Hızları ( ) AYLAR N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Ortalama

97 Şekil 33. Hızlarına Göre Yıllık Rüzgâr Diyagramı Tablo 46. Ceyhan İlçesi Rüzgâr Esme Sayıları ( ) AYLAR N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık TOPLAM Tablo 46 ya göre I. hakim rüzgar yönü N, II. hakim rüzgar yönü S, III. hakim rüzgar yönü SE dir. 85

98 Şekil 34. Esme Saylarına Göre Yıllık Rüzgâr Diyagramı Tablo 47. Ceyhan İlçesi Rüzgâr Esme Sayıları ( ) Mevsimlik AYLAR N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW İlkbahar Yaz Sonbahar Kış

99 Şekil 35. Mevsimlik Rüzgâr Esme Sayıları Diyagramları 87

100 Şekil 36. Aylık Rüzgâr Esme Sayıları Diyagramları (ı) 88

101 Şekil 37. Aylık Rüzgâr Esme Sayıları Diyagramları (ıı) 89

102 Şekil 38. Aylık Rüzgâr Esme Sayıları Diyagramları (ııı) 90

103 Şekil 39. Aylık Rüzgâr Esme Sayıları Diyagramları (IV) 91

104 Tablo 48. Aylık Ortalama Rüzgâr Hızları ( ) Rasat S. (YIL) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık Ortalama Rüzgâr Hızı (m_sec) ,5 Şekil 40. Aylık Ortalama Rüzgâr Hızı Grafiği Tablo 49. Maksimum Rüzgar Hızı ve Yönü Maksimum Rüzgâr Hızı ( m_sec ) ve Yönü 43 Rasat S. (YIL) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık 18.4 WNW 24.4 N 21.0 SSW 22.9 S 18.1 S 17.2 N 16.8 NE 19.3 WNW 16.8 WNW 19.2 S 24.0 SSW 23.0 ENE 24.4 N Şekil 41.Maksimum Rüzgâr Hızı Grafiği 92

105 Tablo 50. Fırtınalı Günler Sayısı Ortalaması Fırtınalı Günler Sayısı Ortalaması Rasat S. (YIL) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık Şekil 42. Fırtınalı Günler Sayısı Ortalaması Grafiği Tablo 51. Kuvvetli Rüzgârlı Günler Sayısı Ortalaması Kuvvetli Rüzgârlı Günler Sayısı Ortalaması Rasat S. (YIL) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık Şekil 43. Kuvvetli Rüzgârlı Günler Sayısı Ortalaması Grafiği 93

106 f) Standart Zamanlarda Gözlenen En Büyük Yağış Değerleri Tablo 52. Standart Zamanlarda Gözlenen En Büyük Yağış Değerleri (mm) 94

107 Saatlik Yağış (mm) Saat 100 Yıl Tekerrürlü Yağış Miktarları Şekil Yıl Tekerürlü Yağışların Miktarları Standart zamanlarda gözlenen en büyük yağış değerine göre 100 yılda bir görülen 24 saatlik en büyük yağış değeri 173,09 mm dir. Proje alanı yamaç arazi olduğundan dolayı yağışlar doğal olarak tepe eteklerine inmektedir. Proje alanında taşkın gibi etkiler beklenmemektedir. Faaliyet alanlarında su tahliye kanallarının açılması gerekmesi durumunda planlamaları 100 yılda bir görülen 24 saatlik en büyük yağış değerine göre yapılacaktır. Planlanan proje ile ilgili olarak hava kalitesi modellemesi yapılmıştır (Bkz. Ek-21). Modelleme çalışmasında meteorolojik veriler, Meteoroloji Genel Müdürlüğü tarafından çalıştırılan, saatlik ölçüm yapan ve proje alanına en yakın meteoroloji istasyonu olan Ceyhan Meteoroloji İstasyonu ndan temin edilmiştir. Proje kapsamında oluşacak toz emisyonları ile ilgili olarak alınacak önlemler; *Faaliyet aşamasında oluşacak tozuma ile ilgili olarak en etkili önlem sulama olacaktır. *Savurma yapılmadan doldurma boşaltma yapılacak *Patlatma yapmadan önce basamak aynaları sulanarak tozumanın azaltılması sağlanacaktır. Patlatmalar ay içerisinde zamana yayılarak, oluşacak toz emisyonunun anlık etkisi azaltılmış olacaktır. *Maden sahasında sevkıyat güzergahı ve depolama alanı düzenli sulanacaktır. *Kamyonların üzerleri branda ile kapatılacaktır. *Kırma-Eleme Tesisi kapalı olarak çalıştırılacak *Kireç Söndürme ve Paketleme Tesisi kapalı alanda kurulacak İşletmede Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği ve Tarih ve Sayılı ve Tarih ve Sayılı Resmi Gazetelerde Yayımlanmış aynı yönetmeliğin değişiklik yapılmasına dair yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. 95

108 g)proje Kapsamında Yapılacak İş Ve İşlemler Kapsamında Yerel Ve Bölgesel İklimde Oluşabilecek Meteorolojik Ve İklimsel Etkiler vr Alınacak Önlemler (Arazi Hazırlık, İnşaat, İşletme Ve İşletme Sonrası) Proje kapsamında yapılacak iş ve işlemlerden dolayı, proje alanında herhangi bir iklimsel ve meteorolojik değişiklik olmayacaktır. Faaliyet alanındaki gerekli sağlık koruma bandı mesafesi bırakılacaktır. Proje kapsamında herhangi bir taşkın riski beklenmemektedir. Projenin tüm aşamasında oluşacak toz emisyonları ile ilgili gerekli önlemler alınacaktır. Toz emisyonları ile ilgili olarak gerekli açıklama ve hesaplamalar Bölüm 5.1 de verilmiştir. Hava kalitesi modelleme çalışması ise Ek-21 de sunulmuştur Orman Alanları a)ağaç Türleri Ve Miktarları Veya Kapladığı Alan Büyüklükleri Planlanan proje alanı mera vasfında olup herhangi bir orman örtüsü bulunmamaktadır b)ormanın Teknik Özellikleri (kapalılığı, cari artırım, hektardaki servet) Planlanan proje alanı mera vasfında olup herhangi bir orman örtüsü bulunmamaktadır c)mevcut Ve Planlanan Koruma Ve/Veya Kullanım Amaçları Planlanan proje alanı mera vasfında olup herhangi bir orman örtüsü bulunmamaktadır d) Proje Yerinin İşlendiği Meşcere Haritası ve Yorumu Planlanan proje alanı mera vasfında olup herhangi bir orman örtüsü bulunmamaktadır. e)proje Alanı Ve Yakın Çevresinin Yangın Görüp Görmediği Planlanan proje alanı mera vasfında olup herhangi bir orman örtüsü bulunmamaktadır. f)proje Kapsamında Yapılacak İş ve İşlemler Kapsamında Orman Alanlarına Etkiler ve Alınacak Önlemler (Arazi Hazırlık, İnşaat, İşletme Ve İşletme Sonrası) Planlanan proje alanı mera vasfında olup herhangi bir orman örtüsü bulunmamaktadır. 96

109 Flora-Fauna a)proje Alanı ve Etki Alanı Flora-Faunası (Türler, Endemik Özellikler, Lokal Endemik Bitki Türleri, Alanda Doğal Olarak Yaşayan Hayvan Türleri, Ulusal Ve Uluslar Arası Yasalarla Koruma Altına Alınan Türler, Nadir Ve Nesli Tehlikeye Düşmüş Türler Ve Bunların Alandaki Bulunuş Yerleri, Yaşama Ortamları, Bunlar İçin Belirlenen Koruma Alanları, Av Hayvanlarının Adları Ve Populasyonları, Proje Alanındaki Vejetasyon Tiplarinin Bir Harita Üzerinde Gösterilmesi, İnşaat Ve İşletme Aşamasında Proje Faaliyetlerinden Etkilenecek Canlılar İçin Alınması Gereken Koruma Önlemleri, Arazide Yapılacak Flora Çalışmalarının Vejetasyon Döneminde Gerçekleştirilmesi Ve Bu Dönemin Belirtilmesi) Flora; Proje sahasının bulunduğu alan, Grid Kareleme Sistemine göre C5 karesinde yer almaktadır. Flora ile ilgili bilgiler oluşturulurken Davis in Flora of Turkey and East Aegean Islands adlı eserinden Prof. Dr. Baki EYCE nin Biyocoğrafya adlı eserinden ve Prof. Dr. Yıldırım AKMAN, Prof. Dr. Osman KETENOĞLU ve Dr. Fatmagül GEVEN nin Vejetasyon adlı eserinden yararlanılmıştır. Vejetasyon : Herhangi bir coğrafi bölgenin bir kesimi üzerinde, yaşama koşulları birbirine benzeyen bitkilerin ( özellikle odunlu bitkilerin ) bir arada toplanma şeklidir. Vejetasyon ; ağaç, çalı, yosun, mantar ve likenlerden oluşan orman örtüsüyle bir orman olabildiği gibi, bataklıklarda büyüyen saz, kamış ve benzeri bitki gruplarından veya sudaki alglerden ya da çöllerde olduğu gibi seyrek dağılmış kaktüslerden ibaret olabilir. Dolayısıyla bir bölgede bitkiler için yaşam koşulları ne kadar çok ise vejetasyon tipleri de o kadar değişik olur, Tabiatıyla, flora bilinmeden vejetasyon çalışması yapılmaz. Akdeniz bölgesinde vejetasyon, deniz seviyesinden itibaren dağların yüksek kısımlarına doğru farklı vejetasyon katlarından meydana gelir. Az yağışlı yarı kurak bir Akdeniz ikliminde son gelişim devresi olan kara çam veya tüylü meşe ormanlarının büyümesine uygundur. Burada toprak çok az zenginleşmiştir, su durumu ve nem değişmez. Böylece vejetasyon iklimle denge haline gelmiştir, yani stabil olmuştur. Proje sahasının bulunduğu alan, 0 ile 500 metreler arasında etkisini gösteren Sıcak Akdeniz Vejetasyon Katı içerisinde yer almaktadır. Bu bölge Ceratonia siliqua ( keçi boynuzu ), Olea europae ( zeytin ), Quercus coccifera ( kermes meşesi ), Pinus brutia ( kızıl çam ), Pinus pinea ( fıstık çamı ) gibi hakim türlerle temsil edilir. Fitocoğrafik Bölge : Türkiye biyocoğrafik olarak Holarktik aleme girer. Bu alem içerisinde Türkiye de üç farklı fitocoğrafik bölge ayırt edilir. Bunlar: 1) Avrupa Sibirya Bölgesi 97

110 ( Euro Siberian )Bu bölge yaprak döken ve yüksek iğne yapraklı ormanlardan meydana gelir. 2) İran Turan Bölgesi ( İrano _ Turanien ) İç Anadolu platosunun hemen tamamını kaplayan bu bölge kuzeyde Avrupa Sibirya, batı ve güneyde ise Akdeniz flora bölgesi ile çevrilidir. 3)Akdeniz Bölgesi ( Mediterranean ) Bu bölge 3 kısımda incelenir. a) Batı Anadolu ve Doğu Ege Adaları b) Toroslar c) Amanos Dağları Akdeniz bölgesinde; yazın görülen kuraklık ve yağışların soğuk mevsimde olması ve bu mevsiminde nispeten ılık geçmesi kendine özgü bir vejetasyonun oluşmasına sebep olmuştur. Proje alanı, flora bölgeleri dikkate alındığında Akdeniz Fitocoğrafya Bölgesi ne girmektedir. Flora of Turkey and the East Aegen Islands (Davis, ) adlı eser incelendiğinde, proje alanı Toros Bölgesi ne girmektedir. Bölgedeki vejetasyon, yaz döneminin sıcak ve kurak geçmesinden dolayı çoğunlukla kurakçıl karakterdedir. Bölgenin floristik listeleri alanda daha önceden yapılmış çalışmalarla ilgili literatür bilgilerine dayanılarak hazırlanmış ve alfabetik sıraya göre düzenlenmiştir. Alanda bulunan bitki taksonları, yurdumuzda dar ve sınırlı yayılış gösteren ya da baskı altında olan türler olmayıp, aksine geniş dağılımlar arz etmektedir. Dolayısıyla, bu projenin hayata geçirilmesiyle, kendini tekrar eden habitat özelliği gösteren alanda bulunan geniş populasyonlu ve bol bulunuşlu türlerin nesillerinin ortadan kalkması gibi bir tehdit unsuru söz konusu olmayacaktır. Proje alanı, Davis in Grid Sistemi (Flora of Turkey and the East Aegen Islands) açısından bakıldığı zaman C-5 karesinde kalmaktadır. 98

111 Şekil 45. Grid Kareleme Sistemi Lejant: EUR.-SIB (EUX) : Avrupa-Sibirya Bölgesi (Öksin alt bölgesi) Col: Öksin Alt Bölgesinin Kolşik Sektörü MED. : Akdeniz Bölgesi (Doğu Akdeniz Alt Bölgesi) W.A. : Batı Anadolu Bölgesi; T. : Toros Bölgesi; A. : Amanus Bölgesi IR.-TUR. : İran-Turanien Bölgesi C.A. : İç Anadolu E.A. : Doğu Anadolu (Mes: Mezopotamya) X. : Muhtemelen Avrupa-Sibirya bölgesinin Orta Avrupa/Balkan Alt Bölgesi > Avrupa-Sibirya penetrasyonları > Akdeniz penetrasyonları Fauna; Proje alanı ve yakın çevresi fauna envanterinin literatür araştırmaları ile ortaya konulması bu bölümün ana amacını oluşturmaktadır. Belirtilen amaç doğrultusunda konu ile ilgili literatür kayıtlarının incelenmesi sonucunda yaban yaşamı envanterine ilişkin listeler hazırlanmıştır. Fauna listesi ilkelden gelişmişe doğru (iki yaşamlılar, sürüngenler, kuşlar ve memeliler şeklinde) oluşturulmuştur. Fauna türleri ve bununla ilgili bilgiler (Habitatları, Koruma kategorileri) Prof. Dr. Ali Demirsoy un Türkiye Omurgalı Faunasının Sistematik ve Biyolojik Özelliklerinin Araştırılması ve Koruma Önlemlerinin Saptanması ile ilgili Memeliler Sürüngenler ve Amfibiler isimli çalışmalarından tespit edilmiştir. Listelerde fauna türlerinin Bern sözleşmesi ne göre statüleri kuşlar, sürüngenler ve 99

112 memeli hayvanlar için Merkez Av Komisyonu Kararları na göre durumları da belirtilmiştir. Merkez Av Komisyonu Kararları sütununda; KK: her vakit korunan BZ: Belli edilen zamanlarda (özellikle üreme dönemi dışında) avı serbest olan türleri ifade etmektedir. Yörede bulunması muhtemel 3 adet iki yaşamlı türü tespit edilmiştir. Bu türler RDB kapsamında yer almamakta, ancak Bern Sözleşmesine girmektedir. Bu türler Türkiye için geniş yayılışa sahip olan türlerdir. Yörede bulunması muhtemel sürüngenler 8 tür ile temsil edilmekte olup, bu türler Bern listeleri içerisinde kalmaktadır. Ayrıca sürüngen türlerinden 7 tanesi, Merkez Av Komisyonu Kararı ile koruma altına alınmıştır. Yörede bulunması muhtemel 29 adet kus türü belirlenmiştir. Merkez Av Komisyonu kararına göre 17 tür (KK) her vakit korunan, 9 tür (BZ) belli edilen zamanlarda avı serbest olan tür kapsamına girmektedir. Kuş türlerinde 24 tür Bern kapsamında değerlendirilmiştir. Kuş türlerinden 5 tanesi EK III (Korunan Fauna Türleri) listesine göre; 19 tanesi ise EK II (Kesin Koruma Altına Alınan Fauna Türleri) listesine göre koruma altındadır. Alanda tespit edilen kuş türleri, koruma statüleri açısından yoğunluk arz etmelerine rağmen ülkemizdeki ornito-faunanın yaklaşık %90 ı ERL ve Bern e göre çeşitli statülerde koruma altına alınmış türlerdir. Proje alanında bulunan kuş türleri için kuş faunasının tespiti oldukça zor olmasına rağmen literatür çalışmalarıyla tespit edilmiştir. Kuşlar için risk sınıflaması Kiziroğlu, 1989 Türkiye nin Kuşları adlı kitabı kullanılarak Red Data Book değerlendirilmesi yapılmıştır. Yörede 6 adet memeli türünün varlığı belirlenebilmiştir. Bunlar içerisinde; Bern Sözleşmesi ne giren 3 tür, Merkez Av Komisyonu Kararı altında olan 5 tür belirlenmiştir. Flora-Fauna çalışması Ek-23 de sunulmuştur. b) Proje Kapsamında Yapılacak İş ve İşlemler Kapsamında Flora-Fauna üzerine Etkiler ve Alınacak Önlemler Faaliyet alanında gelişmiş bir bitkisel toprak örtüsü bulunmadığından dolayı proje sahasında flora zenginleşememiştir. Faaliyet alanı taşlık-kayalık arazi durumundadır. Fauna açısından yuva edinme, beslenme, saklanma gibi gereksinimlere fazlasıyla cevap verecek durumda değildir. Proje konusu alanda madencilik faaliyeti yapılacağından dolayı bu alandaki mevcut flora ve fauna kaybolacaktır. Fakat rehabilitasyon çalışmaları sonunda flora fauna üreyebilecek bir alan oluşturulacaktır. Böylece faaliyetten dolayı flora ve faunası kaybolacak alan yeniden oluşacaktır. Basamaklar üzerinde ve çevresinde zaman içinde toprak canlısı hareketleri, tozlaşma gibi etkilerle flora fauna oluşacaktır. Gürültü faaliyet alanındaki mevcut etkileyecektir. faunayı geçici süreli olarak olumsuz yönde Faaliyetten kaynaklanacak toz emisyonları olacaktır. Oluşacak toz emisyonları SKHKKY verilen sınır değerin üzerinde olacağından toz modelleme yapılmıştır (Ek-21). Faaliyetin inşaat ve işletme aşamasında tozumayı minimuma indirgemek için; Nakliye yolları ve ocak çalışma alanları periyodik olarak sulanacaktır. Nakliye yolları stabilize malzeme ile sıkıştırılacaktır. Kamyonların üzeri branda ile kapatılacaktır. 100

113 Kırma-Eleme Tesisi ve Kireç Söndürme ve Paketleme Tesisi Kapalı alanda kurulu olacaktır.. Faaliyetin inşaat ve işletme aşamasında iş makinaları ve araçlardan egzoz gazları oluşacaktır. Bunlardan başlıcaları CO, NOx, SOx dir. Faaliyet esnasında kullanılacak olan yakıt sadece araçların çalışması için gerekli olan motorindir. Araçlar faaliyet alanında aralıklı olarak çalışacaklardır. Kullanılacak makinelerin gerek sayıları, gerekse çalışma süreleri göz önüne alındığında, bu emisyonlardan doğacak kirliliğin hava kalitesine katkısının ihmal edilebilecek düzeyde olduğu görülmüştür Merkez Av Komisyonu Kararı (M.A.K) Ek-1 Çevre ve Orman Bakanlıgı nca Koruma Altına Alınan Yaban Hayvanları Ek-2 Merkez Av Komisyonunca Koruma Altına Alınan Av Hayvanları Ek-3 Merkez Av Komisyonu nca Avına Belli Edilen Sürelerde izin Verilen Av Hayvanları Faaliyet bütünü ile ilgili olarak Bern Sözlesmesi, 4915 sayılı Kara Avcılıgı Kanunu ve Yönetmeliklerine ve diger ulusal ve uluslar arası sözlesme hükümlerine ve T.C. Çevre ve Orman Bakanlıgı Doga Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlügü, Av ve Yaban Hayatı Dairesi Baskanlıgı nın Karar tarihli ve 10 karar nolu Av Dönemi Merkez Av Komisyonu Kararı hükümlerine ve çıkarılacak olan tüm Merkez Av Komisyonu Kararlarına uyulacaktır Tarım Alanları a) Tarımsal Gelişim Proje Alanları Planlanan proje alanı içinde tarımsal gelişim proje alanı bulunmamaktadır. Proje alanına en yakın tarım alanı batı istikametinde yaklaşık 150 metre mesafededir. Proje alanının üzerinde bulunduğu Adatepe nin eteklerinden itibaren tüm yönlere doğru tarım alanları uzanmaktadır. b)sulu ve Kuru Tarım Arazilerinin Büyüklüğü Tablo 53. Ceyhan İlçesi Sulu ve Kuru Tarım Arzilerinin Büyüklüğü Dekar Tarıma Elverişli Arazi Dekar Kıraç Kültür Arazi Dekar Sulu Tarım Arazisi Dekar Kuyu Suyu İle Sulanan Tarım Arazisi Dekar Bağ, Bahçe, Sebze dikili alan Dekar Mera alanı Adana ilinin hektarlık kısmında sulu tarım yapılmakta olup, bunun % 85.9 u düz, düze yakın eğimli ve derin topraklardır. % 8.9 unda yaşlık, % 16.9 unda çoraklık sorunu vardır. Sulu tarım uygulanan arazilerin % 96.3 ü 1., 1., lll. ve 1V. sınıf arazilerdir. Kuru şartlarda bağ tarımı yapılan alanlar 6345 hektar olup % 3.4 ü düz, düze yakın eğimlidir. % 75.8 i sığ ve çok sığ toprak derinliğine sahiptir. Düz derin arazilerin 388 hektarında çoraklık problemi mevcuttur. %54.2 sinde şiddetli, % 16.2 çok şiddetli erozyon hâkimdir. 101

114 c)ürün Desenleri ve Bunların Yıllık Üretim Miktarları Faaliyet alanında özel platasyon alanları bulunmamaktadır. Adana İlinde özel ürün olarak 300 hektarda zeytin, 112 hektarda muz, 114 hektarda turunçgil yetiştirilmektedir. 307 hektarı düz, düze yakın eğimli ve derindir. % 34.0 ı sığdır, % 45.8 inde orta erozyon hüküm sürmektedir. Çayırların kapladığı alan çok az ve genellikle düz, düze yakın derin ve bozuk drenajlıdır. İl genellikle 54 hektarlık bir yüzeyi kaplamaktadır. Meraların kapladığı alan hektar olup bunun % 78.1 i VII. sınıf, % 8.9 u VI. sınıf arazilerdir. Geriye kalanın az bir bölümü II., III. ve IV. sınıf arazilerdir. % 81.5 i çok sığ, % 55.3 ü dik, çok dik sarp eğimlidir. Tablo 54. Endüstriyel Bitkiler, Üretim ve Verimi,

115 Tablo Yılı Adana İli Meyve Ağaçları Sayısı ve Meyve Üretimi 103

116 Tablo 56. Adana İli Sebze Ekim Alanı ve Üretim, 2008 d)proje Kapsamında Yapılacak İş ve İşlemler Kapsamında Etkiler ve Alınacak Önlemler (Arazi hazırlık, inşaat, işletme, işetme sonrası) Proje alanı bütünüyle kalker kayaçlarından ibaret olup taşlık-kayalık arazidir. Faaliyet alanı tarım dışı kullanım amaçlı bir arazidir. Planlanan faaliyetle ilgili olarak dosya bütününde verilen taahhütlere uyulacaktır. Üretim kontrollü bir şekilde yapılacaktır. İşletme de toz emisyonların bastırmak amacıyla sulama işlerine özen gösterilecektir. Kırma-Eleme Tesisi kapalı olarak kurulmuştur. Kireç-Söndürme ve Paketleme Tesisi de kapalı olarak kurulacaktır. Faaliyet alanı çevresindeki tarım alanlarına herhangi bir şekilde atık, artık, pasa malzeme atılmayacaktır Hayvancılık ve Su Ürünleri Hayvancılık tüm dünya ülkelerinde olduğu gibi Türkiye de ekonomik, sosyal ve beslenme açılarından önem taşıyan vazgeçilmez bir sektördür. Hayvancılık sektörü, Türkiye de ulusal beslenme ve kalkınma sorunlarının çözümüne ek olarak, dış satımın arttırılması, sanayiye hammadde sağlaması, bölgeler ve sektörler arası dengeli kalkınmanın istikrar içinde başarılması, kırsal alanda gizli işsizliğin önlenmesi, sanayi ve hizmet sektörlerinde yeni istihdam imkânlarının yaratılması ve kalkınma finansmanının öz 104

117 kaynaklara dayandırılması bakımından önemli potansiyele sahiptir. Hayvancılığı ulus ekonomisindeki yeri; gıda kaynağı, ilaç, tekstil ve diğer endüstriler için hammadde, spor ve binek hayvanı, döviz, ısı ve yakıt enerjisi olarak kullanılıyor olması gibi birçok konuyu kapsamaktadır. Adana da hayvancılık (Büyükbaş, Küçükbaş, Tavukçuluk ve Arıcılık) alanında plana dayalı hedefler belirlenirken tespit edilen ilkelerin sektörler bazında birbirleriyle uyum içerisinde olmasına özen gösterilmiştir. Dağlık alanlarda özellikle küçükbaş hayvancılık yaygın olarak yapılmaktadır. Son yıllarda hayvancılılığa olan ilgi artmıştır. Ayrıca büyükbaş et ve süt tesislerinin yapımı talepleri artış göstermiştir. a) Hayvancılık Türleri, Adetleri, Beslenme Alanları Tablo 57. İlimizdeki Büyükbaş Hayvan Verileri 2008 Tablo 58. İlimizdeki Küçükbaş Hayvan Verileri

118 Tablo 59. İlçeler 2008 Yılı Kümes Hayvanları Ve Yumurta Üretimi b) Yıllık Üretim Miktarları, Bu Ürünlerin Ülke Ekonomisindeki Yeri ve Değeri Bölgemizde özellikle 1970 li yıllardan sonra bölgeye ithal olarak getirtilen Siyah- Alaca kültür ırkı sığırların yöredeki Güney Kırmızısı olan yerli ırklarla geriye melezleme yapılarak bölgemizdeki melez sığır sayısı % 70 lere çıkmıştır. Buda göstermektedir ki Çukurova bölgesinde sığır populasyonu yerli ırklardan almış oldukları bölgeye adaptasyon özelliği ile ve kültür ırklarında aldığı yüksek verim özelliğinin birleşimi sonucu bölgemizde süt verimi yüksek kombine verimli (et+süt) bir melez ırk ortaya çıkmıştır. Besi işletmelerinin kapasitesi genelde 5 50 adet arasında, süt işletmelerinin kapasitesi ise genelde 5 6 adettir. İlimizde canlı hayvan ihracatı yapılmamaktadır. Besi hayvanları genelde büyük firmalar tarafından (Saray Halı, Koç-Ata vb.) toplanarak İl dışına gönderilmektedir. Sütler ise bazı yerel süt işletmeleri tarafından toplanmakta ve bünyelerinde bulunan mandıralarda işlenerek bölgemizde satılmaktadır. Sütlerin büyük bir çoğunluğu ise sokak sütü şeklinde gayri sıhhi bir şekilde İlimizde pazarlanmaktadır. Çiftliklerde oluşan katı ve sıvı atıklar çiftliklerde biriktirilerek gübre olarak tarlalara veya sebze meyve üreticilerine pazarlanmaktadır. Mezbaha ve kesimhanelerde oluşan sıvı atıklar arıtmaya verilmekte, katı atıklar ise Belediyeler tarafından toplanmaktadır. Adana da ki küçükbaş hayvan varlığına göre verim oldukça düşüktür. Bunun için daha yüksek verimli hayvanların yetiştirilmesi ve kalitenin arttırılması ekonomik açıdan önem arz etmektedir. İlimizden canlı küçükbaş hayvan ihracatı yapılmamaktadır. İşletmelerin kapasiteleri damızlık işletmelerinde , besi işletmelerinde ise 20 ile 100 adet civarındadır. Bahsedilen yukarı ilçelerimizdeki koyun ve keçi üretimi tamamen meraya dayalı olarak yapılmaktadır. Dolayısıyla katı ve sıvı atıklar merada kalmaktadır. Ovada yapılan küçükbaş besisinde oluşan atılar toplanarak, sebze ve meyve bahçelerinde gübre olarak kullanılmaktadır. İlimizdeki Küçükbaş hayvanlardan elde edilen süt peynir olarak değerlendirilmekte ve pazarlanmaktadır. Elde edilen etler ise genelde İlimizde tüketilmektedir. Hayvancılık faaliyetleri içerisinde en hızlı gelişmeyi kümes hayvanları kaydetmiştir. Özellikle tavukçuluktaki gelişmeler dünyada olduğu gibi ülkemizde de önem mesafeler almıştır. Bunun sebebi yapılan ıslah çalışmalarından kısa sürede sonuçların alınması ve teknolojik gelişmelerden azami şekilde faydalanabilme imkânı olmuştur. Kanatlı işletmesi sayısı 94 adettir. Kanatlı işletmeleri İlimizde büyük çoğunlukta Yüreğir, Seyhan ve Karaisalı İlçelerinde yoğunlaşmış durumdadır. Az sayıda ise Kozan, İmamoğlu, Aladağ ve Ceyhan İlçelerinde bulunmaktadır. Broiler tavuk işletmelerinin kapasitesi yaklaşık olarak 2 Milyon 246 bin adettir. Yumurtacı kanatlı işletmelerinin kapasitesi ise 170 bin adettir. 106