İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ 7 İÇİNDEKİLER 9 KISALTMALAR CETVELİ 19 GİRİŞ 23 BİRİNCİ BÖLÜM DAVALARIN BİRLEŞTİRİLMESİ VE AYRILMASI HAKKINDA GENEL BİLGİLER 1.

Transkript

1 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ 7 İÇİNDEKİLER 9 KISALTMALAR CETVELİ 19 GİRİŞ 23 BİRİNCİ BÖLÜM DAVALARIN BİRLEŞTİRİLMESİ VE AYRILMASI HAKKINDA GENEL BİLGİLER 1. Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılmasının Önemi, Amacı ve Bazı Usul Hukuku İlkeleri İle Arasındaki İlişki 25 A) Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılmasının Önemi ve Amacı 25 B) Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılması Arasındaki İlişki 29 C) Usul Ekonomisi İlkesi ile Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılması Arasındaki İlişki 30 I. Genel Olarak 30 II. Usul Ekonomisi İlkesinin Unsurları İle Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılması Arasındaki İlişki Makul Sürede Yargılanma Unsuru İle İlişkisi Makul Giderle Yargılanma Unsuru İle İlişkisi Yargılamanın Düzenli Yürütülmesi Unsuru İle İlişkisi 39 D) Hukukî Dinlenilme Hakkı, Hukukî Güvenlik İlkesi ve Adalete Erişim Hakkı İle Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılması Arasındaki İlişki 41 E) Tabiî Hâkim İlkesi İle Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılması Arasındaki İlişki Diğer Yargı Kollarında ve Avrupa İnsan Hakları MahkemesindeDavaların Birleştirilmesi ve Ayrılması 51 A) Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinde Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılması 51 B) Anayasa Yargısında Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılması 54 C) İdari Yargıda Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılması 55 D) Ceza Yargısında Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılması Mukayeseli Hukukta Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılması 63 A) Roma Hukukunda 63 B) Amerikan Hukukunda Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılması 64 I. Genel Olarak 64 II. Davaların Birleştirilmesi 65 III. Davaların Ayrılması 68 C) Alman Hukukunda Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılması 70 I. Genel Olarak 70 II. Davaların Birleştirilmesi 71 III. Davaların Ayrılması 72 D) İsviçre Hukukunda Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılması 74 I. Genel Olarak 74

2 II. Davaların Birleştirilmesi 75 III. Davaların Ayrılması 76 E) Avusturya Hukukunda Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılması 76 I. Genel Olarak 76 II. Davaların Birleştirilmesi 77 III. Davaların Ayrılması 78 F) Türk Hukukunda Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılması 79 I. Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye de Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılması 79 II sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu nda Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılması 80 III. Medenî Usul Kanunu Tasarılarında Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılması 83 1) 1948 Tarihli Hukukta Yargılama Usulü Kanunu Tasarısı 83 2) 1952 Tarihli Hukukta Yargılama Usulü Kanun Tasarısı 84 3) 1955 Tarihli Hukukta Muhakeme Usulü Kanunu Lâyihası 84 4) 1959 Tarihli Hukuk Muhakemeleri Usulü Kanunu Tasarısı (Su Komisyonu Tasarısı) 84 5) 1971 Tarihli Hukuk Yargılama Usulü Kanunu Tasarısı 85 6) 1993 Tarihli Hukuk Yargılama Usulü Kanunu Tasarısı 85 IV sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu nda Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılması 86 1) Genel Olarak 86 2) Davaların Birleştirilmesi 87 3) Davaların Ayrılması 88 İKİNCİ BÖLÜM DAVALARIN BİRLEŞTİRİLMESİ VE AYRILMASININ ŞARTLARI, USULÜ, HUKUKÎ NİTELİĞİ, DAVALARIN BİRLEŞTİRİLMESİ VE AYRILMASI KARARLARI 4. Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılmasının Hukukî Niteliği 91 A) Genel Olarak 91 B) Maddî Hukuk İşlemi Usulî İşlem Ayrımı Açısından Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılmasının Hukukî Niteliği 91 I. Maddî Hukuk İşlemi - Usulî İşlem Ayrımı 91 II. Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılmasının Usulî İşlemler İçindeki Yeri 93 1) Genel Olarak 93 2) Mahkeme Usul İşlemi - Taraf Usul İşlemi Ayrımı Açısından Davaların Birleştirilmesi ve

3 Ayrılması Müesseseleri 94 3) Değerlendirme Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılması Talepleri ile Bu Taleplerin İncelenmesi 100 A) Genel Olarak 100 B) Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılması Talebinin İleri Sürülmesi 101 I. Görevli ve Yetkili Mahkemenin Tespiti 101 1) Birleştirilecek Davaların Aynı Sıfat ve Düzeydeki Mahkemede Açılmış Olması 101 a) Yargı Yolu İlişkisi Bakımından 101 b) Tahkim Usulü Bakımından 102 i. Genel Olarak 102 ii. Hakem mahkemesinde görülen davaların hukuk mahkemesinde görülen davalarla birleştirilip birleştirilemeyeceği sorunu 104 iii. Hukuk mahkemesinde görülen davaların hakem mahkemesinde görülen davalarla birleştirilip birleştirilemeyeceği sorunu 105 c) Görev ilişkisi bakımından 106 i. Her iki mahkemenin de aynı düzeyde olması 106 ii. Her iki mahkemenin de aynı sıfatta olması 107 aa) Genel Olarak 107 bb) Asliye hukuk mahkemesinin bazı davalara özel mahkeme sıfatı ile bakması 109 cc) HSYK tarafından belirlenen uzmanlık mahkemeleri 112 dd) Aynı mahkeme içinde yaratılan yasal işbölümü 113 2) Davaların Birleştirilmesi Bakımından Aynı Yargı Çevresi Ayrı Yargı Çevresi Ayrımı ve Davaların Birleştirilmesi Talebinin İleri Sürülmesi 115 a) Genel Olarak 115 b) Talebin Aynı Yargı Çevresi İçinde Açılan Davalarda İleri Sürülmesi 117 c) Talebin Ayrı Yargı Çevreleri İçinde Açılan Davalarda İleri Sürülmesi 121 d) Yargıtay ın ve Bölge Adliye Mahkemelerinin İlk Derece Mahkemesi Sıfatı İle Baktıkları Davalarda Davaların Birleştirilmesi Talebinin İleri Sürülmesi 123 i. Bölge Adliye Mahkemelerinin İlk Derece Mahkemesi Sıfatı İle Baktığı Davalarda Davaların Birleştirilmesi Talebinin İleri Sürülmesi 123 ii. Yargıtay ın İlk Derece Mahkemesi Olarak

4 Baktığı Davalarda Davaların Birleştirilmesi Talebinin ileri sürülmesi 124 3) Kanun Yollarında Davaların Birleştirilmesi Talebinin İleri Sürülmesi 124 a) İstinaf Aşamasında Davaların Birleştirilmesi Talebinin İleri Sürülmesi 124 b) Temyiz Aşamasında Davaların Birleştirilmesi Talebinin İleri Sürülmesi 127 c) Yargılamanın Yenilenmesi Aşamasında Davaların Birleştirilmesi Talebinin İleri Sürülmesi 127 4) Davaların Ayrılması Talebinin İleri Sürülmesi 128 II. Birleştirme ve Ayrılma Taleplerinin İncelenmesi 129 1) Ön Sorun Bekletici Sorun Ayrımı Açısından Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılması Taleplerinin İncelenmesinin Hukukî Niteliği 129 2) Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılması Taleplerinin İncelenme Zamanı 132 3) Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılması Taleplerinin İncelenme Şekli 134 III. Ayrı Yargılama Usulüne ve Ayrı Yargılama İlkelerine Tâbi Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılması 137 1) Ayrı Yargılama Usulüne Tâbi Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılması 137 2) Ayrı Yargılama İlkelerine Tâbi Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılması Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılması Açısından Davalar Arasında Bağlantı Bulunması Koşulu 142 A) Genel Olarak 142 B) Davaların Birleştirilmesinde Bağlantı Koşulu 144 I. Genel Olarak 144 II. Davaların Aynı veya Benzer Sebepten Doğmuş Olması 145 1) Hukuk Muhakemeleri Kanunu Çerçevesinde Dava Sebebi 145 a) Ferdileştirme Teorisi 146 b) Vakıalara Dayandırma Teorisi 147 c) Değerlendirme 148 2) Davaların Aynı Sebepten Doğmuş Olması 155 3) Davaların Benzer Sebepten Doğmuş Olması 155 a) Genel Olarak 155 b) Görünüşte Benzerlik 158 c) Amaçsal Benzerlik 159 III. Davalardan Birisi Hakkında Verilecek Hükmün Diğerini Etkileyecek Nitelikte Bulunması 160

5 1) Genel Olarak 160 2) Talep Sonucuna Yönelik Bazı Tespitler 161 a) Eski maddî hukuk teorisi 162 b) İki unsurlu dava konusu teorisi 162 c) Tek Unsurlu Dava Konusu Teorisi 162 d) Yeni maddî hukuk teorisi 163 e) Göreceli dava konusu teorisi 164 3) Değerlendirme 165 C) Davaların Ayrılması Bağlamında Bağlantı Koşulu 168 I. Genel Olarak 168 II. Davaların Birlikte Görüldüğü Diğer Hallerde Bağlantı Koşulu 169 1) Objektif Dava Birleşmesi 169 2) İhtiyari Dava Arkadaşlığı 170 3) Karşı Dava 171 a) Genel Olarak Karşı Davanın Koşulları, Davanın Birleştirilmesi ve Ayrılması ile İlişkisi 171 b) Takas veya Mahsup Talebi Nedeni ile Ortaya Çıkan Özel Bağlantı Koşulu 174 i) Mahsup talebinin karşı davaya etkisi 174 ii) Takas talebinin karşı davaya etkisi 176 aa) Takas hakkının davadan önce kullanılmış olması 176 bb) Takas hakkının ilk defa asıl davada ileri sürülmesi 176 cc) Takas hakkının karşı dava vasıtası ile ileri sürülmesi Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılmasında Hâkimin Takdir Yetkisi 183 A) Genel Olarak 183 B) Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılması Halinde Hâkimin Takdir Yetkisi 186 I. Davaların Birleştirilmesinde Hâkimin Takdir Yetkisi 186 II. Davaların Ayrılmasında Hâkimin Takdir Yetkisi 188 1) Genel Olarak 188 2) Usul Ekonomisi İlkesinin Takdir Yetkisinin Kullanılmasına Etkisi 191 C) Takdir Yetkisinin Denetimi 193 I. Genel Olarak 193 II. İstinaf Aşamasında Takdir Yetkisinin Denetlenmesi 194 1) Genel Olarak 194 2) Türk Hukuku Bakımından Sorunun Değerlendirilmesi 196 III. Temyiz Aşamasında Takdir Yetkisinin Denetlenmesi 197 1) Genel Olarak 197 2) Türk Hukuku Bakımından Sorunun Değerlendirilmesi Davaların Birleştirilmesi ve Davaların Ayrılması Kararları 202

6 A) Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılmasına Alternatif İmkânlar 202 I. Genel Olarak 202 II. Davaların Birleştirilmesi, Ön Sorun ve Bekletici Sorun 202 III. Davaların Ayrılması, Ön sorun, Bekletici Sorun ve Kısmî Karar 206 1) Davaların Ayrılmasının Ön Sorun ve Bekletici Sorun ile İlişkisi 206 2) Davaların Ayrılması ve Kısmî Karar İlişkisi 208 B) Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılması Kararlarının Hukukî Niteliği 214 I. Genel Olarak 214 II. Hukuk Muhakemeleri Kanunu Bağlamında Ara Karar Nihaî Karar Ayrımı ve Bu Ayrımın Gösterdiği Özellikler 217 III. Ara Karar Nihaî Karar Ayrımında Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılması Kararlarının Yeri 223 1) Genel Olarak 223 2) Davaların Birleştirilmesi Kararlarından Dönmenin Mümkün Olup Olmadığı Sorunu 225 a) Masrafların Yatırılmaması Halinde Davaların Birleştirilmesi Kararından Dönmenin Mümkün Olup Olmadığı Sorunu 225 b) Koşulları Olmaksızın Birleştirilen Davalarda Verilen Ayırma Kararlarının Hukukî Niteliği 227 i. Genel olarak 227 ii. Yetki kurallarının kötüye kullanılması halinde davaların ayrılması 228 iii. Karşı davanın koşulları olmaması nedeni ile davaların ayrılması 229 iv. Koşulları olmadığı halde birlikte açılmış veya sonradan birleştirilmiş davaların ayrılması 230 3) Hâkimin Takdir Yetkisinin Birleştirme Kararının Hukukî Niteliğinin Tespitine Etkisi 233 4) Davaların Birleştirilmesi Müessesesinin Amacının Birleştirme Kararının Hukukî Niteliğinin Tespitine Etkisi 234 5) Değerlendirme 235 C) Birleştirme ve Ayrılma Kararına Karşı Kanun Yolları 236 I. İstinaf Kanun Yolu 236 1) İstinaf Yoluna Başvuru ve Başvurunun İncelenmesi 236 2) Birleştirme ve Ayrılma Kararının Kaldırılmasının Sonuçları 239 II. Temyiz Kanun Yolu 240 1) Temyiz Kanun Yoluna Başvuru ve

7 Başvurunun İncelenmesi 240 2) Birleştirme ve Ayrılma Kararının Bozulmasının Sonuçları 241 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM DAVALARIN BİRLEŞTİRİLMESİ VE AYRILMASININ SONUÇLARI VE BAZI ÖZEL DURUMLAR 9. Davaların Birleştirilmesi Kararının Sonuçları 243 A) Genel Olarak Davaların Birleştirilmesi Kararları ve Birleştirme Kararı Üzerine Yapılacak İşlemler 243 I. Genel Olarak Davaların Birleştirilmesi Kararları 243 II. Davaların Birleştirilmesi Kararı Üzerine Yapılacak İşlemler 244 1) Birleştirme Kararı Veren Mahkeme Tarafından Yapılacak İşlemler 244 2) Birleştirilen Davalara Bakmakla Görevli Mahkeme Tarafından Yapılacak İşlemler 245 B) Davaların Birleştirilmesi Halinde Tahkikatın Ortak Yürütülmesi 247 I. Davaların Mevcut Durumunun ve Bağımsızlıklarının Korunması 247 II. Birleştirme Kararının Davanın Taraflarına Etkisi 249 1) Dava Arkadaşlığı Bakımından Davaların Birleştirilmesinin Etkisi 249 2) Davaya Son Veren Taraf İşlemlerinin Birleşen Davalara Etkisi 252 3) Taraflardan Birisinin İkrarının Birleşen Davalara Etkisi 254 4) Davaların Birleştirilmesinin Tanıklık Sıfatına Etkisi 255 5) Davaların Birleştirilmesi Halinde Fer i Müdahale ve Davanın İhbarı 257 6) Birleştirilen Davalarda Verilen Nihaî Kararların Birbirine Etkisi 258 III. Birleştirilen Davalarda Delillerin Toplanması ve Değerlendirilmesi 263 C) Yargılama Sonunda Verilecek Karar ve Yargılama Giderleri 266 I. Yargılama Sonunda Verilecek Karar 266 II. Davaların Birleştirilmesi Kararının Yargılama Giderlerine Etkisi 269 III. Davaların Birleştirilmesi Kararının Vekâlet Ücretine Etkisi 270 1) Genel Olarak 270 2) Müteselsil Sorumluluğu Gerektiren Hallerde

8 Vekâlet Ücreti 271 3) Seri Davalarda Vekâlet Ücreti Davaların Ayrılması Kararının Sonuçları 275 A) Genel Olarak Davaların Ayrılması Kararları ve Ayrılma Kararı Üzerine Yapılacak İşlemler 275 I. Genel Olarak Davaların Ayrılması Kararları 275 II. Davaların Ayrılması Kararı Üzerine Yapılacak İşlemler 277 1) Davaların Birleştirilmesi Koşullarını Taşıyan Davaların Ayrılması Üzerine Yapılacak İşlemler 277 2) Davaların Birleştirilmesi Koşullarını Taşımayan Davaların Ayrılması Üzerine Yapılacak İşlemler 279 B) Davaların Ayrılması Kararının Etkileri 282 C) Yargılama Sonunda Verilecek Karar ve Yargılama Giderleri Bazı Özel Durumlarda Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılması 286 A) Hakem Yargılamasında Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılması 286 I. Genel Olarak 286 II. Hukuk Muhakemeleri Kanunu nda Öngörülen Tahkim Hükümleri 287 III. Milletlerarası Tahkim Kanunu Hükümleri 289 IV. Bazı Milletlerarası Tahkim Kurumları Kuralları Çerçevesinde Görülen Davalarda Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılması 291 1) ICC Tahkim Kurallarına Göre Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılması 291 a) Genel Olarak 291 b) Dava Arkadaşlığı ve Objektif Dava Birleşmesi Nedeniyle Davaların Birlikte Görülmesi 292 c) Tahkim Davalarının Birleştirilmesi 293 2) ICSID Tahkim Kurallarına Göre Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılması 294 a) Genel Olarak 294 b) NAFTA Sözleşmesi Kurallarına Göre Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılması 295 c) ICSID Sözleşmesi Kapsamında Görülen Davalarda Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılmasına Karar Verilip Verilemeyeceği Sorunu UNCITRAL Tahkim Kurallarına Göre Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılması 300 V. Değerlendirme 303 B) Tüketici Hukukuna İlişkin Yargılamalarda Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılması 305

9 C) Çekişmesiz Yargıda Taleplerin Birleştirilmesi ve Ayrılması 308 D) Kısmî Dava ve Belirsiz Alacak Davası Bakımından Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılması 310 Sonuç 313 Kaynakça 319 Kavram Dizini 343