ÖRNEKLEME RAPORLAMA VE LİTERATÜR ARAŞTIRMASI YRD. DOÇ. DR. İBRAHİM ÇÜTCÜ

Transkript

1 ÖRNEKLEME RAPORLAMA VE LİTERATÜR ARAŞTIRMASI YRD. DOÇ. DR. İBRAHİM ÇÜTCÜ 1

2 1. Giriş 2. Örnekleme Temel Kavramlar Örneklem-Ana Kütle Karşılaştırması Örnekleme Süreci ve Safhaları Örnekleme Alma Yöntemleri 3. Literatür Araştırması SUNUM PLANI Literatür Taramasının Sebepleri-Sonuçları-Faydaları Literatür Kaynakları ve Kaynaklara Erişim Literatür Taraması Nasıl Yapılmalıdır? Literatür Araştırması Ne İçermelidir? Özellikleri Ne Olmalıdır? 3. Raporlama Şekil ve Bilimsel İçerik Yönünden İnceleme Bilimsel Araştırmanın Raporlaştırılması Bilimsel Yazın Türleri Bilimsel Dergiler 2

3 GİRİŞ Bilimsel araştırmaların hakem sürecine girmeden önce ilk bakıldığı yer alan «ön değerlendirme» safhasının en önemli adımı: örnekleme-raporlama-literatür kısmıdır. Çalışmanın bilimsel dayanağı ve hakemler tarafında öncelikle bakılan kısmı burası olup en titiz ve geniş kapsamlı olması gereken bölüm burasıdır. Örneklem belirleme ve literatür kısmında profesyonel yardım alınması oldukça önemlidir.

4 ÖRNEKLEME Üzerinde çalışılan bir kümeden örnek seçmek örnekleme yapmak demektir. Bilimsel araştırmalarda çoğu zaman bir örneklem üzerinden toplanan veriler kullanılarak analizler yapar ve çıkarımlarda bulunuruz. Araştırma sonuçlarının geçerliliği bu örneklemin ana kütleyi temsil gücüne bağlıdır. Bu nedenle örneklemin ana kütleyi temsil etmesi oldukça önemlidir. Bir örnekleme dayalı olarak yapılan çıkarımların kalitesi hem örnekleme yöntemi hem de örneklemin büyüklüğü ile ilişkilidir. Dolayısıyla uygun yöntem ve büyüklükte örneklem oluşturmak oldukça önemlidir.

5 Evren-Örneklem Evren (Population) Belli bir özelliğe sahip en geniş gözlem birimleri kümesi. Örneklem (Sample) Evrenin her bir alt kümesi. Temel Kavramlar Örnekleme (Sampling) Belli yöntem ve tekniklerle örneklem belirleme süreci 5

6 Temel Kavramlar Evrene genelleme yapılmak isteniyorsa örneklemin temsil edebilir olması gerekir. S 1 S 2 E Örneklem yansız belirlendi ise örneklem büyüklüğü arttıkça, temsil edebilirlik artar. Yanlı örneklemler, hatalı parametre kestirimlerine yol açar. S 4 S 3 Yansızlık için seçkisiz örnekleme yöntemleri kullanılır. Evren Değer = Parametre Örneklem Değer = İstatistik 6

7 Temel Kavramlar Ana kütle araştırmanın ilgilendiği kişi, nesne veya olayların bütününe verilen isimdir. Eğer bir çalışmada ana kütlenin tümünden veri toplanırsa buna tamsayım denir. Örneklem bir ana kütleden seçilen elemanların oluşturduğu kümedir. Örneklem almamıza neden olan şey ana kütlenin tümü hakkında veri toplamanın gerektirdiği çaba, zaman ve maliyetin yüksek oluşu veya bazen imkansız oluşudur. Örneklem almanın amacı ise yukarıdaki sayılan nedenlerle tüm verileri ölçülemeyen ana kütle hakkında ondan seçilen örneklemden edinilen bilgilere dayalı olarak çıkarımlarda bulunmaktır.

8 Temel Kavramlar Ana kütle parametresi: Ana kütlenin herhangi bir özelliği. Yunan harfleri ve büyük harfler ile gösterilir (N,µ) Örneklem istatistiği: Örneklemin ölçülen bir özelliği. Latin harfleri ve küçük harfler ile gösterilir (n,s) Örneklem Hatası: Genellikle araştırmalarda tamsayım yapılıp ana kütle parametresi hesaplanmaz. Ancak ana kütleden seçilen bir örneklemin istatistiği hesaplanır ve bu istatistiğe dayalı olarak ana kütle parametresi tahmin edilmeye çalışılır. Tamsayım yerine örneklem alındığı için oluşan hata örneklem hatası olarak adlandırılır. Örneklem çerçevesi: Örnekleme girebilecek bütün birimleri içeren liste (seçmen kütükleri, bir şirketteki işçi kayıtları, öğrenci işleri veritabanı, vb.)

9 Örneklem Anakütle Karşılaştırması Maliyet Zaman Doğruluk Yeni cevaplayıcı

10 Örneklem Anakütle Karşılaştırması Örneklemenin Faydaları Daha az masrafla gerçekleşir Kısa sürede veriler toplanır Bazı konular detaylı olarak araştırılabilinir Yaklaşık rakamların yeterli olduğu durumda tam sayıma gerek yoktur.

11 Örnekleme Örnekleme Süreci Ve Safhaları Gözlem biriminin belirlenmesi Evrenin tanımlanması Örnekleme Yönteminin Belirlenmesi Örneklem Biriminin Belirlenmesi Örneklem Büyüklüğünün Belirlenmesi Örneklemin seçilmesi 11

12 Örnekleme Süreci Ve Safhaları Hazırlık çalışması Anket ile verilerin toplanması, kontrol ve denetimin sürdürülmesi Cevapların incelenip hataların giderilmesi, bilgilerin işlenmesi, kodlanması İstatistik analizlerin yapılması ve değerlendirilmesi Raporun hazırlanması

13 Örneklem Büyüklüğü Seçim Kriteri Evren örnekleme hatası (d) örnekleme hatası (d) örnekleme hatası (d) Büyüklüğü p=0.5 q=0.5 p=0.8 q=0.2 p=0.3 q=0.7 p=0.5 q=0.5 p=0.8 q=0.2 p=0.3 q=0.7 p=0.5 q=0.5 p=0.8 q=0.2 p=0.3 q= milyon

14 Örneklem Alma Yöntemleri Örneklem alma yöntemleri tesadüfi olan ve olmayan olmak üzere iki ana grupta toplanabilir. Tesadüfi olan yöntemlerde bütün birimlerin örnekleme girme şansı varken tesadüfi olmayan yöntemlerde bu durum söz konusu değildir. Aşağıda her iki gruba giren temel yöntemler verilmiştir. 1. Tesadüfi (rassal, random) örnekleme yöntemleri Basit rassal Sistematik Tabakalı Küme 2. Tesadüfi olmayan (non-random) örnekleme yöntemleri Kolayda Yargısal Kota Kartopu

15 Tesadüfi Yöntemler: 1. Basit rassal örnekleme Örneklem Alma Yöntemleri Her birimin örnekleme girme şansı eşittir. Torbadan isimleri seçme yerine günümüzde rastsal sayı üreten bilgisayar yazılımları kullanılıyor. 2. Sistematik Örnekleme Seçilecek örneklem büyüklüğünü belirle (n) G = N / n 1 ile G arasından rastgele bir sayı seç (X) X, G+X, 2G+X elemanları seç

16 3. Tabakalı örnekleme Örneklem Alma Yöntemleri Basit rassal örneklemede yeterince büyüklükte bir örneklem oluşturulmazsa, ana kütledeki bütün gruplar alınan örneklem içinde yeterince temsil edilmeyebilir. Bu nedenle ana kütle önemli özelliklere göre gruplara (tabakalara) ayrılıp her grubu temsil edecek tabakalardan seçme yapılır. Amaç daha az bir maliyetle daha temsili bir örneklem oluşturmaktır. Öncelikle ana kütle tabakalara ayrılır. Her tabakadan rastsal bir şekilde örneklem seçilir. Tabakaları oluşturmak zor olabilir.

17 Örneklem Alma Yöntemleri 4. Küme Örneklemesi Ana kütlenin zaman veya mekan açısından dağınık olduğu ve bu nedenle örneklemenin maliyetli olacağı durumlarda örnekleme işinin belirli kümelerden (ör: bölgelerden) rassal bir şekilde yapılmasıdır. Örneğin bir şehirdeki ilköğretim öğrencileri ile ilgili yapılacak bir çalışmada bütün ilköğretim okullarını çalışmaya dahil etmek yerine belirli semtlerdeki ilköğretim okullarından rastgele örneklem almak küme örneklemesidir.

18 Örneklem Alma Yöntemleri Tesadüfi Olmayan Yöntemler: 1. Kolayda (fırsat) örneklemesi Araştırmacının kolaylıkla ulaşabildiği birimlerden veri toplamasıdır. Örneğin üniversite öğrencileri hakkında araştırma yapan bir araştırmacının üniversite karşılaştığı ilk150 öğrenci ile anket yapması gibi Kolaydır ancak elde edilen sonuçlar genelleştirilemez

19 2. Yargısal örnekleme Örneklem Alma Yöntemleri Araştırmacının araştırma örneklemi belirlerken bir yargıya göre hareket ederek örneklem oluşturmasıdır. Örneğin öğretim üyelerinin sorunları hakkında araştırma yaparken konuyu en iyi profesörlerin bileceğinin düşünerek sadece onları örnekleme dahil eden bir araştırmacı yargısal bir örnekleme oluşturmuş olur. 3. Kota örneklemesi Tabakalı örneklemede olduğu gibi ana kütle gruplara ayrılır. Daha sonra örneklem büyüklüğüne bağlı olarak her gruptan ne kadar (kota) örneklem seçileceğine karar verilir. Grup kotaları dolduruluncaya kadar veri toplanır. Bu verilerin tesadüfi olarak toplanmasına bakılmaz sadece kota doldurulmaya çalışılır.

20 Örneklem Alma Yöntemleri 4. Kartopu örneklemesi Örneklem çerçevesinin oluşturulmasının mümkün veya çok zor olduğu durumlarda kullanılır. Örneğin madde bağımlı çocuklarla ilgili yapılan bir çalışmada madde bağımlısı bir veya birkaç çocuktan veri toplanır. Daha sonra bunların tanıdığı başka madde bağımlısı çocuk bulunur ve onlardan veri toplanır. Böylece veri kümesi kartopu gibi büyüyerek örneklem oluşturulmuş olur.

21 LİTERATÜR ARAŞTIRMASI Literatür belirli bir konuda yazılmış bütün akademik eserlerin toplamıdır. Genellikle belirli bir konuda yazılmış temel eserler ve bu eserlere cevap olarak yazılmış veya bu eserleri geliştirmek üzere yazılmış diğer eserler vardır. Dolayısıyla, literatür sürekli olarak büyüyen ve birbiriyle etkileşimde olan akademik eserlerin tümüdür. Literatür belirli bir konuda, şimdiye kadar yapılan çalışmaları gösterir. Yapılan çalışmalardan daha ileriye gitmek için o ana kadar nelerin yapıldığını bilmeniz gerekir. Literatür taraması bu amaçla gerçekleştirilir.

22 LİTERATÜR ARAŞTIRMASI Kendi başına bir çalışma veya bir makale yada tezin bir bölümü olup konu hakkında önemli araştırmacıların ne düşündüğünü tartışan bir yazıdır. Konu hakkında neler okuduğunuzu gösterir. Konu ile ilgili önemli meseleleri anladığınızı gösterir. Araştırmanız için bir temel oluşturur.

23 Literatür Taraması Sebepleri; Probleminin kuramsal temellerini oluşturmasını, Problemine ilişkin bilgilere ve benzer araştırmalara ulaşmasını, Diğer araştırmaların sonucunu görmesini ve değerlendirmesini sağlar.

24 Literatür Taramasının Sonuçları: Problem durumunun ve problem cümlesinin oluşturulmasında önemli bir rol oynar, Problem yeniden şekillendirebilir, Problem cümlesi düzeltebilir ya da değiştirebilir.

25 Literatür Taramasının Faydaları: Araştırmacının problemini tanımlamasına, Araştırmasının yöntemini oluşturmasına, Elde ettiği bulguları yorumlamasına, Ulaştığı sonuçları kuramsal temellere dayalı olarak tartışmasına, Getireceği önerilere katkıda bulunur.

26 Birincil kaynaklar Makale Tez Araştırma raporları Özgün kitaplar Literatür Kaynakları İkincil kaynaklar Derleme makaleler Derleme kitaplar Ansiklopediler Yıllıklar Diğer kaynaklar Ders notları Ders kitapları Bildiriler 26

27 Literatür Kaynaklarına Erişim Kütüphane Katalog Taraması Bilimsel Dergi İndekslerinin ve Veri Tabanlarının Kullanılması Tarama Motorlarının Kullanılması Yıllıklar aracılığı ile kaynaklara erişim İlgili araştırmalar aracılığı ile kaynaklara erişim 27

28 Literatür Taraması Nasıl Yapılmalıdır? 1. Çalışma konunuzu belirleyin 2. Konunuz ile ilgili kaynakları bulun (kütüphane, online veritabanları, google scholar) Birçok kaynak içerisinde kullanacaklarınızı (sizce en önemli olanları) seçmeniz gerekir 3. Bulduğunuz kaynakları okuyun ve değerlendirin (kritik okuma) Bu kaynakları iyi anladığınızdan emin olmalısınız. Anlamadığınız şeylerin değerlendirmesini yapamazsınız Okuduğunuz kaynaklar hakkında notlar, açıklamalar tutmalısınız. Bunların hangi bölümlerini yazınızda ele alacağınızı belirlemelisiniz Bir konuda aynı görüşte ve farklı görüşte olan yazarları gruplandırabilirsiniz. Bu yazarlardan hangilerinin fikirlerini benimsediğinizi, hangi fikirlere karşı olduğunuzu ve bunların nedenleri üzerinde düşünmelisiniz. 4. Kullandığınız kaynakların bilgilerin atıf yapmak üzere kaydedin (yazılımlar kullanabilirsiniz ör: Endnote, Refworks, Zotero, Bedford Bibliographer) 5. Literatürü yazın, düzeltin, yeniden yazın

29 Literatür Araştırması Ne İçermelidir? Literatür taramasının giriş, gelişme ve sonuç bölümleri olmalıdır. Genel olarak konunun bir özeti sunulmalı, Temel kavramlardan ve konu ile ilgili önemli çalışmalardan bahsedilmeli, Sadece insanların ne söylediklerini özetlemekle kalmamalı ayrıca söylediklerini eleştirel olarak değerlendirmeli, Okuduğunuz kaynaklar analiz edilip değerlendirilmeli ve belirli bir organizasyon içerisinde sunulmalı, Eserler arka arkaya sıralanmamalı okunanlar birleştirilip bir bütün oluşturulmalıdır.

30 İyi Bir Literatür Taramasının Özellikleri 1. Geliştirilmekte olan araştırma problemiyle doğrudan ilgili olması ve bu problem etrafında örgütlenmesi, 2. Araştırma problemiyle ilgili bütün ilgili çalışmaları içermesi ve ilgisiz çalışmaları kapsamaması, 3. Kaynakların magazinler, dergiler, gazeteler gibi akademik olmayan belgelerden değil, akademik yayınlardan oluşması, 4. Farklı kaynak türlerini içermesi, ancak kullanılan kaynakların büyük çoğunluğunun internet kaynağı olmaması, 5. Sadece listeleme ve özetlemeden oluşmaması, literatürdeki görüş ve bulguların güçlü ve zayıf yönlerini göstererek değerlendirebilmesi,

31 6. Konuyla ilgili bilinen ve bilinmeyen şeylerin neler olduğunu özetleyen bir sentez oluşturabilmesi, 7. İlgili literatürdeki ihtilaflı (üzerinde uzlaşılmayan) alanları gösterebilmesi, 8. Okunan metinlerin çok fazla alıntı yapılmadan, araştırmacının kendi kelimeleriyle özetlenmesi ve yorumlanması, 9. Konuyla ilgili daha fazla araştırma önemli sorular ortaya koyabilmesi ve gerektiren 10. Yapılacak araştırmanın, araştırma konusuyla ilgili mevcut bilgileri zenginleştireceğini gösterebilmesi gerekir.

32 RAPORLAMA Bilimsel araştırma veya makale çalışması ne kadar iyi planlanmış, objektif ve amaca uygun olarak geliştirilmiş olursa olsun, eğer başkalarının anlayabileceği ve uygulayabileceği tarzda kaleme alınmamış ise eksik kalmış demektir. Bilimsel bir tezin akademik açıdan irdelenmesi Şekil Yönüyle ve Bilimsel İçerik yönüyle olmak üzere iki yönlü yapılabilir:

33 RAPORLAMA Şekil Yönünden İnceleme Bir tezde bulunması gereken kısımlar, sayfa düzeni, gramer ve dili kurallarına uygunluğunun incelenmesidir. Çağdaş bir tezde ÖZET, GİRİŞ, YÖNTEM, BULGULAR, SONUÇ/TARTIŞMA ve KAYNAKÇA listesi bulunmalıdır. Sayfaların kenar boşlukları harf büyüklükleri, satır aralıkları da standarda uymalıdır. Anlaşılır bir dil ile ve noktalama işaretlerine uymalıdır.

34 RAPORLAMA Bilimsel İçerik Yönünden İnceleme Tezin amacı, hipotezleri, izlenen yöntem, toplanan veriler, verilere analiz şekli ve bulgular açısından tez de bir bütünlük ve uyum olmasıdır. Böylece araştırma amacına ulaşmış ve katkı (sorun çözme, bilgi üretme, yenilik getirme gibi) sağlamış olacaktır.

35 Bilimsel Araştırmaların Raporlaştırılması I M R A D I GİRİŞ M YÖNTEM R BULGULAR D SONUÇ Kavramlar İlişkiler İlgili literatür AMAÇ ÖNEM SAYILTI VE SINIRLILIKLAR TE İMLE ve KISALTMALAR A AŞTI MA MODELİ EVREN VE ÖRNEKLEM VE İ TOPLAMA ARACI VE İLE İN TOPLANMASI VE İ ANALİ)İ Analiz çıktıları Betimleme Yorumlama Araştırma Sonucu Araştırmanın önerileri İleri araştırma önerileri 35

36 Bilimsel Yazın Türleri (Kaynaklar) Birincil Kaynaklar İkincil Kaynaklar Kaynak olmayanlar Makale Tez Araştırma Raporu (Özgün) Kitap Mevzuat Metinleri Kitaplaştırılmış Araştırma Raporları Derleme Kitaplar Ders Kitapları Aktaran yayınlar Bildiri Ders Notları Sunumlar 36

37 Bilimsel Dergiler İstatistikler için bakınız: 37

38 TEŞEKKÜRLER!.. 38