Kıymetli Silah Arkadaşlarımız;

Transkript

1 Kıymetli Silah Arkadaşlarımız; 61. Motorlu Piyade Alayı nın tarihçesini hazırlamak için araştırmaya başladıktan sonra, kaynakları incelerken, Alay ın çok şanlı ve meşakkatli bir geçmişi olduğunu gördük. Alay, Girit ten Hicaz a, Asir den Yunanistan a, Galiçya dan Suriye ye ve Filistin e, oradan da Anadolu nun bağrına ve Yavru Vatan a uzanan bir coğrafyada görev yapmış, Balkan ve Birinci Dünya Savaşları ile Kurtuluş Savaşımızda harp tarihimizin şanlı sayfalarına adını yazdırmıştı. Alay, savaşarak ölen, ama görevini mutlaka yapan, büyük zorluklara dayanan, düşmanı şaşkınlığa ve yenilgiye uğratan, en ön saflarında Alay Komutanlarının vuruştuğu ve şehit düştüğü savaşçı bir Alaydı. Bu çalışma, kahraman 61. Motorlu Piyade Alay ına bir takdimdir. Kıymetli Silah Arkadaşlarımız; Kahraman 61. Motorlu Piyade Alayı nın tarihçesi çeşitli kaynaklardan faydalanarak hazırlanmıştır. Geçmişte ve halen Alayımızda görev yapan subay, astsubay, erbaş ve er silah arkadaşlarımızın görüş ve önerilerini bekliyoruz. Görüş ve öneriler şanlı Alay ın tarihçesinin daha da geniş boyuta ulaşmasını sağlayacaktır. Görüş ve öneriler; - Tarihsel olaylarla ve - Yazılım hatalarıyla ilgili olabilir, - Hatıralar da (Kaynak ve şahit göstermek kaydı ile) bildirilebilir. Görüş ve önerilerinizi tayfun@uzun.us adresine yazabilirsiniz. Alayımızın kahraman şehitlerine, gazilerine ve tüm mensuplarına saygılarımızı sunuyoruz. Kemalist Yol 1

2 SUNUŞ... 1 İÇİNDEKİLER 2 KAPAK 4 ALAY MARŞI 5 ALAY SANCAĞINI ONURLANDIRAN MADALYALAR 6 OLAY SIRA DİZİNİ MOTORLU PİYADE ALAYI NIN TARİHÇESİ ( ) 18 DİPNOTLAR 27 KAYNAKÇA 29 HARİTALAR : Harita 1: 61. P. Alayı Görev Bölgeler Harita 2: Atilla Hattı EKLER: EK - A: 61. P.A. Emir Komuta Zinciri ( ) EK - B: Teşkilat-ı UImumiye Askeriye Nizamnamesi EK - C: 61. P. A. Komutanları EK - Ç: 61. P.A. K. Yb. Bahattin Bey in Galiçya Cephesi nden Bir Şehit Babasına Mektubu EK - D: İstiklal Madalyası Kanununa Müzeyyel 869 Sayılı Kanuna Ek 3579 Sayılı Kanun EK - E: Kıbrıs Barış Harekâtı na Katılan Subay ve Astsubaylar EK - F: 61. Mot. P.Alayı İsim Listesi (20 Temmuz1974) EK - G: 61. Mot.P.Alayı Şehitleri EK - Ğ: 61. Mot.P.Alayı Gazileri. EK - H: Üstün Cesaret ve Fedakarlık Madalyası Beratı KURULUŞLAR : Kuruluş 1: 6. Kolordu nun Kuruluşu Kuruluş - 2: 16. Bağımsız Hicaz Tümeni Kuruluş 3: Asir Müstakil Tümeni Kuruluş 4: Garp Ordusu Kuruluş 5: 15. Kolordu, 20. Tümen Kuruluş 6: Yıldırım Ordular Grubu Kuruluş 7: Ekim 1917 Ortasında Yıldırım Ordular Grubu Kuruluş 8: Yıldırım Ordular Grubu (Ocak 1918) Kuruluş 9: Sakarya Öncesi Başkomutanlığa Bağlı Mürettep Kolordu Kuruluş 10: Sakarya Öncesi Batı Cephesi ne Bağlı Mürettep Kolordu Kuruluş 11: Büyük Taarruz Esnasında Batı Cephesi Kuruluş 12: 5 Ağustos 1923 Kuruluş Kuruluş 13: 20 Ağustos 1950 Kuruluşu Kuruluş 14: 20 Ekim 1960 Kuruluşu Kuruluş 15: 61. Motorlu Piyade Alayı KROKİLER : Kroki 1: Yığınaklanma Bölgeleri Kroki 2: Kıbrıs taki Türk Kuvvetlerinin Konuşu Kroki 3: Düşman Durumu Kroki 4: Galiçya Cephesi 2

3 Kroki 5: 08 Ocak 1918 de Filistin Cephesi Kroki 6: Sakarya Doğusunda Tertiplenme Kroki 7: Dağcılar Başviran Muharebesi Kroki 8: 01 Ağustos 1922 Durumu Kroki 9: Porsuk Müfrezesi (19 Ağustos 1922) Kroki 10: 26 Ağustos 1922 Akşamı Kroki 11: 01 ve 02 Eylül1922 günleri Porsuk Müfrezesi Kroki 12: 03 Eylül 1922 Günü Kroki 13: Deliklibayır Taarruzu (17 Eylül 1922) Kroki 14: 18 Eylül 1922 Akşamı Kroki 15: 61. Piyade Alayı nın Taşucu na İntikali Kroki 16: 27 Temmuz 1974 Günü Kroki 17: 28 Temmuz 1974 Günü Kroki 18: Lapta Karava Taarruz Planı Kroki 19: 1023 RT. nin Ele Geçirilmesi (2 Ağustos1974) Kroki 20: Özel Görev Kuvveti Harekât Planı (2 Ağustos 1974) Kroki 21: Lapta ve Karava Bölgelerinin Ele Geçirilmesi Kroki 22: 09 Ağustos 1974 Durumu Kroki 23: İkinci Barış Harekâtı nda 61. Mot. P.A. nın Harekâtı 3

4 61. MOTORLU PİYADE ALAYI NIN TARİHÇESİ Kapak Resmi: 1023 Rakımlı Tepe Tepe, 2 Ağustos 1974 günü saat sıralarında 2. Piyade Taburu, 5. Piyade Bölüğü tarafından ele geçirildi. 4

5 ALAY MARŞI Annem beni yetiştirdi Bu vatana yolladı Al sancağa teslim etti Allah a ısmarladı Boş oturma, çalış dedi Hizmet eyle vatana Sütüm sana helal olmaz Saldırmazsan düşmana. Arş, arş, arş ileri marş ileri Türk ün askeri dönmez geri Yastığımız mezar taşı Yorganımız kar olsun Biz bu yoldan döner isek Namus bize ar olsun. Arş, arş, arş ileri marş ileri Türk ün askeri dönmez geri 5

6 ALAY SANCAĞI NI ONURLANDIRAN İSTİKLAL HARBİ ve ÜSTÜN CESARET ve FERAGAT MADALYALARI 6

7 OLAY SIRA DİZİNİ 1892 Girit Adası nda, Girit Tugayı nın bünyesinde kuruldu Bağımsız 16 ncı Hicaz Tümeni, 31 nci P. Tugayı kuruluşunda. Tugay ın alayları: 61 nci ve 62 nci P. Alayları. Tümen Komutanı: Müşir (Mareşal) Kazım Paşa. Tümen mevcudu: 440 subay, er Teşkilat-ı Umumiye Askeriye Nizamnamesi doğrultusunda, Kara Kuvvetleri; 4 Ordu Müfettişliği ile Bağımsız 7. Kolordu (Yemen) ve Aşır Müstakil Tümeni nden teşkil edildi. 61. Piyade Alayı, 21. Müstakil Aşır Tümeni Kuruluşunda. Tümen iki alaylı (61 ve 62. Piyade Alaylar) Ağustos: Kur. Yarbay Vehip (Kaçi), ( Esat Bülkat Paşa nın kardeşi) Yanya Mü stahkem Mevki Komutanlığı na atandı. 61. Piyade Alayı, Garp Ordusu, Yunan Cephesi Kuvvetleri, Bağımsız Yanya Kolordusu, 21 nci Tümen kuruluşunda. Alay Komutanı: Albay Sami. 12 Ekim: Osmanlı Hükümeti genel seferberlik ilan etti. 18 Ekim: Osmanlı Devleti Yunanistan a savaş ilan etti. 24 Ekim: Yanya Kolordusu, Beşpınar bölgesine çekildi. 25 Ekim: Yanya Kolordusu, Stirvina ya çekildi. 08 Kasım: Batı Ordusu Komutanı, açlık ve sefaletin gittikçe arttığını belirterek, Başkomutanlığa mütareke talebinde bulundu. 03 Aralık: Garp Ordusu Komutanı Korg. Ali Rıza Paşa Yanya birliklerini denetledi. 04 Aralık: Yunanistan dışında bütün müttefik Balkan devletleri ile ateşkes imzalandı. 12 Aralık: Yanya Kolordusu müstahkem mevkie çekildi. 15/25 Aralık: Yunan kuvvetleriyle Birinci Yanya Muharebesi /23 Ocak: Yunan kuvvetleriyle İkinci Yanya Muharebesi 30 Ocak: Yunan Epir Ordusu Komutanı Prens Konstantin, Yanya Kolordusu Komutanı Esat Paşa ya kalenin teslimi için mektup gönderdi. 01 Şubat: Esat Paşa, teslim teklifini reddettiğini Prens Konstantin e bildirdi. 7

8 Mart: Yunan kuvvetleriyle Üçüncü Yanya Muharebesi. Yunanlılar, Yanya civarındaki tüm mevzileri ele geçirdi. 06 Mart: Yanya Kalesi Yunan kuvvetlerine teslim oldu. Kaleden kaçabilen kişilik bir kuvvet Kalibaki ye ulaştı. Batı Ordusu na katılan bu birlikler, Haziran sonlarında denizyolu ile Anavatan a ulaştılar Çanakkale Muharebelerinden sonra, Avrupa cephelerinde görevlendirilmek üzere 5. Ordu Komutanlığı nın 9 Ocak 1916 tarihli emri ile Keşan/Şarköy bölgesinde yeniden kurulan 15. Kolordu nun 20. Piyade Tümeni bünyesinde, 4 Taburlu olarak teşkil edildi. Alay Komutanı: Yb. Bahattin Bey. Tümen in diğer alayları: 62. ve 63. Piyade Alayları. Alay, Galiçya Cephesi ne gitmek üzere 27 Temmuz 1916 da Uzunköprü ye intikal etti. Aynı gün, 5 nci Ordu Komutanı Liman von Sanders, ertesi gün de Başkomutan Vekili Enver Paşa Alayı denetlediler. Alay, 19. Tümen in bazı birlikleri ile birlikte 29 Temmuz günü trenle intikale başladı. Birlikler 2 Ağustos 1916 günü Macaristan ın Zemlin kasabasında toplandılar. Enver Paşa, 4 Ağustos günü, 19 ncu Tümen birlikleri ile 61. P. Alayı nı burada denetledi. 20. Tümen, 10 Ağustos ta intikalini tamamladı. 22 Ağustos ta 54. Alman Tümeni nin savunma cephesini, kuzeyden güneye, 62., 63. ve 61. Piyade Alayları olmak üzere teslim aldı. 61. Piyade Alayının sorumluluk sahası, Güneyde Lyza ile kuzeyde Rudniki arasındaki bölgeydi. Alayın güneyinde Alman 1. Bavyera İhtiyat Tümeni, kuzeyinde ise 63 nci Piyade alayı bulunuyordu. Eylül Ekim 1916 da icra edilen Rus taarruzları, 8, 16 ve 17 Eylül günleri, özellikle 61. Piyade Alayı bölgesinde şiddetlendi. Alayın sorumluluk sahasında geniş ve sık ormanlık kesimler bulunuyordu. Bu elverişsiz araziye rağmen, Alayın inatçı savunması ve yaptığı karşı taarruzlar düşmana geçit vermedi. Özellikle, 16 ve 17 Eylül günleri tekrarlanan Rus taarruzları, süngü muharebeleriyle durduruldu. Alay Komutanı dâhil bütün subaylar erlerle omuz omuza vuruştular. Akşam saatlerinde düşman ağır zayiat ve 300 kadar da esir vererek geri çekildi. Alay, bu muharebelerden sonra Kolordu ihtiyatı olarak görevlendirildi ve 443 R.T. ile 433 R.T. arasında tertiplendi Haziran: Saat 05,00 da 20. Tümen Cephesinde başlayan Rus taarruzu, öğleyin 61.P. Alayı bölgesinde şiddetlendi. Düşmanın gaz da kullandığı taarruzu gece boyunca da sürdü. Sabah düşman taarruzu püskürtüldü. Düşmanın 24 bataryasının, 20 nci Tümen bölgesine (Çoğu 61. Piyade Alayı bölgesine o l- mak üzere) mermi attığı tahmin edilmişti. 8

9 Temmuz: Sabah, bir miktar gaz ve şiddetli topçu ateşi ile Rus taarruzu tekrar başladı. Düşman, 61. P. Alayının güneyindeki kritik 421 Rakımlı Tepe yi ele geçirmek istiyordu. Saat da yapılan karşı taarruzlarla düşman geri atıldı. Bugün yapılan muharebelerde, 20. Tümen bölgesinde, 3 Finlandiya Tümeni ile 2 Rus Transamur Tümeninin muharebeye girdiği anlaşılmıştı. 01 Temmuz akşamı, Kolordu Komutanlığı, 20. Piyade Tümeni ne aşağıdaki yazıyı gönderdi; Üç gündür süregelen pek şiddetli topçu ateşi altında siperlerimizin ve engellerin hemen hepsi yıkıldığı halde, bugün saat 04,00 den beri kahraman alaylarınızın hemen her biri beş, altı hücumu korkusuzca karşıladılar, cesaretle karşı taarruzlar yaptılar, siperlerinizin karşısında bile düşmandan iz kalmadı. Türklerin tarihi şanı yükseldi. Vatan, tümeninizin kahramanlıklarını sonsuzluğa kadar bağrında taşıyacaktır. Şanlı sancağınızın sonsuzluğa kadar benzeri zaferlerle dalgalanmasını diler, hepinizi Allah a emanet eylerim. 15 Temmuz: 15. Türk Kolordusu Karargâhı, trenle Anavatan a hareket etti. 20. Piyade Tümeni, Rohatin Bölge Komutanlığı emrine girdi. 22 Temmuz: Müttefik karşı taarruzu doğrultusunda Türk Tümeni de ileri harekâta başladı. 25 Temmuz: Podhayçe bölgesine ulaşan Tümenimiz, burada Alman İmparatoru II. Wilhelm tarafından denetlendi. Alaylarımız, İmparator tarafından beğenildi Temmuz: İlerleyişini sürdüren birliklerimiz, 30/31 Temmuz günü Rus kuvvetlerinin tamamını Zlotalipa Nehri nin doğusuna attı. 8 Ağustos: Wolkofça da yapılan bir törenle, muharebelerde gösterdiği kahramanlık nedeniyle, 61. Piyade Alayı Sancağına, Padişah Sultan Reşat tarafından gönderilen Harp Madalyası takıldı. 8/9 Ağustos: Alay sorumluluk bölgesini Alman birliklerine devretti. 22 Ağustos: Alay Anavatan a dönmek üzere trenle hareket etti. 26 Eylül 1917 ye kadar 20. Tümen in bütün birlikleri İstanbul a döndü. Eylül: Bağdat ı İngilizlerden geri almak maksadıyla General Falkenhein emrinde YILDIRIM ORDULAR GRUBU kuruldu. Ordular grubunun kuruluşunda, Irak Cephesi ndeki 6. Ordu ile Halep bölgesinde yeni kurulmaya başlanan 7. Ordu bulunuyordu. 7. Ordu, 3. ve 15. Kolordulardan oluşmakta idi. 15. Kolordu nun Galiçya dan dönen Tümenleri Halep bölgesine intikale başladılar. 61. Piyade Alayı; Yıldırım Orduları Grubu, 7. Ordu, 15. Kolordu, 20. Tümen Kuruluşunda. 7. Ordu Komutanı Tuğgeneral Mustafa Kemal (ATATÜRK) Paşa, 15. Kolordu Komutanı Tuğgeneral Ali Rıza (Sedes) Paşa, 20. Tümen Komutanı Yarbay Yasin Hilmi Bey. 9

10 1917 Ekim: İngilizlerin Sina Cephesi ni takviye etmeleri üzerine, Halep teki 7. Ordu nun Filistin Cephesi ne gönderilmesine karar verildi. Filistin Cephesi ndeki diğer Türk kuvvetleri Von Kress komutasında 8. Ordu adını aldı. Bu düzenleme ile 7. ve 8. Ordulardan oluşan Yıldırım Ordular Grubu, Gazze Birüssebi hattını savunmaya başladı. 7. Ordu (20. Tümen hariç) Ekim sonunda cephey e geldi. 20. Tümen henüz Halep te iken, 31 Ekim 1917 de İngiliz taarruzu başladı. Gazze, Birüssebi Meydan Muharebelerinde cephemiz yarıldı. Türk birlikleri Kasım ayı ortasında Kudüs Yafa hattına çekildi. Ancak, İngilizler 8 Aralık ta Kudüs ü ele geçirdiler. Türk Birlikleri Kudüs ün kuzeyine çekildiler Ocak: Kudüs ün düşmesi üzerine, Yıldırım Ordular Grubu nun başına Liman von Sanders getirildi. Birlikler yeniden teşkilatlandırıldı. Ocak 1918 başında Yıldırım Ordular Grubu 7. ve 8. Ordular ile diğer cephelerden alınan birliklerden oluşmaktaydı. Bu teşkilatlandırmada, 20. Tümen, 8. Ordu Kuruluşunda bulunan 22. Kolordu nun kuruluşuna dâhil edildi. Yıldırım Ordular Grubu, ancak kişiyi bulan kuvvetiyle Yafa şehri ile Lut Gölü arasındaki 100 km.lik bir cepheyi savunmaya çalışıyordu. 61. Piyade Alayı; Yıldırım Ordular Grubu, 8. Ordu, 22. Kolordu, 20. Tümen kuruluşunda. Tümen in diğer alayları ise 62. ve 63. Piyade Alayları. 19 Eylül: İngilizler, büyük kuvvetlerle üç koldan taarruza başladılar. 20. Piyade Tümeni, Tabsur ile Birades arasındaki 5 Km. lik bir bölgeyi tutuyordu. Taburların mevcudu, 120 ile 150 kişi arasında idi. Tümen mevzileri 384 İngiliz topunun ateşleriyle tamamen tahrip edildi. 61. Piyade Alayı, Tümeni ile birlikte mevzilerini son erine kadar dövüşerek savundu. Birinci Dünya Savaşı ndaki kahramanlık defterini kapattı. 30 Ekim: Mondros Mütarekesi nin imzalandı ve Osmanlı Ordusunun silahsızlandırılmasına ve askerlerin terhis edilmesine başlandı Mayıs: ATATÜRK Samsun a çıktı Kasım: Düzenli ordu kuruldu Ağustos: Eskişehir Kütahya Muharebeleri nden sonra Sakarya Nehri gerisine çekilen Batı Cephesi Komutanlığı birliklerinin tensik, yeniden teşkilatlanma ve düzenlenmesine başlandı. Bu yeni yapılanmaya göre, 61. Piyade Alayı, doğrudan Başkomutanlığa bağlı Mürettep Kolordu nun 17. Piyade Tümeni bünyesinde, 2 Taburlu olarak teşkil edildi. Alay Komutanı: Binbaşı Hasan Rıza Bey. Tümen in diğer iki Alayı, 62. ve 63. Piyade Alayları. 10

11 Türk Ordusu, Sakarya Nehri doğusunda, Kuzey den güneye doğru, Mürettep Kolordu, 12., 4., 3. ve 2. Grup (Kolordu seviyesinde) şeklinde tertiplendi Ağustos: Mürettep Kolordu, Başkomutanlık kuruluşundan alınarak, Batı Cephesi Komutanlığı kuruluşuna dâhil edildi. 61. Piyade Alayı, Mürettep Kolordu, 17. Tümen kuruluşunda Sakarya Meydan Muharebesi ne girdi. 24 Ağustos: Sakarya mevzilerimize Yunan taarruzu başladı. 5 Eylül: Yunan taarruzları kırıldı. 13 Eylül: Başkomutan ın, Yunan Ordusunun takibi ve birliklerin yeniden teşkilatlanması hakkında verdiği emir doğrultusunda, 17. Piyade Tümeni, Kocaeli Grubu Komutanlığı emrinde görevlendirildi Eylül: 17. Tümen düşmanı takip etmeye başladı. 24 Eylül: 17. Piyade Tümeni, Dağcılar Başviran hattına taarruz etti (Dağcılar Muharebesi). Bu muharebede 61. Piyade Alayı Komutanı Bnb. Hasan Rıza Bey şehit düştü. Düşman, savunma mevzilerini terk etmek zorunda kaldı. 24 Eylül 10 Ekim: Türk Ordusunun takip harekâtı. Harekât sonunda her iki ordu karşılıklı savunma düzeni içine girdi. 01 Kasım: 61. Piyade Alayı, 17. Piyade Tümeni kuruluşundan alınarak, 3. Kolordu Komutanlığı emrine verildi. Alay, doğrudan Kolordu Komutanlığı na bağlıydı Ağustos: 3. Kolordu emrindeki Bağımsız 61. Piyade Alayı, bir top, bir süvari takımı ve bir muhabere müfrezesi ile takviye edilerek Porsuk Müfrezesi adı ile1. Tümen cephesini teslim aldı. Alay Komutanı: Yarbay Hüseyin Vecihi Bey. Müfreze nin sorumluluk sahası, Güneyde Bardakçı Deresi nden, Kuzeyde, Kuzey Sakarya ya kadar olan bölgeydi. Müfreze nin karşısında iki Tümen kadar düşman kuvveti vardı. Alayın görevi, karşındaki düşmanı tespit etmekti. 26 Ağustos: Alay, düşman mevzilerine yanaştırdığı birlikleriyle saat da bütün cephesinde düşmana, topçu, piyade ve makineli tüfekleriyle bir ateş baskını yaptı. Düşman mevzilerini takviye etti. 27 Ağustos: Porsuk Müfrezesi, çıkardığı kuvvetli subay keşif kolları ile düşmanla temas sağladı ve teması devam ettirdi. 28 Ağustos: 2. Ordu Komutanlığı, düşmanın batıya doğru takibini emretti. Emre göre, Porsuk Müfrezesi 41. Piyade Tümeni emrine girecek, Tümen ise Ordu nun emrinde olarak takip harekâtına katılacaktı. 28 Ağustos: Sabah, 61. Alayın 1. ve 2. Taburları ileri harekâta başladılar. Saat da Yunanlıların tel engelli mevzilerine yanaştılar. Düşman geriye doğru çekilmeye başladı. 11

12 29 30 Ağustos: Alay, 41. Tümen in emrinde ileri harekâtına devam etti Ağustos: 2. Ordu Komutanlığı, Porsuk Müfrezesi ile Mürettep Süvari Tümeni ve 1. Tümen in, 3. Kolordu emrinde olarak, Bursa doğrultusunda çekilen düşmanı şiddetle taarruz ve takip edecekler diye emretti Eylül: Porsuk Müfrezesi (3. Taburu eksik 61. Piyade Alayı) ileri harekâtına devam etti. 3. Taburu çok uzakta ve dağınıktı. Tabura toplanması ve dağ yoluyla Eskişehir doğrultusunda yürümesi emredildi. Kuvvetli Yunan artçı birlikleri, Alayın yakın takibi sonucu 01 Eylül gecesi geri atıldılar ve Eskişehir istikametinde çekilmeye başladılar. Alay, 02 Eylül günü ortalık ağarırken, iki taburu ile ileri hareketine devam etti. 3. Yunan Kolordusu, gece Eskişehir i yakarak boşaltmıştı. Alay saat da Eskişehir e girdi. Kısa bir moladan sonra Çukurhisar köyü istikametinde ilerlemeye devam etti. Köyün doğu sırtlarını savunan iki Yunan alayı (3. Yunan Tümenine ait) ile gece yarısına kadar devam eden muharebeye girişti. Gece yarısı Alayın 3.Taburu, Çukurhisar bölgesine gelerek alayına katıldı. 03 Eylül: Porsuk Müfrezesi sabah erkenden Çukurhisar bölgesinden hareket etti. Nane Deresi Metristepe hattını savunan 10 ncu Yunan Tümeni ile karşılaştı. Müfreze, 61 nci Piyade Alayı Kuzeyde, 16. Piyade Alayı Güneyde olmak üzere taarruza başladı. Muharebe ortalık kararıncaya kadar devam etti. Düşman geri çekilmeye başladı. Porsuk Müfrezesi Metristepe yi işgal etti. 04 Eylül: Müfreze, sabah güneş doğarken Metristepe den hareket etti. Saat da Kurtköy Kızıltepe kuzeyi hattında savunan Yunan birlikleri ile karşılaştı. Müfreze, Kuzeyde 61. Piyade Alayı, Güneyde 16. Piyade Alayı olmak üzere saat da taarruza başladı. Gece yarısına kadar süren muharebeler sonunda Yunanlılar çekilmeye başladılar. Bugünkü muharebelerde 61 nci Alayın önemli kayıpları oldu. 05 Eylül: 3. Kolordu dan gelen emirle, Porsuk Müfrezesi, 16. Piyade Alayını, Süvari Takımını ve Sahra Top Takımını kendi Tümenlerine (41. Tümen) gö nderdi. Geriye kalan 61. Piyade Alayı, emir doğrultusunda ilerlemeye devam etti. Yunanlılara rastlamadan Bakrasa ya vardı. Burada geceledi. 06 Eylül: Alay, saat de hareketle saat da Fındıklı ya vardı. Kuzeyden ilerleyerek Yenişehir i geri alan Kocaeli Grubu birlikleriyle irtibat kurdu. 07 Eylül: Alay ilerlemesine devam ederek saat de Çavuşköy Karagölet arasındaki dereye ulaştı. Mustafa Tepe de Yunanlıların bir taburu ile bir bataryasının bulunduğunu ve tepenin kuvvetli tel engelleri ile tahkim edilmiş olduğunu tespit etti Eylül: 3. Kolordu Komutanı Porsuk Müfrezesini 1 nci Tümen emrine verdi. Tümen, 61. ve 52. Piyade Alayları ile Mustafa Tepesi ne taarruza başladı. 09 Eylül gecesine kadar devam eden şiddetli muharebeler sonucu Birlikler tepeyi ele geçirdiler. Yunan birlikleri kaçmaya başladılar. 10 Eylül: 1. Tümen emrinde bulunan Porsuk Müfrezesi, saat da hareketle Gürsu ya vardı. Tümen emri doğrultusunda İleri harekâtına devam ederken, 11. Yunan Tümeni nin tuttuğu mevzilere rastladı. İki Yunan taburu ve iki topla savunulan mevzilere derhal taarruza 12

13 geçti. Hava kararıncaya kadar devam eden şiddetli muharebeler sonunda düşman geri çekilmeye başladı. Alay bu günkü muharebelerde, 2 subay, 22 er şehit, 2 subay 28 er yaralı verdi. 1. Tümen de Bursa ya girdi Eylül: Alay, 1. Tümen birlikleriyle birlikte ileri harekâtına devam ederek Maskarahasan bölgesine geldi. 12 Eylül: Porsuk Müfrezesi sabaha karşı birliklerini toplayıp Şeçtepe istikametinde ilerlemeye başladı. Saat de Mudanya ya girildi. 1. Tümen, 11. Yunan Tümeni ni yok etmişti. Akşama kadar Tümen Komutanı dâhil olmak üzere 200 subay, er esir alındı. 13 Eylül: 61. Piyade Alayı Kocaeli Grubu emrine, İkizce ye gönderildi. Alay geceyi burada geçirdi. 14 Eylül: Alay, Kocaeli Grup Komutanlığı nın emri ile Bandırma doğrultusunda ilerlemeye başladı. Gece Karacabey bölgesinde konakladı. 15 Eylül: Alay, Grup Komutanı nın bizzat emrinde olarak saat da Bandırma şosesiyle yürüyüşe başladı, akşamüzeri Yeniceköy e vardı. Köyün batısında konmaya geçti. 16 Eylül: Sabah, Grup Kurmay Başkanı Alay a gelerek, Alayın, Mürettep Müfreze nin emrinde olduğunu ve şoseden Bandırma ya taarruzla görevlendirildiğini bildirdi. Bunun üzerine Alay, iki taburu birinci hatta olmak üzere, şose ile Gökmen Çifliği arasından ilerlemeye başladı. Alayın karşında, 3. Yunan Tümeni nden iki tabur, bir süvari bölüğü ve iki topçu bataryası vardı. Arazi açık ve Yunan topçusunun etkili ateşi altındaydı. Alay gece de ilerleyerek düşman mevzilerine vardı. Düşman mevzilerini terk edip Bandırma ya doğru çekilmişti. İkinci Tabur 17 Eylül sabahı düşmanın yaktığı Bandırma ya girdi. Düşman Kapıdağı Yarımadası na çekilmişti. 17 Eylül: Kocaeli Grup Komutanı, saat da 61. Piyade Alayı nı Mürettep Müfreze emrine vererek, Bandırma batısındaki Deliklibayır a taarruzla Yunanlıları atmasını emretti. Alay, saat da ilerlemeye başladı. Yunanlılar iki piyade alayı ile savunuyorlar, denizden de topçu ateşi desteği sağlıyorlardı. Batıdan ilerleyen 61. Piyade Alayı saat de Deliklibayır eteklerine vardı. Alay Komutanı ve Tabur Komutanları en ileri hatlarla beraber ilerliyor ve birliklerini teşvik ediyorlardı. Alay, düşman ateşlerinin etkisine ve kayıplarına bakmaksızın hücum mesafesine yaklaştı. Batıdan ilerleyen 3 ncü Piyade Taburu nun 11. Bölüğünün kahramanca yaptığı süngü hücumuna Alay ın diğer birlikleri de katıldı. Şiddetli süngü hücumu ile düşman mevzilerine girildi. 354 Rakımlı Deliklibayır Tepesi ele geçirildi. Fakat bu hücumda Alay Komutanı Yarbay Hüseyin Vecihi Bey şehit düştü. Alay geceyi yağmur altında bu mevzilerde geçirdi. 18 Eylül: Düşman Erdek i yakarak gemilere binip kaçmaya başladı. Alay saat da harp gemilerinin ateşi altında Kapıdağı Yarımadası berzahını geçti ve yarımadanın emniyetini aldı. 3. Kolordu Komutanı, birliklerin son hedefe vardıklarını görünce, Kocaeli Grubu nun Kapıdağı Yarımadası nda istirahat etmesini ve yangınları söndürerek yarımadayı taramasını emretti Temmuz: Lozan Antlaşması imzalandı. 13

14 5 Ağustos: Genelkurmay Başkanlığı nın 5 Ağustos 1923 tarihli Hazar Konuş ve Kuruluş Projesi uygulanmaya başlandı. Projeye göre, 61. Piyade Alayı, 3. Ordu, 7. Kolordu, 17. Piyade Tümeni kuruluşuna giriyordu. Kolordu Karargâhı Erzincan da, 17. Tümen Karargâhı Elazığ da, Tümen birlikleri ise Elazığ civarında idi Eylül: Alay lağv edildi Ocak: İstiklal Madalyası Kanununa Müzeyyel 869 Sayılı Kanuna Ek, 3579 Sayılı Kanun ile 61. Piyade Alayı Sancağı na İstiklal Madalyası verildi Ağustos: Alay, Ayaş/Ankara da kuruldu Ekim: Kırıkkale ye intikal etti Kasım: Kıbrıs ta çıkan olaylar nedeniyle, olası bir harekâtta kullanılmak üzere Taşucu / Mersin e intikal etti. Bir müddet ordugâhta kalan Alay, daha sonra Kırıkkale ye döndü Temmuz: Kıbrıs'ta Başpiskopos Makaryos'a karşı darbe yapıldı ve Sampson iktidarı ele geçirdi. Alay, Öğle vakti Alay a alarm verildi. Alay, kışla civarında tehlikeyi atlatma bölgesini işgal etti. Alay Komutanı, Tabur ve Bölük Komutanlarını odasında topladı. Tümenin harekât planı birlik komutanlarına açıklandı. Birliklerin 20 Temmuz a kadar hazır olmaları emredildi. 20 Temmuz: Sabah saat de Barış Harekâtı hava, deniz ve kara kuvvetlerinin koordineli hareketleriyle başladı. 21 Temmuz: Alay, A. Kh ve Srv. Bl. ve iki Piyade Taburu ile saat da, Kırıkkale Elmadağ Ankara/Mamak istikametinde intikale başladı. İntikal, saat de tamamlandı. 22 Temmuz: Alay, 150 araç, personel ve beraberinde 80 ton mühimmat ile birlikte, Mamak Konya Karaman Mut Silifke Taşucu güzergâhını takiben Taşucun a intikale başladı. Birleşmiş Milletlerin "ateşkes" çağrısı, saat 17 00'den itibaren uygulanmaya başladı. 24 Temmuz: Alay intikalini tamamladı ve burada ordugâha geçti. Kadınlarımızın ordugâh bölgesinde, çadırlarda erzak soyup Alay a yemek hazırladıkları büyük bir duygusallıkla görüldü. Tarih 52 yıl sonra tekrar etmiş, Türk kadını seferi ordusuna tıpkı İstiklal Harbi ndeki gibi yardıma koşmuştu (Bu yardım, Alay ın Kıbrıs a intikaline kadar aralıksız devam etmiştir). İntikal boyunca halk, Alaya çok büyük ölçüde lojistik destek sağladı. Teklif edilen paralar, gözyaşları içinde reddedildi. Halk, Tüm yapılanların helal olduğunu belirtiyor, Alayın da muzaffer olmasına dua ediyordu. 26 Temmuz: Alayın 1. Piyade Taburu helikopterler ile Kıbrıs a intikal etti. 14

15 28 Temmuz: 2. Piyade Taburu saat da helikopterlerle intikale başladı. Saat civarında Kırnı (Pınarbaşı) bölgesine indirildi. Tabur, Lefkoşa Girne yolunu takiben Boğaz ı geçip Dikomo bölgesinde üs kurdu. Akşam, Kolordu Karargâhı nda yapılan toplantıda, Alay Komutanı na Beşparmak Dağlarını Siskilip (Akçiçek) üzerinden aşarak, denize doğru taarruzla, Lapta ve Karava kazalarının ele geçirilmesi emredildi. Düşmanın, Lapta Karava bölgesinde 231. Piyade Taburu İle 31. Komando Taburuna ait bazı birlikleri bulunuyordu. 26 Temmuz günü Ada ya inen 1. Piyade Taburu, düşman elindeki 1023 Rakımlı Tepe nin kuzeyinde, Lapta Karava ya karşısında, 6 kilometrelik bir cephede mevzilenmişti. Güneybatıda, düşmanın elinde bulunan 1023 Rakımlı tepe, 1. Piyade Taburu nun gerisini tehdit etmekteydi. 31 Temmuz: 61. Alay Komutanı, saat da, 1. Piyade Taburu na Lapta istikametinde ilerlemesi emrini verdi. Düşmanın şiddetli ateşi altında ilerlemesini sürdüren Tabur, denize 2 kilometre kala ilerlemesini durdurdu ve mevzilenmeye başladı. Düşmanın, 1023 Rakımlı Tepe ile irtibatı kesilmiş ancak, 1. Piyade Taburu da, iki düşman arasında kalmıştı. 2. Piyade Taburu, mahallinden temin edilen sivil araçlarla, saat dan itibaren, Kırnı Siskilip Boğazı yolunu takiben intikale başladı. 6. Piyade Bölüğü Siskilip Boğazının çıkışında, 1023 Rakımlı Tepe ye karşı mevzilenirken, 5. Piyade Bölüğü ilerlemesine devam etti ve Lapta nın güneyinde 1. Piyade Taburu ile birleşti 02 Ağustos: 6. Piyade Bölüğü, 1023 Rakımlı Tepe yi ele geçirmek maksadıyla, saat sıralarında, emrinde Tümen Tank Taburu ndan bir Tank Takımı ve iki adet M 113 Zırhlı Personel Taşıyıcısı olduğu halde, Siskilip Boğazı çıkışı 1023 Rakımlı Tepe istikametinde taarruza başladı. Gerek arazinin tam olarak bilinememesi ve ormanlık oluşu, gerekse düşmanın yoğun ateşleri nedeniyle Bölük, 1 Asteğmen ile 13 erini şehit verdi. Saat sıralarında taarruz durdu. Bölük, taarruz mevzilerine geri döndü. Tabur Komutanı Yarbay Hüsnü Emekçi, 5. Piyade Bölük Komutanı Üsteğmen Alkan Binici ye, bulunduğu Lapta güneyinden hareketle, 6. Piyade Bölüğü nün kuzeyine yanaşmasını ve 6. Piyade Bölüğü ile birlikte koordineli hareket ederek, Siskilip Boğazı Rakımlı Tepe istikametinden taarruzla, adı geçen tepenin ele geçirmesini emretti. Taarruz saat da, Alay D/Destek Topçu Taburu ile Alay Ağır Havan Takımının ateş desteğinde başladı ve şiddetli muharebelerden sonra 5. Piyade Bölüğü, saat civarında tepeyi ele geçirdi. Tepe nin ele geçirilmesini müteakip, 6. Piyade Bölüğü, Siskilip Boğazı çıkışında toplanma bölgesini işgal ederken, 5. Piyade Bölüğü, Tepe nin savunulması görevini aldı. Aynı saatlerde, Tümen Komutanlığı nın emriyle, 61. Piyade Alayı Komutanı Yardımcısı P. Albay Hikmet Uğur Komutasında bir Özel Görev Kuvveti kuruldu. Özel Görev Kuvveti, 230. Piyade Alayı ndan bir Piyade Bölüğü, Tümen Tank Taburu ndan 2 Tank, 7 M113 Zırhlı Personel Taşıyıcı ile Alay İstihkâm Takımı ndan oluşmaktaydı. Özel Görev Kuvveti ne, 1023 Rakımlı Tepe de elde edilen başarıdan istifade ederek, Beşparmak Dağları nı aşarak, düşmanın batıya çekilmesini önleyerek imhasını sağlamak maksadıyla, 1023 Rakımlı Tepe Lapta batısı Vasilya istikametinden taarruz emri verildi. 15

16 Akşam, hava karardıktan sonra başlayan taarruz, arazinin sarp ve ormanlık olması, araç hareketine uygun bir yolun olmaması, düşmanın şiddetli ateşi nedeniyle akim kaldı. Yola döşenmiş bir mayın, bir tankın palet atmasına neden oldu. 06 Ağustos: Kolordu dan verilen emir doğrultusunda, Lapta ve Karava bölgelerini ele geçirmek maksadıyla, Batıdan Doğuya, Komando Tugayı, 61. Piyade Alayı ve Çakmak Özel Kuvveti olmak üzere Beşparmak Dağları aşıldı ve 61. Piyade Alayı, Lapta ve Karava bölgelerini ele geçirerek, Akdeniz e ulaştı. 09 Ağustos: Alay, 1023 Rakımlı Tepe ile Lapta ve Karava bölgelerini Komando Tugayı na devrederek, Kırnı bölgesinde toplanması emrini aldı. 1. Piyade Taburu saat da, 2. Piyade Taburu ise de intikalle, Kırnı bölgesinde toplanma bölgesini işgal ettiler ve yeniden tertiplenme ve teşkilatlanma faaliyetlerini sürdürmeye başladı. 14 Ağustos: İkinci Barış Harekâtı başladı. Kolordu tarafından, başarıdan faydalanma kuvveti olarak görevlendirilen 61. Piyade Alayı, saat de, Timbu (Ercan) Havaalanı nı ele geçirmek maks adıyla ilerlemeye başladı. Alay, Ünimog araçlarıyla motorlandırılmış ve Zırhlı Birlikler Eğitim Merkezi Komutanlığı ndan da emrine 64 tanklı bir Tank Taburu verilmişti. Kırnı Gönyeli Lefkoşa yolunu takiben Lefkoşa Türk Mezarlığı bölgesine gelen Alay, burada düşmanın yoğun ve top ve havan ateşiyle karşılaştı ise de ileri harekâtına devam etti. Saat da Hamitköy bölgesine ulaşan Alay, burada da yoğun top ve havan ateşi ile karşılaştı. İlk ateş esnasında bir mücahit ile iki er şehit oldular. Alay, Lefkoşa sanayi bölgesini ele geçirmiş olan 230. Piyade Alayı nın üzerinden aşarak yaptığı taarruzla saat da Ercan Havaalanı bölgesini ele geçirdi. Düşmandan 269 esir, çok sayıda uçaksavar silahı ve mühimmatı ele geçirildi. 15 Ağustos: 1. Piyade Taburu Kırklar Köyü nü ele geçirdi. Tabur 11 esir aldı. 16 Ağustos: Alay Komutanı nın emri doğrultusunda, 2. Piyade Taburu, Kırklar Köyü üzerinden Tınaz Tepe Gaziler Köyü, 1. Piyade Taburu ise Yiğitler Erdemli Köyleri Bayrak Tepe istikametinde ilerlemeye başladılar. Şiddetli muharebelerden sonra 2. Piyade Taburu saat da Tınaz Tepe yi ele geçirdi. 1. Piyade Taburu ise saat da Yiğitler ve Erdemli Köylerini, da da Karaburun Tepe Bayrak Tepe bölgesini ele geçirdi. Bugün saat da ateşkesin yürürlüğe girdiği bildirildi. Saat de bütün cephede silahlar sustu. Gaziler Köyü ile Akıncılar Köyü, ateşkes hattının dışında, Rum tarafında kalmışlardı. 17 Ağustos: Sabah saatlerinde Gaziler Köyü nden, Tınaz Dağı istikametine yoğun makineli tüfek ve tank ateşi başladı. Birlikler ateşle karşılık verirken, Tümen Komutanı bir Zırhlı Personel Taşıyıcısı ile Tınaz Dağı na geldi. Tümen Komutanı, köyde 8 Adet Rus T 24 Keşif Tankı bulunduğunu belirterek, 61. Piyade Alayı Komutanı na, derhal taarruzla Gaziler Köyünü ele geçirmesini emretti. 16

17 Alay Komutanı, taarruza 2. Piyade Taburunu memur etti. 5. Piyade Bölüğü, saat sıralarında, emrinde Alay İstihkâm Takımı ve iki Kobra Güdümlü Tanksavar Mangası olduğu halde taarruza başladı. Şiddetli muharebelerden sonra saat civarında Gaziler Köyü nü ele geçirdi. 19 Ağustos: 61. Piyade Alayı Komutanı nın emri doğrultusunda, 5. Piyade Bölüğü, Gaziler Köyü ile Akıncılar Köyü arasına telli hat çekerek telefon irtibatını sağladı. Emir doğrultusunda, iki köy arasına ayrıca yaya devriyeler ve keşif kolları çıkartarak irtibatı pekiştirdi ve bir fiili durumun oluşmasını sağladı. Birleşmiş Milletler Barış Gücü nün ve Rum tarafının itiraz etmediği bu fiili durum, Gaziler ve Akıncılar Köylerinin bugünkü KKTC sınırları içinde kalmasını sağladı Kasım: Alay Sancağı na, Kıbrıs Üstün Cesaret ve Fedakârlık Madalyası takıldı. 61 nci PİYADE ALAYI NIN TARİHÇESİ ( ) 61. Piyade Alayı 1892 de Girit Adası nda iki taburlu olarak kuruldu. (HARİTA 1) 17

18 1908 demeşrutiyet ilan edildiğinde Türk Kara Kuvvetleri 7 Ordu ile 2 Bağımsız Tümenden ibaretti. 61.Piyade Alayı, Bağımsız 16. Hicaz Tümeni, 31. Piyade Tugayı nın kuruluşunda görev yapıyordu. Tugayın diğer alayı, 62. Piyade Alayı idi. (1) (KURULUŞ 2) 1911 de kabul edilen Teşkilat-ı Umumiye Askeriye Nizamnamesi doğrultusunda, Kara Kuvvetleri 4 Ordu Müfettişliği ve Bağımsız 7. Kolordu (Yemen) ile Asir Müstakil Tümeni nd en teşkil edildi. (2) 61. Piyade Alayı, 21. Müstakil Asir Tümeni Kuruluşunda görev yapmaya başladı (KURULUŞ 3) (3) Alay, üç Piyade Taburu ve bir Makineli Tüfek Bölüğünden oluşmaktaydı. BALKAN SAVAŞI NDA 61. PİYADE ALAYI Balkan Savaşı öncesinde Yunanistan a intikal eden 21. Piyade Tümeni, Garp Ordusu, Yunan Cephesi Kuvvetleri, 21. Piyade Tümeni kuruluşuna girdi. Tümen in alayları 61., 62., ve 63. Piyade Alaylarıydı. Alaylar 4 er taburluydu. (4) (KURULUŞ 4) 61. Piyade Alayı, Aralık 1912 ile Mart 1913 arasında Yahya Kalesi nin savunulmasına katıldı. Dışarıdan yardım alınamaması, yiyecek ve cephanenin tükenmesi, üstün düşman kuvvetlerinin aralıksız taarruzları savunmaya olanak vermeyince Yahya Kalesi 5 Mart 1913 de teslim olmak zorunda kaldı. Alay ın bir kısmı kaleden çıkarak Arnavutluk sınırına ulaştı. Bu birlikler Haziran sonlarında anavatana ulaştılar. (5) BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI NDA 61. PİYADE ALAYI 61. Piyade Alayı, Çanakkale Muharebelerinden sonra, Avrupa cephelerinde görevlendirilmek üzere 5. Ordu Komutanlığı nın 9 Ocak 1916 tarihli emri ile Keşan/Şarköy bölgesinde yeniden kurulan 15. Kolordu nun 20 nci Piyade Tümeni bünyesinde, 4 Taburlu olarak teşkil edildi. (6) Tümen in diğer alayları 62. ve 63. Piyade Alayları idi. (KURULUŞ - 5) 20. Tümen, 10 Ağustos ta Galiçya ya intikalini tamamladı ve 22 Ağustos ta 54. Alman Tümeni nin savunma cephesini, kuzeyden güneye, 62., 63. ve 61. Piyade Alayları olmak üzere teslim aldı. 61. Piyade Alayının sorumluluk sahası, Güneyde Lysa ile kuzeyde Rudniki kasabaları arasındaki bölgeydi. Alayın güneyinde Alman 1. Bavyera İhtiyat Tümeni, kuzeyinde ise 63 ncü Piyade Alayı bulunuyordu. (KROKİ - 4) Eylül Ekim 1916 da icra edilen Rus taarruzları, 8, 16 ve 17 Eylül günleri, özellikle 61. Piyade Alayı bölgesinde şiddetlendi. Alayın sorumluluk sahasında geniş ve sık ormanlık kesimler bulunuyordu. Bu elverişsiz araziye rağmen, Alayın inatçı savunması ve yaptığı karşı taarruzlar düşmana geçit vermedi. Özellikle, 16 ve 17 Eylül günleri tekrarlanan Rus taarruzları, süngü muharebeleriyle durduruldu. Alay Komutanı dâhil bütün subaylar erlerle omuz omuza vuruştular. Akşam saatlerinde düşman ağır zayiat ve 300 kadar da esir vererek geri çekildi. 29 Haziran 1917 günü saat 05,00 da 20 nci Tümen cephesinde başlayan Rus taarruzu, öğleyin 61. P. Alayı bölgesinde şiddetlendi. Düşmanın gaz da kullandığı taarruzu gece boyunca da sürdü. Sabah düşman taarruzu püskürtüldü. Düşmanın 24 bataryasının 20 nci Tümen bölgesine (Çoğu 61. Piyade Alayı bölgesine o l- mak üzere) mermi attığı tahmin edilmişti. 18

19 01 Temmuz sabahı, bir miktar gaz ve şiddetli topçu ateşi ile Rus taarruzu tekrar başladı. Düşman, 61. P. Alayının güneyindeki kritik 421 Rakımlı Tepe yi ele geçirmek istiyordu. Saat da yapılan karşı taarruzlarla düşman geri atıldı. Bugün yapılan muharebelerde, 20. Tümen bölgesinde, 3 Finlandiya Tümeni ile 2 Rus Transamur Tümeninin muharebeye girdiği anlaşılmıştı. 01 Temmuz akşamı, 15. Kolordu Komutanlığı, 20. Piyade Tümeni ne aşağıdaki yazıyı gönderdi; Üç gündür süregelen pek şiddetli topçu ateşi altında siperlerimizin ve engellerin hemen hepsi yıkıldığı halde, bugün saat 04,00 den beri kahraman alaylarınızın hemen her biri beş, altı hücumu korkusuzca karşıladılar, cesaretle karşı taarruzlar yaptılar, siperlerinizin karşısında bile düşmandan iz kalmadı. Türklerin tarihi şanı yükseldi. Vatan, tümeninizin kahramanlıklarını sonsuzluğa kadar bağrında taşıyacaktır. Şanlı sancağınızın sonsuzluğa kadar benzeri zaferlerle dalgalanmasını diler, hepinizi Allah a emanet eylerim. 15 Temmuz 1917 de 15. Türk Kolordusu Karargâhı, trenle Anavatan a hareket etti. 20. Piyade Tümeni, Rohatin Bölge Komutanlığı emrine girdi ve müttefik karşı taarruzu doğrultusunda, 22 Temmuz günü ileri harekâta başladı. Rus kuvvetlerinin tamamını Temmuz sonuna kadar Zlotalipa Nehri nin doğusuna atıldı. 8 Ağustos 1917 günü, Wolkofça da yapılan bir törenle, muharebelerde gösterdiği kahramanlık nedeniyle, 61. Piyade Alayı Sancağına, Padişah Sultan Reşat tarafından gönderilen Harp Madalyası takıldı. Görevini büyük bir özveri ve kahramanlıkla yerine getiren Alay, Tümen in diğer birlikleriyle beraber 26 Eylül 1917 de İstanbul a döndü. (7) 11 Mart 1917 de Bağdat İngilizler tarafından ele geçirilmişti. Bağdat ı geri almak maksadıyla General Falkenhein emrinde, Temmuz ayı içinde YILDIRIM ORDULAR GRUBU kurulması kararlaştırıldı. Ordular grubunun kuruluşunda, Irak Cephesi ndeki 6. Ordu ile Halep bölgesinde kurulması kararlaştırılan 7. Ordu bulunacaktı. 7. Ordu, 3. ve 15. Kolordulardan teşkil edilecekti. 15. Kolordu nun Galiçya dan dönen Tümenleri Halep bölgesine intikale başladılar.(8) 61. Piyade Alayı; Yıldırım Orduları Grubu, 7. Ordu, 15. Kolordu, 20. Tümen Kuruluşundaydı. (KURULUŞ 6) 7. Ordu Komutanı Tuğgeneral Mustafa Kemal (ATATÜRK) Paşa, 15. Kolordu Komutanı Tuğgeneral Ali Rıza (Sedes) Paşa, 20. Tümen Komutanı Yarbay Yasin Hilmi Bey di. Ekim 1917 de, İngilizlerin Sina Cephesi ni takviye etmeleri üzerine, Halep teki 7. Ordu nun Filistin Cephesi ne gönderilmesine karar verildi. Filistin Cephesi ndeki diğer Türk kuvvetleri Von Kress komutasında 8. Ordu adını aldı. (9) 61. Piyade Alayı, Yıldırım Orduları Grubu, 7. Ordu, 15. Kolordu, 20. Tümen Kuruluşunda. (KU- RULUŞ 7) Bu düzenleme ile 7. ve 8. Ordulardan oluşan Yıldırım Ordular Grubu, Gazze Birüssebi hattını savunmaya başladı. 19

20 7. Ordu (20. Tümen hariç) Ekim sonunda cepheye geldi. 20. Tümen henüz H alep te iken, 31 Ekim 1917 de İngiliz taarruzu başladı. Gazze, Birüssebi Meydan Muharebelerinde cephemiz yarıldı. Türk birlikleri Kasım ayı ortasında Kudüs Yafa hattına çekildi. Ancak, İngilizler 8 Aralık ta Kudüs ü ele geçirdiler. Türk Birlikleri Kudüs ün kuzeyine çekildiler. Kudüs ün düşmesi üzerine, Yıldırım Ordular Grubu nun başına Liman von Sanders getirildi. Birlikler yeniden teşkilatlandırıldı. Ocak 1918 başında Yıldırım Ordular Grubu 7. ve 8. Ordular ile diğer cephelerden alınan birliklerden oluşmaktaydı. Bu teşkilatlandırmada, 20. Tümen, 8. Ordu Kuruluşunda bulunan 22. Kolordu nun kuruluşuna dâhil edildi. (10) 61. Piyade Alayı; Yıldırım Ordular Grubu, 8. Ordu, 22. Kolordu, 20. Tümen kuruluşunda. (KU- RULUŞ 8) Yıldırım Ordular Grubu, ancak kişiyi bulan kuvvetiyle Yafa şehri ile Lut Gölü arasındaki 100 km.lik bir cepheyi savunmaya çalışıyordu. 22. Kolordu nun Cephesi deniz ile demiryolu arasındaki bölge olup, 20. Tümen, deniz ile Talasur arasındaki bölgeyi savunmaktaydı. (KROKİ - 5) 19 Eylül 1918 günü İngilizler, büyük kuvvetlerle üç koldan taarruza başladılar. Alayın taburların mevcudu, 120 ile 150 kişi arasında idi. Tümen mevzileri 384 İngiliz topunun ateşleriyle tamamen tahrip edildi. 61. Piyade Alayı, Tümeni ile birlikte mevzilerini son erine kadar dövüşerek savundu. Birinci Dünya Savaşı ndaki kahramanlık defterini kapattı. (11) KURTULUŞ SAVAŞI NDA 61 NCİ PİYADE ALAYI 30 Ekim1918 de Mondros Mütarekesi nin imzalandı ve Osmanlı Ordusunun silahsızlandırılmasına ve askerlerin terhis edilmesine başlandı. (12) Sakarya Meydan Muharebesi: Eskişehir Kütahya Muharebeleri nden sonra, 05 Ağustos 1921 de, Sakarya Nehri gerisine çekilen Batı Cephesi Komutanlığı birliklerinin tensik, yeniden teşkilatlanma ve düzenlenmesine başlandı. (13) Bu yeni yapılanmaya göre, 61 nci Piyade Alayı, doğrudan Başkomutanlığa bağlı Mürettep Kolordu nun 17. Piyade Tümeni bünyesinde, 2 Taburlu olarak teşkil edildi. (KURULUŞ 9) Türk Ordusu, Sakarya Nehri doğusunda, Kuzey den güneye doğru, Mürettep Kolordu, 12., 4., 3. ve 2. Grup (Kolordu seviyesinde) şeklinde tertiplendi (KROKİ -6) 23 Ağustos 1921 de Mürettep Kolordu, Başkomutanlık kuruluşundan alınarak, Batı Cephesi Komutanlığı kuruluşuna dâhil edildi. 61. Piyade Alayı, Batı Cephesi Komutanlığı, Mürettep Kolordu, 17. Tümen kuruluşunda Sakarya Meydan Muharebesi ne girdi. (KURULUŞ 10) 24 Ağustos 1921 günü Sakarya mevzilerimize Yunan taarruzu başladı. 5 Eylül de Yunan taarruzları kırıldı. 17. Tümen düşmanı takip etmeye başladı. 24 Eylül 1921 günü Dağcılar Başviran hattına taarruz etti (Dağcılar Muharebesi). (KROKİ - 7) 20

21 Bu muharebede 61.Piyade Alayı Komutanı Binbaşı Hasan Rıza Bey şehit düştü. Düşman, savunma mevzilerini terk etmek zorunda kaldı. Takip harekâtı sonunda her iki ordu karşılıklı savunma düzeni içine girdi. (14) Büyük Taarruz ve Takip Harekâtı 01 Kasım 1921 de 61 nci Piyade Alayı, 17 nci Piyade Tümeni kuruluşundan alınarak, 3 ncü Kolordu Komutanlığı emrine verildi. Alay, doğrudan Kolordu Komutanlığı na bağlandı. (KU- RULUŞ 11) Batı Cephesi; 1 Ağustos 1922 günü 1 nci ve 2 nci Ordular ile 5 nci Süvari Kolordusu ve Kolordu yetkisinde Kocaeli Grubu ndan kuruluydu. Batı Cephesi düşman karşısında, kuzeyden güneye, Kocaeli Grubu, 2 nci ve 3 ncü Ordular şeklinde tertiplenmişti. (KROKİ 8) Doğrudan 3 ncü Kolordu emrinde bulunan 61 nci Piyade Alayı, Kocaeli Grubu nun güneyinde, Kuzey Sakarya daki Gümele den Porsuk Çayına kadar olan bölgede tertiplenmişti. Alay ın güneyinde 1 nci Piyade Tümeni, karşısında ise 3 ncü Yunan Tümeni bulunuyordu. 19 Ağustos 1922 de 3 ncü Kolordu emrindeki Bağımsız 61 nci Piyade Alayı, bir top, bir süvari takımı ve bir muhabere müfrezesi ile takviye edilerek Porsuk Müfrezesi adı ile1 nci Tümen cephesini teslim aldı. Müfreze nin sorumluluk sahası, Güneyde Bardakçı Deresi nden, Kuzeyde, Kuzey Sakarya ya kadar olan bölgeydi. Müfreze nin karşısında iki Tümen kadar düşman kuvveti vardı. Müfreze (Alayın) nin görevi, karşındaki düşmanı tespit etmekti. (KRO- Kİ 9) Alay, 26 Ağustos 1922 gecesi düşman mevzilerine yanaştırdığı birlikleriyle sabah saat da bütün cephesinde düşmana, topçu, piyade ve makineli tüfekleriyle bir ateş baskını yaptı. Alay düşmanı başarı ile tespit etti. (KROKİ 10) 28 Ağustos ta 41 nci Piyade Tümeni emrine girerek çekilen düşmanı takibe başladı. Kuvvetli Yunan artçı birlikleri, Alay ın yakın takibi sonucu 01 Eylül gecesi geri atıldılar ve Eskişehir istikametinde çekilmeye başladılar. Alay, 02 Eylül günü ortalık ağarırken ileri hareketine devam etti. 3 ncü Yunan Kolordusu, gece Eskişehir i yakarak boşaltmıştı. Alay saat da Eskişehir e girdi. Kısa bir moladan sonra Çukurhisar köyü istikametinde ilerlemeye devam etti. Köyün doğu sırtlarını savunan iki Yunan alayını (3 ncü Yunan Tümenine ait), gece yarısın a kadar devam eden muharebelerden sonra mevzilerinden söküp attı. (KROKİ- 11) 03 Eylül: Porsuk Müfrezesi sabah erkenden Çukurhisar bölgesinden hareket etti. Nane Deresi Metristepe hattını savunan 10. Yunan Tümeni ile karşılaştı. Müfreze, 61. Piyade Alayı Kuzeyde, 16. Piyade Alayı Güneyde olmak üzere taarruza başladı. Muharebe ortalık kararıncaya kadar devam etti. Düşman geri çekilmeye başladı. Porsuk Müfrezesi Metristepe yi işgal etti. (KROKİ - 12) 04 Eylül günü Müfreze, sabah güneş doğarken Metristepe den hareket etti. Saat da Kurtköy Kızıltepe kuzeyi hattında savunan Yunan birlikleri ile karşılaştı. Müfreze, Kuzeyde 61. Piyade Alayı, Güneyde 16 ncı Piyade Alayı olmak üzere saat da taarruza başladı. Gece yarısına kadar süren muharebeler sonunda Yunanlılar çekilmeye başladılar. Bugünkü muharebelerde 61 nci Alay ın önemli kayıpları oldu. 05 Eylül: 3. Kolordu dan gelen emirle, Porsuk Müfrezesi, 16. Piyade Alayını, Süvari Takımını ve Sahra Top Takımını kendi Tümenlerine (41. Tümen) gönderdi. Geriye kalan 61. Piyade 21

22 Alayı, emir doğrultusunda ilerlemeye devam etti. Yunanlılara rastlamadan Bakras a vardı. Burada geceledi. 06 Eylül: Alay, saat de hareketle saat da Fındıklı ya vardı. Kuzeyden ilerleyerek Yenişehir i geri alan Kocaeli Grubu birlikleriyle irtibat kurdu. 07 Eylül: Alay ilerlemesine devam ederek saat de Çavuşköy Karagölet arasındaki dereye ulaştı. Mustafa Tepe de Yunanlıların bir taburu ile bir bataryasının bulunduğunu ve tepenin kuvvetli tel engelleri ile tahkim edilmiş olduğunu tespit etti Eylül: 3. Kolordu Komutanı Porsuk Müfrezesini 1. Tümen emrine verdi. Tümen, 61 nci ve 5 nci Piyade Alayları ile Mustafa Tepesi ne taarruza başladı. 09 Eylül gecesine kadar devam eden şiddetli muharebeler sonucu Birlikler tepeyi ele geçirdiler. Yunan birlikleri kaçmaya başladılar. 10 Eylül: 1 nci Tümen emrinde bulunan Porsuk Müfrezesi, saat da hareketle Gürsu ya vardı. Tümen emri doğrultusunda İleri harekâtına devam ederken, 11 nci Yunan Tümeni nin tuttuğu mevzilere rastladı. İki Yunan taburu ve iki topla savunulan mevzilere derhal taarruza geçti. Hava kararıncaya kadar devam eden şiddetli muharebeler sonunda düşman geri çekilmeye başladı. Alay bu günkü muharebelerde, 2 subay, 22 er şehit, 2 subay 28 er yaralı verdi. 1. Tümen de Bursa ya girdi. 11 Eylül: Alay, 1 nci Tümen birlikleriyle birlikte ileri harekâtına devam ederek Maskarahasan bölgesine geldi. 12 Eylül: Porsuk Müfrezesi sabaha karşı birliklerini toplayıp Şeçtepe istikametinde ilerlemeye başladı. Saat de Mudanya ya girildi. 1 nci Tümen, 11 nci Yunan Tümeni ni yok etmişti. Akşama kadar toplanan esir sayısı, Tümen Komutanı dâhil olmak üzere 200 subay erdi. 13 Eylül günü, 61. Piyade Alayı Kocaeli Grubu emrine, İkizce ye gönderildi. Alay geceyi burada geçirdi. 14 Eylül: 61 nci Piyade Alayı, Kocaeli Grup Komutanlığı nın emri ile Bandırma doğrultusunda ilerlemeye başladı. Gece Karacabey bölgesinde konakladı. 15 Eylül: 61.Alay, Grup Komutanı nın bizzat emrinde olarak saat da Bandırma şosesiyle yürüyüşe geçti. Alay akşamüzeri Yeniceköy e vardı. Köyün batısında konmaya geçti. 16 Eylül: Sabah, Grup Kurmay Başkanı Alay a gelerek, Alayın, Mürettep Müfreze nin emrinde olduğunu ve şoseden Bandırma ya taarruzla görevlendirildiğin bildirdi. Bunun üzerine Alay, iki taburu birinci hatta olmak üzere, şose ile Gökmen çiftliği arasından ilerlemeye başladı. Alayın karşında, 3. Yunan Tümeni nden iki taburu, bir süvari bölüğü ve iki bataryası vardı. Arazi açık ve Yunan topçusunun etkili ateşi altındaydı. Alay gece de ilerleyerek düşman mevzilerine vardı. Düşman mevzilerini terk edip Bandırma ya doğru çekilmişti. İkinci Tabur 17 Eylül sabahı düşmanın yaktığı Bandırma ya girdi. Düşman Kapıdağı Yarımadası na çekilmişti. (15) 17 Eylül: Kocaeli Grup Komutanı, saat da 61. Piyade Alayı nı Mürettep Müfreze emrine vererek, Bandırma batısındaki Deliklibayır a taarruzla Yunanlıları atmasını emretti. Alay, saat da ilerlemeye başladı. Yunanlılar iki piyade alayı ile savunuyorlar, denizden de topçu ateşi desteği sağlıyorlardı. (KROKİ 13) Batıdan ilerleyen 61 nci Piyade Alayı saat de Deliklibayır eteklerine vardı. Alay Komutanı ve Tabur Komutanları en ileri hatlarla beraber ilerliyor ve birliklerini teşvik ediyorlardı. Alay, düşman ateşlerinin etkisine ve kayıplarına bakmaksızın hücum mesafesine yaklaştı. 22

23 Batıdan ilerleyen 3. Piyade Taburu nun 11. Bölüğünün kahramanca yaptığı süngü hücumuna alayın diğer birlikleri de katıldı. Şiddetli bir süngü hücumu ile düşman mevzilerine girildi. 354 Rakımlı Deliklibayır Tepesi ele geçirildi. Fakat bu hücumda Alay Komutanı Yarbay Hüseyin Vecihi Bey şehit düştü. (16) 18 Eylül: Düşman Erdek i yakarak gemilere binip kaçmaya başladı. Alay saat da harp gemilerinin ateşi altında Kapıdağı Yarımadası berzahını geçti ve yarımadanın emniyetini aldı. (KROKİ -14) 3. Kolordu Komutanı, birliklerin son hedefe vardıklarını görünce, Kocaeli Grubu nun Kapıdağı Yarımadası nda istirahat etmesini ve yangınları söndürerek yarımadayı taramasını emretti. 5 Ağustos 1923 de, Genelkurmay Başkanlığı nın Hazar Konuş ve Kuruluş Projesi uygulanmaya başlandı. Projeye göre, 61.Piyade Alayı, 3 ncü Ordu, 7 nci Kolordu, 17 nci Piyade Tümeni kuruluşuna giriyordu. Kolordu Karargâhı Erzincan da, 17. Tümen Karargâhı Elazığ da, Tümen birlikleri ise Elazığ civarında idi. (KURULUŞ-12) (17) 11 Eylül 1923 de lağv edilen Alay şanlı tarihinin bir sayfasını kapatmış oldu. Alay Sancağı, 26 Ocak 1939 da, İstiklal Madalyası Kanununa Müzeyyel 869 Sayılı Kanuna Ek, 3579 Sayılı Kanun ile İstiklal Madalyası ile onurlandırıldı. (18) Alay, 20 Ağustos 1950 de Ayaş/Ankara da yeniden kuruldu. (KURULUŞ 13) Alay, 20 Ekim 1960 da Kırıkkale ye intikal etti. Alay, 2. Ordu, 6. Kolordu, 28. Tümen kuruluşundaydı. (KURULUŞ 14) Kıbrıs ta 1967 de çıkan olaylar üzerine, olası bir harekâtta kullanılmak üzere 22 Kasım 1967 de Taşucu/Mersin e intikal etti. Bir müddet ordugâhta kalan Alay, daha sonra Kırıkkale ye döndü. (19) KIBRIS BARIŞ HAREKÂTI NDA 61. MOTORLU PİYADE ALAYI 15 Temmuz günü, Kıbrıs Devlet Başkanı Başpiskopos Makarios'a karşı Nikos Sampson tarafından darbe yapıldı ve Sampson iktidarı ele geçirdi. Alay, 16 Temmuz günü, Kırıkkale deki kışlasının hemen civarındaki alarm ilk tertiplenme bölgesini işgal etti. Alay iki taburluydu. (KURULUŞ 15) Tümen Komutanlığı, Alay ın iki taburundan tam mevcutlu bir tabur teşkil edilmesi emrini verdi. Alay, emri yerine getirmek için çalışmalarına başladı. Ancak, 18 Temmuz akşamı gelen yeni bir emirle, Alay ın iki taburlu olarak harekâta katılacağı bildirildi. 20 Temmuz 1974 Sabah saat de hava, deniz ve kara kuvvetlerinin koordineli harekâtı ile Barış Harekâtı başladı. Alay, 20 Temmuz 1974 günü, 28. Tümen Komutanlığı ndan, Kıbrıs Barış Harekâtına Katılacağı emrini aldı. 21 Temmuz 1974 günü saat de, A. Kh ve Srv. Bölüğü ve iki Piyade Taburu ile Kırıkkale Elmadağ Ankara/Mamak güzergâhını takiben, Mamak taki 229. Motorlu. Piyade. Alayı Bölgesine intikal etti. İntikal saat de tamamlandı, toplanma bölgesi işgal edildi. (20) İntikali Müteakip, Alay sefer kadrosuna ulaşmak için noksan personelini tamamlamaya başladı. 23

24 Alay, 22 Temmuz 1974 günü, saat da, Mamak Konya Karaman Mut Silifke Taşucu güzergâhını takiben motorlu intikale başladı. Alay birlikleri 24 Temmuz günü intikallerini tamamladılar ve Taşucu bölgesinde ordugâha geçtiler. (KROKİ 15) Kadınlarımızın ordugâh bölgesinde, çadırlarda erzak soyup Alay a yemek hazırladıkları büyük bir duygusallıkla görüldü. Tarih 52 yıl sonra tekrar etmiş, Türk kadını seferi ordusuna tıpkı İstiklal Harbi ndeki gibi yardıma koşmuştu (Bu yardım, Alay ın Kıbrıs a intikaline kadar aralıksız devam etmiştir). İntikal boyunca halk, Alaya çok büyük ölçüde lojistik destek sağladı. Teklif edilen paralar, gözyaşları içinde reddedildi. Halk, Tüm yapılanların helal olduğunu belirtiyor, Alayın da muzaffer olmasına dua ediyordu. (21) 22 Temmuz 1974 günü, Birleşmiş Milletlerin "ateşkes" çağrısı, saat 17 00'den itibaren uygulanmaya başladı. 26 Temmuz 1974 günü, 61.Mot.P.A.Komutanı, Kur. Alb. Şinasi Can, Adana ya, 2. Ordu Komutanlığı na çağrıldı. Alay ın helikopterlerle Kıbrıs a intikal edeceği ve 6. Kolordu emrine gireceği emredildi. Alay Komutanı aynı gün Taşucu na dönerek intikal emrini verdi. 27 Temmuz günü, Alay Komutanı, Alay Karargâhı ve Karargâh Bölüğü ile Alayın 1. Piyade Taburu helikopterler ile Kıbrıs a intikal ederek Kırnı (Pınarbaşı) bölgesine indi. (22) Alay Kh. ve Kh. Bl. Kırnı bölgesinde kalırken, 1. Tabur Boğaz ı geçerek, 1023 Rakımlı Tepe nin kuzeyinde, cephesi kuzey olmak üzere, Lapta Karava hattı karşısında, Beşparmak Dağlarının eteğinde mevzilendi. Cephe genişliği 6 kilometreydi. Güneybatıda, düşmanın elinde bulunan 1023 RT., Tabur un gerisini tehdit ediyordu. (KROKİ 16) 28 Temmuz günü ise 2. Piyade Taburu saat da helikopterlerle intikale başladı. Saat civarında Kırnı bölgesine indirildi. Tabur, Lefkoşa Girne yolunu takiben Boğaz ın girişinde, 6. Kolordu Komuta Yeri nin yakınında tertiplendi. (KROKİ 17) 28 Temmuz akşamı Kolordu Komuta Yeri nde yapılan toplantıda, Alay Komutanı na Beşparmak Dağlarını Siskilip (Akçiçek) üzerinden aşarak, denize doğru taarruzla, La pta ve Karava kazalarını ele geçirmesi emredildi. Düşmanın, Lapta Karava bölgesinde bir Piyade Taburu ile Komando Taburuna ait bazı birlikleri bulunuyordu. (KROKİ 18) 31 Temmuz günü, 61. Alay Komutanı, saat da, 1. Piyade Taburu na Lapta istikametinde ilerlemesi emrini verdi. Düşmanın şiddetli ateşi altında ilerlemesini sürdüren Tabur, denize iki kilometre kala ilerlemesini durdurdu ve mevzilenmeye başladı. Düşmanın, 1023 Rakımlı Tepe ile irtibatı kesilmiş ancak, 1. Piyade Taburu da, iki düşman arasında kalmıştı. Alay Komutanı nın emri doğrultusunda, aynı gün, saat dan itibaren, 2. Piyade Taburu da, mahallinden temin edilen sivil araçlarla, Kırnı Siskilip Boğazı yolunu takiben intikale başladı. 6. Piyade Bölüğü Siskilip Boğazının çıkışında, 1023 Rakımlı Tepe ye karşı mevzilenirken, 5. Piyade Bölüğü ilerlemesine devam etti ve Lapta nın güneyinde 1. Piyade Taburu ile birleşti. 4. Bölük ise boğazın girişinde tertiplendi. 02 Ağustos günü, 6. Piyade Bölüğü, 1023 Rakımlı Tepe yi ele geçirmek maksadıyla, saat sıralarında, emrinde Tümen Tank Taburu ndan bir Tank Takımı ve iki adet M 113 Zırhlı Personel Taşıyıcısı olduğu halde, Siskilip Boğazı çıkışı 1023 Rakımlı Tepe istikametinde taarruza başladı. Gerek arazinin tam olarak bilinememesi ve ormanlık oluşu, gerekse düşmanın yoğun ateşleri nedeniyle Bölük, 1 Asteğmen ile 13 erini şehit verdi. Saat sıralarında taarruz durdu. Bölük, taarruz mevzilerine geri döndü. 24