ISLAI{EI'LERi t E CHTEVLERINDE iltruklu \re t ljkt MLU DUR[ MDA BULIJNA.iI COCUKLA

Transkript

1 ISLAI{EI'LERi t E CHTEVLERINDE iltruklu \re t ljkt MLU DUR[ MDA BULIJNA.iI COCUKLA SOSYAL l/e YASAL KO$ULLARININ YILE$NRILM, ;;;id 6zcUnlUGUxDEN YoKsuN GEN9LERLE DAYANT$MA oennrgi

2 ISLAHEVLERI VE CV.AEVLERINDE TUTUKLU VE HUrUmru DURUMDA BULUNAN qocuklarin sosyal ve yasal KoguLLARtNtN ivim$riniwmi Bu proje Avrupa Komisyonu Tiirkiye Delegasyonu tarafrndan finanse edilmektedir. OZ.GE DER OzcUnluGuNorN YoKsuN GENqLERLE DAYANTSyn oennegi $ubot 2005

3 E: Bu kitabn herhakh sakldr Tamamr veya bir krsmr izinsiz olarak go$altiamazveya yayrnlanamaz. Kitapta yaytnlanan gdrilgler Avrupa Komisyonu Tiitt<iye Delegasyonu'nunu baflamaz. Foto{nflar : Nevin OKTEM, Ni ulusoy ve Hatice yagar Kapk Resmi : Elmada! QocukTututkevi'ndeki bir geng tanfi ndan yapilmqilr 6zee DERYAVN No:1 Gnfik, Dizayn ve Bask : Gilzelig Aset Matbaaahk Ltd. gti. YSubat 2@5

4 ICINDEKILER le"* Sunug... I Projede G6rev Alan Uzmanlar...3 Projeye Destek Veren Kuruluglar Projede G6rev Alan Uyelerimiz Proje Ozeti...7 Agrhg Konugmalan l7 Proje Delerlendirme Raporu... Psikolojik Destek Qahgmasr Deierlendirme Oturumu... 4 Yasaf Destek Qahgmasr Deierlendirme Oturumu...79 Qocuk Adalet Sisteminde Gergeklegtirilen Ornek STK Qahgma an l. Suga Karrgoit Tespit Edilen Qocuklarr ve Ailelelini Koruma, destekleme ve Koordinasyon Merkezi (Kordem) z-Ge Der'in Faaliyet Alanlarr..... I Eski Bir HukUmlii Gencin izlenimleri I Adana Sokak Qocuklarr Derneli Qahgmalan I l8 5. Efitsel, Sportif, Sanatsal ve Sosyal Etkinlikler Projesi TCYOV Kayseri Cansuyu Platformu.127 Sons6z EKLER Ek : Birlegmig Milletler Uluslararasr Qocuk Haklan S621egmesi Ek ll : GUvenlik Kuruluglanndaki iglemler ve Hak ann l4l Ek :Tutukevive s ahev erindekura arvehak ar n... Ek lv : Qocuklardan Mesajlar Ek V: Qahgmalanmrzdan G6rUntUler

5 E"' sunu$ Elinizde tuttulunuz bu gahgmaya iligkin ilk domino ta$rnrn devriligi, 2001 yrhnda yaprlan bir toplantrda Elazr! lslahevi temsilcilerinin Derneiimiz Bagkanr Berin Qanh'ya, sitemleriyle bagladr. TUm gahgmalann Ankara'da yaprldrilnl, uzaklara kimsenin elinin uzanmadrlrnr s6ylediler; "Bir kere de bizleri, bizim gocuklanmtzl ziyaret edin" dediler. z}ozyrhnrn Mayrs ayrnda Oz-Ge Der'i temsilen Berin Qanh, Nevin Oktem ile Ankara Barosu Qocuk Haklan Merkezini temsilen Av. TUrkay Asma ve Av. Emine Ergi.il, Elazl! lslahevini ziyaret etmeye karar verdik ve programa Elazli Tutukevi ile Diyarbakrr Tutukevini de dahil ettik. B6ylece ilk domino tagrnrn harekete gegirdiii ikinci tag da devrildi. Adalet Bakanhlrndan gerekli izinler ahndrktan sonra, avukat arkadaglartmlz, Elazr! ve Diyarbakr barolanyla iligki kurdular ve igbirliii talep ettiler. Oralardaki baro temsilcileriyle birlikte cezaevleri ve rslahevi ziyaret edildi, idarecilerle ve gocuklarla tanrgrldr ve sohbet edildi. DonUgUmUzde Adalet Bakanhir Ceza Tevkif Evleri Genel MudurluiUne bir rapor sunduk. Aruk domino taglan birkag koldan devrilmeye bagladr. Ankara Barosunun doki.iman desteii ile bir sure sonraelazti Barosu, Qocuk Haklan Komisyonunu kurdu, Elazt! lslahevinden gehirdeki sivil drgutlenmelerle iligkiler geligtirdikleri haberleri geldi, Diyarbaktr cezaevinden talep edilen bilgisayarlar temin edildi ve Genel Mudi.irluie ilettiiimiz kimi aksakhklar dikkate ahndt. Artlk hep aklrmrzrn bir yanrnda daha kapsamh bir gahgma yapmak vardt. Tum illerdeki tutuklu ve hukumlu gocuklartziyaret etmeliyiz, ama zlyaret etmigken de bir iglev yerine getirmeliyiz, bunu yaparken de yerel 6rgUtlerin dikkatini tutukevlerindeki qocuklara gekmeliyiz diye dusi.induk. Avrupa Komisyonu TUrkiye Delegasyonun aqtrir ihale bu anlamda bizim iki yrldrr maddi olanaksrzltklardan dolayr bekleaiiimiz projemizin cansuyu oldu. Projemizi T.C. Adalet Bakanhfr'na sundufumuzda, onlardan da destek g6rdi.ik ve hazrrhk gahgmalanmrz stiresince igbirliii yaptrk. Alan qahgmamtz suresince ziyaret ettiiimiz her ilde, gerek Bagsavcrlrk gerekse cezaevi ydnetimi ve tum personeli nden destek g6rd i.ik. Proje teklifimizi Dernelimiz adlna vermemize kargrn, Ankara Barosu Qocuk Haklarr Merkezi ile bir proje ortagr gibi gahguk. Projenin her a$amasrnda destek verdiler. Onlann varhlr olmasaydr gahgmamrz bu kadar verimli olamazdt.

6 E: Qahgmanrn psikolojik destek b6lumtinde gdrev alan iletigim uzmanr ve psikolog konugmactlartmrztn her biri kendi alanlannda uzman kigilerdi. Onlarrn varhlr bu gahgmanrn deierini bir kat daha artfirdr. Aynca bazr Universitelerden de 6!retim g6revlileri gahgmaya gozlemci olarak karldrlar. Davetimizi kabul ederek bize kaslan yerel barolardaki arkadaglarrmrzrn gahgmamfza kauhmlan ve destekleri, gahgmalann yerel bazdasurduruleceli konusundaki umudumuzu pekigtirdi. Ziyaret ettiiimiz illerde bize yakrn konularda qahgan sivil toplum drgutleriyle tanr$trk gahgmalannrn tutukevlerindeki gocuklarr da kapsayacak gekilde igbirlili olanaklan n I ara$ttrd I k, gu glerim izi birlegti rmek yol unda ad r mlar atrr k. Tum bu gahgma s[iresince bizimle gahgan, bize maddi, manevi destek veren, bizi yureklendiren tum kamu ve sivil kuruluglara ve isimlerini sayamadrlrmrz kigilere tegekkur ederiz. Tum domino taglan devrildiiinde ortaya grkacak'guzel gunler' resminin hayali, bundan sonraki gahgmalanmtztn itici gucu olacak OzgurliiiU nden Yoksun Genglerle Dayanrgma Derneii 2-

7 )- I I i I' ) i I F I PROTEDE G6REV ALAN UZMANIAR Av. T0rkay ASMA Ankora furosu fiocuk HoUon Me*ezi Bogkonr E* Av. Hatice I(AYNAK Ankora Borosu Ydnetim Kurulu Uyesi Av. Ortran gillsef Ankoro furosu CtilUK Kurulu tj'yesi Av. Serdar QO$AR Ankara Borosu Cl,tlUK Kurulu Ayesi Prof. Dr. Dolan CUCELOGIU Dog. Dr. Melek C6neCENLi Ege Anivenrtesi, Edebiyat Foktiltesi Psikoloi Niltmii Art. Giir. Yunus Emre AYNA Dide tiniversrtesi Fen Edebiyat Fokiihesi, Psikoloji Bblilmi) Ar9.Giir. Metehan gelik Qukurovo Unrversrte si, Efitim Fokriltesi Psikolojik Danqma ve Rehbedik Pliiliimii AIi ULUSOY Happykids Cetal inal Toplumsol Sorunlan Arogttrmo Me*ezi -3

8 PRO'EYE DESTEK VEREN KURULUSLAR T.C. ADALET BAKANLIGI ANKARA BAROSU BURSA BAROSU KONYA BAROSU KAYSER BAROSU VAN BAROSU DIYARBAKIR BAROSU isrnneul BARosu ANTALYA BAROSU izmin BARosu mnruisn BARosu AYDIN BAROSU ADANA BAROSU mensix BARosu cnzinrutep BARoSU 4-

9 E"'" PRoTEDE GoREv ALAN uvelenlmiz Berin CANLI Nevin Orcfem Filiz BERKER Nuyan SAV Sevilay YURTSEVER GUlgin SAYA Evren ASLAN Prnar OrrEm SevgiJABSHEH Gulizar OZmeN Ergun SAYLAN D ICK DERMANCIOGLU Vasfiye ULUTA$ Jale ES N -5

10 E"" PROfE 6zETi -7

11 I I I 7 ii E"' ISLAHEVLERI VE CEZAEVLERINDE TUTUKLU VE nurcuulu DURUMDA BULUNAN 9OCUKLARIN SOSYAL VE yasal Ko$ULLARTNTN ivire$riniwesi Yer: Adana, Ankara, Antalya, Aydrn, Bursa, Diyarbakrr, Elazti, Gaziantep, istanbul, izmir, Kayseri, Konya, Manisa, Mersin, Mu$ 6zet: Bu proje, rslahevleri ve cezaevlerinde tutuklu ve huktimlti durumda bulunan qocuklarrn sosyal ve yasal kogullarrnrn iyilegtirilmesi hedefine y6nelik olarak; s6z konusu gocuklann yasal haklan konusunda bilinglendirilmesini ve barolann Qocuk Haklan Komisyonlan ile igbirliiinin geligtirilmesini amaglamaktadrr. Bu amagla proje, Oz-Ge Der tarafindan, tutuklu ve huktimlii gocuklann bulundulu on sekiz rslahevi ve cezaevinin ziyaret edilmesini, ziyaretler suresince uzman birer psikolog ve hukukqu tarafrndan gocuklara seminerler verilmesini, ziyaret edilen her ilin baro temsilciterinin de bu faaliyetlere katltmrnrn saflanmasrnr, il Emniyet Mudurltikleri'ne qocuklann tutuklanma surecindeki sorunlannrn iletilmesini ve her ilde gergeklegtirilen faaliyeder sonrasrnda il raporlan hazrrlanarak, proje sonunda konu ile ilgili kamu kuruluplan ve sivil toplum 6rgUtlerinin bilgilendirileceii bir deierlendirme toplantsr duzenlenmesini kapsamaktadrr. Hedefler : Proje, agairda baghklar halinde sunulan hedeflerin gerqeklegtirilmesine y6neliktir: f. lslahevlerinde ve Kapah infaz Kurumlannda kalan tutuklu ve hukumlu gocuklarr, Birlegmig Milletler Qocuk Haklan Sozlegmesiyle teminat altrna ahnan ve yeni yasal duzenlemelerle geligtirilen haklarr ile ilgili bilgilendirmek. 2. Qocuklarayalnzve garesiz olmadrklannr hissettirerek, moral ve psikolojik ihtiyaglanna yardrmcr olmak, 3. Tahliye sonrasr ailesinin )ranrna d6nemeyen veya ailesi olmayan istekli gocuklar iqin, eiitim bursu ve Ankara'da kalacak yer desteii sailayan derneiimizin tanrtrmrnr yapmak ve derneiimizle iligki kurmalan igin bilgi verme( 4. Her ilde kurulu bulunan barolar ve varsa gocuk haklarr komisyonlarr ile onceden iligki kurarak, onlann da bu qahgmada yer almasr igin gerekli gahgmalarr yapmak, 5. Her il Emniyet MudurlulU btinyesinde olugturulmasr 6ng6ri.ilen Qocuk $ubeleri ile temasa gegerek, gocuklardan ahnacak bilgiler gergevesinde igbirliii olanair aramak. -9

12 Gerekgeleri (a) Proienin, programrn hedef ve 6nceliklerine uygunlulu Proienin hedef grubu olan tutuklu ve htikumlu gocuklar, sosyal ve yasal kogullartntn iyilegtirilmesine gereksinim duyulan, dezavantajh gruplar arastnda yer almaktadtr. Projenin amaglanndan biri bu dezavantajh grubun, mevcut imkanlar dahilinde hak ve 6zgUrlUklerini kullanabilmeleri igin bilinglerinin yukseltilmesi ve kapasiteleriniri geligtirilmesidir. Aynca gocuklar ile onlar igin gahgan kurum, kurulug ve sivil toplum arastnda diyaloiun geligtirilmesi amaglanmaktadrr. Proje kapsamtnda qocuklann sorunlannrn ilgili mercilere iletilmesi ve bu konuya sivil ve kurumsal girigimlerin ilgisinin gekilmesi de yer almaktadrr. Dolayrsryla proje, "Mikro-Proie Programr"ntn "Yerel gruplarrn yerel, bolgesel ve ulusal yetkililer nezdinde kendi sorunlannr dile getirme ve karar verme surecinde yer alabilme becerilerinin artfirtlmasl" ile "Yerel drgutlerin hedef gruplann endigelerini yansltma ve temsil etme kapasitelerinin artmast ye dezavantajh gruplarrn sivil girigimlere egit kauhmtntn temin edilmesi" baghklan altrnda srralanan hedef ve 6ncelikleriyle OrtUgen amaglar gutmektedir. Projenin amaglanndan biri de yukarrda belirtildili uzere, tutuklu ve htikumlu qocuklann sosyal ve yasal kogullarrnrn iyilegtidlmesine yonelik olarak faaliyet g6steren kurum ve kuruluglarla igbirliiini geligtirmektir. Bu ballamda proje kapsamlndaki illerdeki barolarrn Qocuk Haklarr Komisyonlan ve il Emniyet MudurlUklerile temas kurulmasr ve proje sonunda, yaprlan gahgmalann sonuglannrn, bir deierlendirme toplanust kapsamrnda ilgili kuruluglarla paylagtlmasrnln, "Mikro- Proie Programt"nda belir"tilen, "Yerel ve/veya bolgesel duzeyde tabandan gelen kurumlar arastnda ai kurma ve diyaloiun geligtirilmesi" maddesi kapsamlndaki amaglara u)rgun olduiu dugunulmektedir. (b) Hedef Ulkede g6riilen ihtiyag ve zorluklarrn tespiti Turkiye'de ceza ve infaz yasalarr, Avrupa Birlili'ne uyum qahgmalarr surecinde yeniden elden gegirilmektedir. Yasal duzenlemelerin bir ksmr tamamlanmrg olmakla beraber, yasalann uygulanmastnda aksakhklar bulundulu g6rulmektedir. (Ornelin CMUK yasasr uyannca higbir goculun karakolda ifadesi ahnmamasr gerekirken, bu uygulamantn zaman zaman devam ettilini g6rulmektedir. Yine zaman zaman kotu muameleye dair bilgiler bize ulagmaktadrr.) Bu konuda yaprlan duzenlemelerin, bu sistemde gahgan kigilere aktanlmasl zaman aldrirndan, yasal duzenlemelerin uygulamaya gegirilebilmesi igin, Adalet Bakanhirntn ve Emniyet Genel MudUrlulU'nUn yapacalr hizmet igi elitimlerin yanr stra, sistemde tutuklu veya hukumlu olarak yer alan gocuklarrn da, gerek Qocuk Haklan Beyannamesi gerekse yeni yasal duzenlemeler hakklnda bilgilendirilmesi t0-

13 gerekmektedir. 8"" Bununla beraber cezainfaz kurumlannda, sosyal hizmet uzmant ve psikologlarrn kimi yerde yetersiz sayda, kimi yerde ise hig olmamast, 6zellikle gocuklarrn psikolojik ve sosyal sorunlarryla ilgilenme olanalrnr ortadan kaldtrmaktadrr. Bu noktada sivil toplum 6rgi,itlerinin bu agrlr kapatmast bir zorunluluk olarak kargrm,za grkmaktadrr. (c) Hedef gruplann segilmelerinin sebepleri Projenin hedef grubu olan tutuklu ve hukiimlu gocuklann buytik goiunluiu duguk sosyo-ekonomik statu seviyesinden gelmekte olup; genellikle haklarr konusunda bilgi sahibi defillerdir. $imdiye kadar dernelimiz tarafindan yaprlan 9ah9- malarda gocuklann bazen hangi suqtan tutuklandrlrnr bilmediii ve yasal suregler ve terimler hakklnda bilgi sahibi olmadrir saptanmrgtrr. Bu sebeple derneiimiz, cezaevlerinde tutuklu veya hukumlu olarak bulunan gocuklarrmtzr genel anlamda gocuk haklan, 6zel anlamda cezaevindeki haklan konusunda bilgilendirmeyi amaglamaktadrr. (d) Projenin hedef gruplara uygunluiu Projenin hedef grubu olan tutuklu ve hukumlu gocuklar toplum iginde risk alunda olan bir gruptur. Onlann tekrar suga itilmekten kagrnabilmeleri igin yardrma ihtiyaqlan vardrr. Bu gahgma haklarrnr bilmelerine ve kullanabilmelerine yarayacaktrr. Faaliyetlerin detaylr tanlmlamalan : T.C. Adalet Bakanh$ndan izin Allnmasl Adalet Bakanhlr Ceza ve Tevkif Evleri Genel MiidUrlUiU'ne proie sunulacak, l5 ilde yaprlacak ziyaretler ve seminerler igin gerekli izinler attnacaktrr. illere yaprlacak ziyaretlerin tarihleri Adalet Bakanhlr ile teyit edildikten sonra diier randevu lar planlanacakur. Barolarla il:gti Kurulmasr f 5 ildeki barolarla yanh ve s6zlu olarak temas kurulacak, barolann gocuk komisyonlarryla igbirlili olanaklarr irdelenecek, illere yaprlacak ziyaretler strastnda yaprlacak toplantrlara katrlrmlarr sailanacakor. E m n iyet M i,id ii rl i,i kleri nden Randevu Al t n masr f 5 ildeki Emniyet Mudi.irluklerinden ziyarettarihleri igin randevu altnacakfir. Universitelerden Uzman Konugmact Temin Edilmesi Cezaevterindeki seminerlerde konugmacr olmak tizere, Qocuk Psikolojisi ve -H

14 TE": Qocuk Haklan konulannda qahgan Universitelerden konugmacrlar davet edilecektir. El Kitabr Bastrnlmasr Takip Formlan Hazrrlanmasl illerde Yaprlacak Qahgm alar illerde yaprlacak gahgmatar tig agamah olacakur: f. Barolar ziyaret edilerek yetkililerle tanrgrlacak, daha 6nce mutabakata vanlmlg konular son bir kez gozden gegirilecektir. Katrhm sallanrrsa cezaevi ziyaretleri Baro Qocuk Komisyonu uyesiyle birlikte yaprlacaktrr. Qocuk Haklannr tanrtan, okunmasr ve anlagtlmasr kolay bir el kitabr Universitelerin ve Baronun ilgili birimleriyle igbirlili yaprlarak hazrrlanacak ve basurrlacakur. Cezaevlerinde qocuklarl a yoz yize yapr lacak kon ugmalarda kul lanr lmak Uzere formlar hazrrlanacak, konugmacrlann bu formlardaki bildirimlerin rgrll altrnda konugmalarrnt belirlemeleri sailanacaktlr. 2. Cezaevleri ziyaret edilecektir. Bu ziyaret srrasrnda cezaevi y6netimi ve tutuklu ve)'a hukumltl gocuklarla tanrgrlacak, koluglarda onlarla birlikte zaman geqirilecektir. Bu zaman suresince gocuklann, sosyal, idari, yasal sorunlanyla ilgili bilgi edinilmeye gahgrlacaktrr. ikinci gun qocuklara, biri gocuk haklan konusunda, diieri psikolojik destek amaqlr iki ayn seminer duzenlenecektir. Seminer bitiminde tahliye sonrasr destek veren dernelimiz hakklnda gocuklara bilgi verilecektir. Seminer sonunda qocuklara hazrrlanan el kitaplarr dalrrlacaktrr. 3. il Emniyet Mudtlrlukleri ziyaret edilecek, Qocuk $ubesi kuruluglan hakknda bilgi alrnacak, Derneiimiz tanrtrlarak, gocuklara verilmesigin yeterli sayrda el kitabr brrakrlacaktrr. Delerlendirme Toplanttlan Her il ziyareti bitiminde o ilde dernek yetkilileri, konugmacr uzmanlar, cezaevi y6neticileri, baro qocuk haklan komisyonu temsilcileri, emniyet gocuk gubesi sorumlulanntn katllacail bir toplantr yapllacak, o il igin igbirlili olanaklarr aragttrrlacak ve bilgi paylagrmt sailanacaktrr. Yerel Basrna Bilgi Verilmesi Her il deierlendirme toplanusr sonucunda, yerel basrna yaprlan galrgma hakkrnda bilgi verilecek, kamuoyunun konuya dikkati qekilecektir. t2- Raporlaina Qahgmalarr

15 E""" Her il ziyareti tamamlandrirnda dernek yetkilileri tarafindan bir rapor hazrrfanacaktrr. l5 ilin gahgmdan tamamlandrirnda, bu raporlar bir araya getirilerek, gelinen nokta ve amaca ne kadar yaklagrldrir tespit edilecektir. Ayrrca genel sorunlar, y6resel sorunlar, igletmeye ait sorunlar saptanarak bir rapor haline getirilecektir. Genel Deierlendirme Toplantrsr Diizenlenmesi Hazrrlanan raporlarrn ttim katrlrmcrlara ulagunlmasrndan sonra, genel bin deierlendirme toplantrsr duzenlenecek ve bu proje sonuglarr deierlendirilecektir. Bu deierlendirme srrasrnda g6ztimlenen sorunlann yanr srra orta ve uzun vadede yaprlmasr gerekenler saptanacakgr. Proje Sonuglannrn Yayrnlanmasl Genel Deierlendirme Toplantrsrnda ulagllan son durum itibariyle tum gahgma sonuglan yayrnlanacakgr. Metodoloji (a) Uygulama Metodlarr - Projenin ilk agamasrnda proje suresinde iligki kurulacak kurumlarla 6n g6ri.i gmeler yapr lacaktr r. - Proje srrasrnda kullanrlacakyaztltdoktimanlar hazrrlanacakflr. - Tum iller tamamlandr$nda genel bir deierlendirme yaptlarak sonuglar kam u oyuyla paylag r lacaku r. (b) Onerilen Metodun Gerekgeleri Oncelikli hedef kittemiz olan gocuklara ulagmakta, y.llzyirze gdrugme ve seminerlerin en u)rgun yol olduiu dugunulmektedir. il Barolamyla yaprlacak gdrugmelerin ve onlann ziyaretlere katrlmalannr sailamanr n, illerdeki iligkilerin temellerin i atacair d ugtin ulmektedir. il bazrnda yaprlacak toplantrlann, sorunlarrn bir masada konugulmasrna im kan sailayaca$ ve g6ztime ulagmayr h rzlandlracair dugti nulmektedir. (c) Bagka organizasyonlann projedeki aktivitelerinin ve katrhmrnrn seviyesi T.C. Adalet Bakanhir - Srrasryla tum illerde ziyaretler, seminerler, deierlendirme toplantrlart yaprlacaktrr. Qahgmalarrn yaprlacair aqrk ve kapah infaz kurumlarr Adalet Bakanhir'na baih olduiundan; bu proje suresince kurumlara girebilmek iqin izin alrnmasr gerek- - 13

16 mektedir. Derneiimiz '999 yrhndan beri Keqi6ren Cocuk lslahevi, Elmadai Kapah Cezaevi, Elazri Cocuk lslahevi, Diyarbakrr Kapah Cezaevi ve Elazri Kapah Cezaevi'ni gegitli zamanlarda ziyaret etmig ve gerekli izinlerin ahnmasrnda herhangi bir zorlukla kargrlagmamrstrr. Bu gahgmada da Adalet Bakanhir'nln gerekli izin ve konferans salonu sailama konusunda'yardrmct olacair beklenmektedir. Ankara Barosu Gerekli tecrubeye sahip olduiunu bildiiimiz ve zaman zaman igbirliii yaptrirmrz Ankara Barosu Qocuk Komisyonu'nun, bu proje kapsamrnda l5 ildeki barolarla iligki kurmamrzda bize yardrmcr ve referans olaca$ duguntilmektedir. il Barolan Cezaevlerine yapacairmz ziyaretler srrasrnda bizimle birlikte toplanolara katrlarak cezaevi ydnetimleri ve gocuklarla bizim baglatacairmrz diyaloglan surdurmeleri beklenmektedir. i I Emniyet Miidiirliikleri il Emniyet MUdUrltiklerinin bu projedeki beklenen rolti, emniyete gelen gocuklann haklannr bilmeleri igin gerekli olan el kitaplannr gocuklara vermeleri ve gerektiiinde derneiimizle igbirliii yapmalarrdrr. Faaliyetin siiresi Projenin suresi l0 ay olacakur. Beklenen sonuglar Hedef gruplann Uzerindeki tahmini etki Bu proje galtgmast sonucunda, ttim Turkiye'dekl cezaevlerinde bulunan yaklagrk 2500 qocuiun buyuk bir ksmrna ulagrlmrg olacaktrr. Verilecek seminerler sonucunda gocuklar Qocuk Haklarr ve infaz Hukukundan olugan haklanndan haberdar olacaklar, gerek cezaevinde, gerekse tahliye sonrast suregte, sahip olduklan haklarrnr daha etkin kullanabileceklerdir. Tahliye sonrast yararlanabilecekleri olanaklan bilmeyen ve kendini garesiz hisseden gocuklar, dernelimizle temas kurabileceklerdir. Psikoloji semineri sayesinde iqinde bulunduklarr kogullarla bag edebilmeleri bir nebze kolaylagacaktlr. Projeye destek olmalannr hedeflediiimiz Barolann Qocuk Haklan Komisyonu olmayanlarrnda, bu komisyonlann kurulma suregleri hrzlanacaktrr. Halen Qocuk Haklarr Komisyonu olan barolarda ise cezaevlerindeki gocuklarla kurulacak iligkiler surdurulecektir. l4-

17 Yayrnlar ve diier veriler l- lslahevi ve cezaevlerine daittllacak el kitaplan 2- il bazrnda hazrlanacak sonug raporlan 3- Son deferlendirme toplantsr sonunda yayrnlanacak bildiri kitabr 8"" 4- Deierlendirme toplanusr srrastnda kaullmcllara verilecek dosya ve igeriii $arpan etkileri Bu gahgmanrn 6zellikle yerel basrnda yer almasr b6lge halkrnrn bu gocuklarrn varhirnr haurlamasrna yol agacaktlr. Cezave Tevkif Evlerinde ayrr turde bir gahgma kadrn ve erkek mahkumlar igin de yaprlabilecektir. Bilgilendirilecek gocuklar bu bilgiyi ailelerine ve gevrelerine aktaracaklardrr. Siirdiiriilebilirlik (a) Finansal surduriilebilirlik Proje suresiginde tamamlanacak, surdurulmesigereken krsml, haberlegmeyle stnrrlt kalacair igin Derneiimizin mevcut gelirleri bu iligkileri surdiirmeye yetecektir. (b) EnstitUye y6nelik surdurulebilirlik Proje kapsamtnda hazrlanacak el kitabr cezaevlerine ve Emniyet Genel MUdUrl0klerine yeter miktarda teslim edilecektir. Bu kurumlarrn, ileriki zamanlarda gelecek gocuklara bu kitabr vermeleri beklenmektedir. Aynca her il qahgmasr sonunda yaprlacak toplantlarda, yerel sorumlulufu barolann gocuk haklarr komisyonlannln yuklenmesi talep edilecektir. (c) Politik duzeyde surdurulebilirlik Haklarrn 6irenilmesi ve kullanrlmasr politikasr gudulecektir. Bu bilinci elde eden gocuklar her turlii haklarrnr kullanmay ve olrenmeyi stirdi.ireceklerdir. - t5

18 E""- A9r!-r$ KONU$MALARI - t7

19 eenil.r 9ANLI 6z-cr DER M$KqN, Sayn konuklar, E"* lslahevleri ve cezaevlerinde Tutuklu ve HtikUmlU Durumunda Bulunan Qocuklann Sosyal ve Yasal Kogullannrn iyilegtirme Projesi delerlendirme toplanttsrna hog geldiniz. Avrupa Komisyonu Turkiye temsilciliiinin finansal desteii, Adalet Bakanhirnrn izni ve Ankara Barosu gocuk Haklan Merkezinin igbirliii ile ytirutttiiumuz bu projenin gergeklegmesinde bilfiil emek veren, sayrn konugmactlanmtza, Ankara ve ziyaret ettiiimiz illerdeki Barolara ve projemizin paydaglanna en iqten minnet ve tegekkurlerimizi sunuyoruz. Qocuk ve sug olgusunun sadece Ulkemizde deiil dunyanrn birgok Ulkesinde kargr kargrya kahnan evrensel bir sorun olduiu hepimizin malumudur. Yasalarla ihtilafa dugen, suga itilen gocuk ve gengler ashnda buyuk bir buzdalrnrn ktigtik bir ksmrnr olugturmaktadrrlar. Son yrllarda sug ile ilgilenen bilim adamlan buzdalrnrn gizli kalan krsmrnr grkarabilmek amacryla kigisel bildirim 6lgekleri kullanmaya baglamrglar ve bulgular, gocuk sugluluiunun resmi kaytlarrn bifdirdiiinden gok daha fazla olduiu gergeiini oftaya koymugtur. Turkiye'de gocuk sugluluiunun a:zrmsanamayacak boyutta olduiu dikkat gekmektedir. Qocuk-sug iligkisinde gok ciddi problemler olduiu, gelecekte bu sorunun daha buyuk boyutlara ulagmamast igin gocuklarr suga itilmekten korumak bunun iqin gerekli tedbirleri almak konusunda hepimize g6revler dugti.iiu agrktrr. Qocuk sugluluiu ile ilgili yaprlan ara$trrma sonuglan dikkate ahndrirnda, suga itilmenin daha gok sosyo-ekonomik ve kulturel nedenlerden kaynaklandrir g6rulmektedir. Qoculun korunmasr ve geligtirilmesi ile ilgili gorevler 6ncelikli olarak ailenin sorumluluiundadrr. Ancak aile bu g6revini devletin ve toplumun desteii olmadan gergeklegtiremez ve gergeklegtirememektedir. Bu nedenle konu ile doirudan ya da dolayh olarak ilgisi olan resmi, 6zel, g6nullu kigi ve kurumlar tarafindan uyumlu bir igbirliii iginde, 6nleme gahgmalanntn siirdurulnresi, ortak politika ve programlann belirlenmesi, bu programlara gocuk, aile, okul ve mesleki kuruluglarrnda dahil edilmesi gerekmektedir. Derneiimiz qahgmalarrnr bu g6rugle surdurmektedir. Suglu gocuk yoktur suga itilmig qocuk vardrr ve biz buna inanryoruz. Toplantrmrzrn, gocuk adalet sisteminde olumlu geligmelere rgrk tutabilecek bir gahgmayr olugturulabilmesi temennisiyle, hepinize tekrar hog geldiniz diyor kaufrmrnrzdan dolayr tegekkurlerimizi sunuyoruz. - t9

20 AV. HATICE KAYNAK ANMM EARosU,r6Nrriu KURULU l,iyesi Deierli konuklar, sevgili meslektaglarrm, Ankara Barosu adrna hepinize hog geldiniz diyorum. Bu toplanfiya ev sahiplili yapmaktan buyuk mutlutuk duyuyoruz. Qi.inkU biz gidip tum diier barolarrn misafiri olduk, bu sefer de biz ev sahibi olahm istedik Bizim iqin bu projenin orta$ olmak gok 6nemli ve qok olretici bir gahgmaydr. ilk bagta biz de ne yapacalrmrzr bilmiyorduk, gunku, hepinizin bildili gibi ceza ahndrktan sonra, gocuklar ya da yetigkinler cezaevine girdikten sonra, avukat olarak bizim igimiz bitiyordu, daha sonra onlara ne oldufu, neler yaptrklan, problemlerinin neler oldu$u, ya da onlar agrsrndan avukatlar nasrldr bunu hig g6rememig ve bilemiyorduk. Bu proje kapsamrnda 6zellikle Qocuk Haklal Merkezinin Bagkanr Ttirkay Asma, Kurulumuz Uyesi Orhan $imgek, birkag toplantlya kaulabilen Serdar Cogar arkadagrmrzla birlikte projenin hukuki ksmrnr yurutmeye gahgtrk. Hukuki krsmrna iligkin elitim gahgmasr yapllmasr ve brogur hazrlanmast ve eiitim gahgmalarrnr yurtittuk Giaiiimiz 18 kurum da gergekten bizim igin gok olretici oldu, bizim igin gok dnemli birqok durumla kargrlagtk, biz hep avukathk hizmetini ya da CMUK mudafilik sistemini gok iyi iglettilimizi zannederken, ya da bizim agrmrzdaneler yanhg ve eksik diye bakarken, onlann gdzunden, gocuklann g6zundenasrlg6rulduii.imuzu g6rduk, bunlara aynnuh olarak delinecelimiz bir b6lumtimuz var ama, ben tizulerek g6rdum ki, gocuklar avukatlarr CMUK avukatlan ve 6zel avukattar olarak iki grup olarak deierlendiriyorlar. CMUK tan gelen avukattan da kendi avukadarr deiil de devletin avukau, yani sadece devteti savunan kigiler oldu!u, usulen orada g6runduiu gibi bir dugunceye sahipler. Elbette bunun istisnasr olan gok meslektagtmtz vardtr ama, qocuklardaki bu genel kanryl deligtirmek igin bu toplantlnln yararlt olacaftnr, bu toplantr sonucunda elde edilecek verilerin de bizim agtmtzdan da olumlu bir sonuq verecelini di.iguntiyorum. Elbette giderken ilk amaclmlz gocuklarln sosyal ve yasal durumlarrnrn geligtirilmesi idi. Bir gtinli.ik toplantlarla, biling olugturma, haklannr dlretmeyi amaghyorduk Bir gunluk toplansdan gok buyuk bagarrlar beklemiyoruzama, yine de qocuklarda bir farkrndahk yarattrilmrzr dtiguntiyoruz. Bir gtinu farkll yagamalarrnr salladrlrmtzr dugunuyoruz. Qocuklar aqtstndan kurumlann nasrl g6ri.indi.i!ti, polislerin, jandarmanrn, mahkemenin, savclnln, avukagn, cezaevinin, cezaevi y6netiminin, oradaki uzmanlarrn, ya da sonraslnda hayata bakrg agrlan konusunda bilgi edinme $anstna sahip olduk, onlara bir gey Oiretebildik mi bilmiyorum ama onlardan gok gey ofrendik. Bu proiede bizi ortak olarak dugundtikleri igin Oz-Ge-Der'e gok tegekkur etmek istiyorum, bizi misafir eden, orada projemize destek verip bizimle galgan ttim barolardaki arkadaglartmtza ve sivil toplum drgtitlerine tegekkur ediyorum. 20-

21 NALAN Ozoeuin AVRUIA xonisvolvu runr it t oettcasvonu rettsitcisi E"* Deierli kaultmctlar, Avrupa Komisyonu TUrkiye Delegasyonunu temsilen, Oz-Ge Der tarafindan 2OO4 Mart ayrndan beri yurututen "lslahevleri ve Cezaevlerinde Tutuklu ve HUki.imlU Durumda Bulunan Qocuklann Sosyal ve Yasal Kogullarrnrn iyitegtirilmesi" projesinin genel delerlendirme toplanusrnda bulunmaktan muduluk duyuyorum. Oncelikle bizim agrmrzdan projenin finansmantnt olanaklt kllan Avrupa Komisyonu'nun Sivil Toplumu Geligtirme Programt'ndan ve Yerel Sivil Girigimleri Programrndan biraz bahsetmek istiyorum. STGP yurtra$ girigimlerini guglendirmeyi ve diyalog kurma kapasitelerini arcfirmayl, devlet ile yurttag arasrndaki iligkilerin geligmesine katklda bulunmayt, dolayrsryla demokratik igleyigin pekigmesini hedefleyen ve 8 milyon btitqeli bir program. Ug yrl sureli olan bu program, yerel sivil girigimlerinin desteklenmesi, TUrkiye ve Yunanistan'daki STK lar arasrndaki diyalog, TUrk ve Avrupa belediyeleri ve ticaret odalarr araslnda igbirlifi, sendikalar arast diyalog ve TUrk polisinin eiitimi gibi faaliyetleri kapsamakta. Programrn Yerel Sivil Girigimler ayag ise 2002 yrh Kasrm ayrnda bagladr. Program en dar anlamda yerel girigimlerin kapasitesini guglendirmek ve aktivitelerini desteklemek aynr zamanda kendi aralanndakigbirliii ve diyaloiu gtiqlendirme amacrnr tagrmakta. Oz-Ge Der tarafindan yuriitulen bu proie de bir anlamda barolarrn gocuk komisyonlarr ile igbirlili olanaklarrnr guglendirerek programtn bu amacrnr da gocuk haklarl alanlnda gergeklegtirmig oldu. Qocuk haklanntn tantnmast ve uygulamaya gegirilmesi, insan haklarr arastnda en acil durum olarak kabul edilmektedir. Qocuk haklan Avrupa Komisyonu agrsrndan da son derece 6ncelik sahibi bir konudur. Bu noktada Siyasigler Dairemizin sorumlululu altrnda Nisan ayrnda uygulanmaya baglayacak olan makro bir projeden krsaca bahsetmek istiyorum. "Turkiye'de Qocuklar igin iyi Ydnetigim, Koruma ve Adalete Dolru" baghkh proje hukumet tarafrndan yurutulecek ve UNICEF gerekli teknik desteii sailayacak. 6 milyon biitgeli projenin hedef grubu 'lyasalarla iligki halinde olan qocuklar" yani ihmal, istismar, s6muru ve giddet maiduru ve suqa itilmig gocuklardrr. Proje kapsamrnda TUrkiye'de gocuk suistimali, ihmali, s6murusu ve ev igi giddet olaylarrnrn yaygrnlllr ve niteliline dair aragtrrma ve deierlendirme qahgmalart 6ng6rUlUyor. Bunun yant srra qocuk merkezli girigimlerin geligtirilmesi baghir altrnda gocuk adalet sisteminin guglendirilmesi, 6iretmenler ve qocuklarrn eiitimi igin -21

22 gah$an diier profesyoneller igin bir gocuk koruma mufredatlnrn hazrrlanlp basurtlmast, yine gocuklarla ve gocuklar igin qallgan profesyoneller igin gocuk koruma alanlnda bir dizi eiitim ve kurslar duzenlenmesi ve son olarak da gocuklar iqin yasal yetkilere sahip bairmsrz bir ombudsrnanhkurumu olugturulmasr dngdruldu. Hepimizin bildiii gibi huktimet, 2003 yrlr Ulusal Programr'nda gocuk haklarr alantndaki mevzuatrn uyumlulagunlmasrnrn yanr stra Qocuk Suglululunu Onleme Merkezleri'nin yaygrnlagunlmasr, ceza ve tevkif evlerinde uluslararasr standarttan gozeten iyilegtirilmelere gidi lmesi gibi taahh utlerde bul unm ugtu. Avrupa Komisyonu TUrkiye Delegasyonu olarak bu projenin de gocuk haklan konusunda Turkiye'de ihtiyag duyulan geligmeye katkda bulunduluna inanryoruz. Bu gergevede proje igin gahgan bagta Oz-Ge Der Uyeleri olmak Uzere herkesi igtenlikle tebrik ediyorum. Avrupa Komisyonu'nun Turkiye ile ilgili olarak yaynladrlt 2004 yrh DUzenli Rapor'unda da kabul edildiii gibi yasal anlamda ilerlemeler oldulu dolru ancak TUrkiye'nin gocuk haklarr alanrnda varolan Avrupa Birlili standartlanna uyum sailayabilmesi igin dzellikle eiitim, goculun korunmast ve sosyal hizmeder alanlarrnda )rapmasr gereken qok gey var. Bu anlamda ve yaptlan yasal deligikliklerin uygulamaya gegirilmesi anlamtnda daha gok sivil toplum kuruluglannrn gocuk haklan alantnda kaghmrnrn sailanmasr gerek DUnyada qocuk bayramlnr kutlayan tek Ulke olmakla ovunen Ulkemizde, samimi bir gocuk politikasrntn olugturuldufu, gocuklarrn sokakta, fuhug sektorunde gahgtrrrlmadrir ve suga itilmediii gtinlere bir an 6nce ulagmak dilefiyle. Bagarrh bir toplanfl olmasrnr diledm. TegekkUrler. 22-

23 AYTA9 oingen culcnx T.c. ADALET MfGNttd crzrrvxir tvrcni GENET uiiilintlc? rawircisi E'" Hepimiz hog geldik. Buradaki tum konuklar qocuk sugluluiu konusunda doirudan ya da dolayh fikir sahibi ama, ben bu konuyla ilgili krsaca bilgi aktarmak istiyorum. Hepimiz biliyoruz ki, gocuk suglululunun temelinde yetersiz ebeveyn destefi, yetersiz okullagma, elitim gahgmalan, sosyal destek sistemlerin yetersizli!i, yetigkinlerin ilgisizlili, ekonomik yoksunluklar, 969 gibi birgok fakt6r var. Eiitimsel ya da sosyal eksiklikler nedeniyle gocuklar mevcut potansiyellerini olmasl gibi kullanamamakta, mevcut enerjilerini olumlu y6ne kanalize edememekte, bu durumda gocuklarrn sorumluluk sahibi bireyler olarak topluma katllmalarlnt sallamak ise gocuklarrn ve toplumun korunmast agtstndan en olumlu y6ntem olarak gdrtinmekte. Hepimiz biliyoruz ki, iglediii sug ne olursa olsun, bir gocu-!u yeniden elitmek mumkun. Sugun nicelili ya da niteliii ile gocuiun yeniden elitilebilirlili arasrnda hiqbir iligki yok Bu durumdaki gocuklarrn ihtiyacl, gaidag elitim hedefiyle 6ftiJgen, cezalandrrmayr delil, yeniden kazanmap amaglayan bir baklg agtst. Qocuklar duygusal, sosyal, ekonomik ve eiitimsel gereksinimlerinin kargllanamamast, aile, efitim, is gibi onu hayata ballayan ve bir amaq kazandrran geyterin olmamasr gibi nedenlerle kendileriyle, toplumla ve kanunla gatllma ya$ayabilmekte. Bu durumda yapllmasr gereken onlart elitim agtstndan desteklemek nitelikli bir meslek edinmelerini saflamak, model alabilecekleri saiduyu sahibi tutarlr kararh yetigkinler olarak karsrlarrna grkmak Bildiliniz gibi Genel MUdUrlilk olarak g6zetimimiz altrndaki gocuklara y6nelik hizmetleri, uluslararast belgeler bagta olmak Uzere, gunun kogullan, gaidag eiitim anlaygr gergevesinde yeniden yaprlandrrmaya galrgryoruz. Qocuklara y6nelik surdi.irdufumuz gahgmalarrn temelinde iki unsur var. Biri toplumsal destek sistemlerinden gerektili ve hak ettikleri gibi yararlanamayan qocuklarl, bu sistemlerden yararlandlrmak, onlan yeniden topluma d6nuge haarlamak, gocuklann kurumda geqirdili sureyi yaprcr, Uretken ve sorumluluk sahibi bireyler olarak yetigmeleri, toplum iginde hak ettikleri yeri almalarr igin bir olanak sailamak $i,iphesiz bu amaglarr gerqeklegtirmek bir kamu kurulugunun tek bagrna Ustesinden gelebileceli bir konu defil, gunki.i gok sekt6rlti qahgmalart gerektiren bir alan qocuk ve sugluluk. Bu nedenle Genel MUdUrlUlUmUz resmi, 6zel ve g6nullu kuruluglarla ortak gahgma yaptyor. Bu qahgmalardaki bizim temel beklentimiz, kurumlarrn geffaflagmasr, gocuklann toplumla iligkilerinin surdurulmesi, kurumlarrmrz hakkrnda kamu oyunun bilgilendirilmesi ve kurum ve toplum ve gocuk ve toplum araslnda bir bai ve bir igbirliii sailanmast. -23

24 !E: Oz-Ge Der bu kapsamda uzun yrllardrr igbirliii yaptrltmtz sivil toplum kuruluglarrndan biri. Onlarla gahgmalanmrz daha gok tahliye sonrasr hizmetler kapsamrndaydr ama son yrllarda Oz-Ge Der kurumlarda bulunan gocuklara bir takrm projeler hazrrladr ve bunlan kurumlarda gergeklegtirdi. Bugun ve )'ann burada deierlendirmesini yapacairmz bu proje sivil toplum kuruluglanyla ve Oz-Ge Der'le yaprlan igbirliklerinden biri. Bu gahgmanrn ve iki gunluk delerlendirmenin 6ncelikli olarak gocuklar agsrndan, ve baglayacak yeni gahgmalar agsrndan katkr sailayrcl olmasnr diliyorum ve hepinizi saygryla selamhyorum. 24-

25 nevin 6rrem PRaJE volcricisi Sayrn Konuklanmtz, E"* Gegtilimiz on ay boyunca birgolunuzla gegitli illerde, qaltgmanln gegitli adtmlarrnda bir araya geldik, igbirlili yaptrk. BugUn tum bu adtmlan uq uca ekleyerek meydana getirdilimiz gahgmanrn finaline geldik Size bugune kadar yapttirmrz qahgmalann ana hatlannt aktarmak istiyorum. Avrupa Komisyonu TUrkiye Delegasyonu ile yapttltmrz s6zlegme 8 Mart 2004'de imzalandr. Projenin hazrrhk gahgmalan suresince Ankara Barosu ile igbirlili yaprlarak qahgmada kullanllacak broguder hazlrlandt, konugmact olarak g6rev alacak kigilerle, illerdeki barolarta, sivil toplum 6rgUderiyle, iiniversitelerle iligkiler kuruldu. Saha gahgmala rt 26 Mayrs - 7 Arahk 2004 tarihleri arasrnda gergeklegtirildi ve bu sure iginde yaklagrk km yol katedildi. Adli tatilin gahgmayr aksatacalr dugunulerek gahgma 2 d6neme b6liindu. Mayrs-Temm uzaylart arastnda Ankara, Bursa, Konya,.Kayseri, Elazti, Diyarba-.MrS, Lr illerini, Eylul- Arahk aylarr arasrnda da Antalya, istanbul, izmir, Manisa, Aydrn, Adana, Mersin, Gaziantep illerini ziyaret ettik. Yapulrmrz gahgmada g6yle bir program takip ettik: l. Gtin: Baro ziyareti Bagsavct veya cezaevinden sorumlu savcl ziyareti Cezaevi ziyareti, idareciler ve gocuklarla tantgma Sivil Toplum Kuruluglarr Ziyareti 2. Gun: Psikolojik Destek Sunumu Qocuklara tath veya gikolata ikramr Yasal Destek Sunumu Qocuk Polisi ziyareti TUm taraflarla birlikte qahgma yemeii Bu programa gok buyuk oranda riayet ettik Ancak bazl illerde herhangi bir sivil toplum kurulutuna ulagamadrk. Birkag il drgrnda tum illerde gocuk polisini ziyaret etrik. Ttim taraflan bir araya getirerek, verimli bir sonug alabileceiimizi di.igundulumtiz illerde de qahgma yemeklerini duzenledik. -25

26 Tiyaret ettiiimiz l5 ilde, 236'sr Ug rslahevinde olmak Uzere toplam l44o gocuia ulagtrk. Z YARET ED LEN KURUMLARDAK gocuk SAYILARI $EHiR/KURUM Toplam 1440 gocuktan 649 tanesine, yani yaklagrk yansrna ait, detayl istatistiksel bilgiyi kurum g6revlilerinden temin edebildik. 26- Ztyaret Tarihi Toplam Mevcut Katrlan Krz Katrlan Erkek Elmadai Cocuk Tutukevi Ankara Kegi6ren lslahevi Bursa E Tipi Cezaevi l8- t Konya Kapalr Cezaevi l 2l Kayseri Kapah Cezaevi 09- t t9 Mug Cezaevi t8 t8 Elazri Kapah Cezaevi Elazri Qocuk lslahevi Diyarbakrr Kapah Cezaevi, Antalya E Tipi Cezaevi lstanbul Bayrampaga H Tipi Cezaevi t lzmir Cocuk lslahevi l 7 44 Bergama M Tipi Cezaevi r33 Manisa E Tipi Cezaevi I t. I t I 36 Aydrn E Tipi Cezaevi tz.l Adana E Tipi Cezaevi,-2.t l 5 76 Mersin E Tipi Cezaevi t l 2l Gaziantep E Tipi Cezaevi l7-18.t I 60 TOPLAM

27 8"" YAg crubuna c6ne oaglllt't Yag Grubu Doium Tarihi Sayr % y.t l2-15 yrs 985 I 0, l 9, ,3 988 r8l 28, l2,l ,5 t ,1 t ,5 Toplam &+7 t00 Cevapsrz 2 Genel Toplam 649 Qocuklarrn % 20'si l2-15, "/o 80'i ise l6- l8 ya; grubundaydr. EGiriM DURUMUNA C6NE DAGILIM Elitim Durumu Sayr % okur-yazar deiil 89 13,7 okur-yazar 92 14,2 ilkokul mezunu ,6 orta okul mezunu t59 24,5 llk6iretime devam eden t5 2,3 lise mezunu l4 2,2 liseye devam eden 23 3,5 Toplam ,0 Qocuklarrn % 67'si en fazla ilkokul bitirmig, sadece y"s'i lise Oirencisi veya mezunu idi. Yine aynt verilere g6re suglann 7" 66'sr hlrstzhk ve SasPta toplanryordu. -27

28 E: sug rurlerine c6ne DAG L M Suq Turu Sayr % 9ete suqu 6 1,0 Hrrsrzhk n7 18,7 Cinayet 9t 14,6 Gasp ,7 cinsel suq 6l 9,8 Diier 9 1,4 ter6r sugu 4,6 uyu9turucu tl 1,8 Yaralama 28 4,5 Toplam ,0 Cevapsrz 24 Genel Toplam 649 TUTUKLULUK sunrlenixr c6ne oagrun Tutukluluk Siiresi Sayr % 0-3 ay 89 15,5 4-6 ay ,9 7-9 ay tzl 21,0 l0-12 ay 72 12,5 l3-15 ay 47 8,2 l6-18 ay t9 3, ay t0 4, ay 6 1,0 2yildan fazla tl 1,9 Toplam ,0 Bilinmiyor 73 Genel Toplam 649 Mahkemelerin uzun surmesi tutukluluk suresi boyunca gocuklarrn tutukevlerinde kalmalarrna ve rslahevlerinden yararlanamamalanna neden olmaktadrr. 28-

29 sug runleni ile ya$ cruplart ARAslNoari ili$ri Suq Ti.irU Ya$ grubu (Sayr) Toplam l2-15 vas l6-l8vas Cete sucu Hrrsrzhk a7 t00,,7 Cinayet t5 76 9l Gasp Cinsel suc t7 44 6l DiEer Ter6r sucu I 3 4 Uyugturucu I 9 t0 Yaralama 9 t9 28 Toplam t ,5% 79J% t00% E"" sug runleni ile egirim DURUMLART ARASTNDAKi il-i$ri Sug TtirU cl N GI >\ I V,oO = q ) \J! t- cl N G' I t- = o J Eiitim Durumu f *il _vp 3 r b 5 p d O E G, = o E J s s b L O E O E o c f = N o E o CL.2 g5r E ct o Qete sugu Hrrsrzhk 25 t il7 Cinayet t2 t5 34 2l 3 5 9l Gasp lt t0 I 298 Cinsel sug 6 I 22 t l Diier I 7 I 9 Ter6r suqu 2 I 4 Uyusturucu I 3 tl Yaralama 4 5 tl 3 I t5 t Alan qalrgmamrz tamamlandr$nda hazrrlanan deierlendirme raporu, bu toplantrda Uzerinde g6rugtilmek Uzere siz safn kauhmcrlarrna sunulmugtur. Qocuklarla yaprlan toplantlar ise iki ayrr oturum halinde deierlendirilecektir. Kathmrnrz ve destekleriniz iqin hepinize tegekkur ederiz. -29

30 !!* PRofE DEGeRLENo RME RAPORU -3t

31 E"'" 8-e ocak 200s raninli orgenlenoinme TopLANTtsl KATILIMCILARA SUNULAN PRorE oegenlenoinme RApoRU Bu gahgmanrn hedefl erimiz y6nunden deierlendirilmesi agairdaki gibidir: PROJEM Z N BiR NUMARALT HEDEFi lslahevleri ve cezaevlerinde kalan, tutuklu ve hukumlu qocuklarrn sosyal ve yasal kogullannrn iyilegtirilmesi amacryla uygulamaya konulan bu programrn il ziyaretferi agamast, tarihinde Ankara Elmadai Qocuk Tutukevinde baglayrp, toplam l8 kurumun dolagrlmasryla tarihinde Gaziantep Cezaevine ziyaretle sonuglandrnlmrgtrr. Bu gahgmada, kurumlarda kalan 1379 erkek, 20 ktz qocuk olmak Uzere, 1440 gocuia bu hizmer g6turulmugtur. "lslahevlerinde ve Kapah infaz Kurumlarrnda kalan tutuklu ve htiki.imltl gocuklarr, Birlegmig Milletler Qocuk Haklarr Sozlegmesiyle teminat algna ahnan ve yeni yasal duzenlemelerle geligtirilen haklarr ile ilgili bilgilendirmek" Bu hedefimize ulagmak iqin, brogurlerden ve konugmactlardan yararlanrlmrgur. Qahgmamrz suresince ulagabildiiimiz tum tutuklu ve htikumli.i gocuklara verilmek Uzere Derneiimiz ve Ankara Barosu Qocuk Haklan Merkezi Uyeleri igbirliiiyle Ug brogur hazrrlanmrg, * "B RLESM $ mill.rrler ULUSLAR AMSI qocuk HAKIARI SOZLESMES " "cuvenlik KURULU$LAR NDAK ismmlen VE HAKLAR N"..TUTUKEVLERi VE ISLAHEVLER NDE KURALLAR VE HAKLARIN'' konusunda bu Ug brogur bir dosya iginde ve birer bloknot ve tukenmez kalemle birlikte gocuklara dairtrlmrgtr. Qocuklarla yaprlan toplanrda interaktif y6ntem kullantlmrg, 6nce brogurler tanrolmrg, daha sonra yagadlklan stiregler takip edilerek, olan ve olmasr gerekenler anlaulmrgur. Bu qaltgma suresince agaildaki sorunlar tespit edilmigtir: POL S YA DA 'ANDARMADA Qocuk Polisi Y6netmeliii gereiince l8 yagrndan kuguk ttim gocuklann yakalayan birim tarafrndan higbir iglem yaprlmadan Qocuk Polisine teslimi gerekmektedir. Her ilde qocuk polisi bulunmasrna kargrn, mahalli kolluiun genellikle yakaladrklan gocuklan kayda geqmeden gozaltrnda tuttuklan, sugu itiraf ettirinceye kadar kottl muamele ve baskrya devam ettikleri, hatta yasal engel bulunmasrna raimen bu itirafl ifade haline getirildikleri gocuklar taraflndan aktarrlmrgtrr. Qocuklann ancak bu iglemlerden sonra qocuk polisine teslim edildili dfrenilmigtir. * Brogrir irnekleri Ek'te sunulmugtur -33

32 E: Qocuklar karakollarla ilgili ciddi dayak ve kotu muamele gikayetlerinde bulunmuglardrr. Soz konusu gikayetler ayrr bir rapor halinde Emniyet Genel MUdUrlUiUne bildirilecektir. AVUKAT DESTEG CMUK 135 ve devamr maddeleri uyannca l8 yagrn alrnda sug igledili iddia edilen ttim gocuklara barolar avukat atamaktadlr. Aksi uygulama yasaya aykn delil toplamaya girmektedir. ifadeler gegersiz sayrlmaktadrr. Bu uygulamanrn temelinde hazrrltkta emniyet gi.iqleri tarafindan qocuia giddet ve baskr uygulanmasr iddialanna son vermek yatmaktadrr. Avukadar gocuiun g6zaltna ahndrlr anda davet edilmelidirler. Yasal olarak qocuklartn ifadeleri Avukadannrn huzurunda ve C. Savcrlarr taraflndan alrnabilmektedir. Ancak qaltgmalar boyunca mahalli polisten sonra en gok yakrnrlan meslek grubu avukatlar olmugtur. Barolartn CMUK Hizmetini sunarken gok farkh uygulamalar geligtirdikleri, ancak bu uygulamalartn ciddi hak ihlallerine neden oldulu da gozlemlenmigtir. istanbul ve Ankara Barosu drgrndaki barolar kolluk agamasrnda karakollara ve qocuk polisine avukat gdndermemektedir. Bu nedenle; gocuklann 96z altr si.ireleri uzamakta,.yakrnlanna haber verilmemekte, igkence ve k6tu muameleye maruz kalrnakta, "ifadeli Yer Gdsterme" ve "Canh Teghis" tutanaklarrnrn yaprlmasr engellenememektedir. DugundtlrUcU bir diier tespit ise qocuklar igin iki tur avukathlrn orraya grkmrg olmastdtr. Ornelin haklarr hatrrlaulan ve bu haklarr kullanmadrlrnr ileri suren gocuia "Avukattn yok mu idil" sorusu ydneltildilinde ti]m kurumlarda allz birlifi yaprlmrgqasrna ahnan yanrt; - "Hayrr, avukatrm yoktu" olmaktaydr. - "Nasrl olmaz baro sana avukat atamadr mrl" sorusuna yanrt ise; - "Ha, baro avukatl vardr, o bir $ey yapmaz" geklindedir. Hukuka aykrrr tutanaklarr, 6rnelin ifadeli yer g6sterme tuanaklannr imzalayan avukatlarrn bile bulunduiu, yine gocuklarla yaptrfrmrz soylegi srrasrnda tespit edilmigtir. Maddi olanaklarr olmadrlr iqin 6zel avukatutamadrklannr, CMUK avukatlarr ytiztinden tutuklandrklannr di.igunenler bile vardr. Barolar, kolluk ifade alamadrir igin karakollaravukat gondermediklerini ifade etmektedir. Bu uygulamanrn sakrncalan; qocuklara haklarr hagrlatrlmamaktadrr, 34-

33 !8"* hukuk sisteminde yeri olmayan tutanaklar tanzim edilmektedir, olayla ilgili gocukla 6n g6rugme yaprlmadrir igin Savcrhk a$amasrnda srkrntrlar yaganmaktadlr, goz altl sureleri hukuka aykn olarak uzaslmaktadrr, igkence ve kotii muameleye anrnda mudahale imkanr oftadan kalkmaktadrr, doktor muayeneleri ve yaprlan hazrrhk iglemleri kontrol edilememektedir. DOKTOR MUAYENESiNDE Doktor muayenesinin yalnz yaprlmasr yasal bir gereklilik olmasrna kargtn, muayene esnasrnda kolluk odada bulunmaktadrr. Qocuk aynr kolluk refakatinde karakola geri d6neceiinden, doktora kotu muameleye iligkin herhangi bir gikayette bulunamamaktadrr. Qocuklann kotu muameleye iligkin gikayetlerini bildirmeleri durumunda ise goiunlukla ciddiye ahnmadrir anlagrlmrgur. gocuk PoLisiNDE Qocuklardan edindiiimiz bilgilere g6re gocuk polisinin kogullarrnrn diier karakollara g6re daha iyi ve yasal diizenlemelere u)rgun olduiu belirlenmigtir. Ancak bazr illerde gocuk polisinde de kotu muamele ve giddet gikayetlerine rastlanmr$trr. MAHKEMEDE Tlyaret ettiiimiz illerin btiyiik b6lumunde Qocuk Savcrlannrn aynlmadrir, mtiracaat ve suqustu Savcrlarrnrn aynr anda gocuk guphelilerle ilgili sorugturmalarr da yu ruttuiu g6rulm UgtUr. Sulh Ceza Hakimlikleri ve Savcrlrklarda az da olsa halen avukat hazr edilmeden ifade ahndrir, tutuklama sonrasr kelepge takrldrir yine gdzlemlediiimiz hukuka aykrrrhklardrr. Tutuklama sonrasr 3-4 ay boyunca Hakim kargrsrna grkamadrklarr, bu nedenle yatmalan gereken cezadan gok fazla sure ceza evinde kaldrklarrnr, yine bu sure i qi nd e avu katlarr n r n g6ru gmeye gel med i kl eri saptanm I $tr r. Bu qahgma srrasrnda tespit edilen bir konu da gocuklann yasal kavramlan birbirine karrgtrrdrklan ve bu konuda bilgilendirilmedikleridir. Qocuk Mahkemesi olmayan illerde, gocuklar, gocuklara y6nelik haklardan yararlanmadrklannr zannetmekte, qocuk mahkemesi olmamasr dolayrsryla maidur olduklannt s6ylemektedirler. Bu g6ruge bir agrdan hak verilebilir. Qi.inkU bu mahkemelerde psikolog, sosyal hizmet uzmanr gibi uzmanlar bulunamamaktadrr. YARGITAYDA Yargrtay'da temyiz agamasrnda dava dosyalarrnrn gok uzun sure kaldrir, bu sure zarfrnda tahliyesi gelenlerin bile tahliye olamadrklarr, agrk kuruma gidebilmek -35

34 igin temyiz haklanndan vazgeqtikleri, vazgegeme)renlerin ise, temyiz stirecinde l8 yagtnr doldurduklanndan, agrk kurum haklarrnr kaybettikleri yaganan sorunlar of up, Yargttay'a giden dosyalar igin bir qdzum bulunmasr gerekmektedir. cezaevi ANDARMAST Tutuklanarak cezaevine getirilen gocuklar cezaevinin drg guvenlilini sallamakla gdrevli iandarmadan gikayette bulunmuglardrr. Bizlerin de gahgma boyunca g6zlediiimiz Uzere bu alanda gahgan jandarma erlerinin qocuk konusu ile ilgili herhangi bir eiitimi bulunmadrlr gibi kendileri de agalr yukarr a)rnr )'a$ grubuna girmektedir. Jandarmaya iligkin olarak, bagta kelepqe veya zincir takmak olmak Uzere, k6tu muamele, hakaret, herhangi bir yetkisi olmaksrzrn sugunu sormak, cezaevi nakil araglannda uzun sure yolculuk strasrnda su dahi verilmemesi gibi gikayetlerde bulunulmu$tur. Bu gikayetler kimi cezaevi yonetimleri tarafindan da ona-ylanmrgtrr. CEZAEV NDE Doirudan gocuklara y6nelik kurumtarda, yani rslahevleri ve gocuk tutukevterinde, y6neticilerin qocuklara yonelik olarak daha fazla l<afa yordufu, gaba harcadrir saptanmr$, bu gocuklarrn ifadeleriyle de dofrulanmrgur. Bu konuda elitim af mrg y6netimlerde bakg agtsrnrn defigtifi, goculun yuksek yaran dugunceiinin hakim olduiu g6zlenmigtir. Genel cezaevleri veya tutukevleri kapsamlnda olan gocuklarrn ise sadece bir alt baghk otarak goruldulu izlenimi edinilmigtir. Qocuia y6nelik yaprlacak her olumlu igin, buyukler tarafindan da talep edileceii, kurum olanaklannrn buna yetmeyeceli beyan edilmigtir. Yine buyuklerle aynr kurumda kalan gocuklarda, gocuk koluglarrnrn yonegminin inhz memurluiu duzeyinde takip edildifi sapranmr$fir. Yasada yer alan her goculun bir yatafr, yorganr, yastrfr, dolabr bulunmasr gerekirken her yerde bunun saflanamadr$r gdrulmi,igtur. Buna gerekge olarak; kimi zaman maddi olanakslzltklar, kimi zamanda qocuklarrn egyatarr tahrip ettikleri belirtilmigtir. Fizik kogullarrn kurumdan kuruma gok bi.iytik farkhhk g6sterdili g6rulmtigti.ir. Bunda, kimi kurumlartn drgandan balrg alma imkantarrnt kullanmasr, kimi kurumlarda gocuklara g6sterilen 6zenin gocuklann etraflarrnl tahrip etmelerini 6nlemesi neden olabilir. Ziyaret edilen kurumlartn bazrlannda kimi gocuklann buyuklerin yanrnda kaldlir saptanmlg, buna gerekge olarak goculun baba-afabey-amca-dap gibi ya- 35-

35 E"" knrnrn da cezaevinde olmast ve birlikte kalmak istemesi, kimi qocuklarrn nufus kalrtlarrndan farkll olarak gergek yaglanntn btiytik olmast, kimi gocuklarrn diierlerinin Uzerinde baskr kurmaya gahgmasr g6sterilmigtir. Eski Ceza infazyasasl ve eklerinde cezaevlerinde disiplin suglartntn ve bunlara kargrhk gelen cezalann agrk olmamast nedeniyle, gocuklarrn disiplin cezalan konusunda bilgilerinin yeterli olmadrir g6zlenmigtir. Bazr kurumlarda qocuklar gerek kolug iginde birbirine y6nelik, gerek inbrz memuflas taraftndan olmak Uzere koti,i muamele, dayak ve falakadan s6z etmisferdir. Bu kurumlara iligkin bilgiler Adalet Bakanhirnaa1r,ca bildirilecektir. Qocuklar arasrnda bir liderlik sistematili, sohbet toplantrlart slraslnda bile hissedilmektedir. Nitekim sorunlannr idareye nastl aktardrklarlnl anlattrken, veya bir faaliyetten s6z ederken "kofug mtimessili" tabirini kullanmaktadlrlar. Bu mtiessesenin varhll gerek infaz memurlart, gerekse uzmanlar taraflndan saor aralannda onaylanmaktadrr. Yine koluglara yaprlan ziyaretlerde, bazen 'tek bir yaragtn' bagrnda fotoeraf, stis, yazr gibi 6geler olmakta, kimi yerde yatalln gevresi kesilmig gargafl arla gevrelenmektedir. BUyi.iklerle aynr kurumda bulunan gocuklarrn eiitimlerinin ve sosyal ihtiyaglarrnrn kargrtanmast pratikte olanaksrz g6runmektedir. Kurumlarda sadece bir 6fretmen, bir sosyal hizmet uzmanr veya psikolog bulunmakta, bu uzmanlar hem idari iglerinin olmasl, hem de mevcutlar erkek-kadrn-gocuk toplamr olarak l00o civannda oldulundan gocuklara Oncelikli olarak vakit ayrramamaktadrrlar. DUzenlenecek etkinliklerde gocuklar buyuklerle bir araya getirilemediiinden, 6zellikle az sayrda qocuk banndrran kurumlarda etkinlikler igin yeterli goiunluiun sallanamad rir s6ylen mektedi r. PROTEMiZ N iri NUt'tARALl HEDEF "Qocuklara yalnz ve garesiz olmadrklarrnr hissettirerek, moral ve psikoloiik ihtiyaglanna yardlmcl olmak" Her biri kendi alanlnda uzman olan konugmactlanmrz gocuklarla yaklagrk birer saadik sohbet toplantrlan yapmtglardrr. Yaprlan gahgmalarda en bailayrcr kriter qocuklarrn elitim duzeylerindeki farkhlrklar olmugtur. Katrltmctlar arastnda okumayazma bilmeyenler oldulu gibi, her anlatrlanr takip edebilen duzeyde qocuklar olmasr sohbetlerin seyrini belirlemigtir. Konugmacrlanmrzaman zaman gocuklarla soru-cevap y6ntemiyle iligki kurmuglar, kimi kez oyunlar oynatmlglar, kimi kez kugtik bilgisayarh sunumlar yapmrglardrr. Qocuklar bi.iyuk oranda sohbetlere katrlmrglar, konugmacllartn onlarl her sah- -37

36 TE": neye q^!lrrgrnda olaya katrlmrglar, sohbet toplantrlan genellikle birlikte soylenen ttirkuler veya halaylarla son bulmu$rur. Ayrrlrrken qocuklann bir ksmr memnuniyetini bildirerek tekrar gelmemizi istemiglerdir. PROTEMiZ N Ug NUr'rARALt HEDEF "Tahliye sonrasr ailesinin yanrna d6nemeyen veya ailesi olmayan istekli gocuklar igin, eiitim bursu ve Ankara'da kalacak yer desteli sallayan dernelimizin tantttmrnr yapmak ve derneiimizle iligki kurmalan igin bilgi vermek" Ziyaret ettiiimiz her tutukevi ve rslahevinde gahgmaya baglarken dernefimizin orada bulunug nedeni anlatrlmrg ve dosyalann tizerindeki adres bilgilerimiz gosteriferek bize her konu da yazmalan istenmigtir. Ancak burs ve yer desteli konusunda talepleri kargrlayamama kaygrsryla, beklenti yaratmamak igin bu konulardan bahsedilmemigtir. Qahgma bagladrfr g[inden bu yana qocuklardan bize bagvu rular gelmekted ir. Qalrgmanrn bagrndan beri dernelimize 23 adet mektupla, I adet e-posta ile ve 2 adet telefonla ve I adet de tahliye sonrast dernelimize geterek bagvuru yaptlmtgtrr. Bu bagvurular, yasal yardrm, igkence gikayeti, kryafet yardrmr, tegekktir, sadece mektuplagma, tahliye sonrasr ig, kalacak yer, psikolojik destek konularrnr kapsamaktadrr. TUm mektuplar yanrdanmakta, taleplerle ilgili olarak gerekli girigim lerde bulunulmaktadrr. PROJEM Z N O6nr NUMARALT HEDEF "Her ilde kurulu bulunan barolar ve varsa gocuk haklarr komisyonlan ile 6nceden iligki kurarak, onlann da bu galrgmada yer almasr igin gerekli gahgmalarr yapmak" Tiyaret edilen l5 ildeki ti.im barolar tarafindan g6revlendirilen avukar arkadaglar cezaevi ziyareti ve sunum agamalanna katlmrglar ve aksayan ve yolunda giden y6nleri tespit etmigler ve gahgmanrn stirekliligi aqrslndan g6rev Ustlenmiglerdir. PROJEMiZir.r BEg NUMARALT HEDEFi "Her il Emnlyet Mudtlrltilti btinyesinde olugturulmasr 6ng6rUlen Qocuk $ubeleri ile temasa gegerek, qocuklardan ahnacak bilgiler qergevesinde igbirlili olanall aramak" Cezaevinde yaprlan qalrgmadan sonra yerel baro temsilcilerile birlikte her ildeki gocuk polisi ziyaret, edilmig, izlenimlerimiz kendilerine aktarrlmrgtrr.ziyaret edilen gogu ilde qocuk polisi yaprlanmasrnrn tamamlandrlr sapranmrgrr. Ancak uygulamada bu kurumlann, 6ncelikle kaybolan, kagan, bulunan gocuklarta ilgilendifi, 38-

37 suqa kangmr$ qocuklarrn asayig kapsamtnda deierlendirildiii g6zlenmigtir. E"* Ziyaret edebildilimiz Qocuk $ube MUdUrlUklerinin tamamtnda teghis odalarr bulunmaktaydr. Bu odalann teghis amaglr kullanrldrlr da yine bizzat kolluk tara' flndan ifade edildi. Savcrlann bu igleme katrlmadlklan, bazt Savcrlarrn bu iglemin kofluk tarafindan yaprlmasr igin yanlt emir dahi verdiklerini 6irenilmi;tir. Kimi Qocuk $ube MUdiirltiklerinin yine karakol formau dtgtna grkamadrir, fiziki garflanntn karakollardan farktr otmadrlrnr da tespit edilmigtir. Ozellikle yatakhane kslmlarrnrn suga itilmig gocuklara kullandrrrlmadlft, sadece kay'p ve buluntu 9ocuklara aqrk olduiu g6rulmtigtur. Qocuklar baz Qocuk gube MUdUrlUli,inde kendilerine yemek verilmediii, yaklnlanna haber verilmedifi, en iyi gartlarda hakarete maruz kaldrklarr, bazt 9ubelerde ise igkence yaprldrlr, dayak atrldrlr geklinde gikayetlerde bulunmuglardrr. Ancak kimi Subeler iqin de olumlu izlenimlerini anlatmrglardrr. Gerek karakollann, terekse Qocuk Polisinin halen gocuklarla ilgili hazrrhk soru;rurmasrnr yapma konusunda tsrarh olduklart, bu suregten qlkarrlmayr kabullenemedikleri tespit edilmigtir. Bazr $ube MUdUrlUklerinin tabelasl dahi olmadrfrnt, sadece karakollardan gelen evraklara ash gibidir kagesi vurduklartnt, hatta personeli dahi olmadrilnr da yi ne ziyaretlerimizde bizzat g6rulmugtur. sivil- TopLUt.t 6ncurLERiYLE i Li$Kit.en Bu gahgma suresince, benzer konularda sivil toplum drgutlenmesi bulunan illerde, sivil toplam 6rgtitleriyle iligki kurulmug, igbirlili olanaklan aragfinlmlg, kimi OrgUtlerle ortak qahgmalara baglanmtgtr. -39

38 E"'" PSTKOLOJTK DESTEK 9ALISMAST DEGERLEND RME OTURUMU Moderat<ir: Celal innl Konugmacrlar: Av. Ali ULUSOY Serap GORUCU Elif KALEL Yunus Emre AYNA Aygul NALBANT Toplumsal Sorunlan Aragtrrma Merkezi - iletigim Uzmanr Happykids - iletigim Uzmanr Kayseri Cezaevi - Psikolog Aydrn Cezaevi Sosyal Hizmet Uzmanr Dicle Universitesi - Psikolog Adalet Bakanhir Ceza Tenrkif Evleri Genel MudurluiU - Psikolog -4/,

39 CELAL INAL E""' Deierli Konuklar, psikolojik destek qahgmasr deierlendirmesi igin huzurunuzdayzve iki saat gibi bir suremiz var, bunun ilk b6lumunde l0 ar dakikahk boltim' lerde konugmaolarrmlz konugmalannr yapacaklar, kalan bolumde sizden gelen sorular ve cevaplarla konuyu biraz daha aynnuh ele alma olana$mrz doiacak. AV. ALi ULUSOY Burada sizinle birlikte olmak gerqekten onur verici. Antalya Adana ve Mersin deki tutukevlerinde iletigim qalrgmalannda gocuklarla birlikte oldum. Orada 96yle bir resim gekildi. Qocuklanmtztn yuzleri g6runmesin diye size resmi b6yle g6steriyoruz bu gocuklardan bir tanesinin adr da diyelim ki Volkan dr. Qok sayrda, yaklagrk 150 kurulugta seminer veren birisi olarak Antalya Cezaevinde qocuklarla cezaevinin koiuglannda kargrlagtr$m zaman, kepke burada ben konugmasam dedim. Ve zaten adalet bakanllirndan gelen yaztda da benim ismim atlanmtgtl, ohh dedim, gunku benim gocuiumun yasrnda bir gocuk vardr orda, l3 yagrnda, 14 yagrnda gocuklar vardr orda, oradaki o ilk goku yagadrktan sonra, Antalya Cezaevindeki galrgmamrz gok guzel gegti. Ama gunu 6irendim; hani bir kitap okuyan kigi her geyi biliyorum sanrrmrg, iki kitap okuyan kigi bilmediiim geyler de var dermig, Uq kitap okuyan kigi de ben higbir $ey bilmiyormu$um dermig ya,bizashnda higbir gey bilmiyormu$uz, az 6nce deierli konugmacrlarrn sdylediii gibi oraya gidince direnmeye bagladrk. Volkan bu resimde olmamahydr diyorum ben. Bu resim bir okulun bahgesinde, yatrh okulda, genqlik kulubunde qekilmedi. Kegke oralarda gekilseydi. l3 yagrnda, onun bu resimde ne igi varl O neden okulda deiil de, tutukevindel Volkan'l hafta sonu g6rdum bir cezaevinde, kegke siz de g6rseydiniz.. Ya da iyi ki gdrmediniz. Onun prrrl prnl g6zleri, cin gibi bakrglarr, krrmrzr yanaklarr sizi de etkilerdi. Siz de onun yanaklarrnr srkmak isterdiniz benim gibi. Bu igte yanhghk yok mu sizce de? Kim suglu peki? Ne kadar Volkan suqluymug gibi g6runse de, asrl suglunun O olmadrirnr hepimiz biliyoruz. Anne-babasl, 6iretmenleri, kamu yoneticileri, belediye bagkanlarr, sivil toplum kuruluglannrn payl yok mu onun cezaevinde olugunda? Ya benim ya da sizin sugunuz... g6rmezden mi geleceiiz butun bunlarr? Volkanrn anne babasr eiitim almrg olsalardr, nufus planlamasr )'apmayr 6irenebilmig olsalardr, sevgilerini utanmadan g6sterebilselerdi, gocuklannt doiru ydnlendirebilselerdi, kendi geleceklerinden kaygr duymasalardr, bugunlerinde de mutlu olabilselerdi... Volkan bugun o resmin iqinde olmayacaktr. Volkan'rn 6iretmeni farkhhklara saygr duyan, kendini surekli geligtiren, aileyle _43

40 igbirliii yapan, gocuk psikolojisinden anlayan, gocuklann yetenekli olduiu alanlart saptayabilen, bir gocuiun bile kaybrna tahammulu olmayan, siirekli Oirenci kalmayt becerebilen bir 6iretmen olsaydt... Volkan srnf arkadaglarryla poz veriyor olacaktr belki de. Kamu y6neticileri, insanr merkeze alan uygulamalan ya$ama geqirebilselerdi, tilkenin kaynaklannr gargur etmeselerdi, yaraucr Uretken projeler geligtirip u)rgulayabilselerdi, koltuklarrna yaprsrp kalma yerine gerektiiinde istifa edecek kadar erdemli olsalardr, kamu otoriteleri drgrndaki toplum dinamiklerini de 96z ardr etmeselerdi, kamu butgesinin sosyal adalet ilkelerine u)rgun gekilde harcanmasrnr sailayabilselerdi... Volkan'lar hig orada olur muydu? Yerel ydneticiler; surekli kaldrrrm taglarr ile uiragacaklanna insanlann sorunlarr ile uiragsalardr, g6sterig ve $atafattan uzak durabilselerdi, sivil toplum kuruluglannr ve Universitelerle daha iyi iletigim kurabilselerdi, ihtiyag sahiplerine bahk vermek yerine bahk tutmayr 6ireaelerdi... Volkan'a bu resimde yer olur muydu? Ya Sivil Toplum OrgUtleri; Onlar da krsrr tartrgmalardan kagrnr projeler Uretebilselerdi, kendi iglerinde demokrasiyi igletip katrhmcrhg sailayabilselerdi, diier STK lar ile igbirliii yaprp yeti$mi$ insanlardan olugan entellektuel kaynaklan etkin bir biqimde deierlendirebilselerdi, toplumu kucaklayp s6z yerine ig Uretebilselerdi... kag Volkan daha bu resmin drgrna grkardr acaba? Siyasi paftiler, pafti y6neticileri, millewekilleri; aiahk sisteminden gug almasalardr, uzun vadeli grkarlann peginde olabilselerdi, gaidag uygarhk diizeyine ulagmayr gergekten amag haline getirselerdi, yolsuzluklarr g6rmezden gelmeseler, yolsuzluklarla beslenmeselerdi, halkrna ulusuna guvenebilselerdi... Volkan'lar karanhk guglerin elinde garesiz oyuncak haline gelirler miydi? Yafnrz Volkan mr? Mehmet 13, Ayhan 14, Recep 15, Turgut 16, Selim 17,ErgUn l8 yagrnda ve Su anda ceza ve tutukevlerindeler... sayrlan da benim gittiiim o gehirde seksene yakn. $ehrin bir ucuna kurulmug tutukevleri, jandarmalar saihyor guvenliklerini ve oraya girdiiiniz zaman gergekten irkiliyorsunuz. Oysa ben daha 9 yagrmdayken babamr bir tutukevinde ziyaret etmig bir kigiyim. Bir avukatrm, cezaevleri bana o kadar uzak deiil. Ama burada gocuklarr g6rmek gergekten gok yaralayrcr. Ama bu gahgmanrn igerisinde gunu 6irendim ki, eier ben kendi gocuium igin bir gey yapmayr istiyor isem, kendi gocuiumla yetinemem. Sokakta qahgan gocuklar sorunuyla ilgilenmeyen bir avukat ya da devlet memuru ya da herhangi bir meslek mensubu, kendi gocuiu igin higbir tey isteyemez. Bu Ulkede 6zUrlU 44-

41 E"" qocuklar iqin bir $ey yapmadan Volkan igin bir $ey yapamazstntz. Kendi gocuium iqin bir gey yapabilmem igin ise dtinyayr algrlamam, dtinya iqin, kendim igin bir Sey yapmam gerekir, ama biliyorum ki toplumsal hafizamrz gok zayf. Daha altr yrl 6nce Ulkemde gok buyuk bir deprem olmugken gimdi yuzellibine yakrn insan tsunamiden OlUyor ve ne kadar duyarltyz bilmiyorum. Onun igin ben diyorum ki bu projede yer almak benim igin gurur vericiydi. Sorular krsmtnda bazr agrklamalanm olacak, arkadaglanmrn haklarrna saygtg6stermek istiyorum. Qahgmada gdrdi,iiumuz yaprlacak daha gok gey var, ama olsun her gey ilk adrmla baglar, bu ilk adrm gergekten gok gtizeldi. iyi ki varsrnrz Oz-Ge Der, iyi ki varsrnrz Adalet Bakanhir'nrn tiim elemanlarr demiyorum, galgan elemanlan, iyi ki varstntz avukatlar demiyorum, iyi ki varsrnrz insan sorumlululunu duyan avukatlar. Gtizel gunler goreceiiz diyor ya Nazrm Hikmet, evet tilkemizde gerqekten gtizel gtinler g6receiiz, h"p birlikte gahgrrsak. gimdilik tegekktirler. EL F KALELi Hepinize 6ncelikle merhaba demek istiyorum. Meslekte UgUncU yrhma iki gun sonra gireceiim. Ben de ilk mesleie bagladrirmda ilk bir ay, idare ksmrndan koiug kstmlartna hig gegmedim. Geqtiiimde ise beni ilk toturdukleri yer qocuk koiuglarr oldu ki orda yaklagrk bir iki yrldrr gocuk sayrsr higbir zaman 40'rn aluna inmez ve bugune kadar yaklagrk tane gocuiun Elif ablasr olarak qahgma yapmaktayrm. Qok benimseniyorsunuz, istedikleri geyleri sailayabildifinizde, aile gdrtigmelerini yapurabildiiinizde, onlarrn ailesine ulagabildiiinizde her zaman iqin 6nceliklisiniz, tek bir hatanrz olduysa veya tek bir kelimeyi yanhg kullandrysanlz direk olarak da indiriliyorsunuz, bu da bir gergek. Ne yapryoruzt Oncelikle ben buraya btraz deneyimsiz geldim, kendi adrma gahgma kogullarrmr s6ylesem, idaremle oldukga iyi bir gahgma sergiledilimi dugunuyorum. Geldiklerinde onlarr tek tek, Oz-Ge Der de g6rdu biz onlarr kofuglarda yetigkinlerle ayn tutmaya 6zen gosteriyoruz, yalnrz cezaevtmizde tutuklu gocuklann 4-5 tanesi birbirleriyle akraba ve birlikte yattyorlar, zaten hepsi birbirini bilen kigiler. Tahliye sonrasrnda buyi,ik slknolanmrz oluyor. Cezaevi kaprsrnda bir qocuiumuzun tahliyesini g6rduiumuzde diier tahliye olmug arkadaglanntn tiner Po$etleri)rle onlan grkrgta bekledilini gdruyoruz. Uq yrlhk sureq iqerisindeyim ve bir qocuiu 6 kez tahliye ettiiimi ve geriye aldrlrmr da biliyorum. Benim ozellikle cezaevi dtganstndabazt srknfilarrm var. Tahliye sonrasr agamada qok buytik srkrntr g6ruyorum. Ben tekrar o qocuiu cezaevinde g6rdufiimde, gergekten bende mi bir eksiklik var, yeteri kadar ona bir geyler veremedim mi, drgarrda eksik olan alanlart zaten hepimiz biliyoruz, bunlarr niye hayata gegiremiyoruz diyorum, madem yeteri kadar STK'larrmtzvar, barolarrmlzrn desteli var, bunlann en azrndan -45

42 olduiunu zannediyorum, bunlarr niye hayata gegiremiyoruz diye dugunuyorum. Ben gimdilik bunlarr s6yleyeceiim. SERAP GORUCU Hepinize ilk 6nce hog geldiniz diyorum. Ben iki yrldrr Kayseri cezaevinde psikolog olarak g6rev yapryorum. Elif arkadagrmrn dediklerine katrld/orum. Asllnda hepimiz hemen hemen aynr sorunlan yagryoruz ama, bir noktada da aynt guzellikleri paylagabiliyoruz o gocuklarla, cezaevinde yagadrirm bazr deneyimlerimden bahsettikten sonra Ozgeder'in bize yaptrlr bu gahgmada, bizim igin ve gocuklar igin bir takm deierlendirmelerde bulunmak istiyorum. Ardrndan da neler yapabiliriz ya da daha etkin nasrl qalrgabiliriz bu konuda bazt 6nerilerim var. Bunlarr sizinle paylagmak istiyorum. Ben cezaevinde qahgmaya bagladrirm o ilk d6nem iqerisinde gocuklarla iletigimim son derece stntrlrydr ve agrkcasr onlarla iletigime gegme konusunda da gekimser davrantyordum, yani ne yapacairm konusunda kendime gok guvenemiyordum. Ne yapabilirim ki noktasrnda problemler yagtyordum. Ama daha sonra, gocuklarla iletigime gegmeye bagladrktan sonra, bunun benim igin de )ra$amt zenginlegtiren bir deneyim olduiunu anladrm. Onlarrn duguncelerine airrhk verdiiiniz zaman qocuklar daha rahat size bireysel olarak agrlabiliyorlar. Size kendilerini daha rahat ifade ediyorlar. Qocuklarla yaptrirmrz gahgmalarda ben insiyatifi biraz daha onlann eline brrakmaktan yanayrm, yani onlann seeme hakkrnr biraz daha fazla tanrdr$nrzda kendilerini gok daha iyi ifade ediyorlar ve bu da bizim gahgmamrzt gok olumlu y6nde etkiliyor. Cezaevinde gahgmak bir ekip igi. Cezaevinde tek bagrn.zabtr psikolog olarak gok etkin gahgmalar yapamtyorsunuz. Bu noktada bazr srkrntllartmtz oluyor. Bizi anlayan idarecilerle gahgmak istiyoruz. Bunu yoiunlukla da yagryoruz ama yine de bu noktada bazen bunaldrirmrz d6nemler de olmuyor deiil. Cezaevindeki qocuklarla ilgili olarak etkili bir cezaevi eiitim programtntn olugturulmasrnr istiyorum. Her cezaevi bunu kendi iqerisinde yapabilir. Ozellikle sosyal hizmet uzmanr, 6iretmen ve psikoloiun igbirliii igerisind etkili bir eiitim gahgmasr yaprlabilirse bu noktada hem cezaevinin bulunduiu illerin Universite rekt6rlukleri ile bailantrya geqilebilir. Bunun erkili olacalrnr dugunuyorum. Oz- Ge Der'le gegen temmuz ayr igerisinde tanrgtrk Bu tantgma sadece gocuklar iqim deiil bizim iginde oldukqa olumlu etkilere yol aqtr. Ozellikle Oz-Ge Der'le tanr$uktan ve Oz-Ge Der'in gocuklarla olan o iletigimini g6rdukten sonra, bu bizim de gahgmalartmtzr cesaredendirdi. Daha ategli, daha gevkle gahgmaya bagladrk. Aynca gocuklar mesela yargrlama dncesinde ya da yargtlama suresinde neler yagadrirnr bizimle paylagma konusunda gok isteksiz davranryorlardt. Bu noktada da 46-

43 E"'* hukuki haklarr konusunda yagadrklarr problemleri bizimle daha iyi paylagtrlar. Biz de bunlan baro avukatlarrna ilettik. Oz-ge der'le tantsmamrzrn boyle de olumlu bir etkisi oldu. Bizim Baro avukatlarr ve il sosyal hizmetlerde qahgan arkadaglarla tanr$mamrz ve iletigimimizin zenginlegmesi de bunu 6nemli OlgUdetkiledi. Benim s6yleyeceklerim gimdilik bu kadar. YUNUS EMRE AYNA Ben Diyarbakrr Dicle Universitesi Psikoloji bolumunde g6rev )'apryorum. Bu projeyle ilgili benimle ilk bailantr kurulduiunda, zaten gu anda gahgtrlrm tez konum da qocuk suglan olduiu iqin hig dtigunmeden kabul ettim. Hem ilgi duyduium ve galrgttitm alan olduiu igin, hem de gocuklarla bire bir gorugmeler ve sohbetler yaparak, yapacaklanm ve ilerde yaprlabileceher adrna tecrtibe kazandrracair igin gok inanarak ve sevinerek kabul etrim. Tabii, bu projenin gegitli ayaklannda bulunan kigiler olarak burada yaprlanlarr, orada gdrduklerimizi, qocuklanm,zt az gok biliyoruz. Benim biraz daha onlann psikolojisine ydnelik saptamalanm var, onlann psikolojileriyle ilgili bir takrm duguncelerimi paylagmak istiyorum. Bu konuda ilk etapta akltma gelen, onlarla birlikteyken de srk srk di.igundtiium sug igleme davranrgr nasrl oluguyor? Sug igleme davranrgr gdnulli.i bir davranrg mr? Qocuk sugluluiu nedir? Tabii bu konularrn gegitli literaturlerde yer alan tanrmlan var. Qocuklarla birebir yaptrgmrz gdrugmelerde daha farkh bir gey g6zlemledim. Sug davranrgr ashnda bilinqli yaprlan bir davranrg deiildir. Bunu dugiindtiltimtizde yetigkin bir birey iqin belli bir geligim d6neminden sonra sug davranrgr bilingli bir davrantgur. Hata bilerek yaprlmaz, hata iglenir gunku telafisi vardrr ama suq bilinqli bir davranr$ttr. Bu hrrsrzhk olur, gasp olur, cinayet olur. Qocuklann bu suq davrantgtnt iglerken ne kadartnrn bilingli, ne kadannln bilingsiz oldu$u tartlgrla gelmektedir. Bilincindeler mi bu gocuklart Az 6nce Ali bey suglu kim diye sordu. Belki bu sorunun cevabtnt bulmak igin de bu bilingliliie sevkediyoruzbiz bu qocuklarr. Sug olgusunun qocuklarda ne anlama geldiii, bunun onlar igin ne anlam ifade etrigi de 6nemltdir.Tira gocuiun hangi davranrgr nigin yapt$nr farknda olmasr birazda bu bilinqlilik ile alakahdrr. Qocuklarrn hepsi ergenlik dtrnemi baglangrcrnda ya da iginde yer ahyor. O gocuklar bazl duygulannr duguncelerini davranrga d6ntigtururkene dtigunerek ya da ne kadar dugunerek yapuklan bence di.igtinulmesi gereken bir sorudur. Bu davranrgr bilinqli hale getiren kigilerdir suglular belki. Bu gocuklara psikoloiik bir destek sunarak bire bir ele almak, kendilerinifade etmelerini sallamak lazrm. Qunkti belli bir noktadan sonra o gocuklar belli bir sugu igledikten sonra cezaevinde bulunuyorlar, sug kavramt iginde, qocuk geligimiginde gok genig bir -47

44 perspektif s6z konusu. Risk grubu olarak, potansiyel olarak suq igleyebilecek gocuklar s6z konusu, sug igleyen ama yakalanmayan da sugu ortaya grkmayan gocuklar, sug igleyerek tutuklanan veya hukum giyen cezaevindeki gocuklar ve drgan qrkanlar. Yani her ddnemde sug igleme davranrgr gocuklar iqin bir potansiyel. O zaman gocuklar igin sug igleme davranrgrnrn biraz detayh olarak incelenmesi lazlm ve bu sug davrantglanna nasrl y6nlendirildiii, psikolojik olarak, sosyolojik olarak ve farkh etkenlerle nasrl y6nlendiiini belirlemek gerekiyor. Ben Diyarbaktr, Mug, Elazri ve Antep'te gahgmanrn igerisinde yer aldrm. Diyarbakrr 6zellikle gocuk suglan, sokakta ya$ayan gocuk sayrsr agrsrndan 6nemli ve neredeyse istanbuf Ankara'ya suqlu gocuk Ureten bir merkez gibi gozleniyor ve 6yle lanse ediliyor. Bunun doiru noktalarr da var, ama hak edilmeyen geyler de var. Ama gu bir gergek ki, Diyarbakr'da 6nemli bir gergek gocuklann sug igleme oranlnrn ytikseklifi. Ozellikle sosyo ekonomik agrdan duguk duzeyli olup gelecele dair hiqbir imgesi, yonelimi olmayan, eiitim ortamr olmayan bir gocuiun ne yapabilecefini, hangi kogulu nasrl deierlendirebileceiini tahmin etmek de zor olmasa gerek. Bu anlamda risk alsndaki gocuklarda sug igleme davranlgtnt tergeklegtirmeye y6nelik olduiu igin onlarr da 6nlem ahnmasrgereken grup olarak nitelendiriyorum. Fakat bizim gittiiimiz gahgmada yer alan qocuklar bunu gergeklegtirmigocuklar ve bu suq davranlgtntn yanstndan fazlasr, nigin yaptrirnr bilmiyor. Az 6nce arkadagtmtz 6 defa gidip gelen oldu dedi. Bir qocuk 6 defa aynr sugu igliyorsa biraz durup dusunmek gerekir diye dugunuyorum. Bu qocuk niye yapar bunu? Hig mi gevresinde onu y6nlendirecekimse yok? Bu anlamda yine suglu kim sorusundan yola grkarak gok guqlu bir etkisi olduiunu dugundi,iium aile ya$antrsrnrn suga iten neden olduiunu dugtinuyorum. QUnkti aile igi iletigim bozukluiu, kalabahk ailelerin mevcut olmasl, kalabahk aile iginde gocuiun kendinifade edememesi, anne baba sevgisini higbir gekilde tadamamasr, kardegleriyle bile bir yan$ igerisinde olmasr, bu neyin yarrgtdlr? Daha fazla yiyebilmenin yarrgrdrr, evdeki en srcak giyeceli ilk uyantp giyebilmenin yarrgrdrr. Qocuk ev igerisinde bile o kalabahk ortamda kendini ifade edemiyorsa o zaman drgarrda illegal yollar drgrnda hayat bulamamaktadtr ve mutlaka destek g6rmeli ya da artrk atas6zu oldu "efitim $art" Elitim nasrl verilecek, ne duzeyde verilecek ne kadar nitelikli verilecek bunlar gok dnemli. Bu anlamda gocuiun ilk olarak aile igi psikolojik boyutu ele ahnmah. Aile igi yaganusr, aile iqinde kendini kabul ettirebilmesi, anne babanln qocuk kavramr i.izerindeki dugunceleri, 8- l0 qocuk yaprhyor ve bunlara aynt duygular beslenmiyor. Evet annelik kutsal bir rol, annelik-babahk gok 6nemli. Buradaki kigilerin en fazla 3-4 gocuiu vardlr diye dugunuyorum, santnm 4 ten sonra gocuk sevgisi kavramlnr da yitiriyor aruk. Anne baba iqin artrk problem haline geliyor, evdeki bir egyadan farkr kalmryor maalesef. Gergekten gecekondu dedifimiz, sosyo-ekonomik gticu qok fazla olmayan ailelerde qocuk belli bir oranda baba igin gug gdsterisi oluyor, 48-

45 E"" 6zellikle erkek gocuk varsa gi.igllidur, onun drgrnda 3-4 yagrna geldikten sonra, sokakta yetigen, drganda btiyuyen, yahnayak gezen, akgam eve gelip gelmediii gok onemli olmayan, ya dagelmese daha iyi olur gunku bir parqa ekmek az olacaktlr, bu ortamda yetigen gocuklar maalesef sug igleme davranrgrnadtm atma noktast olugturuyor. Bunun drgrnda tabii gocuiun biyolojik, psikolojik biligsel geligimi olmast gereken gekilde devam etmiyor. Artk dugunme yetisi ketlenmig oluyor.artrk duygu durumlannrn farkndahir belirli bir duzeyde olumsuzlagryor. Televizyonda izlediii belki olumlu bazr luks yagantrlar kendi gevresinde olmadrir igin artk onun dtiguncesinde toplumsal bir kin, bir 6fke, bir nefret olugturuyor. Ben niye yapamtyorum, ben niye ulagamryorum. Ozellikle dikkatinizi gekmek istiyorum. Ergenlik d6nemi ergenin kendini ifade edebilmesinin, bairmsrzhk talebinin en tist duzeyde oldufu bir d6nem. Sug igleme o qocuklann kendilerinifade etme tarzrdrr. igte o yuzden 6 defa girip qrkryor. QUnkU her defasrnda kabul edilme davrantgt var f 000 gocukla ayn ayn gdrugmeler yaprldr. Bu 950 qocuiun her birinin ayrr ayn hikayesi var, ya$anusr var, suga itilme nedeni var. Bakryorsunuz, gocuk "Ben sug iglemedim bana iftira agldr" diyor. Gidiyorsunuz bakryorsunuz, gocuk t6re cinayeti iglemig. Qocuk t6re cinayetini kendi kafasrndan gidip iglemez. Gidip ablasrnr kz kardegini kendi nzasryla 6ldUrmez. Ailelerin veya agiretin ya da tdrelerin o gocuia yuklediii sorumluluk var. Bu gocuklar bu ortamlarda yetigiyor. Suglu kim'in cevabr ashnda gok net ama neler yaprlabilir? Yaptrirmrz gizel geyleri iyi noktalara ulagurmamrz gerekiyor, ya da yaygrnlagtrrmamrz gerekiyor. Tabii bunun ekonomik boyutu var, ama Adalet Bakanhil gibi bir kurumla birlikte gahgrnca l5 il'e yayrlabiliyor. Ben bu gahgmanrn ilk adrm ama onemli bir adrm olduiunu dugunuyorum. Bu galrgma bir durum tespit gahgmast niteliiindedir. Biz bu gahgma ile bir g6zume ulagmadrk ama g6zume ulagma adrna bir adrm attrk. Bu gahgmanrn birgok gahgmalara baglangrg olmasrnr diliyorum. Birgok gahgma, gahgma yapmrg olmak iqin yaprhyor. Ama hedefe ulagmak igin bu gahgmanrn igerisine gocuklann psikolojik durumlannrn tesbit edilmesinin de ahnmasr bence gok gok Onemlidir. Qunku qocuklann psikolojik durumlarr deierlendirilip sorunlar tesbit edilip uzmanlarca verilecek eiitiminin gerekliligi agrktrr. Qocuklarrn 6iretmenleri var, canla bagla qahgryorlar onlara bir geyler Oiretebilmek iqin. Ama sadece okuma yazma 6iretmek yetmiyor igte, yagadrk orda, 6fke kontrolunu anlauyoruz, nasrl olumlu olmalannr anlatryoruz, iletigim becerilerini anlatryoruz, ama biz grktrktan sonra, anrnda yaganabilecek olaylar olabiliyor, hatta biz oradayken itigmeler kakrgmalar olabiliyor. 1,5-2 saatlik bir geyle olabilecek bir gey deiil bu tabii ki. Psikolojilerini gok iyi analiz etmek gerekiyor. Qunku onlar kendi psikolojilerinin farkrnda deiiller. Duygu durumlannrn farkn- -49

46 E": da deiiller gunku duygu durumlarr gok bozuk. DUgtincelerinin farkrnda defiller, gunku dugunceleri gok dairnrk. Dinleyemiyorlar, gunku dikkat dtizeyleri gok dilgtik Egitim duzeyleri gok duguk oldulu iqin kendilerinifade edecek cumleleri kuramryorlar. Mutlaka ve mutlaka yanhg anlagrlmaya gok musait konugmalar yapryorlar. Qocuklarrn biyolojik salhklarr kadar ruh salhklannrn da 6nemli oldulunu dtigunuyorum. Arkadagrmrz Elif abla kavramrndan bahsetti, bence bu gok 6nemli. eocuklartn orda olma nedenleri ne olursa olsun bir gekilde ordalar, cezaevindeler, ve maalesef gok olumsuz kogullardalar. Sugluluk psikolojisi diye bir gey vardrr ve duguntin ki bizler bir hata yaptrlrmrzda gocukken veya gu anda bile bir ceza alsak kendimizi gok kotu hissederiz. DUgtinUn ki onlar zaman. zaman hig iglemedikleri suglart Ustlenmek zorunda kahp orada yagamak durumunda brraklyorlar. Bu ashnda gok 6nemli bir psikolojik travma. Ben ilk defa bu gallgmada TUrkiye'de 3 tane rslahevi olduiunu 6irendim. Elazr!'daki rslahevinde galrgtrk, bana g6re gok iyi bir yerdi. Qok olumlu kogullan vardr, gok gtizet dizayn edilmigti, gocuklar drgarrda gallgtrnhyorlardt, kendi emeklerinin kargrhlrnr afuyorlardl, gunduz drgarrda akgam igerdeydiler. lslahevinde suq atmosferi yoktu. Sug tenefftis etmiyorlardr. Bu bakmdan rslahevleri proieleri geligtirilmesi gok daha yararl olacaksr diye dtigi.inuyorum. Qiinkti bir cezaevinde bulunmak onlann psikolojilerini altgst ediyor. Kendilerinden buyuk suglu insanlarla bir cezaevinde olmak, aynr kolugta olmak Onemli deiil, aynt yerde olmak, a)rnt muameleye maruz kalmak,ofkelerini kontrol edememelerine, kinlerinin )rag$mamasrna, bakg agrlannrn deligmemesine yeterli bir 6n kogul. O yuzden belki de rslahevi projeleri geligtirilirs emin olun Bursa'daki yerin qok daha iyileri saflanacaktrr. Qocuklara b6yle bir ayrrcalk mutlaka olmah. Saptamala'mt birer cumleyle ifade etmek istiyorum: - Qocuk gair 6zelliklerinin farkrnda defiller. - Qocukluklannr ya$ayamamrg olmalarr. Bu nedenle kendilerini gocuk bile g6rmi.iyorlar. Oyun oynamtyorlar. - Aile iligkileri duzensiz ve bozuk. - ilgiye yolun ihtiyaglan var. Birebir konustulumuz gocuklann golu ziyaretqif erinin olmadrirn dan, ziyaretgisi oldulunda gok mutlu olduklarrndan bahsediyorlar, bizim gitmemiz bile onlara gok buyuk muduluk veriyor. - Ydnlendirilme eksik ve yetersiz. $iir yazanlar var, resim gizenler var, biraz y6nlendirilmeleri gerek Dqrgu durumlan bozuk. Duygularrnrn farknda defiller.

47 - Dugunme ve dugunduklerini ifade etmede yetersizler. - Davranrg ifade etmede kopuk, dairnrk ve yetersizler. - Sosyal yagantrlan guqlu deiil. E'* - Ofke, kin gibi duygulan gok yolun ve bunu ifade etmekten gekinmiyorlar, her an patlamaya haztrlar. - Ozbenlikleri, benlik sayglan, 6zgUvenleri, topluma guvenleri gok dugtik. - Gegmigte yagadrklanndan dolayr 6fkeliler. - Cok kuguk oranda pigmanhklar yaganabiliyor ama bu pigmanhklar sugu tekrar iglemeyle qok anlamh krhnmryor Bazrlanndan gunu duyabiliyorsunuz. iyi ki yapmrgrm, yine olsa yine yapanm. Ozellikle cinayet suglulan bunu gok yoiun yagryorlar. Bu bir baglangrg ise bunun surdi.irulebilirliii, bu projenin mutlaka devamtntn olmasr, Oz-Ge Der ve benzeri 6rgUtlenmelerin artmast, srk stk birtakrm gahgmafar yaprlmasr gerek. Bununla birlikte risk gruplarr gok fazla. Oz-Ge Der direk noktaya hedef almlg. Bu gok olumlu, ama risk alundaki qocuklarla gahgan 6rgUtlerle de koordinasyon, kurumlarla koordinasyon $art. Bu igbirliiiyle olabilecek bir gey. Her gun bir kapkaq olayryla kargrlagryoruz, her gun sokakta ya$ayan gocuklarla kargrlagryoruz, bunlarla ilgili bir haber duyuyoruz. Evet igimiz crz ediyor ama yeterli defil. Yeterince duygusal bir toplumuz ama duygusalhk artrk bize prim vermiyor, yapmamtz gereken, gergekleri ortaya koyup o gergekler Uzerine gitmek, bunu yaparken de eggudum qok 6nemli, umanm bu anlamda da deniz feneri gibi yanrp s6nen bir gahgma delil ama 6nUmUzti aydrnlatan yrldrzh gunler bizi bekler. TegekkUr ederim. CEIAL NNI "lslahevleri ve cezaevlerinde tutuklu ve hukumli.i durumda bulunan qocuklarrn sosyal ve yasal kogullannrn iyilegtirilmesi" projemizin adl. Proiemiz diyorum qunku benimsiyorum. Bu amacryla gerqeklegtirilen proje, Ttirkiye'de umut edifenden biraz airr da iglese bir zihniyet deiigikliiinin ifadesidir. Kamu otoritesi yetkisini paylagmakonusunda biraz cimridir. Bu proje 6zelinde Adalet Bakanhir bence 6rnek bir igbirlilinigerqeklegtiriyor. Benim konugmam bu projedeki Elmada! Qocuk Tutukevi, Keqi6ren lslahevi, Bursa, Konya, Kayseri, Manisa ve Aydrn illerinde gergeklegtirdiiimiz iletigim becerileri eiitimi ile srnrrh olacak, bu yi.izden de her genelleme biraz eksik, tamamlanmaya muhtagtr, eksik ve tamamlanmast gereken geyler s6yluyor olabilirim lutfen diier arkadaglartm beni doirulasrnlar. Projeyi bir fikir olarak orta)'a atrp ki bizde birqok kiginin Onemli birqok proiesi -51

48 var ama takip ktsml igin bir o kadar 6nemli klsmr, o yuzden de hem bu projeyi ortaya atrp, ardtndan da bu fikri takip ederek hayata gegiren "OzgUrli.ifUnden Yoksun Genglerle Dayanrgma Dernefi" tegekkuru hak ediyor. Adalet Bakanhirmlzt ve bakanh$n duyarh mensuplannt yurekten kutluyorum. En az bunun kadar 6nemli bir bagka geligme ise -zihniyet deligiklilinden s6z ederken tam olarak bunu s6ylemeye qalrglyorum- Adalet Bakanlfl;nrn algrlagelmig teamullerin drgrna grkarak sivil toplum kuruluglanyla 6rnek bir igbirlilini gerqeklegtirmesidir. lslahevleri ve cezaevlerindeki gocuklarla ilgili proje buratardaki gocuklarrn sosyal ve yasal kogullarrnrn iyilegtirilmesinden gok konuyla ilgili kayda defer bir envanter qahgmastdlr. Sayrn Ayna da konugmasrnda ifade etmiglerdi. Bu itir gahgmalarla, bir gun ya da iki gtin iginde gocuklarda koklu deligiklikler meydana gelmesini beklemek gergekgi defil. Ben bu qaltgmalan bir parga deniz fenerine benzetiyorum. Yaprlmast gerekenleri delil ama en azrndan yaprlmamasr gerekenleri g6stermek aglstndan 6nemlidir. Ne kadar usta, ne kadar yetkin olursanrz olun, iletigim kurulan stire yeterli delil, daha kahcr etkiler brrakabilmesi agrsrndan. O ytizden de biz deniz fenerigibi, parlayp s6nup ondan sonra da gidiyoruz. eahgmalarda pek gok proiede de gdrulen temel eksiklik surdurtilebiliiolmasr ve ilgide eksikliktir. iyi geyler )'aprp sonra ortahfr yanm kalmtg projeler mezarllt haline getirme konusunda mahiriz. TUrkiye'de bana g6re amactnt yerine getirememig, eksik brrakrlmrg pek gok proje var. istanbul Barosu Qocuk Haklarr Komisyonu Uyesi Av. Agkrn yagar, gocuk mahkemesi olmayan yerlerde, gocuklann genel mahkemeterde yargrlandrklalnr belirtiyor. "Qocuk mahkemeleri nezdinde sosyolog, pedagog ve sosyal hizmet uzmanl var. Qocuiun ekonomik, sosyal durumu, onu buraya getiren nedenler aragtrrlhyor ve mahkeme bunu dikkate ahyor. Bu ayrrml alanrn drgrndan olanlar igin bir kez daha tekrarlama ihtiyacr duyuyorum. Qocuk mahkemesi olmayan yerlerde gocuklar iqin boyle bir inceleme yapllmryor. Bu nedenle de onlaln bu anlamda da zarar g6rduklerini dtigtinuyoruz" diyen Yagar, adil yargrlamanrn gergeklegemediiini ifade ediyor. Cezaevlerinde ya$anan sorun yaprsal bir sorundur; sosyal ve siyasal boyutlarr ofan, sijreklilik g6steren Onemli bir sorundur. Ulke miz cezaevlerinde lizulerek belirtmeliyim ki pek gok kigi temel insan. hak ve ozgurltiklerinin ihlal edildilini dugi.inmektedir. Cezaevleri de toplumda genel anlamda ya$anan gtirumeden etkilenmektedir. HUkUmltinUn rslahl ve topluma kazandrrrlmast amactna gogu zaman da ulagrlamlyor. Tam tersine, slradan suqlular cezaevlerinde profesyonellegmeye ve bir 52-

49 geteye mensup olma frrsatrnr yakalamaktadtr. E"" Kanayan bir cezaevleri sorunumuz olduiu agrktrr. Cezaevlerindeki gocuklar ile onlann drgarrdaki yakrnlan da yaganan olumsuzluklardan yoiun olarak etkilenmektedirler. Bozuk kolug duzeni, gaidrgr toplu yagam 6rneklerinin gokluiu, kotu beslenme, efitimsiz-niteliksiz personel, uygun ortam, teknik arag ve geregler ile kaynak yetersizlifi, rslaha, eiitmeye ve topluma kazandrrmaya ydnelik programlartn uygulanmamasr, gocuklar Uzerinde aitr tahribata yol agmaktadrr. Gerek yetigkinler g6zetilerek tasarlanan cezaevlerinin fiziki altyaptsr gerekse kalifiye otmayan infaz memurlarr, tutuklu ve hukumlti gocuklann rslah edilmesi ve rehabilitasyonu amacrna hizmet edememektedir. Tutuklu ve hi.ikumli.i qocuklann aynt koiuglarda tutulmasr en sakncah durumlardan biridir. En 6nemli sorunlardan biri tutuklu ve hukumlu gocuklann aynt mekinlan paylagmak zorunda olmalan bu iki 6zel durumun birbirine kartgmast. Gerekgesi ne olursa olsun burada temel bir hukuk ilkesi ihlal edilmektedir. Tutuklu kigilerin bir bagka yerde olmasr gerekirken hukunrlulede birlikte olmast, onfarrn gelecekte birazdaha profesyonel suglular olmasrna yol agq/or. Bu hepimizin malumu. Bu yuzden tekrar etmek istemiyorum. Adalet Bakanr Sapn Qigek'in dunki,i gazete agrklamalarrnda yer alryordu bu olay. Sugun niteliii ne olursa olsun gocuiun eiitilmesi ve kazantlmast olasrhir her zaman vardtr. Bu nedenle gocuk ceza ve rslahevleri de 6zel 6nem tagrmaktadtr. Qocuiu cezalandrrma y6ntemiyle toplumdan iyice uzaklagtrrmak yerine, yagadril ortama uyumunu sailayaca k6klu bir koruma anlayrgrnrn uygulamaya gegirilmesi esasflr. Olumlu Ornekler vardr benim gezdiiim iller arasrnda. Bursa Cezaevi'nde qocuklara ydnelik bilgisayar kursu gergeklegmig. Deniliyor ki bizim ddenek sorunumuz var bu yuzden bir gey )'apamtyoruz, Bursa'da yaprlryor. Nasrl yaprllyor? Turkiye'de vakrf geleneii var Osmanh'dan kalan, doiru adreslere gidilebilirse ve inandlncr projeler sunulabilirse destekliyorlar. Bursa'daki projeyi mesela Rotaryenler finanse etmig. Onemli olan igerideki insanrn rslah edilebilmesi. Bu qocuklarrn bazrsr orada bilgisayarrnasll kullanrlacairnr 6irendikten sonra, sivil hayata gegtiiinde, en azrndan bunlardan l-2 sinin ortalama bir kullanrcr duzeyinde bilgisayardan haberdar olmalan ig ararken onlar igin bir kolayhk olacak. Bir diier konu ise, bunlar delikanh. Kanlarr deli deli akryor. Higbir gey yoksa ya diierlerine zarar veriyor, ya kendin e zarar veriyor. Qok acr bir g6zlem. Pek gok yerde gocuklarrn kendi kendilerine verdikleri zarann sembolu olan jilet izlerini gdrdum -53

50 E": ben. Soz cidden bazen bitiyor, anlamsrz hale geliyor. Buna tanrkhk etmek yurefimizi burkuyor ama, Bursa cezaevi kaynak yaratan bir anlaygla gahgtrltndan 6rnek ahnmasr gereken bir cezaevi. Bir bagka etkinliii tiyatro faaliyetleri, bellelim beni yanrltmryorsa en az be9 oyun sahnelenmig, gok amagh kullanrlan konferans salonunda gergeklegen film g6sterileri eier istenilirse, y6netmeliklerin iginde kalarak, yetkilerin gocuklarrn rslah edilmesi amacryla kullanrlabileceiini gdstermektedir. Oradaki yoneticiler grkrp da geri gelme oranlartnda bir azalma tespit etmigler. Bu tur orneklerin qoialmasrnr diliyorum. Ankara'da Ankara'ntn yant bagrnda, prnl prrrl tertemiz bir gocuk tutukevi 96rduk. OlaiantistU hog da bir y6neticisi vardr. Kendisine buradan selam yolluyorum, gtinku gocuklarla kurduiu iletigim muhtegemdi. $u an Ege'de. TUrkiye'nin bagkentinde bu tutukevi, ama ta$raya gidildiiinde ne fiziki altyapr gocuklara seslenen bir mekan, ne de idareciler. Qunku idareciler,infazmemurlarr daha gokyetigkinlerle problem nasrl g6zultir Uzerinde fikir sahibiler. Fakat qocuklara d6ni.ik gahgmalara bakrldrirnda iyi bir srnav verdiklerini sdyleyemem. Qocuk sugluluiu ile ilgili, 6zellikle de cinayetle sonuglanan olaylarda orraya grkan bir bagka trajik olay, gocuklarrn yaglarr kugtik oldulu igin daha az cezaalacail varsayrlarak aile buyukleri tarafrndan iglenen suqlann kabulune zorlanmalandrr. Ben bu sugu iglemedim diyen gocuk ashnda ebeveyninin zoruyla o sugu kabul etmig gocuk Bu yuzden de igsizlik, yoksulluk, yoksunluk ve sosyal uyumsuzlulun sonucu olan ve giderek urkutucu saplara ulagan gocuk suglululu Uzerinde de 6nemle durulmahdrr. Qocuk sugluluiunun ruhsal bozukluklardan kaynaklanmasr halinde tedavisi ve rehabilitasyonu igin 6zel bir duzenleme gereklidir. TeSekkUr ederim. AYGUL NALBANT Bu saate kadar konugan arkadaglanmrz ve bagta agrg konugmasrnda Ayt"q Dinger 'gocuklar bizim kurumlanmrza nasrlgeliyor'u ktsaca dzetledi. Bu suregteri hepimiz biliyoruz. Sayrn hocama gurada kaohyorum. Sug, ya da sug demeyeyim risk davrantglan diyeyim, gocukluktan ergenlile gegig doneminde oldulunu duguntirsek, risk davranrglarrnr sug iglemek iqin yapmryorlar. Gideyim, sug igleyeyim, TCK'nrn gu maddesine g6re sug igleyeyim diye yapmryorlar. Tamamen, Ayt"g Dinger'in bagta bahsettiii sosyal kontroli.in, aileden gelen destefin, sosyal hizmet denen desteklerin eksikliii, eiitimin drgrna itilmesi ile qocuklar, risk davranrglarr gdstermeye baghyorlar, bu risk davranrglannrn bir krsmr TCK'ya giriyor. Tabii gocuk bunu ayrrt edemiyor. O yapryor sadece. Biz de ona toplum olarak diyoruz ki: "Haytr argk senin bu davranrgrn kabahatten, ayrptan, yaramazltktan grkar, TCK'ya 54-

51 E"- girer." O zaman TCK ve mahkemeyle tanrgryor gocuk. Ceza adalet sisteminin igine girdilinde suqu dfreniyor. O zamana kadar sug diye bilm or. Evimizdeki qocuklanmrz da bazr kabahatler igliyor, bir geyler galtyor, hepimizde gocuklufumuzda, ergenlilimizde bunlann hepsini yaptyoruz TCK'yla kargrlagmtyoruz, mahkemeyle kargrla$mtyoruz. Sonra cezaevine geliyorsa eier, sistemi 6irenmeye baghyor. Ben hocamrn bir dediline katrlmryorum, altr kez gelen qocuk bilinqsizce yapryor, hayrr bilingsizce yapmryor, siz ona 6fretiyorsunuz, hayaflnr bagka bir biqimde surdurmesi igin ftrsat vermiyorsunuz, toplum olarak, aile olarak, eiitim olarak. Qocuk sizinle veya hayatryla iligki kurma bigimini bu gekilde Oireniyor. Kendini b6yle ifade ediyor, hayatrnr b6yle surduruyor. Kuruma geldiii andan itibaren artrk bir geyleri daha bilinqli yapmaya baghyor. Qocuklar, iki ay, tiq ay, d6rt ay kalacalr cezalardan geliyorlar, kgr geqirmek iqin oraya ihtiyacl var. Bu bilingli bir yaklagrmdrr. Krgr gegireceli bagka bir yeri yok. Ailesi reddediyor, okul reddediyor, toplum reddediyor. Bu nedenle gocuk bunu bilingli yapmak zorunda. Ama balka bir segenek sundulunuz zaman bilinqli olarak da qok da zor olarak da bagka alternatifl eri deniyor. Ceza Tevkif Evleri Genel MUdtirliiiUnce gocuiun kendini tanrmast, gevresini tanrmasr, kendini ifade edebilmesi bunlardan olugan bir psiko-sosyal destek ve mt.idahale programlarrnrn geligtirilmesi Uzerinde gahgrhyor. $imdi ben guna katrtmryorum, bazr STK'lann, drgandan insanlann gelip l-2 saatte olacak bir i9 delil bu, ama surekli olacak ig de defil, gunki.igerde yagamak gerek, igerde qocuklarla birlikte olmak gerekiyor. Bu nedenle bence psiko-sosyal destek ve m{idahale programlanntn kurum uzmanlarrnrz tarafrndan gok iyi bilinmesi ve uygulanmasr gerekmektedir. Ellerinde standart, yaptlanmrs programlann olmast gerekiyor. $imdi uzman arkadaglanmrz, bagta, anlaurken dediler ki "bir ay ben idareden grkmadrm" qtinkti bizler, tum cezaevlerinde qahgan meslek elemanlart igin s6yli.iyorum bunu, sizlerin cezaevine uzak olduiunuz kadar uzaitz, bilmiyoruz, ne zaman 6freniyoruz, girdilimiz zaman 6freniyoruz, nasll direniyoruz, el yordamryla olreniyoruz. Kimse bize bunu 6lretmiyor. Bir cezaevine girdiiiniz zaman, cezaevine giren gocukla, risk davranrglan gosteren bir gocukla nasll qahglrrz, ofretmiyoruz. Okullar da dlretmiyor, hocalar da 6iretmiyor. Genel bilgiler veriyor bize, biz bunu hayada 6freniyoruz. Tabii b6yle olunca da elegtiriler ahyoruz. Oradaki uzmanlar qalrgmryor mu? Bu insanlar burada ne yapryorlar? Cezaevine baglayan insanlarrn belirli bir el kitapgrir yok. Okuldan mezun ediyorsunuz ve kimsenin gahgmak istemedifi, ailenin drgarr attrlr, okulun drgarr attlil, sosyal hizmetlerin asla kabul etmedili bir grupla uzmanlanmrztn qaltgmast ve baganh olmasr bekleniyor. Olmadrlr zamanda yi.ikleniliyor. Ha niye yapmadrnrz? Herkesin istemedili bir grubu veriyorsunuz ellerine, hiqbir destek yok, hadi bunlarla -55

52 E: gahgln. Bdyle olunca $unu dugunmuyorsunuz. Bir gocuk kurumda en fazla iki sene kaltr, bir uzman yirmi sene galrgrr, uzmanlan tahliye edemiyorsunuz, ama gocuklarr tahliye ediyorsunuz. Arkadagrn dedili gibi alu kez, yedi kez, on kez gelen qocuklar var, ve gunu ya$tyoruz. Ben ne )raptyorum peki burada? Bursa drnefi g6sterildi, Bursa gerqekten gok iyi bir cezaevi, gok iyi gahgma yapryorlar ama $u tarafint atltyoruz. Bursa tahliye sonrast gahgma da yapryor. Siz kurumda istediliniz kadar destek sailayrn, eier goculu kaprnrn 6nUne brrakryorsanrz, o gocuk geri donecektir. Destek gorduiu tek yer cezaeviyse geri d6necektir. lslahevinden gocuklarr tahliye ediyoruz. Qocuk, rslahevinin kaprstndan gitmek istemiyor. Nereye gideceiini bilmiyor. Bu agrdan bunu, hem 6ncesi, hem cezaevi ortamr ve sonrasl olarak ele almak laztm. Yani, birilerine yuklenmeden dnce genig, objektif bakmak zorundayrz. Qocuklara kurban g6zuyle bakmamak lazrm. O zaman objektiflilimizi kagrnyoruz gunku. Yaztk, zavallt, her gey bu gocuklar igin, infaz koruma da bu qocuia k6tu davrantyor, avukatlar da kotu davranlyor, herkes kotu davranryor, orada obiektifliiimiz kagtrtyoruz. Ne yaprlmasr gerekiyorsa onu konugmak lazrm. Yani, bir cezaevinde avukagn gorevleri ve slnlrlarr neterdir, qunki,i bu gahgmanrn bir de hukuksal boyutu var. Elegtirmek gok kolay, avukarlar gergekten g6revlerini yerine getirebiliyorlar mr? Qiinkti bazr olaylar yagr)'oruz, diyorlar ki hak ihlatteri oluyor. GUzel, hak ihlalleri varsa onu tesbit edersiniz, sizin mesleki gergevenizde ne )rapmanrz gerekiyorsa onu yaparstntz. Yapyormusunuz? Hayrr )rapmtyoruz. Ne oluyor peki? Dedikoduda kalryor. O zaman ne oluyor? Avukatlarla kurum asta Yan Yana gelmek istemiyor. it<isi de birbirinden hoglanmryor. Kurum bagrna ig grkaran insanlar olarak g6rtiyor avukatlan. QUnkU orada burada dedikodu )rapthyor. Avukat $unu tesbit etse, gurda hak ihlali var, mahkemeye giderek, bunun mahkemeyle mi yaprlmasr gerekiyor, belki bagka yolu var, belki sosyal iligkilerle bile hallolacak geyler gerilimlere sebep oluyor, sonra herkes bir ug noktada, ortada gocuk oluyor, sonra gocula actma)ra baghyoruz. Ama yapmamrz gereken, objektif olarak yapmamrz gereken geyleri yapmaya baglamak tazm. Genel MudiirluiUmUzUn gu an tizerinde gahgtrlr gok buyuk bir proje hakkrnda bilgi vermek istiyorum. Bu arada ben Oz-Ge Der'in notlarrnda g6rdum, "Qocuklar hakkrnda eiitim almrg idarenin daha farkh bir yaklagrm iginde oldulunu 96rduk" gibi bir not var. Biz 1998 yrhndan beri bir modet Uzerinde gahgryoruz. Bu modelin arsk son a$amastna gelindi. Bu modelin Ug veya dort ayafr var. Birincisi, idarecilerin y6netim becerilerini geligtirmek. Bu amagla bir program geligtirildi. ikincisinfazkoruma memurlarrnrn elitimi ile ilgili bir model geligtr:rmet<. Uitinctisti ise psiko-sosyal destek programlannrn geligtirilmesi. Cezaevi sadece uzmanfardan, sadece idarecilerden, sadece infaz korumadan veya sadece gocuktan olugmuyor. Bunlann hepsinden oluguyor. Eler bunlarrn hepsini bu y6netime kat- 56-

53 E"' mazsanrz, o zaman bagarr saflayamryorsunuz. Uzmantn iyi qahgmasl i9in, iyi bir idareye, iyi bir infaz memur ekibine, qunku siz orda bir eiitim veriyorsunuz, qlkarken kaptyl kapattr$rn rzzaman teslim ettiliniz kigi infaz koruma memuru. Ve bu qocuklar bu insanlarla24 saat bir arada kahyor. $unu diyemezsiniz, infaz koruma memurlarr hiqbir yerde iyi defil. feki bir $ey soraca$m? Aynen uzmanlar gibi, infaz koruma memurlanntn eline biz ne verdik ki bu gocuklarla ilgili olarak bu insanlardane istiyoruz. Onlar zaten evlerinde de gocuklanna b6yle davrantyorlar. Yani evde de gocuklannr d6vuyor, burada da dovuyor. Ve burada Bayrampaga cezaevinde bir koridoru 100 kigi paylagryor ve bunlar agrk alanda paylagryor. Burada adamrn tek bir gorevi var, duzeni sallamak. Nasrl sailayabilir. Siz olsantz ne yaparsrnrz? Bu aqrlardan dugunmek lazrm. Tamam gidelim yapahm, ha burada her gey qok k6tti. iyi olanlar da var mutlaka, burada Orneklendili gibi. iligkiler gok 6nemli, sivil toplum kurutuglarr ya da birbirleriyle galtgan ttim uzmanlartn iligkileri qok 6nemli. Hocam gok guzel bir gey s6yledi, bakg agrsr deiigiyor. Bu bakrg aqrsr kargrhkh olan sosyal iligkilerle defigiyor. Bir genelgeyle, bundan sonra sivil toplum kuruluglarryla gok iyi galrgacaksrnlz diye defigmez, deiigmiyor da zaten. Nasrl defigiyor? Siz sivil toplum 6rgUtU olarak, ya da hukukgular olarak idareyle iyi bir iligki kurdufunuzda, "Ben bir agrlrnr bulurum, cantna olurum" gibi bir amaqla gelmediliniz zaman zaten size her geyi agryor. Bundan l-2 ay 6nce avukatlarla bir toplantrya katrldrm, bir protokol gahgmamrz var bizim, avukadardan tek gelen gey gu, koluglara girebilecek miyiz? Koluglara girene kadar sizin dunya kadar iginiz var. Bunlan tarttgalrm. Yok 6nce bir koluglarr g6relim. Koiuglarr g6runce baglntz g6ge mi erecek? Yani koluglar kotu bir yer, biliyoruz. Zaten siz miidure ilk 6nce bir koluglarr gdrelim derseniz, mudur size "ya bu geye mi geldi" der. Ama zaten bizim kurumlarrmrz koluglarr gostermeye merakhdrr. Niye merakhdrrl iki gekilde merakhdlr. Birincisi, "bak ben ne kotti kogullarda gahglyorum 96r" diyor, ya da kendisi bir geyler yapmt$sa, "bak ben neler )rapryorum g6r" diyor. Zaten saklamtyor. Ama biz onyargrlarla gidiyoruz. Cezaevine gideceliz ve biz duzelteceiiz. Yani bu geye benziyor, sizin evinize misafir geliyor, bir dakika dur sen bulagrk yrkamayr beceremiyorsun, ben yrkayayrm demeye benziyor. Bu tur yaklagrmlarla yapllan geyler geriyor. Mesela bu gahgmada bazen biz kurumlanmtzdan elegtiriler aldrk Dediler ki bize, "geliyorlar gidiyorlar, guzel ama arkadan bir qocuk gidiyor, kurumla ilgili gikayet ediyor, bu gahgmaya kaslanlardan bir tanesi aglyor kurum mudtirune vay sen bu gocula ne yapttn" diyor. Boyle bir yaklagtm olmaz, guna benzer: Bir gocuk mahkemeye gitti, avukag mahkemede yok, gelmedi, dava ercelendi, geldi mudure gikayet etti, mudur de baro bagkanlnagtt, "avukatln gelmiyormug, nasrl gelmez, gerelini yaparrz" gibi tehditlerle bu ig olmaz. Bu yaklagrmr daha da uzakla$ttrtr. Qocuklar her zaman dolruyu soylemiyor. Qocuklar her zaman yalan da s6ylemiyor. Dolru ya da yalanr qek etmemiz igin birlikte qallgmamlz -57

54 E""' gelse, tutuklama dedilimiz gey en son bagvurulan, qunku mevzuattmtzda b6yle bir $ey var, bir 6nlem olarak kullanrlsa, o zaman zaten bu kuruma daha az insan gelecek. Daha az qocuk geldili zaman hizmeti daha rahat vereceksiniz. QUnkU bu kurumlar olmasrn demek, insanrn oldufu, toplumun olduiu yerde suq olacakur, ama iglenen bu sugun nasrl bir gekilde nasrl topluma yeniden kazandrnlacail kurumlarda yapaca$mtzr dugunmemiz lazrm. Qocuklar bu kurumlarl altnmasln. Peki guzel, ahnmasrn, peki naprlsrnl Bunu dugunmek lazlm. Alternatif tedbirleri uygulayabilecek miyizl Onlar Uzerinde gahgmak laam. Yani kurum gunu yapml)'or, bunu yapmtyor, guzel, o zaman kuruma sokmamanrn yollarrnt bulmak lazrm. Eninde sonunda bir kuruma gelmig olan goculun da bu si.ireyi gocuiun yararlna igletilip tahliyesinden sonra hayata d6ndulunde bir daha d6nmemesi igin uiragmak Serekiyor. istediliniz kadar mukemmel bir elitim verin, eier gocuiun tahliye sonrasr hayatrnt duzenleyemiyorsantz, o qocuk geri d6necektir. Qtinkti biz tahliye sonrast yaptrlrmrz gahgmalarda gunu g6ruyoruz: Qocuklar rslahevinden giderken birer mektup gdnderiyoruz. $unlan gunlarr yapacaksrn diyoruz. Bu mektubu yrllardrr saklayan gocuklar var. iki sene, Uq sene, beg sene gegmig, elinde ylrtrk ptrttk, rengi gegmig bir yaayla qrkrp geliyor, igte zamantnda b6yle btr yazt gelmigti, askerliiimi de yapttm, bana nastl yardrm edebilirsiniz diyor. Bu zamana kadar ne yaptln diyoruz, suq iglememek igin kendimi zor tuftum diyor. Ya beni bir ige yerlegtirin, ya da ben bu yola donecefim, bagka garem yok diyor. Bu gocuklara alternatifler sunmak zorundayrz. Okullar gok 6nemli. Gegenlerde bir toplantrya katrldlk ve Milli elitim Bakanhlr ile biz tartrgtrk. Bizim en iyi gahgtrlrmrz kurumdur Milli EEitim Bakanlrfr, $unu kabul etmekte zorlanryorlar. Biz diyoruz ki 6rgUn eiitimden gelen gocuklarla ilgili bilgileri biz gok stkr tutuyoruz ki, tahliyesinden sonra mudaka okula devam etsin diye, yaklagrk 2 yrldrr bizim elimize gelen gocuk saylsl 1000 e yakn. Okuldan geliyor bakrn, sokaktan defil. Sokak gocuklan diyoruz, evi yok diyoruz, hayrr, okul qocufu. 1000'e yakn gocuk kuruma girmig gtkmrg. $imdi di.igunulmesi gerekir, diyoruz ya, sokakta yagamak, ailenin kontrolsi.izli,iiti, tabii ki okuldan gelen goculu da kontrol etseniz sug 6yki.ilerini alsanrz bir gey fark etmiyor ama bir balr var bu qocufun, yani hala bir bair var, okuldan, sistemden atmamrg kendini. Okullardaki rehberlik servislerinin aileyle, hukukgularla, iandarmayla bir arayagelmesi lazrm. Bunu s6yledilim zaman herkes diyor ki, iandarmayla okul nasrf bir araya gelir, sosyal kontrol ve kargrhkh bilgilendirme sayesinde bir araya gelir. Qocuklann baglna jandarma dikmekten bahsetmiyorum. Bu kontrol mekanizmalan kuruldulu takdirde, okullarrn sadece 6 saat tutmantn dtgrnda okullarrn alternatif elitim programtan duzenlemedikleri muddetge okuldaki eiitimli gocuk sug orant aratacak. Daha fazla gocuk gelmeye baglayacak Sokaktaki gocuk artrk zaren damgalanmrs, ama okuldaki daha fazla suq iglemeye bagladr. $imdi birqok $ey yapryoruz. Peki gergek anlamda odaklanmamrz gereken yerlere odaklanryor -59

55 muyuzl Mesela medyada bazr filmlerin suqu aqrk agrk 6zendirdili belli. Mesela Kurtfar Vadisi. Bayrampata'ya gittik biz. Geziyoruz. infaz memurlanndan birisi bana dedi ki: Eier kurtlar vadisinin yayrnlandrlr gece butun kaprlarr agsak, tek bir gocuk firar etmez, gunku herkes odaklanmt$ onu seyrediyor. Ama film bitiyor, o gun kendini kesmeler kavgalar dorufa ulagryor. O gun herkes kaprda durur bekler, bir gey qrkmasrn diye. Tum risk altrndaki kurumlarda qahgan sivil toplum 6rgUtleri bir araya gelip, duyarlrhk yaratmakta, kamuda boyle bir gortig yaratma, bir Programcl, bir Programt yaparken, buradan bir tepki ahnm ben, diyebilecek hale gefmek zorunda. Yani yapryoruz ediyoruz, sonra diyoruz ki cezaevinde bu gocuklara iyi davrantlmryor. Diier yerlerde gok iyi davranrhyor, diler yerlerde biz gocuklan koruduk, getirdik, sorunu g6zemedik. Bu aqrlardan baklmaslnr dugunuyorum. Biraz konuyu daittrm belki ama, ashnda hepsi birbirine balh geyler. Ama psiko-sosyal destek programlannrn, profesyonel bir gekilde, programh bir gekilde ki biz onun i.izerinde gahgryoruz, on tane pilot kurumumuz var, programlanmrzl geligtirdik, gimdi o programlann ne kadar yararh olup olmadrlrnr OlqUyoruz. E!itimden gegen idarecilerin gok daha farkh oldulunu s6ylediniz, gunku o idareciler yaklagrk bir pldrr, duzenli arahklarla elitim alryorlar. Bu Ulkenin olaylar agrsrndan en hassas olduiu kurumlardan biri Diyarbaktr'dtr, Gaziantep'tir. Bayrampaga'yr saymlyorum, Bayrampaga'da ne yaparsanrz yaptn, orast dipsiz bir kuyu, o sistemde o gocuklara bir gey yapmak mumkun deiil. Yeni bir cezaevi yaprlryor, oraya gegtikleri zaman belki sistem tamamiyle defigir. Ama Diyarbakrr'da ve Gaziantep'te altr aydrr gok geyin deiigtiiini g6ruyoruz. Elitimi veriyorsunuz, 3 ay sonra gidip supervizyon yaptri'nlzzaman koluglar bile deligmig oluyor, gocuklarrn ytizu deiigmig oluyor, tnfaz koruma memurlannrn bir uzman gibi gahgtrllnt goruyorsunuz, qok ilging bir gey. infaz koruma eline bir check list hazrrlamrg, inanln olretmenin elinde o kadar ayrtnuh bilgi yok. Diyor ki hangi 6lrenci dersen sana her turlu bilgiyi verebilirim. Ve o gocuklar o infaz koruma memurunun oldulu d6nem gok rahatlar. Ve argk kurumlar da zaten elitim g6ren infaz koruma memurunu qocuk koiugundan sorumlu hale getirmigler. Qok 6nemli gey bunlar. Bu alu ayhk bir gey. Belki bu programlartmrz oturdulu zaman, sistem tamamen oturur, qunku bu sisteme y6nelik bir galtgma, sistem oturdulu zaman, gok farkh geyler konugacaitz, bir beg sene sonra. ALi ULUSOY Arkadaglar ben yrl devlet memurlulu yaptrm, bu donemde 5,67 rakamlartnt qok sevdim. Ama 0,1,3,48,9 da var. Masanrn bu tarafina geqtilimde farklr geyler g6rdtim. Kimseyi suglamak igin defil, suglu benim, adalet sistemi k6tu gidiyorsa sorumlusu benim, ya da sizsiniz Adalet Bakanhlr sa)4n yetkilisi, bagka biri deiil. Az sonra buradan drganya gittilimiz zaman bir kaza yapabiliriz ve turu- 60-

56 E"' kevine diigebiliriz. Hepimiz igin gegerli bir gey bu. Ama Adana cezaevine gittiiimiz zaman, eginiz sizi ziyarete geldiii zaman o ilk girigte daha sevimli bir yer g6rmek istiyorsunuz, bagka bir gey deiil. Parayla yaprlan bir 9ey deiil bu. Bakrg agrsryla ilgili bir geyden bahsediyoruz. G6rdiiii.im Adalet Bakanhirnrn bi.ittin mensuplanna gok buyuk say$ duydum, qok iyi insanlar, ama "biz bir proje yap,yorua sivil toplum kuruluglarr bize destek vermiyor ki" 857 milyar tutan bir proje yapar ve destek bekf ersen tabii ki gelmez, gelemez zaten, avukatlar, ya da sivil toplum kuruluglan gunlan yapmry/or, Ali Ulusoy sivil toplum kurulugunda olmasr gereken sensin, sana kimse yardrm etmeyecek, sen niye yoksun, avukatlar da yapsrn, doktorlar da yapsrn tabii ki, ama biz birbirimizden bekleme huyunu brrakmadrirmrz surece hig birgey yaprlamaz. DUn AB ile ilgili bazr projelerle ilgili gahgmam vardr, bagka Ulkedeki bir arkadag, bir Oirenme ortakhir projesi igin guraf incele dedi. 'European Prison Education Association'Avrupa Cezaevleri Eiitim Derneii diye bir dernek varmrg, ve bunun da 35 Ulkeden 800 Uyesi varmrg. Ttirk bayrair olan yeri trkladrm ve orada Turkiye'den yetkili olan kiginin ismini bulup telefon agflm, "Ben daha 6nce Cezaevleri Genel MudUrlUiUnde idim, ama gimdi bagka bir g6revdeyim" dedi. "Peki hocam siz bunun tiyesisiniz bunun iqerisinde olmak nasrl bir $ey,yararh bir gey mi" diye sordum, gunku Oz-Ge Der'in projesinin surdurulebilirlili bu projenin igindeki kimselerin bagka bir geyler yapmasr ya, "Evet biz o toplantrlara katrldrk, o toplantrlarda Ulkemize bir 9ey gelmesin diye biz o toplanulara kauldrk" diyorlar. Bizim Ulkemize bir gey demesinler diye deiil arkadaglar, bizim Ulkemize bir gey demeleri gerekiyorsa desinler, ama onu demesi gereken ilk kigi biziz. Ne yapmamrz gerekiyor? Var elimizde. Avrupa konseyinin Uye Ulkelere "Cezaevlerinde eiitim hakkrnda R89l2 sayrh tavsiye karan var, yaz.yor her Sey zaten ama evet maidur gocuklan da dugunmeliyiz, biz ille o gocuklar bizim gocuklanmrz, onlartn da insan olduiunu bir kere kabul edelim. Orada bizim de qocuklanmrz ofabilecelini kabul edelim. Universite mezunu otmanrz sizin goculunuzun oraya gitmeyeceii anlamrna gelmez. Daha bagka suglardan gider. Ama orasr master yeridir, doktora yeridir, birtakrm etkinliklerle qocuklarr eiitmezseniz, rehabilite etmezseniz, sadece A suguyla girdiyse Z suqunu da Oireniyor orada. Onun igin orada onlara eiitim imkanrnr vermeliyiz. Ben zihinsel engelli bir gocuk babasryrm. ilkokulu bitirdi, grrakhk elitimi mestek okuluna gidiyor. 4. Akgam sanata gidiyor. Qrrakhia devam edenler genellikle alt sosyo-kultur duzeyindeki gocuklardrr. Benim qocuium down sendromlu olduiu igin oraya devam ediyor. Ama 5-6-7'yi gok seven insanlarrn bakrg agrsr gu. Benim qocuium bir ay 6nce okuldan atrldr. Yani benim sevgili oilum gimdi qrrak olamayacak Qok Uzgtintiz. Qocuium grrak olacaktr bagka bir gey deiil. Niye? Devamsrzhktan atrlmrg. Doiru. Peki qocuiu niye takip etmedin? Niye rehberlik hizmetini -6t

57 iyi yapmadrnl Niye aileyle iyi iletigim kurmadrn? O zaman nedirl Bagkasrndan onu bekliyoruz ya! Ama onun gibi atrlan gocuklara umut brrakmadrfrntzaman, sistemin igerisinde kendisini deierl i krlacak mekanizmalan etinden aldrlrn.z zaman qocuk nereye gidecek? Yolu belli. Volkanlann yanrna gidecek. Bugun delilse )rasn gidecek. Egitim bunun igin 6nemli. Kimseyi suglamryoruz. DUzeltilmesi gereken tek kigi varsa kendimiziz. Di.izeltilmesi gereken tek yer varsa, kendi evimiz, kendi kafamlz, kendi tutukevlerimiz, 6z elegtiri yapmalryrz. Kimse bize yardrm etmesin. Oyle bir geye niyetimiz yok. Ne demekl Ulkenin ekonomisini, lilkenin muhakeme sistemini duzeltme diye bir geyimiz yok, ama sadece bizim de sorumlu oldufumuzu, sivil toplumun da katklsr olmasr gerektilini vurguluyoruz. Bu gahgmalarla ilgili olarak elbette igbirliii yapmak gerekiyor. Adalet Bakanhlrndan arkadag dolru sdyledi. Oncelikle insanlartn oraya dugmemesi ile ilgili geyleri yaptrk mr? Yaptlysak yaptr( yapmadrysak, onlar orada bulundulu sure igerisinde insan deliller mi? O insanlarrn, geligim donemindeki bu gocuklarrn psikolojik destele fizyolojik ihtiyaglan, cinsel ihtiyaglan yok mu? Onlarr dugunmeyecek miyizt Ne yapacaklar oradaki gocuklarl Bu bir ihtiyagsa, dtirtuyse buna kafa yormayacak mtyz btzl Bizler bagkalarrnr duzeltmeye qahgmayalrm, 6nce kendi kafalanmrz duzeltelim. Buradan baglayaltm. Yani bunun iqin hem maag alacaksrn, hem belenmeyeceksin, hem de 20 yil tahliye olmuyoruzbiz diyeceksin. Olmayacaksrn arkadag. Sen avukatsan adam gibi avukatltk, sen memursan adam gibi memurluk, sen profes6rsen masanln drgrna grkacaksrn. TUrkiye'yi hep akrlltlar y6netti bu zamana kadar. Akrilr olmayan hig kimse iktidara gelmedi. Onun igin bu gunden sonra aklsrz olanlarrn daha fazla gahgmasr gerektilini dugunuyorum. Tegekkur ederim. AV. EVR M TOPRL KURNAZ. ANTALYA BAROSU Ben ashnda hepinizin fikrini almak istiyorum ama sorum Aygul Hanrma olacak. Gegenlerde Almanya Genglik Dairesinden bir yetkili Antalya'ya geldi kendisiyle g6rtigttik, bir savclmtzla gdrugmek istedi, savctmtz gorugmeyi reddetti. "$imdi bizimle konugurlar, sonra giderler, Almanya'da bizim aleyhimize propaganda yaparlar" dedi. Neyse biz g6rtigttik, onlann Almanya'daki genglik dairelerinin yaptrir faaliyetleri direndik. Orda bizim gibi birgok meslekten, doktor, avukat, muhendis, marangoz, hepsi kasabalarrndaki bu tip yerlere Uye oluyorlar ve destekliyorlar. B6ylece yerel anlamda, kabahat iglemig gocuklara aynr anda mtidahale ediliyor, o gocuklar elitim programlanna altnryor, o dernelin bunyesinde, yani o kasabanrn halkr tarafindan finanse edilen yerlerde, gocuklar elitim alyor ya da gallgunhyorlar. Cezaevinden 6nceki agamalarr delertendirmemiz gerekiyor ya. Ama bunlardan Ada.let Bakanhlrnrn bilgisi var, yani bir gekilde ilgili birimleiin, Adalet Bakanlrfrnrn, ig igleri Bakanhlrnrn bu dernekterle, ya da gengtik merkezleriyfe doirudan iletigimleri var. Peki Ttirkiye'de b6yle bir gey yapilamazmr? Boyle 62-

58 E""" bir dtigi.ince var mrl Psikolojik destek programlarr hazrrltyoruz derken, dncesini dugtintirken, bu tip modelleri deierlendiriyor musunuz? B6yle bir proje geligtirilebilir mil AYGUL NALBANT Psikolojik Destek Programr kuruma gelen gocuklar igin duzenlenen bir gey. Kurumlartmrzda gahganlann en buyuk problemi gocuklarla nasrl iligki kuracailnr bilememesi. Bu uzmanlar igin de gegerli, tnfaz koruma memurlarr igin de gegerli, idareciler igin de gegerli. $u gune kadar yaprlan tek geyse anne babadan Oirendiiimiz y6ntemler. Ceza infaz kurumundan istenen $ey nedirl Bu qocukfara mahkeme bir ceza vermig, 5 sene, 5 sene sen bu gocuiu burada tutacakrn. Nasrl tutman laztml. Kavga etmesin, firar etmesin, isyan etmesin, yani bir sorun gtkarmasrn. $imdiye kadar anlayrg buydu. Ama gimdi gaidag cezainfazr, BM gocuk haklarr s6zlegmesi diyor ki, ya da tecrube g6steriyor ki, bu ig boyle olmuyor. Bir gocuiu 5 sene Uzerine kapatarak yapamazsrn. Ne oluyor, gocuk sistemi zorlamaya baghyor, gtinku ergenin geligimi senin dtigi.incene uymuyor. Onun ihtiyaglarr farkh. Bunun Uzerine sistem kendini deiigtirmek zorunda. Bu deiigim drgarrdan zorlamayla olur, igeriden zorlamayla olur. Bizim cezainfaz kurumlanmrzda, 6zellikle agrk kurumlanmrzda surdurduiumuz eiitim dlretim faaliyetleri dtinyada 6rnek gdsterilen bir gey, ki biz 6zellikle rslahevleri igin s6yluyorum, daha yeterli olmadrirnr dugunuyoruz. Sistemin gocuklarr toplumla daha fazla butunlegtirebilecek, kurumdan glktrir zaman gocuk kendi oto kontroli.inu sailamrg kendi hayaunr surdtirebilecek hale gelmig olmah diye dugunuyoruz. En buyuk problem nedir? Kapah kurumlar. Oradaki hizmetler yeterince iyi yurutulemiyor. O yuzden sivil toplum drgutleriyle, ya da meslek kuruluglarryla igbirliiine gidiliyor. Gelin birlikte yapalrm, gunku tek bagrmza biz bunu g6turemiyoruz. O zaman sizden destek bekleniyor. Ama bunlar cezaevi agamasrnda. Ondan 6nceki, bize kadar olan agama ise bir tartrgma konusu ashnda, yani, mahkeme a$amasr dediiimiz tedbir karan verilen qocuklar da Adalet Bakanhir gattst altrna girsin mi, girmesin mi? Diyoruz ki Adalet Bakanhir olarak, girmesin. Neden? Qunku biz cezaevlerine giren qocuiu zaten etiketliyoruz. Adalet Bakanhirnrn b6yle bir gapkasr var. Biz de diyoruz ki Milli Egitimin ya da Sosyal Hizmetlerin alanrna girerse bu qocuk damgalan maz. Bu, Adalet Bakanhir destek vermesin anlamrnda defil. Destek versin ama destek veren kuruluglardan birisi olsun, sorumlusu olmasrn. Bizim tahliye sonrasrnda ige yerlegtirirken, okula yerlegtirirken yagadrlrmrz en buyuk problem Adalet Bakanf rir adr gegtigi zaman 'bu gocuk sug iglemig bizim gocuklarrmlzt bozar' denmesi. Biz de diyoruz ki, biz tahliye sonrasrnda gok iyi takip ediyoruz qocuklarrmtzt. Okula yerlegtiriyoruz. Gizliliii sailamak gok 6nemli, gunku gocuk degifre oldulu an aruk ona orada hayat yok. Adalet Bakanhlrnrn sorumlululunda olmak qocula -63

59 artr getirmiyor eksi getiriyor. O yuzden biz bakanhk olarak diyoruz ki, 6zellikle 6ncesi tedbir kararlarr bizim sorumluluiumuzda olmasrn. Mevzuatta 6ncesi tedbir kararlarryla ve tahliye sonrasryla ilgili deiigiklikler oldu. $u anda tedbir kararlan ksmt karrgrk bir krsrm ashnda. infaz kanunu yaprtdr ama kimin elinde oldulu belirsiz. GUvenlik tedbirleri diyorlar, eiitim tedbirleri diyorlar. Eiitim tedbirlerini bir taraf ahyor, ben guvenlik tedbirini allrrm diyor, Adalet Bakanhir istemiyor, Egitim Bakanhir istemiyor, istenmeyen bir grup var burada, kimse istemiyor. Boyle olunca ig karrgrk, yani CiK'da yaprlan defigiklik, 6nUm[izdeki gunlerde karrgrkhla yol aqacak, mahkemeler agrsrndan, kimse sahiplenmek istemiyor gunku gocuklan. OnUmUzdeki gunlerde Adalet Bakanhlr probasyon, g6zetim delegelili diye bir gahgma yapacak. Bu daha gok tahliye sonrasrnr kapsryor. $arth tahliye sonrasl g6zetim, biraz Amerikan modeli, biraz Avrupa modeli. Modeller gu an tarugrhyor. $arth tahliye sonrasrnda bir g6zetim delegesi bunu duzenli takip etsin mi? Ya da 6ncesinde tedbir karan, hiq ceza evine gelmemig gocuklardan s6z ediyorum, o gocuk igin de kim yapsrn, bu tartrgrlryor. Ocak ayt sonunda gergeklegtirilecek bir seminerde, kurum uzmanlanmrz, Universite hocalan ve yabancr uzmanlann katlllmryla, gdzetim sisteminin, tedbirlerin nasrl olmasr gerektili konusunda bir gafr5ma yapacaitz. Tabii burada bu igin sadece Adalet Bakanhltna blrakllmamasl gok 6nemli. Ceza infaz kanununun yaprlanmasrnda gdrdtik, kargrhkh destek gok 6nemli, sizin drneklerinizi bakanhia sunmantz qok 6nemli. Ben igbirlilinden bahsederken, herkes g6revini yapsrn derken bundan bahsediyorum. Mesela bakanhk gunu yapmamalr. istanbut'da bir gocuk tutukevi yaparken benim mimarrm bunu gizdi, igte bu b6yledir dememeli. Bir dakika gocuk tutukevi 6yle olmaz, elitim alabiliyorlar mr? Deme hakkrnrz olmah, diyebilmelisiniz. Qiziyorsantz o zaman biz de bakahm, mimarlar odasr mr, eiitimciler mi? Eiitimi verecek olan Milli Egirim Bakanlrir. En sistemli giden eiitimdir cezaevlerinde. Okuma yazmadan aglk 6!retime kadar hatta tahliye sonrasr eiitime kadar, qunku oturmug bir program var, nedir alternatifleri yok, qocuiu sistemden iten bir programr da var, gu programa gidersen gidersin, bunun alternatif yok, b6yle bir tarafi var. Yani alternatif sunamfyoruz biz bu gocuklara. Okuldan geliyor qocuk, biz kuruma hocayr zaten zor getiriyoruz. Qrktlktan sonra biz okulla bailantrsrnl kurmak igin mudurlere yalvartyoruz. Ondan sonra takip problemi var. Bu konuda kanun henuz tam oturmadr yerine. Ontimtizdeki gunlerde de Uzerinde tarugrlacak bir konu. Bu konuda da destek verilirse, Kanunlar Genel Mudurluitiyle falan barolann gok yakrn gahgtrfrnr biliyorum. QUnkU gu anda kanunun alt yaprsr olugturuluyor. CELAL iruni Biz goiu zaman sorunu taru$ryoruz. Oysa gaidag ydnetim bilimi risk y6netimidir. Kriz olduiunda Marmara depreminde kurulan kriz masalarrnln krize yol 64-

60 E"'" aqtrlrnr hepimiz gorduk Oysa kastedilen kriz yonetimi deiil, risk y6netimidir ve bunun iqin de herkesin yapmasr gereken igler var. Kamu otoritesinin yetkisini payfagrrken biraz cimri davranmasryla ilgili s6ylediklerim de biraz bu. Gayet tabii ki uzmanhk gerektiren alanlar olacak ve bunlarda yetki hassas kullanrlacak ama onun drgrnda eler STK'lar, diler paydaglar katrlmaz ise biz uzunca bir si,ire sadece sorunu tartt$maya devam edeceiiz. AV. HAKKI UNALMI$ - KONYA BAROSU Cezaevi uzmanlarr sadece gocuklara ait gorevliler mi yoksa tum cezaevine bakan g6revliler mi? Ben Oz-Ge Der'den btraz erken davranmtgtm. 20 yrl 6nce Elmada!'da, Kegi6ren'de, Konya'da uzun suren ara$ttrmalar yaptrm, bir yrl 6nce de Adalet Bakanhlrnrn izniyle bu ara$trrmalartmr guncellegtirdim. GOrdUiUm kadarryla Elmada! ve Kegi6ren drgrndaki uzmanlar ttim cezaevigin g6revli, gocuklar iqin ayn bir gorevli yok Ayrrca da cezaevi mudurlulu tarafrndan gocuklarla iligkili gahgmalar hig dikkate ahnmryor.bana Ug ayda bir rapor verdiklerini beyan ettiler, ama bu raporlann arkasrna da kimse dugmi.iyor. Ben uzman arkadaglardan bunu 6irenmek istiyorum. Aynca Aygul Hantma sormak isterim. Acaba aragtrrmalar igin bagvurularda Adalet Bakanhlrntn tavn nedir? Ben 20 yrl 6nce Almanya'dan 6zel olarak bunun iqin geldim, izini Ug gunde grkarmrgom, gunku Universite adtna gelmigtim. Fakat burada avukathk stajrmr tamamlaytp ara$grmalanmt guncellemek istediiimde, izin alabilmek igin aylar geqti, ama yine de tegekkur ederim, izin aldrm ve her Ug muessesede qocuk b6lumlerinde onar gun incelemelerimi yaptlm. TUrkiye'de aragttrma geleneli pek ileri delil herhalde. Ben Almanya'd aragtrrma yaptrirmda, kolaylrkta hatta minnettarhkla izin verdiler. Burada oldukqa zor.konya gocuk koluguna girebilmek igin 7 gi.in boyunca tepeden urnala muayeneden gegtim. Acaba bu konuda ara$trrmacrlara kolayhk g6stermede korku nedir? Ne kadar araggrrllrsa g6zum yollarr o kadar kolaylagrr diye dugtinuyorum. TegekkUr ederim. AV. OZLEM NCE - GAZ ANTEP BAROSU Sn. Yunus Emre Ayna'ya sormak istiyorum. Sugluluiu 6nlemek adrna aileye destekten s6z ettiniz. Gerek qocuk haklarr komisyonu olarak gerekse Uyesi otdulumuz sivil toplum 6rgUtleriyle aileye y6nelik galrgmalanmtz oluyor. Bu konuda qok trkanryoruz. Aileyi bir yere toplayarak b6yle bir eiitim mumkun deiil. Ne tarz bir gey Onerirsiniz? AV. HAMD TURGUT - VAN BAROSU Ben CMUK komisyonu adrna katrhyorum. Oncelikle sorum Adalet Bakanhlrnda g6revli olan arkadaglar, diier arkadaglar da cevaplandrnrlarsa sevinirim. -65

61 E,: Ben avukathk yaptritm sure igerisinde CMUK'la ilgili g6revlendirmelerde guna rastfadtm. Bazt avukat arkadaglar igi basit bir prosedur olarak g6rup gocukla usulen bir iki dakika konuguyorlar, benim yaptrlrm gudur, ben ailelede muhakkak diyaloia girmeye gahgryorum. Ailelerince sahiplenen gocuklarda g6rdi.ifum kadartyla, sug igleme noktast hemen hemen srfira iniyor, ailelerle konugtufum zaman gu telkinlerde bulunuyorum, li.itfen d6vmeyin, krzmayln, psikolojisini anlamaya galtgtn, tersi durumda toplumumuzda qok 6nemli sorun olarak gordtiftim, dolu toplumlarlnda egemen olan sevgi yoksunlulunun beraberinde getirdili ozguven yoksunluiunu gdruyorum. Ben yagadlfrm toplumda $unu goruyorum. Ngfus sayrsrnln gokluiu sevginin bile nicel oldulu kanrstnr uyandrnyor. Lutfen bu basit yasal gergeve)re stkgmayahm. $imdi ben 3 tespitte bulundum, bu noktada ne yaprlabilir? Tahliye 6ncesi ne yaprlabilir? Hizmet igi efitim, aile igi iligki, ozellikle elitim gdnulluleri vakfi gibi ve benzeri projeler Uretilerek gok daha iler e gidebilir. Tegekkur ederim. AV. SELMA GoqMEN - ANTALYA BAROSU Y. Ayna Bu toplantl yalntzca ceza evleri ite srnrrh oldulu iqin bu kadan soruyorum. Yaptrirnrz gahgmada qocuklin suga iten nedenler, cezaevlerindeki yetigkinlerle yagadrklan sorunlar, diler sujelerle yagadrklar sorunlar ve bu sujelerin yeterlilikleri konusunda bir aragtrrmanrz oldu mu? Bir de devletin STK'larla olan iletigiminde belli krrmrz qizgileri var mr size g6re ve gereekten samimiler mi? Kamu gdrevlilerinin de STK'lara kargr 6n yargrlan var mr? Olmast sallrkh mrdrr? AV. CiHAN $AHYAR - MAN SR snnosu Ben AygUl hantmtn konugmasrna noktalar koydum ve gok yararh oldu, bir ilavede bulunmak istiyorum. Sugtan 6nce risk altrndaki qocuk, kurumdaki gocuk ve daha sonra tedbir kurumlannda cezaevi tahliye sonrasr hayata kazandrnlmasr gereken gocuk Ben Alagehir Cezaevi izleme Kurulunda)4m. 3,5 yrldtr biz cezaevinin iginde her kogulda her qocukla bir arada galrgryoruz. Livatadan farik mumeyyiz olmayan bir gocuiumuzun tahliye sonrasrnda bakanhktan geten bir yazr, gocuk kadar beni, benim kadar altr ceza reisini qok mutlu etti. Bu gahgmalar esnasrnda benim gozetim delegesi atama talebim oldu. Hig yapmadrk ne yaparrz denildi, bakanhir aradtm, bakanhkta kargrma grkan her kimdi bilemiyorum, o kadar srcak, o kadar gtizel yaklagtr ki, istedilimiz bu, siz istersenizbizniye yapmayahm, derhal denetim delegesi atayrn, bu konuda size gereken yardrmda bulunabiliriz dendi. Ben AygUl Hanlma zaman zaman fazla ylklenildili kanaatindeyim, cezaevi izleme kurulu ve gocuk haklan komisyonunda bulundulum stirece gerek komisyon arkadaglartmdan, gerek bakanlrktan aldrlrm yardrmlar igin gok tegekktir ederim. 66-

62 E"' Bu igin iqindeki bir insan olarak, sayrn konugmacr sokaktaki qocuklar igin bir gey yapmazsak evimizdeki gocuk iqin bir $ey yapamayrz dedi. Ben bu i9e g6yle girdim. Benim Ug goculum var, UqU de Universitede. Benim gocuklanm sokak gocuklarrnrn tehdidi altrnda kaldr, biri ortaokul qaflannda, birisi de iki ay 6nce. Ben kendi gocufumu korumak igin, bu gocuklarr hayata kazandrrmak zorundaytm. O qocuklann kaybedecek higbir geyi yok. Hepimizin prrrl prnl yetigtirdiii, gelecek vadeden gocuklar var. Eler o gocuklarr kazanrr isek, bizim gocuklarrmtz daha guzel yetigecek. Dikkatimi geken bir konu da gu. Qok gocuklu ailelerin gocuklan genellikle suq igliyorlar, ve bunlar g6gle geliyorlar. Cok uguk bir gey olacak ama bu devlet hig nufus planlamasrnr dugunmuyor mu? Bunlar gr! gibi arcryorlar. Bu konuda hiq gahgmryoruz.l4-15 gocuklu ailelerin hakikaten dediiiniz gibi hig ilgi g6rmemi9, bir tokat atrlsa da beni fark etseler, bu bile bir kabul iletisi diyebilen gocuklar elitimli efitimsiz, yeni elitim verildiii sdyleniliyor, ve bizim gibi g6nullu gahganlann ellerine brraklhyor. $unu s6ylemek istiyorum, soru olarak algllayabilirsiniz. NUfus planlamasr gok 6nemli. Bu konuda herkes doiurabildiii kadar doiurahm, Avrupa birliline kog gibi, asker gibi girelim diye Uremeyi tegvik ediyor, ben gahsen bunun dolru olmadrlrnrn ve nufus planlamasrnrn bir devlet programt olmast gerektili kanaatindeyim. Devlet nufus planlamasrnr getirmek zorunda. ikincisi risk altrndaki gocuklarla sokak gocuklanyla ilgilenen var, kurumlara elimizden geldiii kadar, benim g6rebildilim cephede bakanlrk, barolann gocuk komisyonlart, hayrrseverler, elbirliliyle gahgryoruz. Ancak tedbir kurumu sadece 'aileye teslim 'olarak gahgryor. Hig kimse de elini ta$rn aluna sokmak istemiyor. Bir marangoz ben bunu alaylm yantma, ben buna bir meslek oireteyim, gocuk suga d6nmesin demiyor. Tedbir kurumlarrnrn geligtirilmesi, denetim delegeliii muessesesinin hayata gegirilmesi ve nufus planlamasr dugunulmuyor mu diyerek sormug olayrm. Qok tegekkur ederim. ADNAN VURAL - insnru HAKLARI DERNEG CEruCL MERKEZ Bir olgu var ki, dikkatimizden ya da g6zden kaqryor. Cezaevinde yatan ya da $u an htikumlu olan gocuklann sayrst her gun artacaktrr, gunki.i qri gibi sokak gocuklarr artmaya bagladr, g6q maiduru dediiimiz insanlar metropollere dolugmaya bagladr. Yunus Hocam bilir, Diyarbakrr'da gimdi korkunq bir sokak qocuiu patlamasr var, her taraf g6q maidurlanyla dolu. G6g maidurlan artrk buyuk metropollere de geliyorlar. Her gun belki binlerce g69 maiduru gocuk ailelerinden kaqarak, belki o sevgisizlikten kaqarak, btiyuk metropollere gelmeye bagladrlar. Asllnda bu kendince potansiyel bir sug. Toplum onu suglu gdruyor zaten. Suga elimli gocuklar, bir gug de ellerinde bulunduruyor, sokakta rahathkla hrrstzhk da yapabiliyor, kendini koruyacak bir ekip de olugturuyor kendi igerisinde, gevresine zarar verebiliyor ve bunu gug olgusu olarak ele ahyor aruk. Guglu olduiunu -67

63 E": g6stermekle ilgili bir gey yapdror. Ankara'da bile, Bagkentte hergun onlarca gocuk ve saplan aruyor, eskiden Sakarya gevresinde saplan yofunken, gimdi gok rahat bir gekilde Qankaya'nrn en luks yerlerine kadar girebiliyorlar. Belki haksrzlk olacak ama Adalet Bakanhlr temsilcisi demek de yanhg ga)ret iyi niyetter dofru geyler s6yledi. Merak ettiiim 9u, korkung sayrd artan, toplum tarafrndan bir iug makinesi haline getirilen bir stiru gocuk var, Adalet Bakanhlrnrn yeni TCK'da 6ngOrdUiU ilginq bir gey var zorla gahgurma, sonra onu defigtirdiler, g6nullg gahgma olarak sundular, son donemde bu linq kampanyasryla birlikte sokaktaki her qocuk potansiyel suglu oldu, cezaevlerinde bu gocuklara zorlagah$grma igin potensiyel gdztiyle mi bakrlacak? AYTAC D NCER - CETATEVK F EVLER GENEL MUOUNLUGU Ben Cihan hantma dzellikle tegekkur etmek isterim, gi.inkti Adalet Bakanlil'ndanlm ben de, agtkcasl kendimi Uvey evlat gibi hissetmeye baglamrgom. Soru sormayacaitm, musaadenizle birkag $ey s6ylemek istiyorum. Kamu kuruluglan, 6zellikle Adalet Bakanh$nrn kurumlannln mevcur )raptst nedeniyle, sivil toplumla ya da diier kuruluglarla gahgmada her zaman elegtiriye agrk. Ozellikle sivil toplum kuruluglarryla nasrl gahgacaklannr bilmedikleri s6ylenir, b6yle bir 6n kabul vardlr. Evet kamu kuruluglarr sivil toplum kuruluglarryla gahgmayt henuz tam olarak bilmiyor. Ama ben gunu merak pdiyorum. Sivil toplum kuruluglarr kamu kuruluglarryfa qalrgma)4 biliyor mul QUnkti nasrl bu projede birden fazla partner varsa STK ile kamunun yaptrir igbirlilinde de iki taraf var. Nasrl stk'nrn bir takrm ilkeleri var ise, kamu kuruluglartnln da bir taklm ilkeleri var. Kamu kuruluglarrnda bir devtet geleneii olarak bu uzun zamandrr yerlegmig yaprlardrr. Deniz feneri 6rneliniz gok hog, evet rgtk yakrp gekiliyoruz. iletigimde olsun, 6fke kontrolunde olsun, bu tur $eyler sonugta tutumlara, anlayrga ve davranrsa yansrmasr gereken geyler ve bu uzun vadeyi gerektiriyor. Kamu kuruluglarr ile STK lann igbirlilinde de boyle bir gey var. Orcak bir tutum, ortak bir anlayr$, ortak bir bakrg agrsrnrn olugmasr gerekiyor. Burada elegtirilmesi gereken tek tarafin kamu kuruluglarr olmadtllnr dugunuyorum. STK'larrn da kendilerine d6ni.ip, buna Universiteler de dahil, 6zellikle g6nullu kuruluglar dahil. Evrim Hanrm "yurr dtgrndaki uygulamalarda bazr qahgmalarr sivil toplum kuruluglan yapt)'or" dedi. Bizim Ulkemizde boyle bir gey olamaz mr? Kegke olabilse. Evet, yurtdrgrnda b6yle 6rnekler u"r, gok da guzel 6rnekler var. Ama yurt drgrnda bir de g6yle bir gey var, insanlar ihtisaslalmrg. Uzmanlar sivil toplum kuruluglartnr olugturuyorlar. Eler o kurulugun iginde kendi Uyelerinden uzman yoksa, Ucretli olarak qahgtrryor. Sivil toplum kurulugu g6ntillu olarak gallgmlyor, profesyonel olarak hizmet veriyor. Ben merak ediyorum, Turkiye'de hangi sivil toplum kurulugu bu anlamda, sizin yurtdtgrndaki 6rnekten yola qrkarak boyle bir gahgmayr yapabilecek kapasitede? Var mr? Varsa, bilmek, 68-

64 tanrmak, igbirliii yapmak isterim, bu gergekten qok 6nemli. E""' insan Haklanndan gelen arkadag sayr giderek artryor dedi. Ben 1993 yrhnda bagladrm Adalet Bakanhlrnda gahgmaya, $u an civannda hukumlu tutuklumuz var, nufusun yaklagrk 7" l}'u bizim kurumlanmtzda. Bu gok kaba bir rakam, yanrluct olmasrn, bunu bilimsel veri olarak almayrn, gocuklann saytst ise iki yrlda bir. ortalama 50 aftryor. NUfustaki o artrg, sokaia y6nelen gocuk saylslndaki o artr$ dolrudan bizim kurumlanmtza gelmiyor. $6yle veya boyle biz gelenekel yaprmtz nedeniyle de bir yerde gocuklarrmrzt korumayt kollamayr beceriyoruz. TegekkUr ederim. EMRAH KtRtMSoY - CocUKLARA YEN DEN OzcunLUK VAKFI Soru sormadan 6nce 2 konu hakkrnda bilgi vermek istiyorum. Ozellikle yurtdrgr drneklerinden s6z edildi. Almanya'da qok genel olarak sistem gu gekilde: Genglik dairesi tum sosyal hizmetleri yi.irutuyor, genglik mahkemesi adli sureci takip ediyor, bir de genglik mahkemesi destek hizmetleri diye bir birim var, tenglik dairesiyle ortak qahgan, ama gocuklarla birebir sosyal hizmet gahgmalarl, Senglik dairesinin onay verdili resmi olarak tanrdrlr sivil toplum kuruluglart araclhilyla gergeklegiyor. Yani gunu g6zden kagrrmamak gerek, igi yapan sivil toplum olabilir ama, denetleyen, izleyen, standart koyan bir merci var, bu sistemi ve standardr olugturabilmek igin belki bir geyler dugunebiliriz. Sorum: sivil toplum kuruluglarr kapah kurumlara gittiklerinde onlara neler onerirsiniz? Benim altrnr gizmek istedilim gu var: Bu gocuklarla birebir gahgmak amacryla girmig bir sivil toplum kurulugunun dikkat etmesi gereken basamaklar nelerdirl Qok genel bir gekilde konuguldu bu. Bazen gok krsa sureli gahgmalar oluyor, qahgma bittikten sonra o kurumdan grkrhyor ve kurumda gocuklar, infaz koruma memurlan ve idare kalryor. Biz drganda kahyoruz. Bu dengeyi bozmamak ya da olumlu y6nde etkilemek igin ne gibi g6rev dugtiyor sivil toplum kuruluglanna. Bir sorum daha var. Kurum bakml en son gare olarak g6ruli,iyor, fakat, hala kurumlara ihtiyacrmlz var bir gekilde bu mevzuat defigmedikge ya da bagka tedbirler ahnmadrkga. Oniimiizdeki 5 yrl ya da l0 yrl igin bir plan yaprldr mr, gocuk kurumlannrn kapasitesinin artunlmast veya Tti rkiye'de konum lan nrn yukselti lmesi ne y6neli k? AV. ismaii SNRI - ADANA BAROSU YONET M KURULU UYES Sivil toplum kuruluglarryla bu kadar iletigime yasal mevzuat bu kadar imkan veriyor mul Her l0 yrlda bir ihtilal yapmrg olduiumuz bir Ulkede sivil toplum kuruluglan ne kadar geligebilir ki Adalet Bakanhir veya diier kuruluglarla diyalog halinde olsun ve sorunu g6zsun? -69

65 le": ruevil-r Orrrm - Oz-GE DER iki soruya agrktrk getirir diye dtigunuyorum. Kurumlarrn geffaflrlr ve sivil topluma ne kadar agrk olduiu konusunda bir soru soruldu. Ben l5 ilin ls'ine de katrldtf,rm igin s6yleyebilirim, gerqekten her ilde umdulumuzun gok Uzerinde agtk davrandtlar bize, gok yardrmcr olmaya gahgtrlar, ilk anda bizde gok adettir, herkes bir gardrnt aldt, ama l5-20 dakika sonra, bizim UzUm yemek maksadrnda oldufumuz anlagrldrktan sonra, gok iyi iligkiler kurduk, gok agrk davrandrlar, hatta bize farladan bir gdrev yukleyip, infaz koruma memurlarr, idareciter, 6lretmenler bize kendi dertlerini anlatrp, gidip bakanhfa'bunlarr da anlasn dediler. Biz de elimizden pek rrir gey gelmeyeceiini aktardrk Bir de insan haklarrndan olan arkadagrm, gahgunlmada potansiyel iggi olarak bakrlryor gibi bir yaklagtmda bulundu, btiyukleri bilemem ama gocuklar da inantn ki, o kadar canlan stkrhyor ki ne ig versenizyapacaklar ve memnun olacaklar gibi geliyor bana. TegekkUr ederim. ALi ULUSOY Oncelikle Adalet Bakanhlrndaki arkadaglarrmrz bizden farkh defil, bizim insanlanmtz. Ben de Adalet Bakanhirnda olabilirdim, emeklerine qabatarrna saygr du- YuYoruz. Biz siz olayr yok, aynt gemide olan insanlanz. Ben bir toplanrda olmast gereken Yaramaz gocuk rolunu oynadrm. Azclk hareket gelsin diye, bilingli olarak da bunu )'apum. Tek sorumlu varsa benim, sizleri Uzmek krrmak gibi bir kastrm asla olamaz. Yurttag olarak kendimi sorguluyorum. Rrfat llgaz'rn bir giirinde dedili gibi "Yrrt 30 unda aldrirn diplomayr, alfabeli qocuk ol" diyor. Eler Ustubumda ya da sorularlmda bir yanlrghk var ise bunu diplomasrnr yrtmrg, okumayr yeni 6!renen bir gocuiun saflritna verin. TegekkUr ederim. ELiF KALEL Qahgmalar sadece gocuklara mahsus defil, tum cezaevinde qatrgma yapryorum. Cezaevinde gahgacak sivil toplum Orgi.itlerine benim 6nerim, gelen STK'tar bakanhk izinleriyle geliyorlar, ve geldiklerinde, benim Oz-Ge Der'de gordulum sadece psiko-sosyal hizmet servisiyle iletigime girdiler, mudurun odasrna gidilip bir gay igildi, bir de grkrgta mtidtire allaharsmartadrk denildi, bunun otesinde bir iletigim olmadl. Bu diier cezaevlerinde nasrl otdu bilmiyorum, yaprlan galqmalarda, 6zellikle idare ksmtnda, mudurlerle, l. mudurle de olur, elitimden sorumlu 2. mudurle de olur, galtgmanrn 6zetlerinin ve 6neminin onlara aynca geri bildirim olarak verilmesi daha da yararh olur diye dtigunuyorum. Biz cezaevindeki gahgmalanmrzda Adalet Bakanhlrnrn bize verdili psiko-des- 70- SERAP GORUCU

66 E"* tek hizmet programtnt u)rguluyoruz. Qahgmalanmlzr bu program gerqevesinde yuruttiyoruz. Dolayrsryla cezaevinde qahgan psiko-s<.rsyal hizmet elemanlart olarak tgm cezaevinden sorumluyuz. Cezaevinde kalan yetig!;inler, kadtnlar buna dahil, aynca cezaevinde gahgan personel de bu gallgmalartntza dahil oluyor. Oz- Ge-der bize geldifinde, hem idareyle, hem de elitim biriminin butiin elemanlarryla, biz hep birlikte bir butun olarak gah$trk. Zaten daha 6nce de beliraiiim gibi, cezaevinde gahgmak bir ekip igi, ekibin bi,itun ayaklarr tamam olmah, yani, bir taraf qekildilinde yaprlan gahgmalar da gok da etkili olamtyor. Cezaevindeki gahgmafarda g6yle bir srkrns yagryoruz, birgeyleri gok iyi niyetli )'apmaya baghyoruz ama, bazen stireklilik arzetmiyor. Qolu gey yanm kalabiliyor. Bu da bizim gahgmalarrmrzr Onemli Olgude etkiliyor. CELAL NNI Tgrkiye'de g6nulluli.ik temelli gahgmalar yanhg anlagrhyor, sivil toplum konusunda da gok ciddi bir mazi olmadrlr igin de en fazla vakrf geleneiiyle iligkilendirilebilecek bir mazimiz var, o da hayrrseverlikle stntrlt bir gey. Qaidag anlamda sivil toplum faatiyetlerindejn s6z edeceksek, bir kolektif sabrkadan da s6z etmek lazm. Kamu ile sivil toplum igbirlili konusunda ciddi sorunlar var. Her ikisinde de yanhglar var, gunku, devlet bir defa yetkisini b6lugmek istemiyor, ayrtcahklr bir pozisyonu var, kamu otoritesi bu agrdan bir dizi eski ahgkanhktan dolayr sorunlu. Ama bunun kargrsrnda sivil toplum kuruluglartntn 6nemli bir klsmt da kendinifade ederken goltis g6!se muharebe zihniyetini segiyor devletle, temel bir iki alanda bunu anlanm ben, insan haklarr kritik bir alandrr, burada biraz daha aclmaslz bir mucadele surdurulebilir ama onun drgrnda gok yerde asltnd agrklarr karglhkh kapamaya ddnuk igbirliklerine ihtiyag var. G6nUllUlUk temelli galrgmalarda keyfe keder gibi bir bagka gey anlagrhyor, oysa bunun da kendi iginde bir disiplini var, bir sureklilili var, buntar 6nemli ve bana Ayt"q Hantmtn s6yledikleri eski bir frkrayr antmsatg: Bir Amerikah, bir Franstz ve bir de Rus kendi aralarrnda metrolarlntn ne kadar etkin ve 'konforlu oldulu konusunda tartrgrrlar, hrz limideri verilir ve konforla ilgili iddialarda bulunulur. Amerika ve Fransa'ya gidilir, g6rulur ki hrz da dofru, konfor da dofru, stra sov)'et metrosuna geldiiinde, bizimki Ong6rdUiU hrza da erigmemigtir ve konforu da yoktur. Derler ki hani dedin ki sen, 300 mil ve konforluyuz, alakasr yok, bunu nasrl agrklayacaksrn? Cevap: Amerikalt'ya d6nerek "iyi de siz de Ktzllderililere haksrzhk yapryorsunuz" demig. Bazen pozisyonumuz buna d6nuyor. YUNUS EMRE AYNA Aygul Hanrm burada Adalet Bakanhlrnrn bir g6revlisi ama psikolog olarak. Bu sorulara muhatap olabilmesi igin daha yetkili birinin olmast gerekiyor diye dugu- -7/,

67 nuyorum. QUnkU qolunluk avukat oldulu igin bu konuda sorular ona soruluyor. Ben de mesela bir iki gey sdyleyeceiim. Asla kigisel defil. Sorulara da biraz cevap olacak bu. Biz Oz-Ge Der'le sadece gocuk biriminde qahgtrk. BUyUklerin oldulu yerlerde farkh. Ama mesela nitelikli uzman kadrolar olmah ki bir takrm geyter daha doiru, daha kaliteli olabilsin. Oradaki infaz koruma memurtarr bir d6nem buyuklerle gahgmlg, sonra birden gocuklara geliyor. Artr duzeni korumak gibi bir sorumluluklarr var. Yani nasrl davranacaklannr, nasrl hitap edeceklerini, nasrl ifade edeceklerini bilemiyorlar. ikincisi onlar suglu. Uzmanlarrn bakrg agrlan biraz daha farkh olabilir ama, orada qalrganlar igin onlar birer obje. Onlara hak ettikleri biqimde davrantlmah. QUnku biiyuklere 6yle davranrlryor. Onlann birer insan olduiu duguncesinden uzaklagrhyor biraz. Bunun igin bazr hizmet igi elitimler kullanrlabilir. Bir taklm uzmanlar eglilinde efitim duzenekleri olugturulabilir ve gocuk psikolojisi diretilebilir. Biraz ewel qok guzel bir gey soylendi. Evinde de gocuiunu d6vuyor, geliyor buradakini de d6vmesi onun igin problem defil. Bu gok Onemli bir tespit ashnda. Ne evindeki goculu d6vsun, ne buradaki goculu d6vsi.in. B6yle bir yetkisi yok zaten. Baba olarak da yok, anne olarak da yok. insanr yetigtirmek gok 6nemli ise o zaman bunun altr qizilmeli. Qok 6nemli bir gey daha s6ylemek istiyorum. Hukuksal gahgmada bir srralama vardl, yakalanma, karakol, gocuk polisi, savcrltk vb. Aslrnda tum bu agamalarda gocuk psikolojisinin bilinmesi gerekiyor. Onu yakalayan kiginin de bilmesi gerekiyor, gikayet edenin de bilmesigerekiyor, savctntn da bilmesi gerekiyor, avukatrnrn da bilmesi gerekiyor, ki bu konuda da gocuklardan gok bi,iyuk elegtiriler oldu, demek ki her agamada hepimizin yaptrlr hatalar s6z konusu. Qoculu iyi tanrmak gerekiyor asltnda. iyi tanryrnca o aynm da yaprlacaktrr diye dugtinuyorum. Aygtil Hantmtn dediii"bize gelene kadar hiq mi kimsenin sugu yok?" Tabii ki var, biz bir arabada gidiyorsak ve bu arabanrn bizi dengeli huzurlu bir gekilde bir yere ulagtlrmastnt istiyorsak ve bir lastiiimiz patlamrgsa, diler Ug lastilimizin inik olmasrnr dugunmeyiz. Konsantrasyonumuz, ya da en azrndan )rapmamrz gereken onu da en az diierlerinin seviyesine getirip bir yere kadar, onu duzeltecelimizyere kadar getirebilmektir amactmtz. Bu gahgmada bize cezaevinin igindeki gocuklar patlak lastik olarak g6rundu, ama risk grubu ortamrnda gahgsaydrk, o bize patlak lastik olacaktr, tahliye sonrast gocuklarla gahgsaydlk o patlak lastik olurdu. Hepsini kendi igerisinde deierlendirirsek bir takrm somut geylere ulagmrg oluruz. Soruya hemen geqiyorum, aile eiitimi tabii gok 6nemli, aile elitimini sallayacak bir proje sunacak bir STK ile gahgmak gok 6nemli. Gaziantep'de, Diyarbakrr'da AQEV mesela qok yoiun qahgmalar yapryor, Toplum GdnUllUleri VaKr gok onemli gahgmalar yapryor, belediyeler sivil toplum drgutleriyle birlikte projeter geligtiriyorlar. Burada mahalleler taran!)ror, oradaki ailelere elitim sunabilecek, onlan geligtire- 72-

68 E"" bilecek, kadrnr ve goculu baz alan, onlan 6nemsetecek bir takrm proielerle, aile igi iletigim sorunlanna ydnelik bir takrm sorunlar belirlenip bu gekilde ailelere y6ntenilebilir k,i bu gok onemli bir gahgma olur diye dugunuyorum. Diier soru)'a da cevap vereyim, ben gocuklarla ilgili qahgum evet, cezaevindeki buyuklerle ilgili bir gahqma yapmadrm, sadece gocuklarla galrgrrken sug kavramtnln literattirdeki iglevini de aldrm, bilinqlilik bilinqsizlik diye o anlamda deiindim. BUyUklerle ilgili bir gahgmam yok. Ama buyuklerle onlann bir iletigimi s6z konusu tabii, qunku sonugra orast suglu insanlann bulundulu ortam, ister istemez model alabilecekleri, kendileriyle onlar arasrnda bir Ozdeglikurabilecekleri bir ortam olduiundan etkilenmemeleri s6z konusu defil. Bunun yantnda mesela yag gruplarl var. Bu arada $unu da ofrendim, cezaevlerindeki qocuklarrn kimlik yaglarryla, kemik yagfarrnln farkh olabilmesi de s6zkonusu. Qocuk g6runtusuyle l9-20 yaglarrnda ama, kiittikte l3-14 yagrnda g6zuki.iyor. Yetigkin bir biyolojik yapt, yetigkin bir bilissel yapr ama, kendinden 3 ya da 5 yag kugtik kigilerle birlikte olunca, ister istemez bir hukumranhkurmaya gahgryor. Orda bir prestij elde etmeye gahgtyor, koiug aiasr segilebiliyor, lider olabiliyor. Bunlann hepsi bir prestij kurma qabasr. Qocuklar bunu model aldrklarrnda, drgarrya da aynr gekilde yansruyorlar, dlganda da bunu devam ettiriyorlar. Burada en onemli olarak ben 'gi.ivensizlik kavramt' Uzerinde durulmasr gerektilini dugunuyorum. Bizim toplumumuzda eksik olan bir $ey var. Devlete guvenmiyoruz, topluma guvenmiyoruz, genqlere guvenmiyoruz, gocuklara hig guvenmiyoruz, zaman zaman kendimize guvenmiyoruz. Yani bizim bir guven problemimiz var, bence bunu agabilirsek, insanlarrn samimiyetle, zevkle bir taklm gahgmalar yaptrlrna inanabilirsek, bagtan agalrya, ya da tepeden agairya gidig geliglerin gift y6nlu oldulunu dugunebilirsek, gok daha rahat g6zumlemelere ulagabiliriz. TegekkUr ederim. AYGUL NALBANT Astrnda seminere bagtan baghyormuguz gibi oldu. Bana o kadar gok soru geldi ki. Once bir gey s6ylemek istiyorum. Birbirimize yuklenmek ya da dnyarglar. Ben g6yle bir 9ey s6ylemedim. Siz buraya gelene kadar g6revlerinizi yaptrntz da hesap mt soruyorsunuz gibi bir gey demedim. $u agamalann, buradaki her grubu ilgilendirdifi, yani tahliye 6ncesi, tahliye sonrasr, kuruma gelene kadar ki agamada qok gey yaprlabileceli y6nunde bir gey. Ashnda bunlan tartgrrken Onyargtlartmlz bizi buralara getiriyor. Ayni geyi biz kurumda da yagryoruz. Kuruma gittiiiniz zaman kurum mtiduru sizden bela bekliyor. Bu benim bagrma ig agacak diyor. Siz geldiliniz zaman da kim bilir bu adamlar igerde ne kangttnyor diyorsunuz. Benzer geyleri ben de bir sivil toplum 6rgUti.i geldilinde dugunuyorum, kim bilir gimdi ne )'apacak, baglma ig grkaracak diye. Bu Onyargrlar bizi tartrgmalara gattgmalara _73

69 E: g6turuyor. Bu 6nyarglar da b6yle toplanulardan sonra kalkryor. Ashnda hepimiz aynr geyi YaP.Yoruz ama birbirimizi dinlemiyoruz, ya da birbirimizi gormtiyoruz. Demek istediiim buydu. $imdi ara$trrmalarla ilgili bir soru geldi, Universitemizin sistemi nitelikli ara$urmayr bizim karglmtza getirmiyor. En bilyi,ik problem bu. Bize gelen her aragfirmalar nasrl geliyor, 6nce onu s6yleyeyim. Ben yuksek lisans yapmt$ bir insanrm, ben de 6yle yaptrm. Qok kotti ara$trrma geliyor biz daha iyisini bitiriz demiyorum. Diier tezleri ara$ttrrrstn, sorulardan ortak sorularr getirirsin, /3 da birilerinin soylediii 9u 6lgeii kullan, bu 6lqeii kullan dersin, o dlqelin Uzerine aragtrrmanl kurup, bizde konu merak edilmez, 6lgek bulunur 6nce, 6lgek Uzerinden aragttrma yaprhr. Ne yazrk ki, aynrsrnl ben de yaptrm. Qi.inkU bizim i.iniversite sistemimiz b6yle bir y6ne y6nlendiriyor. Ama bizim kurumlanmrz ara$grmacrlara hazrr 6rneklem sailayacakurumlar da deiil. Bu gocuklann haklanna, qocuklann ya$antrlartna ihlal etmeye, istismar etmeye girer. Bir sene igerisind en az l0 aragtrma geliyor, sorularln hepsi a)'nt. Biz o zaman diyoruz ki, bu konuda ara$trrma yaprldl. Tezleri aragtrrrn, bu konularla ilgili bilgiyi zaten bulabilirsiniz diyoruz. Qocuklara devamh aynt sorulart sormakla igkenceden bagka bir gey yaprlmryor. Qocuktar zaten bizimle yaptrklan konugmalardattyoruz diyorlar, okumuyoruz bile. Hocam dedi ki, sug davrantg stirecini incelememiz gerekir dedi. Gogun ne oldulunu biz biliyoruz, g6qun suga sebep oldulunu da biliyoruz, ama bazr gocuklarrn g69 etmesine ratmen sug iglemediiini de biliyoruz. Faktorler ne? Ne turq/or bu gocufu? Bunlart ara$ttrmaya ihtiyacrmrz var. Suqun nedenlerinin ne oldulunu hepimiz biliyoruz artrk. Bizim artlk nerede mudahaletmemiz gerektilini aglla qrkaracak aragtrrmalara ihtiyactmrz var. Sugun nedenlerinin hala niye merak edildilini gok merak ediyorum.a)rt"q Hantm bunlarr 6zetledi. Nedenler zaten bunlar. Doktora direncileri ya da yardtmct dogentler b6yle ara$trrmalarla geliyorlar ve biz de izin vermiyoruz. Kriterimiz bizim bu. Bu alana yeni bir $ey getirmesi lazm. Bizim qocuklarrmlz elde bulunan hazrr 6rneklem grubu defil. Biz b6yle bakryoruz. Orijinal ofmak zorunda, bu alana, benim galrgmalanma, ya da avukatlann gahgmalanna ya da diier uzmanlann gahgmalanna bir katkr sallayacak her ara$rtrmaya biz izin veriyoruz. Oyle ara$ttrmalar geliyor ki, qahgmantn gegerlik/giivenirlifi yaprlmamrg. Olgek getiriyor, gitmig Amerika'dan getirmig, Ttiikge')re gevirmig, uygulamak istiyor. Geqerlilc/gUvenirlilik gahgmasr mt yapmak istiyorsunuz, hayrr 6yle gelse anlayaca$m, bu alanda bu testin gegerlik guvenirlilik gahgmasrnt yapmak istiyorum dese aglk olsa anlayacairm, hayrr ben bu gahgmayr yapmak istiyorum. Ben de dedim ki peki Ttirkiye'de bu 6l9e!in sizin 6l9mek istediliniz geyi 6l9up olqmedilini denediniz mi? Haylr yapmadrm. O zaman izin vermiyoruz. Bizim kriterlerimiz bu. $u an kurumlanmlzda suren bir yrfrn ara$ttrma var. Bir yrldrr iki yrldrr suren 74-

70 E"" aragflrma var. Bu konuda biz aqrirz. Yani Adalet Bakanhir bir geyden mi korkuyor? Bilim insanr korkutacak bir gey deiildir. Sonugta sizin bulgunuz bizim igimize yarar. Sizin A kurumunuzda ne iglemiyor? Diyelim ki orada sorunlar gtkryor. Mesela Diyarbakrr cezaevinde devamh sorunlar var, isyanlar var, biz bunu aragurmak istiyoruz, sosyal sebeplerini. Buna agrirz. QUnkU orijinal bir gey. Attyorum. Buna dikkat etmek lazrm. Ailelerin elitimi konusunda hocam zaten gerekli geyi s6yledi, biz bu konuda bir gey yapamlyoruz.'neden )rapaml)roruzt Kurumdaki kigilerin sirkulasyonundan dolayr. Ama lslahevlerinde bu yaprlabilir. Ama biz bunu hala yapamryoruz. lslahevlerinde bunu yapamamamrzrn en buyuk nedeni kurumlarrn b6lge rslahevleri olmasr. Diyelim ki Ankara gocuk rslahevi sadece Ankara'da ya$ayan gocuklarr kabul etse ailelere ulagrrsrnrz, gahgmalar yaparsrnrz. Ama bu olmayacak demek deiil. Alternatif y6ntemler geligtirmek gerekli. Mektupla mr ulagmah? Bagka tiirhi mul Onu geligtirmesi gereken de tabii ki bizleriz. Bunu bakanlrk olarak daha beceremedik. Ama biz ailelere tahliye sonrasrnda mektupla ulagryoruz. Bize telefon ediyorlar, hukuki konularda barolara y6nlendiriyoruz. ige yerlegtirme konusunda, rehberlik konusunda qalrgmalar yapryoruz. Ama tahliye sonrasrndaki problem yine yaprsal bir problem. Bakanhktan kaynaklanan bir problem. QUnkU biz tahliye sonrasr qahgmasrnr gubedeki Ug arkadag yuruti.iyoruz. Yerellegemiyoruz. O bahsetmig olduium probasyon, g6zetim sistemi buna y6nelik bir gey, fakat Uzerinde gok dugtiniilmesi gereken bir gey. Polis denetimi haline gelirse de igi bitiririz, qtinku biz tahliye sonrasrnda qok ciddi galrgmalar yapryoruz. Ben gunu iddia edebilirim ki, g6zetim delegeliiindeki gahgmada tek tecrubeli olan kurum bizim qocuk gubemizdir. Biz g6zetim delegeliiini yirmi yrldrr yap.yoruz. Baganh olduiumuz qocuklar oldu, bagarrsrz olduiumuz gocuklar oldu. Ama Sunu g6rduk biz, gizlilik gok 6nemli. Qocuiun kendine yetmesini sailamak amaq. Qocuiun bensiz bir gey yapamamasrnr sailamak sadece beni tatmin eder. Benim sayemde bu qocuklar bir yerlere yerlegiyor, herkes bana AygUl Abla diyor dersem bu benim tatminimdir. Halbuki 6nemli olan bu gocuiun benden bairmsrzlagmasrdrr. Aileye de sosyal kontrol, sosyal destekle ulagmakonusundaki, aileyle ilgili programlanmrzr geligtirdik, ama nasrl uygulayacairmrz konusu 6nUmi.izdeki bir yrl iginde gergeklegecek bir gey. Yararh mr, becerebiliyor muyuz 6nUmUzdeki yrl gdreceiiz bunu. Emrah Krnmsoy'un sorduiu bir soru vardr, 6ntimUzdeki 5- l0 yrl igin ne dilgi.intiyorsunuz. $u an iqin istanbul'da bir qocuk tutukevi, izmir'de ve Ankara'da bir gocuk tutukevinin yaprmr 3-4 yi iginde tamamlanacak diye bize bilgi verildi. Sadece kapasiteye yonelik deiil, iyilegtirmeye yonelik gahgmalar var asltnda, yetersiz olmasrna raimen. Hala kurumda bulunan gocuklarrn gartlannrn iyilegtirilmesi. Sivil toplum kuruluglarrnda yaprlmasrna dikkat edilecek geyler: Biz bunu bilim- _75

71 E: sef olarak ortaya qrkarmadrk. Biz bunu ya$anttmtzda tecrubemizle, 1986 yhndan beri STK'lada gahgryoruz. Son 5-6 senedir kurumlara girip grkmalar arctr. Burada yagadrirmrz geyler bizim krrmtzr noktalanmrzr olugturmaya bagladr, kargrhkh 6!- rendik ashnda. Qok doial bir gey. Qunku STK yeni yeni girmeye baghyor, nerde durmalarr gerektiiini birlikte g6ruyoruz ashnda. Qocuklarla iligkiler nasrl olmahl Bizim en gok Uzerinde durdulumuz konu gu. idareyle, infaz memurlartyla, uzmanlarla iyi bir ig birliiine gidilmesi. Kargrhklr bilgilendirmenin mutlaka yaprlmasr gerektiii, STK'nrn kendi srntrlannr gok iyi bilip gocuklara asla vaatlerde bulunmamast gerektiii, gunkti gocuklarrn en 6nemli meselesi giiven geligtirememek, siz STK olarak bir vaatte bulunduiunuz ve yapmadrirnrzaman sizi reddediyor. Koiuga geliyorsunuz, sizinle gi.izel vakit gegiriyor ama, sizin s6ylediiiniz higbir geye de inanmamaya baghyor. Biz Oni.imUzdeki Liq sene iqinde bu konuda bir qallgma yapmak istiyoruz. Bir STK'nrn kurumda nasrl, hangi gartlar altrnda gahgmasr gerektiiine dair bir standart, kargrhkh gartlarrn nasrl olmasr gerektiii konusunda bir proje geligtiriyoruz. STK'larla gahgma kriterlerine y6nelik. Onun drgrnda sirkulasyon ve uzmanlagma olmadrir igin, ne yank ki uzman arkadaglarrmrz hem gocuklarla hem yetigkinlerle qahgryorlar, 30 qocuk varsa 700 tane de yetigkin var, her iki gruba da hizmet vermek zorunda, uzmanlagmayt sallayamryoruz, geligtirdiiimiz bir proje gergevesinde infaz koruma memurlarrna, idareci ve psiko-sosyal servisteki arkadaglartmtza yalnz qocuklarla iletigim, ergenlik, aileyle iligki nasrl kurulur, birbirimizle nasrl gahgrnz diye bir proje tizerinde qahgrhyor. Bu da 4-5 senefik bir proje. Artrk 6lgUm agamasrndayz, ne kadar igliyor bu program ne kadar iglemiyor, demin hocamrn s6ylediii konularrn hepsi bu programda var, hem infaz koruma memurlart hem de idarecilerle bu tur geyler iqeren bir program i.izerinde gah g ryoruz. CELAL NNI Sayrn konugmacrlar ve konuklar, bana kalrrsa gok anlamh bir 3 saatti. Sorular gok ufuk agrcrydl. Santyorum herkesin birbirinden olreneceli daha qok gey var. Ttlm konugmacrlanmlza ve kaghmcrlarrmlza tegekkur ederiz. 76-

72 ls. YASAL DESTEK CALI$MASI DE6rRLENDinme oturumu Moderatiin Av. Orhan $im$erc - Konutmactlan Dr. Burcu g$ivof Ankoro furosu Cmuk Komisyonu Ayesi Ankoro Universitesi lrp Foktjltesi Adli TQ Abd Berin QANLI 6zGe Der Bogkont Av. Cemil QEL KAG Adona furosu, Onuk Komisyonu Ayesi -79

73 AV. ORHAN SIMSEK E"' Ben Ankara Barosu ve Ankara Barosu Qocuk Haklarr Merkezi adtna hepinize hog geldiniz diyorum. Bu oturumda yasal destek gahgmalarr konusunda tartgacairz. Ben avukat arkadaglarrn yoiun kashmrnr da bekliyorum. DR. BURCU E$ YOK Merhabalar, Ben Oz-Ge Der'i ve qahgmalarrnr geqen hafta 6frendim. Sivil toplum 6rgtitlerinin bu alanda )raptrgr gahgmalar gok umut verici. Bu yi.izden burada olduiunuz iqin ben kendi adrma tegekkur ediyorum. Bizden firik ve mumeyyizli konusunda bir sunum )rapmamrz istendi. Oncelikle bu muayenelerde biz neler yaptyoruz onu anlatmak istiyorum. Adli tlp bir anlamda trp ve hukuk arasrnda bir k6pru. Trbbrn gegitli kollarrnrn yasal iligkilerini ele ahyor. Adli psikiatri ise hukuk ve psikiatri alanlannr bir arada ele alan bir dal. Adli psikiatri, adli trptan klinik psikiatriye, sosyolojiden psikolojiye, pek gok alanrn birlikte ig ige geqtiii bir alan. Bir sug ya da bir eylem esnasrnda kigilerin irade guur ve hareket serbestisi ile olaylan deierlendirip onlardan saihkh bir sonuq elde edebilme yeteneiinin bulunup bulunmadrirnrn saptanmasr, ceza hukuku hatta medeni kanun aqtstndan gok 6nemli bir olgu. Ceza sorumluluiu dediiimizzaman kastettiiimiz gu: Kanunun sug saydtir bir eylem sebebiyle, eylemi igleyen kigide eylem anrnda olan gartlan kastediyoruz. Biliyorsunuz, cezalandrrmada bir takm kriterler var. Maidurun maiduriyetinin bir anlamda giderilmesi, suglunun toplumdan ayrrlmasr, modern hukuka g6re rslah edilmesi. Yasalara g6re bir kiginin cezalandrrrlmasr igin bir takrm kriterler var. Birincisi, yag, ruhsal, fiziksel ve bedensel anlamda belli bir dtizeye ulagma $aru arantyor, daha sonra gergeklegtirdiii eylemin anlamrnr sonuglannr, toplumun deier yargrlarrndan farkrnr bilmesi gerekiyor. Ceza ehliyetinin bulunmasr gerekiyor ve kigi uygulanacak cezadan yararh sonuglar grkarmasr gerekiyor. Bu kriterlere temel olarak iki kriter g6ruyorsunuz. Bir yag diieri mental agrdan olgunluk derecesi. Ttirk ceza kanununun gegitli maddelerinde bunlara gonderme yaptrirnr g6ruyoruz. Genel olarak baktrirmrzda d6rt d6nemden bahsetmek mumkun. f. l2 yagrn altrnda ceza ehliyetinin bulunmadrir d6nem, 2. I I yag bitiminden l5 yag bitimine kadar sugun anlam ve sonuglarrnt kavrayabilme olarak adlandrrdrirmrz donem, -81

74 4. l8 yagrnr bitirdikten ceza ehliyeti kavramrnr kullanryoruz. 3. l5 yagtan l8 yagr bitirene kadar olan surede yaga gdre ceza ehliyeti kavraffil' Farik ve mumeyizlik artrk TUrk Ceza Kanununda goculun igledili sugun anlam ve ehemmiyetini kavramasr olarak tanlmlandt. TCK'ntn 3 l. maddesinde iglediii eylemin hukuki anlam ve sonuglarrnr algrlama ve)ra davranrglarrn yonlendirebilme olarak yer aldr. Sairr ve dilsizlerle ilgili 6zel bir duzenleme de var. Bu kigilerin geligim agrsrndan biraz daha geride olduklarr kabul edilerek, onlara 6zgii farkh bir duzenleme var. Biz gelen gocuklara ne )rapryoruz? Herhangi bir sugu igledili iddiasryla gelen, ya da herhangi bir sugun sanrir olarak gelen gocuklan delerlendirirken 96z dnune aldrlrmtz bazr kriterler var. ige yagla baghyoruz. Qoculun bu doneme girip girmediiini kontrol ediyoruz. Daha sonra uygulamada goculun zihinsel, bedensel ve ruhsal anlamda belli bir olgunluia erigip erigmediline bakryoruz. Bu agamada bize mutlaka suqu iglediii iddia edilen tarihin ve sug turunun bildirilmesi gerekiyor. Qunku bunlar bizim igin gok dnemli kriterler. Biz genel olarak mutlaka dava dosyasrnt incelemeyi tercih ediyoruz. Dava dosyasrndayer alan incelemeler, 6zellikle ilk ifadeler ve diier bilgiler bizim igin 6nemli. Bunlar Uzerinden incelememizi YaP,Yoruz. Ben size srkrnfilardan deiil, qdzumden bahsetmek istiyorum. Fdrik ve miimeyyizlik muayeneleri 6zel ve zaman alan muayeneler, qok iyi incelenmesi gereken muayeneler. Airr ig yuki.i olan yerlerde bunu delerlendiritmesinde problem ya$anryor. Bu muayenelerde Universitelerin tlp fakultelerinin adli trp ana bilim dallarrndan destek altnmasr gerekiyor. Ben kendi Ana Bilim Dahmrz adrna konugursam, fizik kogullartmtz, 6iretim Uyesi sayrmtz, diler disiplinlere ulagabilmemiz agrsrndan, bu hizmeti vermeye biz kendimizi yeterli g6ri.iyoruz. Bizim gibi bu hizmeti verebilecek ana bilim dallan Ttirkiye'de var. Ozellikte multi-disipliner anlamda yaklagmagtstndan Universitelerin ana bilim dallarr, sorunu q6zmeye daha yakrn diye di.igunuyorum. Ornelin bizim fiziki olarak buna g6re duzenlenmig ayrl bir birimimiz var. Muayenelere mutlaka iki uzman giriyoruz. Bu muayeneler esnastnda problem yagadrirmt zaman, gocuk psikiatrisinden ve psikologlardan destek alma ganstmtz var. Bu nedenle bir g6zum otarak bu altyaprp kultanmantzl dneriyoruz. Tegekkiir ederim. 82-

75 eenin qanli E"' Ben temsilcisi olarak, sivil toplum kuruluglanntn olugumu ve kargllagtlklarr guqluklerle ilgili bilgi vermek istiyorum. Uzun yrllardan beri STK yoneticiliii yaptyorum, l9 yagrmdan beri de sivil toplum kuruluglannda g6rev yapan bir insanrm. Ti.irkiye'de olmak qok kolay bir gey defil. Bunu kendi deneyimlerimle g6rdum. Bildiliniz gibi uzun yrllar Ulkemizde 6rgtitlenme 6niinde gok buyuk guqlukler vardr. Dernek Uyesi olmak bile gok guqken, dernek kurmak daha da gtig bir olaydr. Bu nedenle gahgmalanmtzt yuruturken gegitli zorluklarla ulragmamz gerekti. Gerqi son yrllarda Avrupa Birlili hazrrlrk gahgmalanndan dolayr demokratiklegme adrna olumlu deligiklikler bagladr ama uzun yrllar bir derneiin olugmasr, geligmesi qok kolay bir olgu defildi. Nitekim kendi dernelimizi olugtururken de, derneiimizin igindeki 6zgtirlU kelimesi yuzi.inden altr ay ttizuliimuz tasdik edilmedi. Emniyet Miidtirli.ifU hukuk mugavirleri dernelimizdeki 6zgUrli.i kelimesinin zararh olabileceli konusunda yorum yaptllar, daha sonra, gube kurma maddesi vardt tuztili,imtizde, iqigleri Bakanhlrna gitmek durumundaydt tuzuiumuz, oradaki hukukgularla g6ru$tuk, onlar 6zgUrtUkelimesinin tehlikeli bir isim olmadrirna karar verdiler de, sonuqta dernelimizi kurmayt bagardrk. Ayrrca birgok insan da dernekler Uye olmaktan gekiniyordu. $imdi gimdi g6nullu qahganlar artryor- Uzun sure bu tip sorunlarla, bir de maddi sorunlarla kargr karslyaydl sivil toplum kuruluglarr. Gegen ay TUrkiye Qocuklara Yeniden OzUrlUk Vakfr'ntn qok guzel bir konferanst vardr, Almanya'dan eski bir hakim, zannederim Herr Klaus isminde, aynt zamanda kendisi "K6prUler" isminde bir derneiin bagkanlymlg' ve bu dernelin% 90 butgesi Federal Atman HUkUmeti ve K6ln Belediyesi tarafindan kargrlanryorm ut, yo l0'u mahkemelerde kesilen tazminatlardan bir miktar veriliyormug, kalantnr da kendi aktiviteleri ve ballglarla kargrhyorlarmlg. Bunun sonucund a da 7 tane profesyonel eleman qahgtrrryorlarmtg. Bizde ise yedi deiil bir tane bile profesyonel eleman gahgtrrmak gtiq. Hem formalitelerle uira$l)'orsunuz, dernekler kanunu yeni deligti biliyorsunuz, artrk dernekler sivillegtirilecek, henuz Ankara'da Valilile ta$rnmanrn drgrnda bir deiigiklik g6remedim ama, yine de bazr formalitelerin basitlegtirilmesi ileriye d6nuk umudumuzu bu aqrdan biraz artsrdr. Bu nedenle sivil toplum kurulug'larryla igbirliii yapan kamu kuruluglart, sivil toplum kuruluglannrn geligimini motive etmek durumundadrrlar diye dugunuyorum. Elden geldilince desteklenmedili stirece g6ni.illu qahgacakigi bulmanrn qok da kolay olmadrlrnr kamu kuruluglannda qahgan arkadaglanma da hatrrlatmak isterim. Tabii ki sivii toplum kuruluglarrntn kendi iglerinde bir ig disiplini var. i9 disiplin olmazsa o dernek erimeye, kaybolmaya mahkum. Geligebilmesi, kurumlagabilmesi iqin yeniliklere aqlk olmasr lazrm, ama bir dernekte ille de herkesin uzman olmasr gerekmez. Ozellikle duyarh, kendini geligtirmeye agrk ve bir amaq -83

76 E": iqin hakikaten gahgmaya haztr Uyelerle gahgrrsanrz gok genig elitim imkanlarr var, her konuda kendinizi elitebiliyorsunuz. Diier bir konu da sivil toplum 6rgtitlerine bu kadar kriter aranrrken, Ytiksel Baykara hocamtzln yaptrlr ara$ttrmaya dayanarak soyluyorum, 6rnelin gocuk polisine atanan polis gdrevlilerin bir haftahk-on gunltik bir elitim aldrktan sonra, ter6rle mucadele gubelerinden geldilini biliyorum. Neticede buradan da 6nemli bir sorunumuza gegmek istiyorum. Bu qahgmada hepimizi oldukga tizen bir konu vardr. $iddet. Ozellikle kolluk kuwetlerindeki giddet Hatta igkence diyebilirim. igkence yogun bir gekilde gikayet konusu oldu gocuklarrmrz arasrnda. Ne olursa olsun hemen baglalna gelenleri anlatmak istiyorlardl, ve TUrkiye'nin btitun illerinde asayigle ilgili birimlerden, gocuk polisinden qok bilyi.ik gikayet olmadr, bazr illerde oldu, go.rk6r gocuk polisine goturmeleri gerekirken yakalandrklan karakollarda veya asayig gubelerinde 9ok yoiun dayak ve igkenceye maruz kaldrklannr anlattlar. Ozetlitle istanbul'da bu bir hayli fazlaydr. Bayrampaga'da yaptrgmrz gahgma da % 90'rn Uzerinde kigi gikayetgiydi. Bir sistem bile hissettik. Ters kelepqelenme denilen y6ntemle, hepsi dayak yediiini s6yluyor. ilging geylerle kargrtagtrk. Bir gocuk kajrm kesildi dedi. Biz qocuiun zihinsel olarak normal olmadr$nr dtigtinduk. Qunku boyle bir igkence y6ntemi akllmrn ucundan gegmemigti benim. Daha sonra bir bagka gehirde bir baska gocuk da kagrnrn asayigte kesildilini anlats. Bu konuda qok da yarattctytz. Qok deiigik gikayetlerle kargrlagtrk. Bazrlan avukatlan vasrtasryla suq duyurusunda bulunuyorlar. Baztlarr da demin de konugtulumuz gibi kendilerini o kadar zor ifade ediyorlar ki, elitimleri eksik, gok 6rselenmigler, korkmuglar, qunku )ra- Samlarl boyunca giddete maruz kalmrglar. Evlerinde ailelerinden dayak yemigler, okulda diretmenlerinden dayak yemigler, sokakta arkadaglarrndan dayak yemigfer, pofiste veya iandarmada dayak yiyorlar, rslahevlerinde herhangi bir gikayetie kargrlagmadrk ama bazt cezaevlerinde dayak ve fataka gibi gikayetler bize iletmeye galtgtlar, ben gimdi tek tek agrklamak istemiyorum ama, genel mi.idgrlufe bunlarr ileteceiiz. En yoiun gikayet ciddi anlamda karakollardaki igkenceydi. Bununla ilgili dnlemler alrnmasr gerektili duguncesindeyiz. Bunun iqin biz.t"yig ve gocuk gube mudi.irluiunden iki konugmact davet ettik, resmi yanyla bagvurduk, ama devlet kurumlarlnda btirokrasi gok uzun. Bir yazr gdnderiyorsunuz, o yazr muhakkak kayboluyor, iki kere teyit etmek zorunda kahyorsunuz. Yaprlan telefon konugmafarr sonucunda neyse Yaztmzgeldi, asayig dairesi bagkanhlr goculun ytiksek yararl agtstndan, kamu kuruluglarryla igbirlifimizin qok onemli oldugundan bahsetmig, fakat proieniz "qocuk adalet sistemi" igerisindedir diyor, adalet bakanllrndan yetkililerin katrlmasrnt daha uygun bulmuglar, kendileri hem ig yofunluklan hem de gahgmalanlarlntn dlgrnda olmast nedeniyle gelemeyeceklerini bildirdiler bize. 84-

77 E""* Herhangi bir sorun varsa iletebileceiimizi ve yardrmcr olacaklarrnr belirttiler. GonUl isterdi ki genel mtidtirlukten, asayigten bir yetkili bulunsun. Diier bir konu da, hukukgu arkadaglarrm da konugacaklar, en qok kargrlaguirmrz bir bagka gikayet "Ben ifade vermeye zorlandrm"," bir sugtan girdim Uzerime krrk dosya yrkfilar", bir gocuiun dosya ile yargrlandrir bile g6rtilebiliyor. Bagbakantmtztn igkenceye sfir tolerans dediii bir d6nemde, hakikaten Ekim ayrnda Bayrampaga'da yaprfdr gahgmamrz, Adalet Bakanhir'nrn izniyle basrn agrktr gahgmamz,2t Ekim tarihli Radikal gazetesinde yazrlanlar A'dan Z'ye kadar abarulmadan yanlmrttr. Orada da hepimizi hayretlere dugurecek gikayederle kargrlagtrk Bu konuyu iqigleri bakanhirna da aktaracaitz. Qocuk sugluluiu oranr yukseldikge, gasp hadiseleri arttrkga, btittin gocuklar sugluymugibi kabul edilmemeli ve gocuk polisine gitmeleri gerekirken, asayigte gok srkgurrlmalarr, giddete maruz kalmalan son derece dtigtindurucu. Bunu 6zellikle belirtmek istiyorum ve toplumun bu konudaki duyarhhirnrn artmasr gerektiii duguncesindeyim. Bizim gahgmamzda dayer alan Ege Universitesinden Dog. Dr. Melek Gdregenli gegen hafta televizyonda bir gahgmasrnrn sonuglannr anlatfl. Sokaktakinsana sorulduiunda igkencenin "gok konugana ya da siyasiye yaprlmasrnrn qok doial olduiunu" beyan ediyorlarmrg. Biz de qocuklarda gunu g6zlemledik. Dayak son derece normal bir eiitim y6ntemidir. Qocuklar dovulmeye ranlar. Ama, bazr suqlarda gereksiz yere dayak yediklerini anlatryorlar ve bunun iginde d6vulmez ki insan diyorlar. $ikayetlerden birinde dovenler yetmiyormug gibi bir de diggiden bir gocuk tokat yemig, sebep de sigara igmesiymig. Yani herkes bu gocuklarr d6vme hakkrnr kendinde bulabiliyor. Bu gocuklarrn son derece de sahipsiz olduklarr dtiguncesindeyim. Bu da sorunun gok Onemli bir boyutu. Bir diier g6zlemim, arkadaglarrmrzrn belirctiii gibi gocuklar psikolojik olarak qok Orselendiklerinden dolayr kendilerini qok 6nemsiz hissediyorlar. Herhangi bir amaglart yok, yagamla ilgili, gelecekle ilgili pek bir amaglarr yok. Bazlarr cezaevinde var oluyor. Ama ben butun gocuklann rsrnmak, yemek igin cezaevine gireyim diye bir dtigi.incesi olduiuna inanmryorum. Birgoiu hayaunda temiz beyaz bir say'a agmak istiyor. Ama bir yerlere tutunmak gok 6nemli. Toplum zaten birqok konuda duyarsrz, kaldr ki suqa itilen gocuk dediiiniz zaman destek olmuyor, yargrlryor, bu nedenle toplumsal duyarhhirn arttrrrlmasr iqin de avukatlara g6rev dugti.iii.i inanctndayrm. Avukat arkadaglarla ilgili de gok gikayet aldrk Hukukgu arkadaglarrmtzla bu konu konugulacak ama 6zellikle gocuk polisinin yaprlandrnlmasr ile ilgili de yetersizlikler g6zlemlediiimizi belircmek isterim. Qocuk polisi daha etkin olabilir, daha yararh qahgmalar yaprlabilir. Qocuk polisiyle ilgili istanbul'da bayair ciddi gikayetler vardr. Bir qocuk polisinde olmamasr gereken geylerdi. Ben genel olarak bu projede kargrlagtrirmrz giddet ve igkence b6lumunu aktarmak istedim size. TegekkUr ederim. -85

78 AV. cemil CeUrnG Orhan bey sozu bana verdi 6nce, tegekkur ederim. Gergi ben aynr konularr tekrar etmeyeceiim ama kendi anlatsaydr konuyu daha iyi olurdu diye dugtintiyorum. Madem 6yle ben bir krsmrna deyineyim. Oz-Ge Der'in yapmt$ oldulu qahgmalar slrastnda yaptr$mrz g6rugmede 6zellikle Adana cezaeviyle ilgili var olan srkrntrlanasrl gdrduklerini ve Ttirkiye'de bagka cezaevlerinde b6yle sorunlarla kargrlagrp kargtlagmadrklannt sordum, bunun bir kryaslamasrnr istedim. Sanrnm onfartn gdzlemi de gu. Adana'daki uygulamalar, Turkiye'nin her tarafindan 6iraz daha farkh. Bu sadece cezaeviyle ilgili deiil, onu da soyleyeyim. Adana'da yagryorum ama Turkiye'nin birgok ilini g6rdum, adliyelerini de gezdim, Adana bagka bir gehir demeye dilim varmryor, bagka bir Ulke. Qunkti yanrmrzda Mersin var b6yle defil, iskenderun var b6yle defil, Gaziantep var b6yle defil, ama Adana farkh bir gey. Neden farklt, polisindekigkencesiyle farkh, igkence deyince tabii gegmigte qok darbeler yagayan bir tilkeyiz, igkence siyasilere y6nelik, ya da terorle mucadele gubelerinde olur zannedilir ama ben size s6yleyeyim, Adana'da hrrsrzhk suqu dolaylsryla babasr tarafrndan emniyete teslim edilen gocufun 6lusu grkryor. Qocuk htrstzhk iddiasrylarandr$ igin babasr tarafindan emniyete teslim ediliyor ve igkence sonucu oradan olusu grkryor. Adana'da biz bunlan ya$d/oruz. Adana cezaevinde kalan mi.ivekkillerin bir krsmrnrn bize s6yledikleri aynen gu oluyor: Aman beni buradan glkar, polise g6tur raz.ytm. Orada bu kadar igkence g6rmuyorum. Taman zaman cezaevleriyle ilgili Ttirkiye genelinde sorunlar ya$antyor ama Adana'da cezaevinde kag defa isyan grkmrg, o da ayn bir de6 ve bahane var, efendim Adana cezaevinde bizden 6nce isyanlar vardr. Benim kendi muvekkilim 6ldUrUldU. yargrlamagamasrnda cezaevinden gu bilgiyistedik Bu adamtn Adana cezaevinde hayatrnrn tehlikede olduiunu sdyleyerek, bagka bir yere g6nderilmek istediiine dair dilekge vermig mi vermemig rhi? Yani ben burada 6ldUrUleceiim arkadag, beni buradan koruyun, gonderin bir bagka yere demig mi? Cezaevinin mahkeme dosyasrndaki cevabr gu: Efendim dilekgesi yok ama, gifahen bize bagvurmu$tur, doirudur. Ama buna raimen bir gekilde isyan grkryor ve aynr kigi cezaevinde oldurtiluyor. Bagka illerimizde boyle geyler var mrdrr? Mutlaka benzer geyler vardtr ama, Adana cezaevinde, Adana emniyetinde yagananlar gok vahim diye dugunuyorum. Adana adliyemizle ilgili de gok sorunlar yagryoruz. Kimse UstUne ahnmasrn, bunlar s6ylenmiyor falan deiil, var olan gergekler, Adana adliyesigin ben $unu s6yluyorum. Gelen hakim ve savcrlar da herhalde surgun geliyor. Adalet Bakanhir yetkilileri lutfen isterlerse not alsrnlar ve Adalet Bakanhirna iletsinler. Niye s6yluyorum bunu? Ben rastgele bir ithamda bulunmuyorum. Adana Turkiye'nin belli bagh buyi.ik bir ili, hala gocuk mahkemesi yok. Aile mahkemeleri daha bu 86-

79 E"* yrln sonunda kuruldu. SUrgUn yeri deyigimin sebebi gu: Cumhuriyet Bagsavctstntn bulundulu bir toplantrda baro bagkanrna demigtim ki, "Bagkanrm bizim bu hakim ve savct eksiklilimiz ne zaman giderilecek, yani vatandaga hesap veremiyoruz, bu kadar dava uzun surer mi? Altr ayda bir durugma gunu olur mu?" Bir mahkeme bagkanryla da bu konuyu konugtufumda, "avukat bey benim de yapabileceiim bir gey yok, ben de Ankara'ya ilettim ama bir gey yapmryorlar", demigti, bunu da ilettilimde baro bagkanrnln cevabr bana gu oldu: "Ben sana daha ilgincini s6yleyeyim" dedi, "Adana'ya tayini glkan hakimlerin yantlmryorsam saytsl 8 taneydi, Ya 3 ya 4 tanesi istifa etmigti, ben de giaim dedim ki, bize hakim g6nderdiniz bunun yalst istifa etti bu nasll igtir? Bana verdikleri cevap gu olmugtur: "Biz onlarl istifa etsin diye Adana'ya g6nderdik". Evet bu alenen bir toplantrda Cumhuriyet Bagsavctstntn yanrndalenen s6ylenen s6z. Yani ben TUrkiye'nin sayllt btiyuk bir ili bu durumda nasrl olur anlamryorum. Orhan beyin sordufu, yani duzelmeler var mt? Ciddi anlamda bir duzelme yok. Ama bir kendine geki duzen verme olacak. Bu anlamda Baronun bize desteii var. Gerekirse birgok kigiyi gikayet etme yoluna gideceiiz herhalde. Bu, cezaevindeki yetkililer de olacak, gerekirse savolar da olacak, gerekirse gocuk gube de, dilerleri de. En azndan bu gorugmelerden sonra baro bagkanrnln bize s6ylediii gu, "Yaptn gahgmalarrnrzr, )raprn projelerinizi, her y6ni.iyle sizinle birlikteyim, destekliyorum, yalnrz kalmayacaksrnrz". Bu anlamda olumlu bir geligme, bu gahgmanlzdan dolayr biz daha rahat edecefiz. Bu Adana'nln 6zel sorunlarl ama bu i'ilkede )ra$tyoruz ama farklt sorunlarlmlz var. Birazda benim yargrlamayla ilgili, avukatlarla ilgili, kendimize d6nuk elegtirilerim olacak. Biz CMUK'tan avukat gdrevlendiriyoruz. Buradaki yaztdan da g6rdi.im ki, Ankara ve istanbul barolan drgrndaki illerde gocuk gubeye ne yazrk ki higbir baro avukat gondermiyor. Bu bir tespit. Biz de g6ndermiyoruz. CMUK olarak biz qocuk gubeye suglanan kigiyle ilgili avukat g6ndermiyoruz. Ne zaman mudahil avukat veriyoruz? Qocuk savcrhla gelince, qocukla g6rugmek istediiiniz zaman savcr bey koridorda gorugebiliyorsanrz g6rugun polisin iginde diyebilir, her zaman delil o da. Dosyayl incelemek istediiinizde dosyayl inceleyemiyorsunuz. Bazr gok vahim geyleri Orhan beyle sohbetimde sdylemigtim, gimdi burada dilim varmtyor onlan s6ylemeye, insanrn ttiyleri diken diken olur gunku, mazur g6run s6yleyemiyorum artrk, b6yle bir kogulda ben avukathk yapttm, gocuiun hakkrnr korudum, avukathlrnr hakkryla yaptrm diyebilecek miyim, diyemiyorum. QUnkU kendisiyle g6rtigmeden, ona haklarrnr hatrlatmadan, dosyastnl incelemeden, sugtama ile ilgili delillerden higbirini g6rmeden, grkacalrm mahkemeye gekli anlamda evet avukatryrm, ne avukatryrm? Onu savunuyorum, neyi savunq/orum? Higbir geyi. Fiilen yaptrlrmrz savunma bu anlamryla yok. Bu bize, hem kendime hem -87

80 l!": baroma y6nelik elegtirimdir. Bu konuda taleplerimiz olmadr mr oldu. Ama bunlan da ne yank ki geqmig donemde bir turlu gergeklegtiremedik. Mahkeme salonlarrnda, airr ceza davasrnda yargrlanan sanrla avukat aundrlrnda tesadtifen aynr dosyada benim muvekkilim var, meslektagrm dava nedir diye bana sorup, savunmastnt ),aptyor diyoruz. Boyle bir savunma, gekli anlamda oluyor. Adalet Bakanhilnln bundan haberi yok mu? Var. O yuzden ben bu gocuklarr savundulumuza inanmtyorum. Bunun igin ne yaprlmasr gerekir? Oncelikle savunma ile ilgili birkaq hususa deiinmek istiyorum. $imdi yasalarrm.zdavar, sanrla haklarrnr haurlasrsrn. MUdafi tutma hakkr olduiunu bildirirsin. Bildirdik. Matbu formla bildirdik. Sanrla s6ylemeden imzalattrk. Bu mudurl Yani susma hakkr oldulunu s6yledik, matbu evrakla imzalatuk. Sekli yerine getirdik. Boyle bir hukuki yardrmr yaprlmrg kabul etmek mtimktin deiil. O yuzden susma hakkrnr buttin anlamtyla gocula anlatmak lazlm. Mudafi tutmantn neden gerektilini anlamah, ona ne faydasrnrn olaca$nr da bilmeli. Ona g6re tutup tutmayacalrna karar vermeli. Savunmada egitlik saflamamrz gerekir. Avukathk mesleiimizi hakkryla yaptrlrmrz zaman )'ar$nrn 6nemli bir Parqasryrz. Mahkemelerden 6nemli g6revin bize dtigttiltine inanryorum. QUnkti iddia makamrnrn qok da bairrrrsrz ve santk lehine delilleri de topladr$nl dugunmuyorum. iaaia makamt kolluk kuwetlerince kendisine gonderilen fezlekeyi, iddianameye d6nugturup mahkemeye sunuyor. Delilleri kim topluyor, kolluk topluyor. Kolluk higbir zaman santk lehine olan delilleri toplama derdine dugmuyor. Kendisi igin dnemli olan bir gey var o da gu, sug delilini yakalayayrm, suglamayr olugturacak malzemeyi toplayayrm, vereyim. Sanllrn tehine olanlan toplayaylm derdi yok. imkanlar olarak da iddia makamrnrn imkanlanna sahip defiliz, ekonomik olarak deiiliz, fiziki olarak sahip defiliz, personel olarak sahip defiliz. O yuzden biz yargtlam a$amastnda sanr$n adil yargrlanmasl igin egitlik ilkesinin sailanmast iqin Uzerimize di.igenleri yapamadtlrmtz gibi ayrrca zaten fiilen de egit konumda deiiliz. Buttin bunlar sallanmadan sanrlrn haklannrn korundulunu, adil yargrlandrirnr kabul etmemiz de mumkun delil. Bir takm onerilerim olacak. Bunlann delerlendirilmesini istiyorum. Kimi barolarda eiitim seminerleri yaprhyor, sertifikalar veritiyor, ondan sonra g6revlendirme yaprhyor ama, bizde ne yazrk ki boyle bir uygulama da yok. Yeni mezun olmug meslekta$tmtza diplomasrnr ruhsaflnr aldllr an eftesi gun buyur ailr cezadaki davaya mtidafi olarak katl diyor ve g6revlendirebiliyoruz. Bunlarrn 6nlenmesi agrsrndan Barolar Birlilinin bizatihi elitim birimlerini olugturarak ama tum Ti.lrkiye'deki barolarda elitim seminerleri vermesini ve tilkedeki uygulamanrn birlikteliiinin sailanmastnr istiyorum. Bu elitim birimleri olugturulmaz ve avukatfar savunma ile ilgili Uzerlerine di.igeni hakkryla yapmazise biz bogu boguna burada birbirimize santklann zanhlann haklannr korudulumuzu iddia etmeyelim. Bu 88-

81 E""' yuzden de kargrmrza bu gocuklarrn yazdrlr yanlar qrkryor. "Benim avukaum yok. Ha o mu? O baronun avukatr" laflarrnr gok srkqa duyarz. Zanlt gocukla, gocuk gubeden itibaren avukatln gdrtigmesi ve her agamada yanlnda olmasr gerektiiine inanryorum. Biz bunlan ingallah gergeklegtiririz. AV. ORHAN S MSEK Kimse Ustlenmiyor, herkes bu qocuklar yokmug gibi yapd/or, yadagormemezlikten geliyorlar. Bu projeyi yuruti.irken bizim g6yle bir sistematiiimiz vardt, 6nce baroyu ziyaret ediyorduk, sonra bagsavcryr, sonra cezaevini, sonra sivil toplum Orgi.itlerini, bir sonraki gi.in de cezaevine gidip sunumlarr yapryorduk. Gerqekten qok ciddi bu ige sanlan barolar da var, ama guvaldrzr kendime baumyorum, hig bizimle ilgilenmeyen, beni g6rmek istiyorsanrz i.igte buyrun gelin diyen barolar da var. Adalet Bakanhlr temsilcilerinin elegtirilerinden yola grkarak yaptyorum bu ozelegtiriyi. Yani 6nce biz avukadar olarak duzelmeliyiz ki hakime, savclya, cezaevi mtidurune, infaz koruma memuruna, sosyal hizmet uzmantna, biz yaptrk siz de yaprn diyebilmeliyiz. Cemil beyin dedili gibiankara ve istanbul'un drgrnda gocuk polisine CMUK'tan avukat gonderen baro yok. Bunu drnelin izmir'de barodan arkadaglarla g6rtigtuk. Dediler ki poliste nasrlsa ifade ahnmryor, o nedenle gondermiyoruz, Mersin'de de aynrsr var, gerekge olarak gok hakhsrnrz ona bir itiraztm yok ama hak ihlalleri oluyor. Mesela Mersin'deki arkadaglar gok ciddi sayrda olmak tizere bizimle beraber gocuk polisine geldiler, ve 8 yagrnda bir gocuia hazrrhk evrakr tanzim edildiiini g6rduk, hepimiz beraber g6rduk. Hatta polis bize "biz gocuiu mevcutlu g6ndermemigiz ki, evrak gondermigiz, gocuiu babasrna vermigiz gibi" aqrklama yaptr. Mesela yine Mersin'de Qocuk Polisinin tabelasr yok Uq tane polis var, karakoldan gelen evra$ ash gibidir yapryor, gelen karakol memuruna gocuiu da veriyor evrair da veriyor, Qocuk Polisi var mr var, 8 ilde qocuk polisi var, aynl ona benziyor bizim CMUK servisi de, 70 kusur baromuz var, hepsinde CMUK servisi var, hepsi CMUK hizmetini veriyor ama maalesef aynr kaliteyi her yerde yakalayamryoruz. Biz Ankara'da her geyi dort d6rtluk yaptrk bir kenara qekildik de deiil, biz de gok ciddi srklntr yagtyoruz ama, gocuk polisine avukat g6ndererek g6zaltr suresini denetletiyoruz, mesela teghis tutanair diye bir $ey var, ifadeli yer gosterme diye bir Sey var, bunlarrn yasal mevzuatta higbir yeri yok, hakime s6ylersiniz, efendim yok yeri ama yapmrglar, yapmrglar ama onu okuyunca 6n yargtya kaprhyorsun, niye engellenmiyor? Hala Ozellikle gocuk polisine avukat g6nderilmeyen illerde, karakol )raparsa evralt bizde de qrklyor, ama evrait gocuk polisi yaparsa bizdeki arkadaglar hakimin ya da savcrnrn o tutanair g6rmesini engelliyor, en azrndan ailesine haber verilmemigse o veriyor, karnr doyurulmug mu, doyurulmamf $sa o doyuruyor, gdz algna ahnah ne kadar sure gegmig, doktora gitmig mi -89

82 gitmemig mi? Srrf hukuki yardrm deiil de biraz da ne oluyor ne bitiyor karakollarda, bunun tespiti igin de avukatlar lazm. $imdi artrk illerdeki barolardan gelen arkadaglann katklannr bekliyorum. AV. HAT CT TNVNAK - ANKARA BAROSU YONETiM KURULU UVES Soru ydneltmekten qok proje agamasrna katrlmrg biri olarak, bazr eklemeler yapmak istiyorum. Biz bu gahgmada neleri yapmryoruz gok rahat g6rdtik, ve bunu gocuklardan g6rduk. Biz CMUK sistemi iqindeki avukatlar gocuklarla g6rugmuyoruz. Qocuklara g6yle bir soru y6neltiyordum ben, "Kag gocuk avukatrnrn adrnr biliyor " diye. Krrk kisigin iginden Ug parmak kalkryordu, d6rt parmak kalkryordu. Avukatryla iligki kurmak, guven kurmak, savunmastnt yapmak gibi geylere gelmeden, avukatrnrn adtnr bile bilmiyor, durugma gununu bilmiyor, zaten o mahkeme salonu iqinde korkmug, endige duygusu iginde onlarr anlayamamrg bile. Sistemin iginde onu anlayamamrg, ama avukatr ona bir agrklama da yapmamrg. Benim tanrklanm vardt ama dinletilmedi diyor. Avukatryla konugamadrir igin delillerin toplafllmasrnl sailayamamlg gocuk ButUn bunlar, sistemin, CMUK mudafilik sisteminin g6stermelik olarak iglediiini, amacrna ulagamadrirnr gdsteriyor. Gergekten 6zverili qahgan kigilerde ayakta duruyor. Psikologluk da b6yle, sosyal hizmet uzmanltir da b6yle. Butun mekanizmalanmrz dzveriyle gahgan birkaq insanrn srrtrnda ya$ryor. Avukatlar agrstndan da her ilde bu igi gergekten kabul etmig yureiini koymug birkag avukat sayesinde gidiyor ama bizim bunlan deiigtirmemiz gerekiyor. Ankara Barosu olarak hemen d6ntince bir girigim baglattrk, gorugmeyi tegvik etmek iqin mudafilik sisteminde bir sistem olugturmaya qahgryoruz. CMUK y6nergemiz gu an deiigecek, bu avukatlart oraya g6ndermeye tegvig edecek bir sistem, kuguk de olsa belki bir Ucret 6denmesini sailamak istiyoruz, ama sonrastnda da ondan bir rapor g6rugme tutanair istiyoruz ki hem gocuia bilgi vermesini sailamak, hem de bunu yaprp yapmadrirnt biz de denetlemek istiyoruz. Qok problem var ama ben bunun da 6nemli bir problem olduiunu dugunuyorum Eklemek istedim. TegekkUrler. AV. EYLEM UM T- HUKUK FAKULTES HUKUK SOSYOLOJ Si BoLUMU Tum hocalara hur ve tarafsrz beyinleri, cesur ve agrk yureklerigin tegekkur ederim. iyi ki varstntz. insana g6ni.illu gahgmak boyle olur dedirciyorsunuz. Avukathk b6yle olur, quvaldrzr kendisine basnlarak olur dedirtiyorsunuz. G6ni.ilsi.iz, tarafgir ve takntrh yaklagrmlara 6rnek olmasrnr diliyorum. Sayn Egiyok, sizin konugmanrz, verileriniz igin tegekki,ir ederiz. Birinci sorum Ceza Kanununun $u haliyle olan durumunda fariklik mumeyyizlik duzenlemesi ile Nisan'da yurtirliiie girecek olan dtizenleme arasrndaki farkrn fariklik mtimeyyizlik muayenesinde bir deiigikliie sebep olup olmayacait. Yani suqun anlam ve sonug- 90-

83 E"* lalnr kavrayabilmek ile sugun hukuki anlam ve sonuqlarlnt aytrt etme ifadeleri arasrndaki fark sizce muayeneyi deiigtirebilecek nitelikte mil ikinci sorum, adli tp ana bilim dalrndan g6rugti.ilum bir arkadagrmrn bana bir 6nerisi vardt. Uygulamanrn iqinden biri olarak gocuklarrn yakalandrktan sonra, kolluk kuwetleriyle gegirdikleri zamandan sonra, size muayeneye gelmesinin sizin delerlendirmenizi etkileyeceli yolunda delerlendirmeleri vardr. Sizce qoculun poliste geqirdili zamantn arkasrndan, kendisine sorular sorulduiu zamantn arkasrndan size gelip, siz "hrrslzlr k6ti.i bir gey mi" diye sorduiunuzda gocuiun ahlaki redayeti, kamu kurumtarr, kollukla kargrlagmtg olmastndan etkilenmig olabiliyor mul Bu suregle ilgili bir 6neriniz var mr? DR. BURCU E$ YOK Herhangi bir deligiklik yok. Biz daha 6nce de aynr geyi deierlendiriyorduk Fark ve temyiz edebilme kabiliyeti olarak, yine aynl kavraml deierlendiriyoruz. igledili iddia edilen sugun anlam ve sonuqlannr kavrayabilme yeteneii olarak.'hukuki' kelimesinin eklenmesi muayene aqrstndan bir deiigiklik Yaratmaz gunkti deierlendirilen kavram aynt kavram. ikinci sorunuza gelince her geyden 6nce ahlaki redayet farkh bir kavram. Bu muayeneyle ilgisi olmayan madurlarda delerlendirilen bir kavram. Ayn bir gey o. ikincisi uygulamada, Ben Universitenin adli trp ana bilim dahntn 6iretim elemanryrm, gocuklar hemen savcrhla intikal ettikten sonra savcth kanalryla, adli trp Sube mgdi.irluklerinden rapor isteniyor. Her zaman savundulumuz gu, gocuiun bize mumkun oldulunca gabuk gelmesi, gabuk gelirken de gocuiun ttim evraklartnln, ilk ifadelerin, agalr yukarr belirmig bir dava dosyast ile birlikte gelmesi ve bu 9ekilde uygun deierlendirilebileceii y6nunde. AV. TURKAY ASMA - ANKARA BAROSU COCUK HAKLARI MERKEZ igledili sugun anlam ve sonuglarrnl kavrayabilmek gocuk yargrlamastnln temelidir. HenUz bir dosya olugmadan qoculun 96z alfina altntr allnmaz bu tespitin yaprlmasr gerekir. Siz biraz 6nce dosyasryla, ifadeleriyle dediniz. Bu kafamr qok kangtrrdt. Ben bunu galrgma boyunca gok sorguladrm. Siz hig savclltk taraflndan gozaltrn ahnrr ahnmaz adli trbba gonderildiniz mi? Bazlan gdnderilip g6nderilmedilinin bile farkrnda defillerdi. Bazrlan ise $unu soylediler. "Bir kilo demir mi bir kilo pamuk mu daha alrrdrr","topu attrlrmda zrplar mr ztplamaz ml" gibi bu sorunun yanrttnt verebilecek sorular olmadrlr izlenimi veren sorular anlatglar. Dolayrslyla bunun, sizin gibi Universitelerde deiil ama alanda, yani adli tpta g6rev yapan doktorlara b6yle bir elitimin verilip verilmediiini merak ediyorum. Nasrl gdzuyorlar bunu? Bu qocuk igledili sugun anlam ve Onemini kavrayabiliyor mu, kavrayamryor mu? Ben bir sivil toplum 6rgUtUnde de gahgryorum. Biz gozetim -91

84 delegeliii yapmrgtrk. O zaman qok rasdadrk buna. Orneiin arkadagrnrn bisikletini kullanan bir gocuiun o bisikletin gahntr olduiunu bilmemesi sebep g6sterilerek yarglladtlar ve ceza verdiler. Oysa o qocuiun arkadagtntn o bisikleti gahp qalmadrirnr bilmesi mtimkun deiildi. Arkadagrnrn galdrir bir bisikleri kullanmasrnrn onun iqin bir suq olduiunu bilmesi de mumkun deiildi. Asrl burada sorgulanmasl gereken geyler bunlardr ama sorgulanmryorlardt. Bu bir. ikincisi igkenceyle ilgili s6ylemek istiyorum. Qocuklara hep soruyoru z, size kotu muamele yaprldr mr veya gittiiinizde size kotti muamele yaprldtirnr adli trp doktoruna sdyluyor mu sunuz? Aldrirmrz cevaplardan % 90 na kotti muamele yaprldrirnl, adli trp gdrevlilerinin muayenelerinin "sen de bir gey yok deiil mi?"- sorusuyla stntrh kaldrirnr, sadece Diyarbakrr'da bir uzmantn yaprlmast gerektili gibi polisi drgarrya grkarup, gocuiu da soyunuk halde ve yalnv muayene ettiiini oirendik. Btlttln bunlar konusunda doktorlar olarak adli trpgrlar olarak bir qahgmanrz var mr diye soruyorum. DR. BURCU E$ YOK Universitede qahgtrlrm igin, bize delerlendirmede daha sonraki agamalarda geliyorlar. Biz zaten dava dosyasrnr incelemig oluyoruz. $ubede galtgmanrn belli bir ig yi.iki.i var, belli bir zorluiu var. QUnkU gerqekten gok saylda vaka oluyor. Orada da arkadaglartmtz mi.imkun olduiunca sugun nevi ve igleyig tarzr ile ilgili bilgi alarak inceleme yapmaya gahgryorlar. Ellerinden geldiii kadar. Adli trp uzmanlannln eiitim surecigerisinde gocuk psikiyatrisiyle ilgili bir takm incelemeler igin bir takrm eiitim programlan var. Arkadaglar bunlan hem pratik olarak, hem teorik olarak bu konuda bir eiitim ahyorlar tabii ki. Taten biliyorsunuz Qocuk Mahkemeleri Kanunuyla bu ttir raporlann, (artrk adrnr "'anlam ve sonuglan duzeltme" olarak bir an 6nce dtizetmemiz gerekiyor), uzmanlarca verilmesi gundeme geldi, daha sonra Yargrtay iqtihatlarr ile bu uzmanlara da bir aqrkkk getirildi, uzmanlann psikiyatrist ve n6roloji uzmant olmasr gerekiyor. Bu kigiler bu alanda psikiyatrik bazh eiitim ahyorlar. Qocuk geligimiyle ilgili birtakrm bilgiler ahyorlar. Yine meslek iqi eiitim surecinde bunlar devam ediyor. ikinci sorunuza sdyle bir cevap vereyim, gocuklann bu gekilde iddialan var, tabii bunun arkastnt ara$ttrmak lazrm, ne kadanntn gergeli yanstttr$l gibi, biliyorsunuz gocuklar, yalan sdyluyorlar demek istemiyorum, boyle bir iddia varsa bunun aragtrrtlmasr gerekiyor. Genel olarak esas ilke mutlaka yalnz muayene etmektir. Mesela $unu da eklemek isterim. Biz eiitimlere gidiyoruz. Hekimlerden gdyle bir geri d6nug oluyor. Diyorlar ki "tamam bizyalnz muayene edelim ama o anda acil servisi birbirine katan, camr qergeveyi agairya indiren, hem kendine hem gevresine zarar veren birini muayene etmek zor". $imdi burada etik bir durum ortaya grkryor. Nasrl agrlrr diyorsunuz. Adli trp uzmanrnrn yeterli hale getirilmesiyle agr-?2-

85 E"" labilir. BUyUk iller drgrnda s6yltiyorum, bu raporlar acil serrrislere gdturulerek ahnryor, oradaki hekimin kriz ydnetimi konusunda yeterli bilgisi olmayabiliyor. Bu srknular var. Dedilim gibi bunun agrlmasrnrn en dnemli yolu, adli trp uzmanlartntn sayrstnrn artmast, bu personelin mutlaka bu aqrdan da eiitilmeleri, Ancak bir de $unu soylemek laztm belki, konunun aragtrnlmast laztm, aragunlmadrir surece her iki taraf da zan alunda kahyor. AV. HAKK UNALMTS - KONYA BAROSU Geligme galrnda olan qocuklarrn durumu ksa surede deiigebilir. Bazen gocuk sug igliyor, sonra 4-5 ay sonra rapor igin g6nderiliyor. Sug isnat edilen gocuia verilecek farik mumeyyizlik raporunun gegerliliii nedir? DR. BURCU ES YOK Qocuk bize geliyor, biz geriye donuk inceleme yapmak durumunda kahyoruz. Sugunu nasrl anlamlandrrmrg, daha 6nce yaprlan muayenede neler anlatmtg, bunlann hepsini deierlendirip, gocukla tekrar g6rugup bir karar vermeye gahgryoruz. Ama takdir bize ait bir durum deiil. YUNUS EMRE AYNA - D CLE UTiVCNS]TCS igkenceyle ilgili, giddet maldurluluyla ilgili, Diyarbakr'da bir sivil toplum 6rgutiJmuz var. Orada yaptrlrmrz gahgmalar var. Bunun psikoloiik boyutlan qok yolun bir boyutta. BuyUklerle yaprlan bir qahgmaydr. Biz igkence maidurlarrna terapi uyguluyoruz. Sadece igkence deiil giddet maidurlanna da. QUnkU sokakta ya$anan giddet de bir igkencedir, aile igi giddet de bir igkencedir bize g6re. QUnki,i insanrn insan olma deferi, onurunun zedelenmesi bir igkencedir. Bu anlamda gocuklarrn gok daha fazla etkileneceiini s6ylemek isterim ve yagantllan boyunca o giddet ve igkenceyle iligkileri bir travmaya d6nugup, kigiliklerinin zedeleneceiini ifade etmek isterim. Q6zUme y6nelik olarak da, Universitelere qok yoiun g6rev di.igmekte. Neye g6re dugmektel Adli trp boltimlerinin aqrlmast, psikoloji, sosyoloji, psikolojik danrgmanhk boh.lmlerininitelikli eleman yetigtirme konusuna yonelik gorevler dtigtiyor. istanbul Ulusal Travma Toplantlart oldu, orda adli psikiatri ile ilgili bir gahgma yaprldr ve orada bu tartrgrldr ve TUrkiye'de adliyede qahgacak psikolog kadrosunun veya sosyal hizmet uzmanlannrn cezaevinde gahgmaya srcak bakmadrir, buna y6nelik y6nlendirmelerin bulunmadrir saptandr. Bir bizim Universitede var, bir de l-2 i.iniversite drgrnda psikoloji b6ltimlerinde adli psikoloj[ dersinin bile bulunmadr!1, ve bu y6nde biraz daha gabuk mesleie aslma adrna psikologlar da canlandrrrlmah. Bu belki bize dtigen g6rev. Bunun 6nemsenmesini dugunuyorum. Adli trp ve [iniversite farkh kurumlar mr? Bu konuda gok belirgin slnrrlar yok. Turkay hanrmrn sorusuna igkenceye ulrayrp ulramadrklan aragtrnlmah dediniz. -93

86 E": Bence bunun belirleyicisinin doktorlar oldulunu dugunuyorum. Aragtrrmak adli trbbrn g6revi. Onlar vardtr derse vardrr, yoktur derse yoktur. Eler gocuklara guvenmeyeceksek, doktorlara g6venmemiz gerekiyor. Bence doktorlara burada ig dtigtiyor. Farik mi.imeyyizlikonusunda lq testinin kullanrlmasr konusunda ne dugunuyorsunuz? DR. BURCU ESiYOK Temelde adli trp hizmetleri Ug kurulug tarafindan verilir. l. Adalet Bakanhlrna bagir adli trp kurumu bagkanhfr. Merkezi istanbul'dadrr. Grup bagkanhklan ve gube mudurlukleriyle hizmet verir. 2. Universitelere balh trp fakulteleri adli trp ana bilim dallarr. 3. Universitelere rektdrluklerine balh Adli Trp enstituleri tarafindan veriliyor. TUrkiye'de 2 tane enstitu var. Qocuklarrn doiru ya da yalan sdyledilinin Uzerinden gitmemeye qahgom ben. Qocuklarrn doiru ya da yanhg s6yledikleri her geyin aragrnlmast gerektifi, qiinku o alanda bir luksumuz yok. Psikolojik deierlendirmeyle ilgili soylediliniz geylere kauhyorum. Bu gok standardize edilmig metinlerde )rer alrr, insan haklarr ihlallerinin olduiu olgularda, psikolojik delerlendirme de muayenenin ayrrlmaz bir pargasrdrr. lq testlerine gelince, gerek kurum uygulamalarrnda gerek bizim uygulamalanmrzda zeka geriliii tespitinde DSM4 kriterleri kullanryoruz ya da aksidion kriterferini kullanryoruz. Bu kriterler iginde zelca seviyesini 70 in alonda olmasr durumunda da zeka kriterinden bahsediliyor ama tek kriter bu defil. Zeka tesrlerinin klinikle desteklendiii durumda, bizim igin deleri buyi.ik. Qocuklar cevapfandtramtyor ya da yanlrg cevaplandrnyor, o nedenle sadece test uzerinden bir deierlendi rme yapm ryoruz. M udaka klini kle birlikte delerlendiriyoruz. Bir gocuiun farik ve mumeyyiz olup olmadrlrna karar vermekre zeka gerilili belirfeyici bir etmendir. Zel<a gerilili olan, 6zellikle 65'in altrndaki gocuklarda farik ve mumeyyiz olmadrklan karan verilir. AV. TURKAY ASMA - ANKARA BAROSU COCUK HAKLARI MERKEZ Cemil Qelikai beye iki sorum var. Biz birlegmig milletlerin bir anketine cevap vermek durumundayz. $6yle bir soru var. Qocula giddet uygutamastna yonelik ofarak uluslar arast mahkemelere hig bagvurun uz var ml diye.bu konuda birgok uzmanla telefonla g6rtigttim ve Ttirkiye'nin AiHM'ne hig bagvurusu olmadrlrnr direndim. Siz Adana'da giddeti en qok g6ren bir cezaevi otarak AiHM'ne bir bagvuruyu dugunur musunuz? Bize gdyle 6nerdiler. Muhakkak bir vaka bulun ve bagvurun bunu b6yle g6zelim. ikinci sorum gu, biz avukatlarrn orada iyi bir silahrmrz var diye dugtinuyorum.ben onunla ikili g6rugememigsem, bir odaya gegememigsem, onu sorgula- 94-

87 !8"" yamamr$sam, ona yardrm edecek kogullarr sailayamamtgsam o tutanaia imzamr atmam. Atmadrirm zaman hakimin de savclnrn da eli kolu bailanrr, bunu ltitfen dtigunelim diyorum. AV. CEM I qeurng Ben CMUK komisyonunda gdrevliyim ama CMUK'tan g6rev almlyorum. Gegmig donemlerde aldrm. Benim istediiim kimseyi yermek deiil. Bir sistemin olmastnt istiyorum. Bir hastaneye iyi bir baghekim gelmig, hastanede her gey gtizel, arkasrndan kotusu gelirse ne olacak? Ben b6yle bir gey istemiyorum. iyi bir avukat da istemiyorum, iyi bir baghekim de istemd/orum, iyi bir sistem istiyorum. Bu nedenle de benim bugune kadar herhangi bir bagvurum olmadt, sanrrrm istenirse bu konuda Adana'da fazlasryla malzeme grkar. Bunu arkadaglara da iletirim. ikinci sorunuza gelince avukat bu bilince erigecek ki, imzalamaktan imtina etsin. Ben bir iki kere seminer verdim ama bana diyorlar ki: Avukat bey sen bdyle diyorsun da, savcr bana diyor ki sen burada tanrkrn, peki siz ne yaptrnrz, imzaladrn mt, gerh dugtun mu? Yok. Bir yere, komisyona, baroya gikayet ettiniz mil Yok. Meslektagrm eier g6reviyle ilgili bilince ererse, ancak o zaman gerhi de koyabilir, kavgasrnr da edebilir. AV. C HAN $AHYAR - MANiSn ernosu Qoculun giddete ulramasryla ilgili olarak benim AiHM'ye bagvurum var. Qocuk mahkum olmugtu, ben gocuiun peginden cezaevi cezaevi dolagarak vekalet almak zorunda kaldrm. l8 yagrnr doldurma a$amasrndaydr ve doldurmugtu. Ama ben qocula ulagamadrm. Yani giddetle ilgili bagvuru var, AiHM'ni nastl protesto edeceii onu da bilemiyorum, qunku o kadar uzun suren bir yargrlama oldu ki 6 yrlda ben sonuq alamadrm ve gocuk regit oldu. EMRAH KIRIMSOY-TURK YE qocuklara YEN DEN ozcunlurc VnrH Benim 3 sorum bir de 6nerim var. Birincisi hukuki destek ve yardrm gahgmalan gergekten uzmanhkgerektiriyor. Hep takip ediyoruz, barolarrn ihtisaslagmaya ydnelik gok guzel eiitim gahgmalan oluyor. Yalnrz bende g6yle bir endige doldu, teorik krstmda gergekten gok fazla bilgi akrgr sallayabiliyoruz, fakat alanda uygulamaya y6nelik denetlemeyi yapacak bir mekanizmayt oturtamryoruz gibi geliyor. Belki bu avukatlarrn bilgilerini uygulamaya gegirip gegiremediklerini denetleyecek bir danrgmanhk sistemi olugturulabilir. Ornefin; yeni mevzuatt nasrl hayaa gegirildili konusunda elitimlere katrhyorlar ve daha sonra bunun dolru bir gekilde yaprhp yaprlmadtitnrn belki deierlendirme toplantrlan vasrtasryla superviyzon verme gibi bir sistem. Kurumlarda gegitli konularda gahgmalar yapan sivil toplum kuruluglarr bu qahgmalar srrastnda ilk kargrlagtrklarr kigiye durumlarryla ilgili bilgiler soruyorlar. -95

88 Bizim bu durumlarda izlediiimiz politika hukuki yardrm konusunda idareye ya da avukattntza sorun diye y6nlendiriyoruz. Bu ttir bir bilgi akglnr yaprlandrrmakta faydavar. AV. ORHAN $ MSEK ikisini de yapryoruz btz. Yani meslektaglar goreve gittikteri zaman onlardan gelen evraklar var. Bir onlara bakrhyor, belli formlar var, 6rneiin hukuka aykrrhklarla ilgili bir ksrm var, onu doldurmuglarsa onun takibi nasrl yaprlmrg onu takip ediyoruz, ayhk, 45 gunde bir de olarak da CMUK sisteminde )'er alan avukatlarla bifgilendirme, daha gok barodan mtidafilerin beklentilerine gdre yapryoruz ama dnerdiklerinizi de ekleyebiliriz o toplanulara. Sorun grktrkqa g6zumi.inuretmeye gahgryoruz. Ornefin, gocuklar diyor ki avukattar cezaevine bizimle gdrugmeye gelmiyorlar. Biz onu gdyle gozeceiiz, gocuk avukatryla g6rtigecek, alunda gocuiun, avukattn imzasr olacak, mtimktinse cezaevinden bir yetkili de tutanair imzalayacak, ve bu tutanak ilk celseden 6nce bu evrair teslim eden arkadaga ek bir 6deme yapacaitz. Biz dugunduk bunu bulduk, belki diier barolarda buna benzer bir gey yapabilir. Sorun geldikge g6zmeye gahgryoruz. AV. BED N ENRAN - ANKARA BAROSU Ben bir iki kuguk agrklamada bulunmak istiyorum. Sizin ve Cemil beyin anlattrklarr Avrupa insan Haklan S6zlegmesile ilgili duzentemenin temel hak ve 6zgUrlUklerin ciddi ihlallerini olugturuyor. AiHM'ne yaprlan bagvurutar genellikle avukatlar tarafindan bagvurular. Ornelin adil yargrlama sadece makul surenin uzunluiu, bir de yarg bairmsrzhir ile ilgili bagvurulardan olugmaktaydr. Oysa ashnda AiHM'nin birqok igtihadrnda goculun dinletilen tanrktara soru sorma hakklnln bulunmaytgl (sanrnm bu ingiltere'ye kargr bir karardt) aynr anda mahkeme satonunda olmamasrnl adil yargrlama hakkrnrn ihlali olarak g6rmug, Avrupa Ulkelerinin goiunda bize gok da 6nemli gelmeyen, ama yargrlamanrn sonucunu etkileyen birgok ihlalden bahsedilmig.bizde de yine qocuklarrn tanrklarr dinletememeleri, ya da tanrklara soru sorma haklarrnrn elinden ahnmrg olmalarr, yine giddete (fiziksel veya ruhsal) ulramalan agrsrndan gok 6nemli. Hepsi insan Haklan S6zlegmesinin ihlalini olugturuyor. Ornelin bir mudafinin adli yardrm ),a da CMUK dan gdrevlendirilmig olmasr hig farketmez, bu yardrmdan yararlanmamalan, da mudafinin deneyimsiz oluqu ya da gorevin yerine getirmemesi s6zlegmenin ihlali anlamrnda ciddi uygulama sorunlart. Bu anlamda bu soruntarrn giderilmesi igin bu tur bagvurular yaprlabilir. Ornelin Cemil Beyin bahsettili olayla ilgili olarak karakolda 6ldtirulen gocukla ilgili yargr stireci tamamlanrrsa bagvuruda bulunulabilir. Qocuklarrn vekalet verip vermemeleri de bir sorun defil, gunku AiHM'ne bagvuruda bulunabilmek igin sadece bir yetki belgesinin imzalanmasr yeterti. Ayrrca yargrlamanln surduiu strada l8 yagrnr tamamlamasl da gok 6nemli bir sorun defil. 96-

89 E"" nvcul- NALBANT - CETArCVrcir EVleR GENEL MUDURI.UGU Bizim Ankara Barosuyla 2000 yrhnda yapmr$ olduiumuz bir protokolumuz var. Amacr Oz-Ge Der'in gu an tanrmladrlr gahgmanrn, kurumlar arasr imzalanarak yaprlmasr. Qocuklar hak ve sorumluluklarr hakkrnda bilgilendirilecekler, bilinqlendirilecekler. Qahgmalar gergeklegti rj ldikqe bunun bagka boyutlan olmasr gerektili Uzerinde duruldu. Bu protokol geligtirilerek gu anda l5 baro tarafindan imzalandr, Bakanhkga onaylandl. Qahgmalar Su an baglangrg a$amasrnda. Bizim bu protokoldeki amacrmtz gocuiun haklannrn korunmasr, takibi ve bilgilendirilmesi Uzerindeydi. Kurumlardaki gocuklarrn sorunlan, mahkeme agamasryla ya da karakolda yagadrklarryla bitmiyor. Haklann korunmasr diyeyim. $imdi qocuiun eiitim hakkr var, saihk hakkr var, Yargrlama deyince bir siiregten bahsediyoruz ama bu qoculun hayaunr stirdurebilmesi igin neler yaprlabilir? Kuruma gelen gocuiun haklan avukatryla, mahkemeyle bitmemig oluyor. Eiitim hakkrnr kullanabiliyor mu? Cezaevinde veya sonrasrnda. Saihk hakkrnr kullanabiliyor mu? Doktora glkabiliyor mu? Bir gikayetini sdyleyebiliyor mu? Onun 6tesinde diyelim ki tahliye sonrastnda gidecek yeri yok, hukuki agrdan bu agrdan yapabileceklerimiz neler? Yani yasal gerqeveyi konugurken sadece mahkeme agamasr deiil de bagka neler yapabiliriz? Avukadar olarak, kurumlar olarak. AV. ORHAN S MSEK Ben onun canh 6rneiini vereyim tahliye sonrasrnda ne olabilir diye. Bir arkadagrmrz TUrkay Hanrmr buldu, tahliye sonrasr gidecek yeri yok, ailesi kabul etmiyor. Ben asllnda soylemek istemiyordum ama, bir takrm kurumlar atglar mt mangalda kul brrakmryorlar gocuklar konusunda. Biz bu gocuiu nereye g6turelim diye dugunduk, gocuk polisine g6turduk. Qocuk polisinde ben sadece 6 kigiyle gorugtum gocuiu alrr mrsrnrz diye. MUdtlr var, amir var, psikolog var sosyal hizmet uzmanr var, hepsine ayn ayrt anlattrm. Bu gocuk 2 gun burada kalabilir mi, niye kaf masr gerekir? Her biri de ayrt ayn dediler ki, burnun bagrna bir gey gelirse hesabr benden sorulur. Bunu yaoramayrz 6bUr gocuklar zarar verir. Hatta siz de bu surecin bir ksmrna dahil oldunuz. En sonunda hagr g6nulle, orada g6revli bir bag komiserin "ben sorumluluiu alryorum" demesiyle orada yaurdrk Ondan sonra kimse o gocuk ne yedi, ne igti, nereye gitti, nerede qahgrr, UstU bagr var mr bunlara kimse bakmadr. Bunu 6zellikle vurguluyorum. Baro tek bagrna yaptl bu igi, Adalet bakanhir yardrm etmedi. Qocuk polisi yardrm etmedi. Yardrm ettinizse, ettik deyin. Etmediniz. Tahliye sonrasrnr 96yle yapahm o zaman. Adalet Bakanhirnrn kaprsrna kilidi vurahm. Adalet Bakanhirnrn yapamadrir igleri barolara devredelim, biz yapahm. Biz hazrnzyapmaya. Biz ondan tocunmuyoruz ama bir ucundan da siz tutun. -97

90 $u agrdan s6yliiyorum bakn, gocuk polisini gafrrdrk, kimse gelmedi, jandarmayr gairrdrk kimse gelmedi. Adalet Bakanhlrndan siz ltitfettiniz geldiniz. Ama ben size canlr 6rnek veriyorum. Yardrm ettinizse ettik deyin. AYGUL NALBANT _ CEZAVE TEVKiT CVUN CCNCI MUDURLUGU Ben bu toplantrntne amagla yaprldrirnr anlamrg defilim. Sabahtan beri gatrgma YaP,\/oruz. Ben burada bir samimiyetsizlik seziyorum. Biz buraya birbirimize hesap sorma)ta mt geldik, gtkan sonuglardan bir takrm dersler grkarmaya ml? Siz konugmantztn bagrnda dediniz ki bu sorun da bizim Uzerimize kaldr. Sorun deiif biz yapanz. Qocuk haklarr avukatlarrn Uzerlerine kaldrg igin gonullu olarak yapacaklarr bir ig midir, yoksa asli gdrevlerinden biri midirl Qoculun korunmasl ve gocuk haklanna ydnelik bu toplantl acaba ingaat mi.ihendisleri odaslnda yaptlryor da, ingaat mtihendisleri gdntillu olarak gocuklarrn korunmastnt mt alryor, yoksa barolarda yaprhyor da, asli sorumlululu olan baro bunu Uzerine kalmrg bir sorumluluk gibi mi ahyor? Biz burada kamu olarak arolan eksileri ile kendimizi size ifade etrik Bu proienin baglanglctndan itibaren, bazen kargr kargrya geldik bazen problemlerimizi q6zduk. Tartlgmaya gelince hepimiz tartt$t)roruz, birbirimizin artllannl eksiterini taftr$ryoruz. Bu projenin bagrnda barodan bir arkadagrmrz dedi ki biz gok kigi ku rumlara girmek istiyoruz. Ben de dedim ki eiitim agtsrndan gok kigi girdiliniz zaman uyaranlar artar, gocuklar sizi incelemekten konuya odaklanamazlar. Kurumlan gdrmek istiyorsanrz bize yazt Yazarstnz, biz de kag kigi gitmek istiyorsanrz kurumlan size aganz, ben gimdiye kadar Ankara Barosundan boyle bir talep g6rmedim. Bu gu demek defit. Siz g6ylesiniz biz g6yleyiz hlan. Biz buraya birbirimizi elegtirmeye mi geldik yoksa b_irlikte bir geyler yapabilir miyiz diye mi geldikl Bir qocuktan bahsediyorsunuz. Oyle bakarsak biz bu igi 20 yrldrr yaptyorua bugune kadar 100 gocukla gahgtrk, Universite mezunu ettik, daha iyi yapryoruz. Bunu mu kanrtlayacaltz birbirimize? Yoksa Ornekleri artsraltm mr diye ufragacafrz. Boyle yaklagrrsak gahgacak ortak nokta bulamayacaitz. Benim aftrlanm senden fazla, o zaman ben kendimi daha iyi mi hissedeceiim? Barolar olarak gocuklann efitim, salhk haklarrnr daha iyi koruyabilmek igin neler yapabiliriz diye soruyorum, siz bana ben size bir qocuk getirdim bakamadr nv, biz baktrk diyorsunuz. AYTAQ DiNCER GULCAN.CEZATEVK F EVLER GENEL MUDURLUGU Birkag ctimle s6ylemek zorunda hissediyorum kendimi. Ceza Tevkif Evleri Genel Mudtirluiu gozetim altrnda bulunan qocuklarla ilgili olarak neler yapmasl gerektiiinin ve ytikumluluklerinin farkrnda. Biz bu yukumlultiklerimizi barotar da dahil olmak Uzere higbir'na ya da kamu kurulugunarma eliliminde defiliz. On- 98-

91 E""" lardan b6yle bir talep gelse bile CTEGM'nUn b6yle bir niyeti yoktur. Bu gocuklar ile ifgili bir gey yapmak isteyenler, Ceza Tevkif Evleri Genel MUdtirlUitiyle gahgmak zorundadrr. Ceza Tevkif Evleri de bu gocuklarla ilgili bir geyler daha yaprlsrn istiyor ise kamu kuruluglan ve Sivil Toplum Kuruluglarryla gahgmak zorundadlr. Biz sabah beri artrlanmtzt eksilerimizi sizlerle paylagtrk. Samimiyetle nerelerde srkrntr yagadrfrmrz, eksik gediklerimizineler olduiunu hig kimsenin bir gey s6ylemesine gerek kalmadan ortaya koyduk CTEGM'tinUn tahliye sonrast ne tur qalrgma yaptrlrnr Oz-Ge Der gok iyi bilir. Qok iyi geyler yap.yoruz, butun gocuklara ulagryoruz diye hiq kimsenin boyle bir iddiasr yok. Ama yaprlan gahgmalarr lutfen yok saymay.nz. Alana yeni katrlan insanlarda gu her zaman olabilecek bir geydir. Dolal olarak geqmigten gelen birikimler g6rulemediii, bilinemediii igin sanrlrr ki, bu hareket benimle baglamrgtlr. Oz-Ge Der bunu gok iyi bilir ve burada canlt tanrklardrr. Qocuklara Yeniden Ozgi.irli.ik Vakfr var, onlar gok iyi bilirler. Buradaki toplantlda, birbirimizi bir amaca hizmet eden taraflar deiil, birbirini elegtiren, yeri geldilinden haksrz elegtirilere maruz brrakan taraflar olarak deierlendiriyoruz. Buraya yla yaptrlrmrz ortak bir galrgmanrn sonucu nedir diye geldik Qahgmalanmrzrn elegtirilmesi igin gelmedik Elegtiriye her zaman agrirz ama elegtirinin yaprc! olmasr gerekir. Burada Suna karar verilmesi gerekir. Biz burada bir amaq etrafinda toplanmrg insanfar mty.z, yoksa sivil toplum kuruluglarr yaptrir gahgmalarr gok iyi g6turuyorlar, ama kamu kuruluglan bunu engelliyor, sivil toplum kuruluglanntn hlzlna yeti$miyorlar mantr!ry a, kamu kuruluglannr elegtirmek igin mi buradayrz? Herkes gunu biliyor Ulkemiz yeni bir yapllanma surecinde. Kamu da, sivil toplum kuruluglan da bu yapllanmadan payrnr ahyorlar. Ben de biliyorum gocuklar igin qok iyi kurumlar yapmayr. Param yok. Paranrn 6tesinde, sabah Celal hocantn s6ylediii ornekten yola qrkarsanrz toplumlumuzda bununla ilgili tutum ve anlayrg yok. DUn bu qahgmaya baglayrp da bugtin olugturulabilecek bir gey deiildir bu, inanan insanlarrn bag koyduiu bir stiregtir. Ekip olarak, kendi birimim adtna ben bu surece inanan insanlardan biriyim, gahgmalanmrz bizim gimdiye kadar surduiu gibi bundan sonra da surecektir. AYGUL NALBANT _ CEZATEVK F EVLER GENEL MUDURLUGU Oturuma d6nmek agrsrndan bir ekleme yapmak istiyorum. Onemli olan sorunlara odaklanmak. Ornelin elitim konusunda. Sirktilasyon gok fazla, gocuklar gok gabuk gidiyor. Kurs bitmeden gidiyor. O zaman ne yapmak lazrm. Milli Egitim Bakanhlr ile Adalet Bakanhlr yan yana gelip eiitimin devamtnt sailamak igin bir gey )rapmasr lazrm. Buna kim aracrhk yapacakl Birinin dikkati qekmesi lazrm. Bunun igin kurumlara girmeniz gok 6nemli. Ne yapryoruzu bog verin zaten. Bir gey yapamtyoruz ki buradayr zaten. Ne siz bir gey yapabiliyorsunuz, ne biz bir gey -99

92 E: yapabiliyoruz. Birileri bir $ey yapryorsa, avukatlar bu igi yapryorsa o zaman Adalet Bakanhir gekilsin, biz zaten yapryorsak o zaman na gerek yok. B6yle bakarsak ki, sabahtan beri oturum boyle, gunu getirir bakn, biz Genel Mudurli.ifumuze gidip havayr anlattlilmtzda "ha 6yle mi!" diyecekler. Bunu mu istiyorsunuz? Yani siz bir daha oraya girmemeyi mi istiyorsunuz? Bundan sonra ne yapacaltmtz mr, yoksa ne yaptrk da kendimizi tatmin ettik mi? Qok guzel ben bir rane goculu kurtardrm. Peki geri kalan gocuk ne olacak? Bunlarrn i,izerinde qahgalrm diyorum. Bakrn biz g6zetim delegeliii konusunda gok tecrubeliyiz dedim, bunu 20 yrldrr YaP.Yoruz. Ama kiminle Yapryoruzl Sivil toplum OrgUtleriyle yapryoruz. Adatet bakanhirntn bu konuda bir mevzuatr bile yok. Yeni yaprlanryor. Bu agrdan bakahm lutfen. Ortam gerildi ama bu agrdan bakahm. Ben sabahtan itibaren odaklanamadrirmrz dtigi.inuyorum. AV. ORHAN S MSEK Bu toplansda amag guydu: Herkes buraya gelsin desin ki ben gunu g6rdum, gu benim eksiiim, ben gideyim bunu nasrt gdzerim buna karar vereyim. Polis $unu dugtinsun, avukatlar gunlan di.igunsun, Adalet Bakanh$ gunlarr dugunsun. Toplantdaki tek amag buydu. Siz benim anlamadr$m bir ahnganhk igindesiniz. Hig kimsenin size bir gey sdylediii yok. Sadece dedim ki bir takrm talepleriniz oluyor, elimizden geldili kadar yapmaya gahgryoruz. AYGUL NALBANT - CEZA TEVK F EVLER! GENEL MUOUNLUGU Bakrn her yaptrirmrz bizi birbirimize biraz daha yaklagtrnyor. l5-16 baroyla biz yakfagrk bir a), sonra bir elitim programr yapacaftz. l6 baro kurumlara girdili zaman uygulama birliiini sailamak, gocuklarla yaprlacak gahgmada bir standart olugturmak igin bir gahgma gergeklegtirecefiz. Bu galtgmantn bir alt yaprsl, bir 6n galtgmast, bir beyin firunasl olacak diye sordum ben o soruyu. Siz de 6rnek olarak biz size gocuk g6nderdik yapmadlnrz diyorsunuz. Kurumlartmtza gelen ve bize bilgi vermek amacryla gelen insanlarrn kurumlarlmtzt bilmediiini gortiyorum. Kurumlar kangryor, avukatlara kargr dnyargr oluguyor bakrn. Bilgiler verdifinizde, eksik bilgiler verdilinizde onyargr sadece cezaevinde olugmuyor, baroya da oluguyor, avukara da oluguyor. Ayrrca hukuki bilgi verilirken, saur aralannda bilgi verilmemesini, bu sadece barolarla yaprlacak deiil ashnda ister protokol olsun, ister tek bagrna bu bilgilendirmeyi kurum iginde yapabilir dosyaya y6nelik, davaya y6nelik bilgilerin gocuklara teke tek verilmesi gerektiii, genel bilgilerin goculun kafaslnr kangurdrlrnr dugunuyorum. Ben bunlarr sdyleyecektim ama konu bagka yerlere giai. Tegekkur ederim. t00 - AV. HAKKT UNALM $ - KONYA BAROSU Berin hanrm Sayet gtizel ifade etti. Qocuklar gunah kegisi gibi her taraftan

93 E"* tokat yiyen bir kesim. Konya'da da aynr gikayetler var. Benim sorum 9u: AygUl hanrm bir bakrma hakh. Suqu ona buna birbirimize atmaktan ziyade gimdiye kadar, ben avukat olarak yeniyim TUrkiye'de, acaba hangi baro bu durumlarr gimdiye kadar resmen gikayet konusu etmig, suq duyurusunda bulunmug, bunu qok merak ediyorum. Ben bugune kadar b6yle bir girigimde bulunan baro duymadrm. AV. ORHAN $ M$EK Arkadaglalmtz zaman zaman sug duyurusunda bulunuyorlar. Elimizde boyle 6rnekler var. Ben bir konuyu daha eklemek istiyorum. Bu qocuklarrn 6nemli bir yaknmasr da dosyalann Yargttay'dan qok uzun surede d6nmesi. Yargltay'a otomatik gidenlerin drgrndakiler igin s6yltiyorum, qocuklarrn gogu da "temyiz hakkrmrzdan yezgeqelim de rslahevine bir an 6nce gidelim" diye dugtini,iyordu. Bununla ilgili de barolar bir gahgma yi.iruti.irse iyi olur. AV. TURKAY ASMA - ANKARA BAROSU COCUK HAKLARI MERKEZI Ben yarrnki delerlendirmede buna definecektim. Gerqekten Adalet Bakanh-!r ile birlikte Yargrtay'a giaik. B6yle bir genelge glkartrldr. Dosyalara krmtzt ve 6elli bir puntoda'qocuk' kagesi basrlmasr konusunda. Ama biz bunu Yargrtay'da ara$rrdrk hig kimsenin bunu dikkate almadrlrnr g6rduk. Bir zincir olugturahm diyoruz. Hepimiz barolanmrza gittilimiz zaman bunun uygulanmasl iqin hem Adalet Bakanhlrna hem Barolar Birliline bir yazt yazaltm. Bu 9u bakmdan gok 6nemli: Eler bu gocuklar rslahevlerine giderlerse biz bunlan kurarabiliyoruz. Tutukevinde kalan qocuklarrn kogullarr gergekten hiq guzel deiil. Ve onlara sahip glkmak istiyorsak, madem bir genelge grktr, bu genelge bir an 6nce hayata gegmeli ve gocuklar bir an 6nce rslahevlerine gitmeli. Ya da sugun iglendiii tarih esas alnmalr. Qoculun l8 yaglnr doldurma sureci kendi hatasr deiildir. Bunun sonucu Adalet Bakanftlrnrn omuzlan Uzerinde olan bir yuktur. Ve bunu o gidermeli yine- Bir yasa teklifi mi sunar, bir genelgeyle mi g6zer onu bilemiyoruz, aragfirlrlz, sugun iglendili tarihte gocuk l8 yagrndan kugukse cezast hangi tarihte kesinlegirse kesinlegsin, gocuk rslahevine ya da agrk bir kuruma gitmesini sailamalllar diye dugunuyorum. AYTAq D NCER GULCAN -CEZATEVK F EVLER GENEL MUDURLUGU TUrkay hanrmrn soylediline bir ek belki olabilir. Bu yazrntn, Adalet Bakanhir ve Barolar Bitligin" gitmesinden ziyade bunun dolru adresi Yargrtay BaSsavcrh$'drr diye dugiini.iyorum. Qunki.i mahkemelerin ig yuku herkesin malumu, Yargrtay'da daha gok takrltyor dosyalar. Eler Yargrtay'r harekete gegirmek istiyorsak, Yarg161y bir Ust organ oldulu iqin, Adalet Bakanhlr Yargrtay'dan bir geyler isterken acaba diye bir dugunuyor, tekliyor agrk s6ylemek gerekirse. Ama sivil inisiyatif olarak harekete geqilirse Yargrtay'a b6yle bir bagvuru olursa daha etkili olur diye dugunuyorum ben' - tot

94 TE": Ayrtca ingallah gocuk mahkemelerigine d6nmez, l0 sene ewel grkan bir kanun, hala 8- l0 gocuk mahkememiz var, istinat mahkemeleiiyle ilgili kanun grktl, umartm gok klsa surede yaprlanacak ve ben Yargrtay'daki bu skanrkhkla ilgili olarak istinat mahkemelerine gok bel ballamrg durumdaym, gok hrzlandlracalrnr dugunuyorum. TegekkUr ederim. AV. EVR M TOPNL KURNAZ Umutlannrzt ktrmak gibi olmasrn ama, istinat mahkemeteriyle ilgili gegen hafta olumsuz bir agrklama yaprldt, bakan butge nedeniyle kuramayacaltzdedi. AV. HALir SnHiru - KAYSER BAROSU Kayseri Barosu olarak birtakm sorunlar yagadlk, bunlarr dile getirmek istiynrum. CMUK'ta biz 6ncelikli olarak avukat arkadaglann dosyalan inceleme imkanlanntn ellerinden ahndrlrnr fark ettik. Bu bilingli de olabiliyor, bilingsiz de. Ozellikle evraklann mahkemeden gdrevlendirme yazrsrntn son gunu istendifini, avukat arkadagrn apar topar dosyaya girmek zorunda kaldr$nr tespit ettik ikinci olarak CMUK' da adil bir dalrhm olmadrlr ve denetteme mekanizmasrnrn iglemediii g6ruldii. En 6nemlisi CMUK'un sadece teamullerle igledili gorduk gunu da itiraf ediyorum, Kayseri Barosunun da kendine 6zgU bir yonetmelifi yok, sadece gocuk haklarr komisyonunun bir y6nergesi var. Bunu bir yonerge esastna bailamak gerektiiini g6rduk. En 6nemlisi ise CMUK elitimi. Kendi haklarrnr bilmeyen bir meslektagtmtzn, gocuk haklarrnr bilmeyen bir meslektagrmrzn nasrl o gocuklara hizmet verecelini dugunmek igler acrst bir durum olsa gerek. Bunlal duguntirken CMUK'ta gdrev alan arkadagrm da yanrmda, iki komisyon bir araya geldik, CMUK'ta meydana gelen sorunlan tespit ettik, bir takrm g6zum onerileri getirmeye gahgtrk. Oncelikle Ankara, istanbul, izmir ve Bursa'nrn yonergelerini afdrk, inceledik ve kendimize 6zgi bir y6nerge hazrrlamaya bagladrk. ikincisi CMUK eiitimini 6ngdrdU( ve bu elitime katrlmayan arkadagtara, belki bu Ankara istanbul izmir igin sorun olmayabilir ama barolarda bunlan kabul ettirebilmek zor hadiseler, kesinlikle CMUK g6revinin verilmemesi y6nunde bir oneride bulunduk. Dosya inceleme hakkr igin de en geq bir hafta on gun onceden butun mahkemelerle ve cumhuriyet bagsavcrhlr ile g6rugulerek gorevlendirme istelinin baromuza iletilmesi gerektilini 6nerdik. Elimizdeki forma ek olarak gocuklarta ancak birebir g6rugme halinde elde edilebilecek sorularrn sorulmasr suretiyle meslektaglartmrztn gocuklarla birebir gdrugmelerini safladlk. CMUK 6demesi yaprfrrken de zannedersem Ankara, istanbul, izmir'de bu mevcut, forma itiraz dilekgelerinin eklenmesi hususunu tespit ettik ve Hatice Hantm'tn bahsetti$i gocuklann avukatrntn ismini bilmemesi sorununu da g6yle gozmeyi dugunduk Baro bagkanhir CMUK gdrevlendirmesini, avukat arkadaga bir gdrevlendirme yazsr ile g6nderiyor, bu yaztntn bir sureti de gocula verilirse, hig otmazsa goculun elinde 102 -

95 E"' ileride irtibat kurabileceli bir isim olur diye dugtindtik. Bunlar bizim kendi sorunlarrmrza tespit edebildiiimiz g6zum 6nerileri. Berin Hanrm'a sormak istiyorum. Nevin hantm sabah 20 gocuia hizmet verdiklerinden ve sayrnrn azlrlr sebebiyle bunu dile getirmekten gekindiiini s6yledi. Oysa ki bu qabalar neticesinde bir tek qocuk topluma kazandtnlsa dahi, 6zlenilen istenilen amag hasrl olmugtur diye dugi.inuyorum. $ahsen sizi tanrdlktan sonra' etrafimdaki vakrflara, derneklere sizin qalrgmalartntzdan bahsedip, onlarl 6zendirmeye gahgryorum. Sizden ricam acaba bu gahgmalartntzt bir CD haline getirip diler derneklere vakflara g6ndermeyi duguniir miisiinuz? BER N qanli Efbette. Web sitemiz var ama birazdaha geligtiri:nre,i gere<h. Gt zel -ir 6neri, deferf endirebiliriz. Rakamr az diye dugunmemiz, gok fazla suqa itilen qocuk olmair nedeniyle. Biz ancak bu kadanna Adalet Bakanhlryla igbirliii yaparak hizmet verebiliyoruz. DUgUnUn ki bir aile bir veya iki qocuiu 25 sene emekle buytituyor. Bu o kadar kolay bir gey delil. Bizim imkanlanmtz bu kadarr igin mumkun. Ama g6nul istiyor ki tahliye sonrast gahgmalar daha geniglesin. Tahliye sonrastnda yalnrz Adalet Bakanhlrna defil, Sosyal Hizmetler Qocuk Esirgeme Kurumu Genel MUd1irlUlUne de qok 6nemli g6revler duguyor. Suga itilen gocuklarla ilgili SHQEK' n hiqbir etkinlilini goremiyoruz. lg yagrn altrndaki gocuklara koruma karan aldlnhp kurumlanna yerlegtirilebiyor ama eler gocuk suqa itilmigse, bu qocuk maalesef kabul edilmiyor. Kabul edilmedili igin ortada kahyor. Bu 6zellikle SHQEK'e dijgen bir g6rev, bu konuda etkin olmast lazm. Onlardan da temsilci istedik ama kimse gelmedi,yaztmza da cevap almadrk. Bize destek verdiliniz igin hepinize tegekkur ederiz. t03

96 E* gocuk ADALET S STEMiNDE GERCEKLE$TiniLEN ORNEK srk CAu$MruARI - t05

97 E"'" suga KARt$TlGt respir eoilen 99CUKLARI ve ailelenini KORUMA,DESTEKLEME VE KooRDixasvoN uenrezi (KoRDEM) Sunan: SiNem TANKO9 - KORDEM SOSYAI nizmet UZMANI MERKEZiN rcunulusu ve AMAcI $u anda izmir'deki 3 ayn gocuk mahkemesinde 9 binin Uzerinde qocuiun qelitli suglardan dolayl sanrk durumunda oldulu bitinmelitedir. Artan gocuk suglululunu engelleyebilmek, suqa karrgan veya kangma riski tagryan gocuklarr suqtan,rr[ tutarak topluma kazandrrmaya gahgmak amaclyla bir qahgma baglaulmrgtrr. Yaklagrk 6 ay gibi bir zaman diliminde, qegitli uzmanhklardaki bilim adamlan, idari sorumlular ve yargrqlar bir araya geterek SUCA KARI$T G TESP T ED LEN cocuklart ve nir-elerini rbnunn,destekleme VE KOORD NASYON VE YURUTME USf TUnULU olugturmuglardrr. Bu Ust kurulda; izmir Valilili izmir BuyUkgehir Belediye Bagkanlrir izmir CumhuriYet Bagsavcrhil Ege Universitesi RektorltigU Dokuz Eylul Universitesi Rekt6rluiU Bu Ust kurulun yanr stra bir de ilgili kuruluglar yer almaktadrr. Bunlar ise ; il Sosyal Yardrmlagma ve Dayanrgma Vakfr il Sosyal Hizmetler Mudurli.iiti it t'lilti Egirim Miidi.irluiu il Emniyet MUdurlUiU il Jandarma Komutanlrlr il saglrt< Mudurlu!i.i ilge Kaymakamlrklarr, SYDV'ler ve Belediyeler izmir Genqlik ve Spor il muauntigu Turk Psikologlar Derneii TUm bu Ust Kurul ve ilgili Kuruluglar bir araya gelerek 0l tarihinde "Suga Karrgtrlr Tespit Edilen Qocuklarrn Ve Ailelerinin Korunmasl, Desteklenmesi ve Topluma Kazandrnlmastna iligtin Protokol" U imzalayarak KORDEM'i yani Sosyal Risk Altrndaki Qocuklarr ve Ailelerini Koruma, Destekleme ve Koordin.ryon Merkezi'ni hayata gegirmiglerdir. KORDEM, izmir il Sosyal Yardrmlagma - 107

98 ve Dayant$ma Vakfi organizasyonunda gahgmakta, Konak Kaymakamh$'ntn 2. katrnda il Sosyal Yardrmla$ma ve Dayanrgma VaKr bunyesinde ve denetiminde hizmet vermektedir. KORDEM' n hedef kitlesinde 6ncelikli olarak, TUrk Ceza Kanunu'na gdre ceza almayan ve sadece tespit iglemi sonucund ailelerine teslim edilen l2 yag alsndaki suga kantmrg gocuklar yer almaktadrr. Daha sonra ise l2- l5 yag arasl qocuklar ve en son da l5- l8 yat arast gocuklar gelmektedir. MERKEZ N XUTUK DAYANAKLARI l- Birlegmig Milletler Qocuk Haklarrna Dair Sdzlegme 2' Qocuk Mahkemelerinin Kurulugu, Gdrev ve Yargrlama Usulleri Hakkrnda Kanun 3- SHQEK Kanunu 4- Milli Elitim Temel Kanunu- ilkogretim ve Elitim Kanunu 5- Sosyal Yardlmla$ma ve Dayanrgmayr Tegvik Kanunu 6- Sair Ulusal ve Uluslararasr Mevzuat MERKEZ N C6nEV VE iglevi$i Merkezin g6revi, Qocuk Mahkemelerinden gelen tedbir ve korunma kararlan ile suga kangtrklarr tespit edilen veya risk altrnda bulunan gocuklann ve ailelerinin ekonomik ve sosyal durumlarrnt tespit ederek, her ttirlu desteli igbirliline taraf kurumlar eliyle yapmak uzere, gerekli ig ve iglemleri yurutmektir. Merkezin, Sosyal Hizmet Uzmanlan Derneli ile imzalanmrg bir protokolu vardtr. Mahkemelerin talebi gerefi, aileyi incelemek Uzere, g6revli sosyal hizmet uzmanlart harekete geqirilmektedir. Sosyal hizmet uzmant tarafindan bir sosyal inceleme raporu haztrlanrr. Protokol gereli sosyal hizmet uzmanrna hazrrladrfr bu rapor kargrhirnda belirli miktarda para 6denmektedir. Bu raporda ; qoculun ve ailesinin sosyo-ekonomik ve kulturel yaptlan bagta olmak Uzere detayh biqimde bilgiler )rer almaktadrr. Bu raporlarrn KORDEM'e tesliminden sonra, sosyal hizmet uzmantntn sunduiu dneriler ile gocuk ve aile, ilgili kurum ve kuruluglara y6nlendirilmektedir. Ornelin okula dbvam etmiyorsa, devamrnrn sallanmasr ya da bir mesleki eiitim kurumuna y6nlendirilmesi, gerektilinde rehberlik ve psikolojik yardrm hizmetlerinden yararlandrnlmasrnda Milli Elitim Mudurlufunu; Qocuk veya ailenin psikolojik tedavi ya da herhangi bir salhk sorunu varsa, tedavisinin yaprlmasrnda saihk Mudiirlulti ve Universiteleri; t08 -

99 !E'. Aile Danrgma Merkezine ya da Korunma Karan konulannda ihtiyag olduiunda il Sosyal Hizmetler Mudurlufu'nu ; Ailenin sug kaydrna )ra da gocuklann verdiii yanhg adresleri duzeltme konulannda ihtiyag oldulu takdirde il Emniyet MudurlufU'nu; Sosyal aktivitelere katrlarak sosyallegmesinin sailanmasr konusunda gerekli iglemleri Belediyeler ve Genglik Spor Mudurluklerini, Ailelere ekonomik destek ve eiitim desteii ( $artlr Nakit Transferi'ne y6nlendirme) sallamak Uzere il ve ilge Sosyal Yardrmlagma ve Dayanrgma Vakflannt harekete gegirmektedir. il Sosyal Yardrmla$ma ve Dayanrgma Vakfr'nrn, KORDEM ile ilgili yukumliilulu diier ilgili kuruluglardan daha farkhdrr. Bunlar : l- Merkezin teftigini yapmak 2- Sosyal Hizmet Uzmanr ve yardrmcr personel istihdamr sailamak 3- Sosyal Hizmet Uzmanlan Derneii'nce g6revlendirilecek sosyal hizmet uzmanrna dosya bagrna verilecek bedeli kargrlamak 4- Onerilen acil yardrmlan kargrlamak 5- Qocuk ve aileledn grda, tedavi, bannma gibi harcamalarrna destek olmak 6- Protokoldeki kuruluglar arsrnda koordinasyonu sailamaktrr. BugUne kadar ne yaptrk? $imdiye kadar 226 gocuia ulagtrk. Bir krsmryla birebir ilgilendik, bir krsmtntn ailesi/e ilgilendik Yegil kart, ayni nakdi yardrmlar bailadrk. Sekiz bairmh qocuk igin EGEBAM ile igbirliii yaparak madde bairmhhir tedavisi sailadrk Belediyelerle igbirliii yaprlarak gocuklarrn ve ailelerin tedavilerini sailadrk. $arth nakit transferi diye bir yardrm var, 200 yrhnda uygulamaya konan sosyal riski azaltma projesi kapsamrnda, yoksulluk nedeniyle qocuklarrna eiitim ve sailrk desteii sailayamayan ailelere nakit desteii yapan 6nemli bir uygulama. Qocuklannr okula g6nderen aitelere nakit yardrmr yaprhyor. Finansmanr izmir il Sosyal Yardrmtagma Vakfindan kargrlryoruz. Tabir caizse biz bahk tutmayr diretmiyoruz, hazrr bahk veriyoruz. $u agamada nakit yardrmr yaparak durumu kurtarryoruz. Ama bu sur:egte gocuklara ne yaptlabilir konusunda ihtiyaglar belirleniyor. Qocuklarrn yanhg adres vermesi nedeniyle dosyalann tamamryla gahgamryoruz. $u anda iglemi devam eden 70 gocuk var. 36 adet dosya ailenin ve)'a gocuiun yardrmr reddetmesi Uzerine igleme ahnamryor. Buna kargrn gok istekli t09

100 E: qocuklar da var. 23 adet de gevre ilgelerden gelen dosya var. Bir olumlu 6rnek anlatmak istiyorum. l7 yaglnda liseye devam eden bir gocuiumuz var. Aileye mtidahale edildi. Ailenin saihk hizmetleri Salhk MUdUrliilti araohiryla sailandr. Eiitime devam edebilmesigin yardrm baflandr, dershaneye Ucretsiz kayrt yapunldr, ulagtm masraflan saflandr, babaslna i9 bulundu. Arada bazt deniz yid'n:. hikayelerimiz de var. Bu iglemlerin takibi agamasrndaki eksikliiimizi, Sevda Ulultekin hocamrzrn Ankara'da y6nettiii seminerde g6rduitimuz, 6lrendilimiz g6zetim delegelili sistemi kurarak atmaya galrgacairz. Bir de gu sorun var. Bu gocuklarrn buyuk golunlulu ilkokul terk gocuklar olduiundan grrakhk eiitimi sistemigine ahnamryor. QtinkU ilkokulu bitirme gartr var. Zaten gocuia ulagmanrz qok zor. KORDEM bu Ug ay iginde qok dnemli tespider yapmr$ durumda. Zaman iginde bahk tutmayt da Oiretecektir. $u anda istatistiki veri toplama agamasrndayrz. Tegekkur ederim. EMRAH KIRTMSOY - qocuklam YEN DEN OZGURLUK VAKFI Bahsettiiiniz sistem gocuk mahkemesinin hakiminin baglattt$ bir sistem. Hakimlerin boyle bir haklan var. Qocuk mahkemesindeki iligkileriniz nasrl? Qahgmada kargrlagtrirntz zorluklar ve kurum kuruluglarla igbirlili yaparken kargrlagtrlrnrz zorluklar ve 96zlemleriniz neler? Boyle bir olugumun valilik btinyesinde olmast u)'gun mu, Adalet Bakanhlrnrn alunda olugmasl daha doiru olur mu? Qocuklarla ilgili uzman raporlannrn standardizasyonu konusunda ne dugunuyorsunuz? sinem TANKOC Kordem Mahkemede 2 uzman var. Bizim sosyal hizmet uzmanlarr derneliyle bir protokolumuz var, onlarla qahgryoruz. Dernek bir elitim gahgmasr duzenledi, ve bu eiitime dahil olanlarla gahgryoruz. Uzmanlann gdrugleri doirultusunda gahgtr$mrz igin, uzmanlardan gelen Oneriler Utopik olabiliyor. Qocuiun gevresinin deligtirilmesi gibi. Meslek olretimi igin kurs 6neriliyor ama 6nUnde bir ilk6iretim diplomasr engeli var. Bazen aile siz karrgmayrn diyor. Qocuiu almak bir gdzum gibig6riinuyor ama sosyal hizmetlerin kurumlan zaten tepeleme dolu. Bence bairmsrz hareket eaeydik daha iyi olacaktr. izmir Valilili bunyesinde olmantn da bazr avantailan var, Orneiin kurumlara yukarrdan etki edebitiyorsunuz. It0-

101 E"* Standart konusuna gelince, bir standart koymaya gahgtrk, eiitim de aldtk ama her uzman kendi tekniiine gdre rapor yaayor. AV. HAKK UNALMTS - KONYA BAROSU Qok gegitli kurumlar bir arada gahgryor. Siz kime kargr sorumlusunuz, kime yardrm ediyorsunuz? sinem TANKOC Bu TUrkiye'de ilk uygulama. OnUmUzde higbir 6rnek yok. Biz mahkemeden gelen tedbir karart dosyalannr 6nce uzmanlara dairtryor bu incelemeden sonra Kordem'e gonderiyorlar, Kordem bir koordinasyon g6revi Ustleniyor. Biz Valiliiin yukumlulugti alundayrz. AV. C HAN $AHYAR - MANiSn enrosu Qocuklann velayetinin ahnmasr gerektiii durumlarda ne yapryorsunuzl Sosyal hizmetler gocuk yerlegtirmek ig bulmaktan zor. Benim elinde bir olay var. 14 yagrnda bir anne. Ug ayhk goculu var. Bu krz gocuk mudur? Maldur kadrn mrdrr? Yerlegtirecek yer bulamtyorum. sinem TANKOq Uzmantn gorugu doirultusunda biz mahkemeye velayet bagvurusu yapryoruz. Ama yerlegtirecek kurum bulamryoruz. Belki yeni organizasyonlar gerekiyor. AV. HALir $nuin - KAYSER ennosu Koruyucu aile muessesesini kullanabiliyor musunuz? Ya da evlat edindirme kumunu kullanmayr dugunuyor musunuz? sinem TANKOC Bu gocuklar suga kangan qocuklar. DUgUnUn ki bunlan koruyucu aile kabul eder mi? Bu konuda gahgryoruz bu bizim ilk hedeflerimizdendi ama gu anda bir gahgma yok. TegekkUr ederim. -Ht

102 6z-ce oen'in rnarivet ALANLARI SUNAN : AV. NUYAN SAV - 6Z.CE DER KURUCU UYCS Hepiniz hog geldiniz. Size direnci evimizden bahsetmek istiyorum.nevin Hanrm di,in konugurken evimizden biraz bahsetmigti. l2 sene 6nce bagladrirmtz bu proje Oz-Ge Der'in dolmasrna neden oldu.ben 50 senelik bir avukatrm. Kendimi emekliye sevk edip daha sonra ne yapabilirim diye dugundum. lslahevlerinden tahliye edilen gocuklar adeta kaprnrn dntine brrakrlryor. Qok eskiden tanrirm Adalet Bakanhirnda gube muduru bir hanrm vardr. Bu hanrm bir ev kiralayalrm rslahevlerinden grkan gocuklan banndrrahm diye 6nerdi bize. Bu ige b6yle bagladrk. $ans yardrm etti.qok krsa bir stire iqinde bir sponsor bu evi bize aldr. BU evin sadece bu amagla kullanrlmasr hususu tapuya gerh edildi. 3 kath bir ev ahndr, ev harap bir durumda idi. Kent Koop'un yardrmr ile evi ucuza aldrk. Mogan Lions ile onanmrnr ve tefrigini yaptrk Evin kapasitesi l0 kigi idi. 199 de bu projeye bagladrk.1993 de hizmete agtrk. Sponsorlar bulduk. Bu gune kadar 100 kadar goculu barrndrrdrk. Universiteyi bitirene kadar o qocuklarr okuttuk Halen de devam ediyor. Qocuk sayrsr az g6rtinebilir ama, gocuklar eiitimlerinin sonuna kadar kahyorlar. 5-6 sene kalan gocuk var. Universiteyi Ankara drgrnda kazanan gocuklara yardrmrmrz devam ediyor, hayatlarrnr kazanana kadar ellerinden tutuyoruz. Qok bagarrh gocuklarrmrz oldu, mutlu evlilikler yaptlar, torunlarrmrz var, yuft dr$rnda gahganlar var. Sanmayrn biz her zaman eve gidiyoruz. Ama onlar biliyorlar ki arkalarrnda onlan seven ve destek olan bir grup var. Bu ev halen Adalet Bakanlrlr, Gama Elitim Vakfr, Mogan Lions KulUbti ve Oz- Ge Der'in ortak imzaladrir bir protokol gergevesinde yi.iri.ittili.iyor. Bu daha 6nce Hollanda'da uygulanmr$ bir pilot proje. KUgUk ev projeleri orada en baganh uygulanan model olmug. Bu modelle gocuklarrn eiitiminin daha baganh olduiu saptanmr$. BUyUk rehabilitasyon merkezleri gok baganh olmamrg, bu nedenle g6nullti dernekler bu kug[ik ev projelerini Ustlenmig. Genqlik evimizde qocuklar evi kendileri idare ediyor, baglannda kimse yok. Evin bir anayasast var, herkesin bu kurallara uymast gerekiyor. Mogan Lions yardtmrna devam ediyor. Gama Egitim Vakfi qocuklarrn eiitim ve giyecek giderlerini kargrlryor.qocuklardan tekrar sug igleyen olmadr. H2- Benim bir bagka 6nerim daha var. lslahevlerinde tiyatro faaliyetleri yaptrrmak.

103 le"" Bu yeni bir bulug defil. 1960'larda yurekli bir savct Ulucanlar'da mahkumlann 'Duvarlann Turgut Ozakman'rn Otesi'ni oynamalanna 6n ayak oldu. Bu tecrubenin gok faydah oldulunu o zaman g6rdtik. Ornek bir qahgma oldu. Gegen yrt aynr geyi Kegi6ren lslahevinde yapma)rr denedik. Hem ktilttir hem de birlikte gallgma uygulamasr. Devlet tiyatrosu y6netmenlerinden Kemal Bagar gegen yrf Tuzlugayrr Toplum Merkezinde okumayazma bilmeyen kadlnlarla'bozkr genlili adtr bir oyun sahneledi. inanrlmaz bir bagan kazandr. $imdi onlar TUrkiye'yi dolagryorlar, kadtnlann hayatlan defigti. Biz bu y6netmenle aynt gahgmayr Adalet Bakanhlrnrn izniyle rslahevinde baglattrk Ancak dort ayhk gallgmantn sonunda, idare taraflndan yeterince Onemsenmediii igin gahgma yarlm kaldt. Kegke her cezaevinde bir tiyatro olsa da insanlar birlikte ig yapmayt 6irense. Tabii bunun igin kurumlarrn istekli olmasr gerekiyor. Destek bizden. Her turlu yardrmr sunabiliriz. Bir ikinci gahgmamrz daha oldu Oz-Ge Der olarak gegen yrl. Genglerbirliii kulgbu rslahevindeki futbola merakh qocuklara her hafta bir hoca ve saha tahsis etri, bu qahgma halen devam ediyor. Qocuklar iqin futbol qok 6nemli. Bu tur spor faaliyetleri gocuklann yarattcrhirnr besliyor. Sizlerle bu deneyimlerimizi paylagmaktan mutluluk duydum. TegekkUr ederim. -tt3

104 E": esri ein FruruMLU CeNCiN izlrnifrleni Oncelikle saygryla selamlar, qahgmalannrzda bagan, yeni yrlda mutluluklar dilerim. Hepinizin bildigi lizere Ulkenin gelecelini gocuklar ve gengler belirlemektedir. Eiitimden uzak bir genglilin getireceli geyleri dtigiinmek bile istemiyorum. Ulkenin geleceli gocuklarrn etindeyse ve gocuklar her gi.in batakhfa itiliyorsa gu an Turkiye'nin en btiyuk derdi bu delil mi? En buyuk derc bu delilse n"i Aurrp" birliii yasalan mt, ekonomi mi? Kayrtlara bakldllr zaman cezaevine giren gocuklann aile ya$anfislnln olumsuz oldulu g6rulmektedir. Anne baba ayl ya$amaktadtr. Aile yagantsl iyi olup da cezaevine giren gocuklar da var. istisnalar kaideyi bozmuyor. Aileler tarafindan gocula gerekli elitim verilmiyor. Sonunda gocuk kendini sokakta, her turlu pislilin iginde hatta cezaevinde buluyor. yaprlmasl gereken ise gocuk cezaevine girmeden lslah edilmesi ve efitilmesidir. Ne neyi dofuracak? Fitili gizliden gizliye yanan bombalarrn oyktisu onceden bilinmelidir. Einstein'rn bir s6zunti tekrar etmek istiyorum: insanlara, ozellikle gocuklara yapilacak en buyi'ik iyilik, onlan asil iglerle ufragormaktrr, giderek hepsini asillegtirmektir. Krsacasl gocuk cezaevine girdikten sonra onu kurtarmaya topluma kazandrrmaya gafrsacairmtza, onu cezaevine iten etkenlerden uzaklagtrrmak daha akllltca bir davranrgtrr. 36 ayhk bir mahkumiyet surecim var. Bunun l6 ayrnr kapah cezaevinde gegirdim. Kapalt cezaevlerine dair deneyimlerimi arzetmek istiyorum. Sug igleyerek ve)'a iglemeyerek hasbelkader cezaevinb girmig bir goculun psikolojisi altust olmaktadrr. Kapah cezaevleri qocu$a higbir gekilde gelecek haztrlamamaktadrr. Aksine gocuiun gelecelini karartmaktadrr. Okula giden okulundan, ige giden iginden olmaktadlr. Cezaevine giren bir insanrn hayata dair butun umutla' yok olmaktadrr. $ikayetim sug igleyeni cezaevine atana defil, cezaevinde umutsuz, sevgisiz, eiitimsiz brrakanlaradtr. $unu unutmayahm ki her 6zgtir insan bir kader mahkumu adayrdrr. Her salhkh insan bir engelli adayrdrr. Onemli olan di.igmek deiil dugtuiu yerden kalkabilmektir. Cezaevinden grkan gocuk kaldrg yerden hayauna devam ediyor. Onun hayatrna gekil vermek yetkililerin g6revi delil mi? Cezaevine atmak bir g6rev. Ona sdyleyecek bir gey yok. Ona sevli vermek, e!itmek bir g6rev deiil mi? Suqlamak, firlatp atmak. Bunu herkes ya abilir. Onemli olan tutmak, yticeltmek, kurtarmaktrr. KugUmsemek insanr en can alcr yerinden vurur. Agairlayrcr bir bakg, gergekten 6ldurucu bir darbedir. Mahkumiyetimin 20 ayrnr gegirdilim izmir Qocuk lslahevi bu konuda tizerine dugen vazifeleri tam anlamryla yerine getirmeyi hedefleyen bir kurumdur. Her il4

105 E""' ne sugtan girerse girsin, goculun istikbalini hazrrlamak, ciddi manada eiitmek ve topluma kazandrrmak iqin gahgmalan vardrr. lslahevinde hukumlti olup da okula, derse, ige giden, Universiteye giden birgok arkadagrmtz bulunmaktadrr. Bunlann yanrnda rslahevinin igerisinde birgok qalrgma sahast bulunmaktadrr. Marangoz, demirhane, boyahane gibi sanat atdlyeleri bulunmaktadrr. Bir hiikumlunun rslahevinde ya da drganda sanat 6lrenmesini sallamak, topluma kazandtrmak okumaslnt ve elitimini sallamaktan daha iyi ne olabilir? yagrndaki htiktimlulerin b6yle yerlerde banndrnlmalan, elitilmeleri gerekmektedir. Bunlann yant stra lslahevindeki yagam kogullarr, cezaevlerine g6re gok daha iyidir. lslahevlerinde fiziki y6nden de rahatltk s6z konusu. Annelere, babalara ve bi.itun yetkililere sesleniyorum. Her bire), bu konuda g6revlidir. Sadece Oz-Ge Der, Qocuklara Yeniden Ozgi.irluk VaHr, Adalet Bakanhir deiil. Qocuklara sahip grkrn. Tegekki.ir ederim. AV. CEM I CeilrnG Siz hem kapah kurumda hem rslahevinde kaldrnrz. Bize rslahevindeki topluma yeniden kazandrrma imkanlanndan s6z ettiniz. Kapah cezaevlerinde tutuklulara neler yaprlabilir g6zlemlerinize g6re? Sadece ig anlamrnda deiil. lslahevindeki yetkililerin sizlere bakrg agtst, g6rduitinuz saygrnhlq en aandan insan onuruna yaklglr davranrglar ile kapah cezaevlerindeki g6revlilerin davranrglarr arasrndaki farkr anlatabilir misiniz? GENq Yaprlan faaliyetler var. Sanat Oirenmesine dair. Bagarr elde edileceiini zannetmiyorum. Oradaki insan hayata dair umudunu yitirmig durumda. lslahevlerindeki personel, mtidur, mudtir yardrmcrsr, psikolog, 6iretmen, infaz koruma memurlan, oradakilere insan g6zuyle bakryor, insan iligkilerinin farkrnda. Cezaevinde bu yok. l6 ay yagadrm orada. Sanki bir insan deiil de bir obje brrakmrglar oraya, yemelini ver, suyunu ver, barrnmasrnr saila. Bagka bir gey yok. Yagamak sadece bu mu? Personel kapah cezaevinde tutukluya olumlu bakmryor. Psikoloiik eiitim vermiyor. AV. ALi ULUSOY Oncelikle sizi kutluyorum. Konugmanrzda dzguvenli bir bireyin sergilediii tavn gdrdum. Topluma herkese g6rev di,igtuiunu s6ylediniz. Siz oralan yagamtg bir birey olarak, size dugen g6rev nedir? Bundan sonra cezaevine dugen arkadaglanmrza ya da topluma bir toplum 6nderi olmaya haztr mtstntz? Kendinizle yuzlegip, olumlu y6ndeki birikimlerinizi kullanma konusunda k'endinize nastl bir gdrev veriyorsunuz? - I t5

106 GENq Qekinseydim, utansaydrm, buraya gelmezdim. Her ne g6revim varsa yapmaya haztrtm. Bir tane gocuk bile bataklrktan kurtarsam bu benim bog durmadrlrm anlamtna gelir. G6revim cezaevine gelen insanlarr kurtarmak defil, bu ikinci, liqtincu slrada bir g6rev, onu girmeden 6nce kurtarmak. CELAL iruni Bize kapalt cezaevindeki bir gununtizu, sabahtan akgama kadar anlasr mrsrnrz? GENC Sabah kalkryoruz, kahvaltr, temizlik, ondan sonra herkes kendi kabuluna gekilir. Kitap okumak isteyen kitap okur, televizyon izler, muzik dinler. Bir insanrn 6zgtir yagayabileceii olanaklar, bagka bir gey yok Kurslar verildi, kuafdrltik kursu, fayans kursu gibi. Ama bunlann faydah oldulunu dtigunmu)rorum. Oradaki tutuklulara okuma Yazma kursu da verildi. Yalnrz okuma yazma6lrenen gok az. Qocuk okuma Yazma Oirenmek istemiyor. Qunkti buyi.iklere guvenmiyor. Qocula kargr sevgiyle bir yaklagrm yok. EMRAH KIRIMSOY Kuruma girerkenki kigi ile kurumdan grkarkenki kigi arasrndaki farkr bizimle paylagrr mtslntzl Kurumdaykein en gok 6zlemini gektiliniz konular neydi? GENC Qocuk olumlu veya olumsuz deiigebilir. Bu kiginin kendisine ba!h. Bazr geylerden ders almak ondan sonraki hayatrnda daha temkinli olmak olumludur. Oraya girip de daha pis gekilde grkanlar da var. Mesela cezaevleri sug konusunda bir eiitim yeri. Qocuk cezaevine giriyor A sugunu biliyor, grkarken Z suguna kadar her suqu direniyor. Bdylesi de var. Ama sokaktaki pislilin iginden girip tertemiz grkanlar da var. En gok 6zlemini duyduium gey OzgUrltik, bir de aile. Ben cezaevine girdilimde drgarrdaki arkadag olapnr sildim. Arkadagrn bana faydasr yok, ki bir gocuk aitesinden gok arkadaglartna 6nem verir. Ben anneme babama kargl ilgi gostermiyordum. Arkadaglarrm daha deierliydi, drgarrsr daha deferliydi. l6- l9 yag arasr en gtizel gailanmr, kanrmrn en hrzh aktrlr zamantan cezaevinde geqirdim. YUNUS EMRE AYNA Ben de medeni cesaretinden dolayr gok tegekkur ederim. Qok mutlu oldum sizi dinlemekten. Qtinkti biz diier cezaevlerinde gocuklarla birebir de gorugttik. Burada sizi izlerken, kelimelerinin grkrg tonu, mimiklerinin ifadesi, hepsi o 36 ayrn yanslmast, bunu gok net g6rebiliyorum. Bunu etegtiri anlamrnda s6ylemiyorum u6-

107 E"'" ama serr bir ifadeniz var, neflik anlamtnda sdyluyorum, gegmigten getirdiiiniz yagantrlarrn verdili yolunlukla bu gekilde, belki toplumsal olarak belki bireysel olarak bir ofkeniivar.-bunu da g6ze alarak, gelecefe ait dtigtinceleriniz, yapmak istedikleriniz nelerdir? GENq Her geyden 6nce gelece$e dair umutluyum. 36 ay da geqirsem, 100 ay da gegirsem umudumu kagrracak delilim. izmir Qocuk lslahevi bana ailemden 6nce en buyuk desteli veren kurumdur. Aile ancak manevi destek verir, bagka destek veremez. izmir islahevi beni hayata kazandrrdr. Bana sanat 6!retti. Aggrhk lizerine elitim aldrm. lslahevinde kaldrlrm 20 ayrn l5 ayr drgarrda geqti. Sabah 7'de qrktr-m, akgam lg'da geldim. BUtUn gun toplum igerisinde gahgtrm. Yantmda higbir gekilde memur buiunmadr. Tek bagrma grkttm, tek bagrma geldim. Bana bir deier verildilini hissedince, sanat olrenmem sallanrnca kendimi kabul ettim. DUgtUiUm yerden defil, dugtulum yerden gok ilerden devam etmeye bagladrm. TegekkUr ederim. u7

108 ADANA SOKAK 9OCUKLARI DERNEG TAAI YCTIERi sunan : riliz yaldtz - DERNEK TEMsit_cisi Hepiniz hog geldiniz. Size dernelimizin kurulug amacr ve gelecekte yapacalr proielerden ktsaca bahsetmek istiyorum. Adana Sokak Qocuklarr Derne!i nie yrlrnda kuruldu. Ashnda 6Z-Ct DER gibi, gok ksa sure 6nce kurulmasrna iagmen bi.iyuk geyler yaptt. 200 kadar kayrth goculumuz var. Qok azr, ancak %yu ahyordu. Her geye, ama akltntza gelecek her geye ihtiyacr olan gocuklarla ige "gitit bagladrk, ailelerine ulaguk. Aileler gocuklarr drgarrda gahgurmaya gok kararliydrlar. Onlara qocuklarrntn hem elitim allp hem de gahgmalalnr surdurebilecekterini anfattrk. Adana Ticaret ve Sanayi Odalanndan yardlm atdrk Okul kayrttarrn. yapurdrk. ilk okula hig gitmemig ama l3- l4 )ragrna gelmig gocuklanmrzr grrakhk egiiimine kayrt ettirerek hem elitimlerini, hem de uygulamah olarak belli ig yerlerinde galrgmalannr sailadrk Kolay delil takibi gerekiyor. Bu gocuklarrn sayrsr kadar vardt. Kazandt$mlz gocuklar var. Bazen umutsuzlufa kaprlyorduk. Fakat hig brkmadan galtgtnca, oftaya grkan Ornekleri topluma g6sterince o gocuklar iqin de bir liderlik oluguyor. Yani arkasrndan surukledili gocuklarda oluguyor Bize yerel ydnetimler de destek veriyor. Valilifin, Buytikgehir Betediyesinin ve Emniyet Miidurli.iiU Qocuk $ubesinin katkrlan ile onlarrn da kendi guruplarrndaki gocuklarryla 'Sokaktan Lige' isminde bir futbol turnuvast yaptyoruz.qok ciddi antamda ilgi 96rdU. Qocuklar,o higbir gekilde disipline edilmesi mi.imkun olmayan gocuklar, malzeme gantalarryla, buttin o hevesleriyle kendilerine deger verildilini hissettirince bazr geyleri ortaya koyabiliyorlar. Devamh gelmeye bagladrlar. Bu qocuklar onlara turnuva boyunca verdiiimiz 5-10 YTL'lik harghklarla, ailenin onlardan bekledili gi.inluk 2-3 YTL geliri de fazlasryla sallamrg olduk. Valilik buna gok 6nem veriyor. Ellerinde daha Onceden verileri vardr, ama proie anlamrnda hayata gegirilmemig geylerdi. $imdi birlikte gahgryoruz. Onlar da bizimle birlikte aln galgm1annda bulunuyorlar. Dernek etkinliklerimizin boyutu giderek buyuyor. Mesela buna paralel olarak sokakta ya$ayan ve galtgan gocuklarr mtza, meslek ve ig edindirme amagh kapsamh bir proje haztrlayarak, Avrupa Birlifine hibe igin bag vurduk Bu yrl ilk kez gocuklarrmtzr bagka illerde yaz tatiline g6nderdik. Bizim imkanlanmrz yok. I t8 -

109 TE" Bunu da 96yle safladrk. Spor it t'ttidurlulu ile i9 birlili yaptrk. Qok iyi kargrladrlar. Mesela her yrl bir hafta istedilimiz sayda gocufumuzu, yurdumuzun gegitli yerlerine, hem sosyallegme hem kulturel amaglt, deiigik illerden gelen gocuklarla birfikte g6nderdik. Bunu her yrl yapryoruz. Cok 6nemli, yanstmalarrnt da g6ru- YOruz. Dernelimizde haftada altr gun yemek veriliyor. Bunu haytrsever Adanahlarrn yardrmr ile yapryorduk. Daha sonra Valilile s6ylediiimizde, Valilik bize altr gun 6!le yemeli gondermeye bagladr. Her 6!len Adana'daki sokak gocuklarr bilirler ki, orda yemek var, herkes gelir yemelini yer. Cumartesi gunleri de Derneiin kendi gabasr ile hazrlanan yemekler vardrr, hatta artan yiyeceklerini evlerine g6tururler. Bu yrl okula kaydeairdilimiz gocuklar go'i buldu. Bunlann l7'si hig okula gitmedi, fakat dilerleri dtizenli olarak gidiyorlar. Ailelerin bazrlarryla ir:tibat igindeyiz. Ailelere ulagmak oldukga zor. Qocuklar iqin zaten her gun rehberlik anlamrnda hocalanm E var. Qocuk evine dondulu zaman ertesi gtin aynr geliyor. Madde balrmhsl olanlar var, tedavi ettiriyoruz. Qocuk iki ay sonra yine baghyor qunku babasr da kullanryor. Bunun iginde 6ncelikle ailelerin rehabilite edilmesigin gok kapsamh proje haztrlanryor. lg ailelere, aile planlamaslna dayanlyor. Biz Adanah olarak gok ganshyrz. BUyUk destek alryoruz. Hem akademisyenlerden hem de Qukurova Universitesinin ona ballr kurumlanndan. Ozellikle Valilik ve BUytikgehir Belediyesi kaprlarrnr bize sonuna kadar aqmrg durumdalar. Biz de devamh proje Uretiyor ve qok ciddi anlamda gahgmalar yapryoruz. Uyelerimizin misyon, vizyon ve kariyer sahibi olmastnt da Onemsiyoruz. Universitede bir genglik grubu olugturduk Bizi internetten ve baslndan izleyen genqler gahgmalanmrza katrlarak buyuk destek verdiler ve bir proie hazrrladrlar. Hazrrladrklarr bilgisayar elitimi projesiyle AB'den fon aldrlar. Bu gahgmalarr g6ren diier dernekler de Universite ile iligki kurmaya basladrlar. Oz-Ge Der'in Adana'da duzenlediii galrgma yemeiinde cezaevi ydneticileri slkntllannr anlattrlar. Daha sonra cezaevi y6neticileriyle bir toplantr yaptrk. Qocuklarla y6nelik konferans duzenledik. Qocuklardan mesleki anlamda taleplerini sorduk. $u anda iligkimiz devam ediyor. Bazr elitim kurslan planlandr. Qocuklara faydah olabilmek iqin hepimizin pedagoji formasyonuna sahip olmamrz gerektiiini dugunerekurum personelini de kapsayan bir eiitim programt planhyoruz. Yakrn bir gef ecekte qahgmaya baglayacalrz. Bu anlamda Oz-Ge Der bize kapryr agtr. TegekkUr ederim. -H9

110 E": ADALET BAKANUGI'NIN c6zerimi ALTTNDA BULUNAN gocuklara v6xelir ein sivil- TopLUM galtgmasl "EG TSEL, sportif, SANATSAL ve sosyau errixlirlen pro;esi" sunantar: EMRAH KtRtMSOy - yenioen TUR{iVe.9OCUKLARA OZGURLUK VAKFI va$ar gavdar - DosrLAR DAyANtgMA ornne6i ANKARA gueesi ESSS Projesinin Genel Amacr gocuklann geligimlerinin olumsuz bir bigimde etkilemesini 6nlemek ve onlara ydnelik bakm, g6zetme ve iyilegtirme programlanna gegitlilik kazandrrmaksr. ESSS'in Alt Amaglarr; - Qocuklara ydnelik farkh yagam deneyimleri kazandlrmak ( katrltm, ozguven ve kendine sa)rgt olugturma, amag edindirme, potansiyelin farklna varma), - Kapalr kurumlarda g6nullu qahgmalann yayglnlagmasrnr sallamak, - Qocuklarla gahgan g6nullulere yonelik bir elitim paketi hazrrlamak, - Kurumlarda bulunan gocuklarrn tespit edilen ihtiyaqlann temini edilmesini sailamak, - Kurumlarrn toplumla btitunlegmelerine katkrda bulunmak, - Diier illerde bulunan kurumlarda uygulanabilir bir model otugturmaktrr. ESSS'in Temel Varsaytmr araq olarak gerqeklegtirilen etkinliklerin sonucunda qocuk ve genqlerin; kendilerinifade eden ve rantyan; ilgi ve becerileri hakknda bilgisi olan; ilgi duyduiu alanda kendisini geligtirmeye yonelen ve ya$amr hakkrnda gergekqi kararlar veren bireyler olarak toplumsal yagama katrlmalanna destek olunabileceiidir. ilkeler - Qahgmalann qocuk merkezli olmast - ihtiyaglardan yola grkrlarak yaptlandrrrlmasr, - Etkinliklerin kattltmcr, paylagrmcr, geffaf, egitlikqi ve tarafsrz olmasr, - Qocuiun temel hak ve OzgtirlUkleri, mahremiyet, sayglnhk, kendi segimini kendi yapma ve kapasitesini sonuna kadar kullanma hakkrnr kullanabilmesinin sailanmast, t20 -

111 - Qoculun iqerisinde bulundulu 6zel kogullarrn g6z 6nUnde tutulmastdtr. ESSS Ne Zamandrr UYgulanryor? E""- Proje, 2000 $ubat ayndan itibaren Ankara Elmada! Qocuk Tutukevi'nde ve 200 ytlndan itibaren de "d6nem d6nem" Ankara Qocuk lslahevi'nde, Adalet Bakanirlrnrn onayr ve Bakanhlrn Ceza ve Tevkifevleri Genel Mudurluii.i Qocuk Efitim, G6zetim ve iyilegtirme igleri $ubesinin desteli ve dantgmanlrirnda ytiri.itulmektedir. Etkinlikler ilk d6rt d6nemde 6, daha sonra 3 ayhk d6nemler halinde haftada bir veya iki gun diizenli olarak kurumlarda yurtitulmugtur. Projenin yurutuctisu TUrkiye Qocuklara Yeniden OzgUrliik Vakfr, ana destekqisi ise Dosdar Dayanlgma Derneiidir. Hedef kitle ve hedef kitlenin bulundulu ortamrn genel iizellikleri Birincil hedef kitle, Adalet Bakanhlrnrn gdzetimi alunda bulunan l2- l8 yaglarr araslndaki gocuklardlr. Bu qocuklar kurumlann turune ve yaplslna g6re kurum igerisinde farkh bir yerlegim g6stermektedirler. Qocuk tutukevleri, kapalr kurumlardtr. Buradaki gocuklar haklannda bir hukum verilene kadar, hir rvlusu olan g- l8 kigilik yatakhanelerde barrnmaktadrrlar. Qocuk lslahevleri ise aqtk kurumlardtr. Buradaki gocuklar haklarlnda verilen hi.ikiim suresi bitene kadar, 6- l0 kigilik odalarda bartnmakta ve gun igerisinde akademik veya mesleki elitim ve ig nedeniyle kurum drgrnda bulunabilmektedirler. ikincil hedef kitle ise gocuklarla gahgan personel ve g6nullu kigiler ile toplum kaynaklarrdrr. Qocuklara yiinelik tretman hizmetleri Kurum idaresi taraflndan organize edilen; okuma-yazma kurslarl, aqtk ilk6!- retim ve agrk lise kurslan, gegitli beceri ve meslek kurslan, kurumlarln fizikel 6zef liklerine g6re bazt yaratrcr qalrgmatolyelerinde (seramik, ebru vb.) sanatsal ve sosyal kurslar, sportif etkinlikler vb., tretman hizmederi, Sivil toplum kuruluglarr (Ozgi.irlUfi.inden Yoksun Genqlerle Dayanrgma Derne!i, Semiha $akir Vakfr, Yargr Mensuplart Dayantgma Derneii, TUrkiye Egitim Gontilltileri Vakfr, Sevda Cenap And MUzik VaKr, Alman Sosyal Etkinlikler Derne-!i, Ankara Fotolraf Sanatgrlan Derneli vb.) taraflndan qocuklarrn temel ihtiyaglarrnr kargrlama, genlik ve moral organizasyonlarr ve elitim seminerleri duzenleme, qocuk ve genglerin Urettili Urtinlerin sergilenmesini saflama, saihk muayeneleri organize etme gibi gahgmalar surdurmektedir. - t2l

112 ESSS Agamalarr Hazrrltk Agamasl - Kurum gallganlart ve gocuklann geri bildirimleri dofrultusunda qocuklarrn ilgi ve ihtiyaglarrnrn belirlenmesi, - Qocuklarrn ilgi ve ihtiyaglanna ydnelik etkinliklerin belirlenmesi ve bu etkinliklerin gerqeklegtirilmesine efitici, malzeme, ulagrm vb konularda destek verecek kigi ve kurumrarra iletigim kurulmasr, - Proiede g6rev almak isteyen gdntilltilerin bilgilendirilmesi ve segimi, - Segilen gdnulli.ilerden kuruma girig igin gerekli onayrn alrnabilmesi igin gerekli belgelerin toplanmasl, - Projede g6rev alacak g6ni.illi.i kigilere y6nelik; kurum iginde surdurulecek gallgmalarda ilke ve kurallar, iletigim, ergenlik psikolojisi v.b konularda oryantas)ron toplantlsr gerqeklegtirilmesi, - Oryantasyon toplanust sonunda proje kapsamrnda gahgacak ekibin ve gahgma programrnrn hazrrlanmasr, - Qahgma Programr ve ekip Uyeleri adrna kuruma girig igin gerekli iglemlerin tamamlanmasr. Uygulama Agamasl - Qahgma Programr dolrultusunda etkinliklerin gergeklegtirilmesi, - Adalet Bakanhir C.T.G.M. Qocuk Elitim, Gozetim ve iyilegtirme igleri $ubesi danlgmanhlrnda ve kurum personelinin katrhmryla en az ayda bir olmak Uzere izleme ve yeniden yaprlandrrma toptantrlan duzenlenmesi, - Etkinlikler slrastnda gocuklarrn yaptrlr tirunlerin sergilenmesi. Sonlandtrma Agamasr - Adalet Bakanhlr C.T.G.M. Qocuk Efitim, Gozetim ve iyilegtirme igleri $ubesi danlgmanhlrnda ve kurum personelinin kaslrmryla proje deferlendirme toplantlsr yaprlmasr, - gallgmalartn yanh hale getirilmesi ve bir sonraki gahgma d6nemi iqin 6n hazrl I klann gergeklegtirilmesidir. Projenin Sonuglan - Kurumlarda kalan gocuklann gegitli yagam deneyimleri kazanmalarr ve qegitli insanlarla tantgmalarr sallanmrgur. - Kapah kurumlarda gdnullti galrgmalarn yayglnlagmasrnr sallanmrgrr. t22 -

113 E"* Qocuklarla gahgan g6nulli.ilere y6nelik bir elitim paketi olugturulmu$tur. Kamu kurumlan ve sivil toptum kuruluglan arastnda igbirliii ve eggudum sailanmrgtrr. Diler illerde bulunan kurumlarda da uygulanabilir bir model olugturulmu$tur. giin ve EDEB YAT AT9LYESiNE KATILAN gocuklara SORULAN SORULAR VE YANITLARI Elmada! Qocuk Tutukevi'nde bir giinii nastl gegiriyorsunuz? -sabahkalklyorum,saytmveriyorum.topo)'nuyorum,voltaauyorum,h ta igi bir gi.in g6rti9 yapryorum. - Kahvaltrmr yaprp, bir sigara yakartm, top oynayq gay igerim, g6revlerimi yapryorum, Sah gunleri g6rug yapryorum, Pergembe gunu telefon g6rugmesi yapryorum. - Kahvaltr yaptrktan sonra kendimi geligtirecek kitap okuyorum. Oglen yemelinden sonra namaz krhp, akgama kadar kendimi eilendirecek islerle ufragryorum. Akgam yemelinden sonra temizlik yapryoruz. Sah gunleri g6ruglerimiz var, gelen hocalanmrz sayesinde Pazar gunleri eileniyoruz. - Sabah saytmt verdikten sonra kahvaltr yapryorum, temizlik yaplyoruz, sonra oyunlar o)rnuyoruz. Canrm srklrnca kendimi ellendirecek igler bulmaya gafugiyorum. Sah gtinlerini ve aqrk g6rtigleri dort g6zle bekleyerek zamantmr gegirmeye gahgtyorum. - Her gunku geyleri yaptyorum, bu hayattan srkrldrm. - Sabah kalkp sinirli bir gekilde dugunuyorum, sonra temizliiimi yapryorum. Oturunca gene bir dugunce beni bunaltryor. Ve sonra akhmr dailtmam igin kitap okuyorum. Arkadaglarla voleybol oynuyorum, tabii biraz da olsa can srkrnttmt alryor. En gok neyin eksiklilini hissediyorsunuz, neyi iizliiyorsunuz? - OzgUrlUk, ailemi ve arkadaglanmt. - En gok ailemi ve niganhmr 6zlUyorum. - Annemi ve memleketimi 6zlUyorum, aileme kavugmak istiyorum. - Her geyi dzluyorum, en gok ailemi ve akrabalanmt. Arkadaglarlml, gahgtrlrm yerleri, k6yumu, daflan, igimi, her geyi...onlartn higbiri olmadrir igin kimseyle derdimi, iizunttimu veya mutlululumu payla$amryorum. Bu ytiz- - t23

114 le": t24 - den Allah'tan bagka kimsem yok, bekliyorum. - Burada en qok 6zlediiim gey eski hayatrm. Ve gene akh olanrn yanrnda, haksrzrn kargrstnda mucadeletmeyi 6zledim. - Ailemi, arkadaglanmr, gezip dolagmayr 6zledim. - Annemi, babaml, k6peiimi 6zledim. - Ailemi, drganyr, arkadaglanmr, igimi, yemekleri dzluyorum. - Doyasl)'a Sezmek, bol bol yemek istiyorum. Ailemi, arkadaglarrmt beni sevenleri ve Ozellikle yeienimi 6zledim. Qocuk cezaevlerinde neler defigmeli? - Bobrek yemek istiyorum. OzgtirlUlUmU istiyorum. Yemek olmasa da olur, yeter ki ailemi g6reyim. - Sayrmlar kalksrn, uyku gelsin. - Uyku serbest olsun, yemekler etli grksrn. - MUgahade kalksrn. - Uykunun serbest olmasrnt, akgam sayrmtnrn daha geg olmaslnr, kapah 96- ruglerin daha uzun olmastnt ve agrk gdruglere kardeglerimizin de ahnmasrnr istiyoruz. - Egitim istiyoruz. Yemekler de gok azve tuzsuz. - BuyUklerin de bu cezaevinde kalmasrnr isterdim. Dolru duzgtin tsrnmak istiyoruz, slcak suyun uzun sure akmasrnr istiyoruz. Krzarmrg yumurtalr sucuk istiyoruz. - Gttndtiz uyumak istiyoruz. - Hig memnun deiilim, az ekmek veriliyor. Yemeklerin duzgun grkmasrnr, srcak sq/un duzenli akmasrnr istiyorum. - Bilgisayar kursu istiyorum. - Egitim ve kardeglerimi agrk g6rugte g6rmek istiyorum. - Gardiyanlarrn btraz daha anlayrglr olmasrnr ve berber istiyoruz. Kurumdan glktlirnda neler yapacaksrn? - Buradan grkabilirsem, ige girip gahgacalrm. - Her geyden elimi gekip bir i9 sahibi olacafrm. - Askere gideceiim ve yarm kalan igimi tamamlayacafrm.

115 E"" - Buradan grklncailemle daha iyi anlagmaya gahgacairm. Qahgacaitm, gtkmayr umut ediyorum. - Bilmiyorum ne yapacairmr, insan garesiz kahnca ne yapacailnl bilemez. - Buradan grktrlrmda TUrk devleti bir gencini daha kaybettiii igin karanhk iglere d6nmeyi planlryorum. - Buradan qrknca, buraya geri geleceiimi di,igtinmuyorum. - Aileme kavugacalrm ve mudu olacairm. Evde sabah kahvaltrsrnr gok 6zledim ve gok iyi bir hayatrm olacairnr dugunuyorum. - Turkiye'nin mafrasr olacairm. - Ailem beni evlendirmeyi dugunuyor ama ben kendi sevdiiim krzla evlenecelim, sevdilim kzla evlenip mudu bir yuva kuracaitm, bir ig bulup gallgacailm. - Berberlik mesleiimi devam ettirmeyi ve bir diikkan aemayr dtigunuyorum. Arkadag gevremi brrakp, evimi gegindireceiim. - Eski iglerimi brrakrp, bir ig bulacairm. - Okuluma devam edip, ig bulacairm. - Evimden igime, igimden evime gideceiim, birisinin bir iinesine bile dokunmayacairm. - Babamrn elini 6ptip, bir daha onlartn s6zunden grkmayacairm. - Allah ksmet eder de buradan grkarsam, nerede ne kadar bakkal varsa hepsini soyacairm. - BUIUn tekel bayilerindeki butun igkileri satrn alacairm, evleneceiim. - Taten okul hayatrm bitti, bir ig bulup qahgacairm. - Ben buradan hig grkamayacairm igin, hig di.iglinmuyorum. 54 yn ceza aldrm. - Bilmiyorum ne yapacairmr, insan garesiz kahnca ne yapacaf,r bilinmez. - Yemek istiyorum, dtikkanda kalacairm. TCYOV'nin giintillii gahgmalannr nasrl delerlendiriyorsunuz? - Cok guzel vakit gegiriyoruz, daha srk olsa daha iyi olur. - Hocalann, vakfrn bizi burada yalnz brrakmamasr gok guzel, ama daha srk gelsinler. - Pazar gunlerinin gelmesini iple gekiyoruz. Bu qahgmalarrn bize gok faydasr - t25

116 E: oluyor. Bizimle konuguyorlar ve bize moral veriyorlar. Hocalanmrzdan gok memnunuz. Qahgmalarrn devam etmesinistiyoruz. - En qok resim dersini seviyorum, gunku hayal gi.icume ve bana ilham veri- Yor. - Vakfin gahgmalannrn yararh oldulunu di.iguni.iyorum. Qahgmalar ellendirici ve vakit gegirici olduklan igin guzeller. En gok hocalarrn getirdili oyunlan seviyorum. - Oyunlar vaktimizin gabuk gegmesini, giirler becerilerimizin geligmesini saihyor. - Hem vakit geqiriyoruz hem de bilgi sahibi oluyoruz. Daha srk olmasrnr isti- Yoruz. - Bu gahgmalar bana da qahganlara da qok gi.izellikatryor. Bana biraz da olsa gocukluiumu hafirlauyorlar ve biraz da olsa rahathyorum. Bu gahgmalann slklagmasrnl gok istiyorum. Drgandaki insanlaraya da arkadaglannrza ne sciylemek istersiniz? - Bizim kuruma gelip bizlerle vakit gegirin, hepiniz Allaha emanet olun..buradao maytbenistemedim.bizihorg6rmeyin.kimsebiziki'igumsem sin. - Kimse cahillik yaptp da cezaevine girmesin. Bize hor g6zle bakmayn, bizi drglamayln. - Qocuklarlntzt koruyun, kimi seviyorlarsa kargr getmeyin, herkesin sevdifiyle mutlu bir yuva kurmastnl istiyorum. - iyi bir ders aldrm, drgan grknca hayaun tadrnr grkaracafrm. - Drgarrdaki insanlara s6yleyecek higbir gey yok. Sloganrmtz "Yeniden 6zgi.ir, yeniden gocuk!" ilginiz igin tegekktir ederiz

117 KAYSERI CANSUYU PLATFORMU E"" sunan : AV. nalir ganin - KAYsEni ganosu Biz Kayseri Barosu Qocuk Haklarr Komisyonu olarak 2002 yrhndan beri faaliyetimizi yurutuyoruz. Qocuk ihmal ve istismarr Uzerine bugune kadar bir takrm faaliyetferimiz s6z konusu oldu. Ancak OZ-CI DER Kayseri'yi ziyaret edene kadar bizim cezaevinde kalan tutuklu gocuklara iligkin herhangi bir qahgmamz bugune kadar olmamlgu. Cezaevini ziyaret etmemigtik. Cezaevindeki gocuklann iginde bulunduiu kogullar nelerdi, bu hususta higbir bilgimiz yoktu. Hatta Serap Hanrmrn, yani cezaevinde bir psikotolun oldulundan dahi haberimiz yok idi. Oz- Ge Der ile beraber cezaevini ziyaret ettikten sonra burada 2 gundur bahsedilen sorunfarrn agair yukan 7" 90'\ %100'ti cezaevinde de mevcuttu. Ancak, bunun yanrnda bizim ilgimizi qeken, gocuklar avukatlannr tanrmryordu. Ozellikle cezaevindeki kogullar gerqekten gok kotu idi. Qocuklarrn yatacaklarr yataklan yoktu. Bazrlarranza tizerinde yatryorlardr. Bunun yanrnda haklannr da bilmiyorlardr. $unu fark ettik, E tipi cezaevi olmasr hasebiyle Adalet Bakanhirnrn cezaevine aktanlan butgesinden en son yararlandrnlan grup qocuklardl. Oz-Ge Der'in ziyareti akgamr, bize bir sunum yaptr. Kendimize 6zgi.i il bazrnda bir grubumuz vardr, ancak neler yapabilirdik, bir grkg noktasr arryorduk. Safolsun, Celal Bey'in sivil bir inisiyatif fikrini biz gok benimsedik. Ve 'Cansuyu Pladormu' isminde bir platform olugturmaya karar verdik. Amactmrzt da sivil toplum 6rgUderiyle, kamu kurumlan arasrnda, qocuk sugluluiunun 6nlenmesinde iletigim, igbirliii ve koordinasyonu sailamak olarak belirledik. Hem bu platformun ilk ig olmasr, hem de cezaevi kogullarrnr insani standartlara getirme agtstndan, ilk 6nce cezaevinin fiziki kogullannr iyilegtirmek ve ilimizde de bir noktada igbirliii ktilturtinti geligtirmek adrna bir galrgma igine girdik. Bu amagla da ilk 6nce kadrn dernekleri, Ttirk Anneler Derneii ve Ttirk Kadrnlar Birliii Kayseri $ubesiyle irtibata geqtik. Akabinde Kayseri Barosundan yine bir takrm taleplerimiz oldu. Buyukgehir Belediyesi Genel Sekreterini ziyarete gittik. Bu agamada BUyUkgehir Belediyesi qocuk koiugunun, dershane krsmrntn, hamam, dug yerlerinin ingaat iglerini, seramiklerini, karo, dolap gibi yaprm iglerini tistlendi. Kayseri Barosu, gocuk koiuglanna buzdolabr, televizyon temin etti. Ayrrca qocuklarr nevresim, yatak gibi ihtiyaglannr kargrladr. Kadrn Dernekleri de masa, sandalye gibi benzeri ihtiyaglarr kargrladr. Bunun drgrnda kalan ihtiyaqlar ise saiolsunlar, cezaevi y6netimi tarafrndan kargrlandr. Bu qahgma igerisine girip, kurumlarla da belli bir igbirliii yiiruttukqe, BUyUkgehir Belediyesi 6zellikle hinterland iqerisinde kalan bir ilge cezaevinin 6zellikle qocuk tutukevi olarak tahsisi halinde, - t27

118 E: burantn oda sistemine dayanan tanzimini, ingaat iglerini tamamen Ustlenecefini, aynca ulaglm hizmetlerini kargrlayacairnt vaat etti. Bunun Uzerine bagsavcr ile g6- rugttik. Bagsavct bu hususta gerekli girigimleri baglattr. En klsa zamanda bir netice almayr planhyoruz. Bu, igin kolay ksmt idi.yine 5 ay kadar ulragtrk ama Bundan sonra, ozellikle tutukevi olmast hasebiyle, kendine 6zgU eiitim programrnda bir takrm farkhhklar olugturuyor. Bu sebepten, 6nUmtizdeki hafta burayr gocuklar kullanmaya baglayacaklar. itrtlyag tespiti yapma)rr planlryoruz. Akabinde de Oncelikle cezaevinde gdrev alan sosyal gahgmacr veya psikologlarrn kendilerine 6zgU bir gahgma )rapmastnl, haftada bir gun olmak uzere, bizim de onlara destek vermemizi planlryoruz. Qocuk komisyonunda da tutuklu gocuklara iligkin bir alt grup olugturduk. Burada bir liste olugturmak suretiyle haftanrn bir gununu gocuklarla birlikte gegirmeyi planhyoruz. Belediye konservatuan ve i.iniversiteden gdnulluler talep ettik, onlarda olumlu kargrladtlar, 6nUmtizdeki haftalarda baglayacalrz. Ben bu gahgmalar esnastnda eksikliklerimizi g6rme frrsafinr sallamasr, aynca bize fikir vermesi, rgtk tutmasr sebebi ile Oz-Ge Der'e gok tegekkur ediyorum. Hepinize gergekten gok tegekkurler

119 E"" oa sonsoz Sunan : AV. TURKAY ASMA - t29

120 E",* En son konugmacl en gansstz konugmacrdrr. Ama gok vaktiniz almayaca' frm.hepiniz ile birlikte bir delerlendirme yapmak istiyorum. Once iyi ki varsrnrz diyorum. QUnku bu proje gerqekten sizlerin katkrlarr ile bu gune geldi. Ben aynr zamanda OZ-GE Der'in hem kurucusu hem bir Uyesiyim. Biz bu projeyi yaparken, bi.itun bu geligmeleri kafamrzda tasarladrk ama kendi barom dahil hiqbirinizin onayrnr almadrk. Dedik ki Ankara Barosu var bu igte ama, Ankara Barosu yetmez dedik. Nereler lazrm? ButUn barolar. Qtinkii bu bir kez olacak bir ig defildi. Bu kapr aqrlmahydr ve sizler o kaprdan girmeliydiniz. Biz de baro olarak baglarken sadece qocuklann yargrlama a$amastndaki sorunlarl ile ilgileniyorduk. Yargrlama bittili anda avukat olarak gorevimizin bittiiini diigtinuyorduk. Ama baro olarak, projeye destek verip biraz ciddi bir inceleme yaplnca' asrl oradaki gocufun bize gereksinimi oldulunu di.igundtik. Ve infaz hukuku konusunda higbir gey bilmedilimizi farkeaik. Oturduk uzun uzadrya tnfaz hukuku gaftgtlk. Ondan sonra brogurleri hazrrladrk. Neydi haklan, neydi sorumluluklart, bunlar ne kadar uygutanryordu? Cezaevine giren gocuk neyle kargllagacaktl? Sadece hazrrhk a$amasr mrydr mesele? infaz hukukunda yok muydu birtakrm haklan, onlan 6irendik, galtgflk, gittik. Giderken qok umutlu defildik. QUnkU bazr barolarda sadece g6nullu bir iki arkadag bizimle geliyordu. Y6netimde olanlann b6yle bir rahathir vardrr ya, butun barotarda da o rahath$r g6rtiyorduk. Kimi baro sahip grkryordu, kimi baro sadece orada gahgmrg bir iki kigiyi bizim yanrmrza veriyordu. Ama biz g6rduk ki, bir iki kigi bile bize yetebilir, ve bu gi.ine geldik. Hepiniz cezaevinin kaptstnt a9trnlz. Bizimle birlikte girdiniz oraya. Ne yaptlk biz? OnUnUzde ulusal ve uluslararasr sozlegmeler var, ve arttk son yasal ve anayasal deligikliklerle bu s6zlegmeler uyulmasr zorunlu olan kurallar. Ama biz hala tutuklu qocuklanmtzt, hukiimlulerle ve en zor, en k6ti.i kogullarda turuyoruz. Ve bunu hep beraber seyrediyoruz. Barolar seyrediyor, Bakanhklar seyrediyor, hakim ve savcrlar seyrediyor, toplum seyrediyor. Oysa biz onlara en buyuk k6tulugu orada tutmakla yapryoruz. Peki bunu yaparken ne yapmamlz gerekiyor diye hig duguntiyor muyuz? Kim ne yapmahydr? Adalet Bakantrltndan geten arkadagrm gocuklan anlasrken TCK'ya takrlan gocuklar dedi. Bir bakahm yasal mevzuata. TCK'ya takrlan gocuklara biz hogg6ru g6stermek zorundayz. Nedir gocuk yargrlamasrnrn temeli... ver elini bana, oraya girmende benim de payrm var, gel buradan birlik de grkalrm demek deiil midir? Peki bir de bakahm TCK'ya buyuklerden kimler taklmrg? Ne diyor 2253 sayrh yasanrn 44. maddesi? Diyor ki: devlet, bu yasanrn yurtir- Itile girmesini takip eden l0 yrl iqinde, qocuklarrn suqa itilmemesigin her turlu - l3l

121 E": arastf rmay YaPar, kurumlan kurar, gocuk mahkemelerini Ttirkiye geneline yayar. Gdzedm evleri a9ar. Kapah merkezler aqar. Qocuk tutukevleri yapar. Hangisini yapo bu devletl Bu 44. madde ile yasamanrn yurutmeye verdilig6revdi. Ytirutme bunu yapmazken en azlndan g6revi kotuye kullanmak, gorevi inmal sugu nedeniyle TCK'ya sizce takrlmadr mrl Peki cezaevlerinde cismani dayak yoktur, cismani ceza yoktur. Bu benim infaz hukukumda da var, y6netmelilimde de var. Oradaki qocuklara 'size bir tokat bife vuramazlar'dediiimizaman butun gocuklarrn bize gulerek bakgrnr, bizimle birlikte kurumlara giren butun arkadaglanmtz g6rdtiler. Ve arkasrndan da bize yaian mesajlart, oradaki kotu muamele mesajlannr hepimiz aldrk Peki burada hiq TCK'ya takrlan kimse yok muydul Ben bizi kutluyorum. Neden kutluyorum? Ozellikle avukat arkadaglarrmr qok kutluyorum. QLinku biz kurumlara girdilimiz zaman herkes bizi elegtirdi, sizin avukadarrnrz hiq qahgmryor, siz sadece sistemi tamamltyorsunuz. Ustelik bana igkence yaprlmadrftnln, haklarrmrn kullanrldrfrnln, resmi imzah kanru durumundastnlz mesailan verdiler. Hiq birine itiraz etmedik.yalnrz biz defil, sizden gelen avukat arkadaglarlmlz da itiraz etmediler. H"p bagrmrzr 6nUmtize efdik. Evet hakhstnrz, biz gideceliz kurumlarrmrz ile g6rugecefiz, hatalarrm,.r gid"r"cefiz dedik. Ama d[in konugan doktor arkada$rma % 99 oranrnda doktorlar suglanryor dediiim zaman, aynen bir kamu g6revlisinin cevabrnt aldrk. Dedi ki... araggrmak laztm. Neyi arattrrmak lazrm? Once goculun dolru s6yle.difini kabul edeceksin. Once kendini aragttracakstn, kendi gahgmanr aragtrracaksrn. Argk Ttirkiye qocula yaptlan, insana yaprlan kotu muameleyi delil, kotu muamele yaprldrgi iddiasrnr arassrmahdrr. Bu da bir TCK'ya takrlmak defil midirl Dolayrsryla ben gunu s6ylemek istiyorum. Btz bu projede bagarrh olduk. Ve gok umutsuz baglamamlza ralmen gok baganh olduk. Qunku sizler ucundan tuttunuz. Eier sizler bunun ucundan tutmasaydrnrz, biz giderdik, bir gun-yarrm gun qocuklar anlatrrdrk, grkar gelirdik, ve b.u higbir ige yaram azdt. Bir geye dikkatinizi gekmek istiyorum. Hazrrhk agamasrnda l5 b6lgenin ls'inde de yoiun bir giddet olayrndan s6z edildi. Biz qocuklara, igte sen yakalandrn, gocuk polisi seni sorgulayacak, sorgulayamaz, yanrnd avukatrn olmadan sorgulanamazstn falan gibi bir sunum sistemi uygulamadlk. Senin bir takrm haklaln var, biliyor musunl Hadi kalk bakalrm. Yakalandrn. Karakoldasrn, neydi hakkrnl Ne dendi? Ailene haber verildi mi? Kimlilin soruldu mu? Kaq saat 96z altrnda kaldrnl yemelin getirildi mil Hasta olup olmadrlrn soruldu mul Ve aldrlrmrz cevaplar hep birdin, "Sen ne s6yluyorsun, ben gu kadar 96z altrnda kaldrm, $u kadar dayak yedim, ailet32 -

122 E""' me de haber verilmedi, aq da kaldrm" geklinde idi, ve bu btiyuk goiunlukla b6yle idi. Bu soylemler, bizimle birlikte Bayrampaga Cezaevi'ne giren bir basln mensubu tarafrndan 77 Ekim tarihli Radikal Gazetesinde aynen yanldr. Bu gune kadar da bizi bir Allahrn kulu, bir savcr da arayrp da'ne oluyorl' diye sormadl. Bu Ulke de hani srfrr tolerans vardl igkenceye? gocuklar, hem de bizim geleceiimiz diye qok sevdilimizi balrra qalrra s6yledilimiz qocuklanmrza igkence yaplhyormug, yasalar uygulanmtyormu$. Nereden grkardrnrz bunu, birlikte q6zelim, gelin sorugturallm diyen bir tek savcr kargtmtza grkmadr. Bu da qocuklarrmtzt oraya ukp, g6zumtizu kulairmra onlara kapadrirmlzanlamrna geliyor. Ama kim kapamadr, bizler kapamadrk. Bizler buradayrz. Bizler o cezaevlerine giderken, hig biriniz bir kurug menfaat peginde deiildiniz. Hepiniz mesleiinizi btrakunlz, b[ironuzu blraktlnrz, geldiniz. QUnki.i bir qocuiun elinden tutmak istiyordunuz. Bu bizim meslelimizin bagansrdrr ve bunu hiq kenara atmayallm lutfen. Bu bizim uzman arkadaglanmrzrn bagansrdrr. Sivil toplumun baganstdtr. Kamudaki insantn bakrg aqrsr ile bizim bakrg agrmrzrne kadar farkll olduiunu gok rahat bir gekilde gorebiliyoruz burada. $imdi gerqekten, avukatlar olarak bizi qok yerdiler. Qok da hakhlar. Biz bu duzenin bir pargasr olmamalryz. Ne yapmalryzt Biliyorsunuz en buyuk sorunlanmrzdan biri de gocuklarrmtztn yargrlamaslnln uzun olmasr ve rslahevine gitme olanaklarrnr kaybetmeleri. Krsa vadede onlar igin 6zel bir tutukevi agrlacafrna, kogullannrn iyilegtirileceiine inanmtyorum. Ne istinat mahkemeleri ne de bagka bir gey bu sorunu idzecektir. Bu sorunu yine biz zincir olugturarak g6zebiliriz diye duguntlyorum. Benim size 6nerim, biz bir metin hazrrlayahm, sizlere ulagtralrm, imzalanan bu dilekgeleri Adalet Bakanltil'na, Yargrtay'a, igigleri Bakanhlrnf g6nderelim, hepimizinki oraya yaisrn. Qocuklarln cezaevlerinde gok uzun kalmalan ve hukumlerinin kesinlegmesinin uzamaslnln kusurunun onlara ait olmadrfrnt, gok guzel bir metin ile yine dile getirelim. Bir onerge gekline sokahm. Bir infaz kanunu deiigikliii gekline sokahm ve bunun da bir deligiklik olarak gundeme getirilmesigin Adalet Bakanhirnt, Barolar Birliii kanaltyla zorlayalrm.yani bir baskr grubu olugturahm ki, gocuiun cezaevine girdiii sugu igledili tarih esas ahnsrn. lslahevine gitmesi iqin de, infaz hukukunun tahliye kogullarrndan yararlanabilmesi igin de. QUnkU onu oradabiz tutuyoruz. Bizim sistemimizin iglememesi tutuyor. Onun higbir kusuru yok bunda, bunu gok net bir biqimde anlatalrm. Yine doktorlara yazahm, tabipler odalarrna yazahm. Qok basit bir sistemdir. Qocuk geldili zaman polisi drgarr grkarsrn. Qocuiu soyundursun ve ciddi bir tet33

123 daviden, muayeneden gegirsin. Tabii bunu buyuk igin de yapsalar gok hog olur ama bizim konumuz gocuk. Bu onun gorevidir. Bence bu gorevin yaptlmamasr da TCK'hk bir sugtur. Ama bizim buna gticumuz yetmedili iqin en azlndan bu gorevi yapmalarr igin, bu OrgUtleri harekete geqirelim diyorum. Cezaevlerine gittiiimiz zaman gunu g6zledik Hepiniz gdzlemigsinizdir. Eler o cezaevi y6netimi, gocuk haklart, gocuia nasll davranacall konusunda, goculun i.isttin Yaran konusunda, qocuf,un kashmr konusunda bir elitim almtgsa, qok farkh bir bakrg agrsr sergiliyordu ve orada gocuk mutluydu. Ama y6neticiler bu elitimi almamrgsa gocuk gok mutsuzdu. Bir ikinci dikkatimizi geken nokta da, eler gocuk buytiklere 6zgU cezaevinde ise o zaman sosyal hizmet uzmanlarr, psikologlar, mudtir ve 6lretmen gibi g6- revlilerin hepsi buttin mahkumlara hizmet veriyor. Bunun tek istisnasr Elmada! Qocuk Tutukevi. Dolayrsryla onlara sen zamanrnrn golunu gocula ayrr diyemiyoruz. Bu konuda 6zel bir eiitim al diyemiyoruz. QUnkti gahgma siiresi 8 saat, bu insanlar daha fazla gahgabilecek, daha fazla ihtisaslagabilecek konumda deliller. En azlndan orada bulunan gocuklarrmrz iqin gocuk konusunda uzmanlagmrg bir sosyal hizmet uzmant, bir psikolog Onerelim.Ya da y6netici atanmastnr onerelim diye dugtinuyorum. Dun toplantrda bir arkadagrmrz yeni infaz yasasrnda zoraki olan gahgmayr, g6nullliye gevirdiler dedi. Gdni.illU olmasrnr biz istedik. Qunkii bir geyleri elegtirirken yerine konacak geyi iyi aragtrrmak gerekir. Bizim konugtulumuz onfarca qocuk, yuzlerce gocuk hep gunu s6yluyordu, biz buradaytz, amagstztz. Bizi atmlglar bir k6geye, bir meggale vermiyorlar, yapacafrmrz higbir gey yok. Srkrlryoruz ve birbirimizle uiragtyoruz. Biz onlarr birbiri ile ulragmaktan kur-carmalryrz. Bu gocuklarrn bir meslek 6lrenmeye, bir terapiye, bir treatmana ihtiyacl var. Kayseri'den gelen psikolog arkadagrmrn dedili gibi, elbette ki qoculun da gorugu allnacak. Ve bu tutuklu gocuklanmrz igin de gart HUki.imlii gocuklarrmrzrn bir ksmr tslahevlerinde olduiu igin onlann gok buyuk bir sorunu yok. Ama tutuklu qocuklarrmrzda bu sorun qok daha buyuk olarak g6ruli.iyor. Cezaevlerinin fiziksel kogullarr hig guzel delildi. Kayseri Barosundan arkadaglarlmrztn aktardrklanndan aruk Kayseri'de bu kogullann deligtilini anhyoruz. Bu bizim igin gok buyiik mutluluk. Bu 6rnek barolarla, kurum uzmanlanyla, sivil toplum Orgi.ideriyle igbirliiinin sonucu. Projenin amacr buydu igte, igbirliline y6nlendirmek, gocuk olan her yeri ve kogullannr iyilegtirmek. Ceza infaz Kanununa baktrirnlz zaman der ki; her goculun bir dolabr, temiz bir yatafr, gargafi, nevresimi olacak. Biz hemen hemen higbir cezaevinde bunlan dortdortluk goremedik. Ceza infaz Kanunun istedili biqimde Kayseri'de gergektegtirilmig, dilerim diler tutukevlerinde de bu gerqeklegir

124 E"" Yalnrz bir geyi elegtirmek istiyorum. Kayseri'deki bu deiigimi belgeleyen resimleri, dun Adalet Bakanhlrndan gelen uzman arkadaglartmlza koridorda g6sterdifimizde, ben isterdim ki, Kayseri'den gelen arkadaglarlmlza bir tegekkur etsinler, elinize salhk guzel olmug, bizim amactmtz da bu idi desinler. Ama bu tegekkuru bile alamadrk. QUnki.i bakrg aqrmrz gu, diyorlar ki bu gocuklar bizim maltmlz, seversek de biz severiz, d6versek de biz d6veriz. Ama artrk dunya 6yle defil. Bu gocuklar artrk hepimizin. Biz gdni,ilden yapryoruz, farkmrz bu, iqtenliiimiz bu, bunu, fark ettirmek gerekir. Bastrra basttra, Uzerine gide gide 96zmek ve fark ettirmek gerekir. Cezaevlerinde yagadllrmlz sorunlardan biri, bu bir gunluk g6zlemlerimiz, ama bunu hepimiz qok iyi fark ettik. Qocuklarda egitlik yoktu. Oysa btitun gocuklann egit otmasr gerekiyordu. Niye yoktu egidik? Bir bakryorsunuz bir srnrf mtimessili, kolug mi.imessili falan gibi bir sistem, 6zel suslenmig bir yatak ve o qocuk ile idare arasrnda organik bir ba! kurulmug. Bu gok kotu bir geydi, bunu nasrl duzeltebiliriz, bilemiyorum, ve bu tabii zamanla dtizelebilecek bir konum, biz hala bunu duzeltebilecek bir sistem kafamrzda olugturamadrk Ama kesinlikle bu sistemin d Uzelti I mesi gerekiyor. Fiziksel kogullar bakrmrndan en kotu cezaevi yine Adalet Bakanllirndan gelen arkadagtanmrn garyakuyusu dedili Bayrampaga Cezaeviydi. Gergekten biz oraya girdilimiz zaman inanrlmaz bir sistem ile kargrlagtk. Bir bolumden diier bolume gegerken her defasrnda o qok ayrrntlh makinalardan gegiliyor. Birkag b6lum sonraslnda ula$tt$ntz gocuklarrn kaldrlr kolug kaprlanntn 6nUne, gok garip aslanlartn, )4rrrct hayvanlann yerlegtirileceli gibi kafesler konulmu$. Qocuklar o kafeslerden gegerek koluglara girebiliyorlar. Ve bize anlatrlan, koiug kaprlarrntn anahtarlnln, iki ayn g6revlide oldulu ve o iki g6revli bir araya gelmeden o kapllarrn aqrlamayacait idi. Bunun qocuklar igin qok riskli olabilecefini, Sece biri fenalagsa, bu kaprlarr nasll aqrlabilecefini, gocuklar seslerini o sistemde nasll duyurabileceklerini sordufumuzda, 'ama onlar koiug kaprlannt patlatabiliyorlar' diye bir yanlt aldrk. Nasrl bir gey ise o kolug kaprlarrnr patlatabilmek. Yine koiuglarrn higbirinde qocuklarrn oturabilecekleri sandalyeler, yemek yiyebilecekleri masalar yoktu. Olrendilimize g6re Kayseri bunu gok guzel bir gekilde bagarmtg, ondan 6tUrti tekrar kutluyorum. Bayrampaga'da sistemin yanhghirnt, tesadtifen orada bulunan Bagsavctya da ileailimiz zaman, ilkesine aykn, onlart ayrr bir gekilde 'egitlik turamam' diyebildi bize.yani gocuklar igin bir positif ayrrmcrlr$n olabileceiinin bile farkrnda defiliz. Yani, cezaevi mudurlerimiz de deiil, yoneticilerimiz de deiil, maalesef savctlanmlz da deiil. Di.in bir arkadagrm bir gocuk 6 kez geri gelebiliyor dedi. Onu oraya getiren kogullar farklr kogullar. Higbiri cezaevine tekrar d6nmek istemiyor. Biz bu izleni- - t35

125 mi edindik. Qi.inku cezaevinin kotu bir yer oldulunu gdruyorlar. Sevgiye qok gereksinimleri var. Gittiiimiz ki ufak bir gunluk, yanmgar gtinluk sunumlardr bunlar hep g6zleri rgrltrlr bir gekilde bizi dinlediler. Bize kargr en kuguk terbiyesizlikleri, saygtsrzltklan olmadr. Hep tekrar gelin mesajlarrnr aldrk. Sanki gok onemli bir gey yapmrgrz gibi. Bir de cezaevindeki disiplin sistemi gok garip.zaten gu anda yuri.irlukteki infaz yasasrna bakarsanlz gocuiun hangi suqtan 6ttirU hangi cezay. alacalr belli defil. Bu cezalartn kanuniliii ilkesine tamamen aykrn bir prensip. Ve bunu ydnetim gok iyi kulfanlyor. Cantntn istediiine canrnrn istedili cezayt verebiliyor. Bir de gunu tespit ettik. Dayak bir kere en bag cea,. Qunku o disiplin cezasr da saytlmryor ve onu rahathkla uygulayabiliyorlar. Mugahade cezasr bir kere net bir gekilde var. Bu mugahade deiil, bu oda diyerek, duzeltiliyor. Qocuklann en gok tizuldukleri ceza turlerinden biri de ziyaretgilerinden yasaklanmak. O bana verilen bir ceza delil diyordu, o aileme verilen bir ceza ve bunda gok hakh olduklannr da saptadrk. Bu ceza yeni infaz yasasrnda grkarrldr. Bayrampaga'daki bir olumsuzlulu daha size sunmak istiyorum. Yere kadar kalkanlarr ellerinde, maskeli, robokop askerler, ig denetim de dahil olmak Uzere g6revliler. $imdi kendinizi qocuk yerine koyun. Siz masumsunuz gunku henuz tutuklusunuz. Orada huktimlti gocuk yok, tutuklu qocuklar var. Tekrar Uzerine basa basa s6yluyorum. Bunlar hem anayasamrz, hem uluslararasr sozlegmeler, hem Turk Ceza Kanunu uyannca masum sayrlan kigiler. QunkU beraat edebilirler, grkabilirler. Ama bu gocuklar bu konumdalar ve bu gocuklarr bu kigiler sayrma afrp sayrmdan qrkarryor. Ve oraya dilgtulunuzti dugunun. Diyelim ki, haksrzhk da olabilir, Turk Adalet Sisteminin gok guqlu oldulunu iddia edemeyiz, bir golumuz hukukguyuz, biliyoruz. DUgmUg olabiliriz, tutuklanmts olabiliriz. Ama orada iken ne sanlrslnrz kendinizi, ben dunyay yrkmrgrm buraya gelmigim gibi hissetmez misiniz?ve qocuklann orada hissettikleri tek duygu kantmca oydu. Biz ne imigiz ki d iyebil iyorlard I orada. Qocuklarl hrzla bu ttir kurumlardan qrkartmamtz gerektilini dugunuyorum. Benim soyleyeceklerim bunlar, tekrar iyi ki varsrnrz diyoruz. Bize gug verdiniz. Siz olmasaydrnrz bu proje yurumezdi. Safolun. t36 -

126 E""- EKLER - t37

127 le". EK-I einle$mi$ miuetler ULUSLARARASI gocuk HAKLAnI s6zlesmrsi MADDE : l8 yagrn altrndaki her insan gocuk sayrltr. MADDE 2: Qocuk haklarr aynm yaprlmaksrzrn tum gocuklar igin gegerlidir. MADDE 6 : Ti.im gocuklar temel ya$ama hakkna sahiptir. MADDE l2 : Ttim gocuklar kendisini ilgilendiren konu veya iglemler straslnda serbestge g6rijg bildirme hakkrna sahiptir. MADDE l6 : Qocuklann 6zel ve aile yagantrlanna, onur ve itibarlartna haklz olarak mtidahaledilemez. MADDE lg : Anne-baba goculun yetigtirilmesinde ortak sorumluluk taglr. MADDE l9 : Devlet, tum qocuklarr ailenin veya diler kigilerin k6tii muamele, s6muru, giddet ve ihmaline kargr korur. MADDE 20 : Devlet, ailesi olmayan gocuklarr korumakla ytiki.imludiir. MADDE 24 : Tum gocuklar, saihk ve trbbi bakrm hakkna sahiptir. MADDE 28 Ttim qocuklar, eiitim hakkrna sahiptir. MADDE 29 : Elitim qoculun kigili!i, becerileri, zihinselve fizikselyeteneklerini geligtirmeyi hedefler. MADDE 3 : TUm qocuklar dinlenme, oynama, ktilttirelve sanatsal etkinliklere katlma hakkrna sahiptir. MADDE 32 : Qocuklar, safhfrnr, efitimini, geligmesini tehlikeye atacak iglerde qahgunlamaz. MADDE 33 : Qocuktar, uyugturucu madde kullanrmrndan ve bu maddelerin tiretim ve kagakgrltlrna alet edilmekten korunurlar. Bu maddeleri Uretenler ve gocuklara verenler cezaland trrlrrlar. MADDE 34 : Devlet, gocuklan fuhug ve cinsel somtiri.i ve k6til niyetten korur. MADDE 35 : Devlet, gocuklarrn satllmasr, kagrnlmasr ve fuhuga zorlanmaslnl onlemekle 96revlidir. MADDE 37 : $KENCE VE ozcurt-urren YOKSUN BIMKMA a) Higbir gocuk, igkence veya diler k6tti, insanhk drgr veya agairlayrcr muamele ve cezaya tabi tutulmayacaktrr. b) Higbir gocuk yasadrgr da keyfi biginrde 6zgi.irlUitinden yoksun brrakrlmayacaktrr. Ozgtirltilunden yoksun brraklan her qocuia insancrl ve kendi yag rndaki ki gilerin gereksi ni m leri g6z 6nii nde tutu larak davranr lacaktt r. c) Qoculun kendi yaran gerektirmedikge yetigkinlerden ayrr tutulacaktlr. Olafani]stti durumlar drgrnd ailesi ile yazrgma ve g6ri..igme yoluyla iligki - t39

128 E": kurma hakkrna sahip olacaktlr. d) G6zetim altrnda tutulan gocuia devletge ticretsiz avukat saflanacaktrr. MADDE 40 : QOCUKLARIN YARGILANMAIARI Yasalaraykrr davranan her gocuiun yargrlanmasrnda, yagt, saygrnhlr ve kigilili korunarak topluma yeniden kazandrrma esastna dayah olarak hareket edilir. Bu amagla; a) iglendili tarihte ulusal ya dautuslararasr hukukta yasaklanmamrg eylem veya ihmal nedeniyle cezalandrrrlamaz. b) Hakkrndaki suglama bir mahkeme karan ile kesinlegmedikge masum sayrhr. c) Haklanndaki suglamalardan doirudan dolruya ya da ailesi veya temsilcisi aracrhiryla haberdar edilir. d) Savunmastnt haztrlayrp, savunmasr igin her ti.irlu haktan yararlanrr. (Avukat,dosya 6rneii alma vs. gibi) e) Yetkili, baitmstz, yansrz bir mahkeme 6ntinde adil ve hzh yargllanma hakkr sailanrr. 0 Tantkhk etmeye veya sugu kabule zorlanamaz. d Aleyhindeki tanrklan sorguya gekmek, kendi tanrklannr hazrr bulundurarak egit ve adil bigimde sorgulanmak hakkrna sahiptir. h) Hakknda verilen suglu olduiuna iligkin karann daha i.ist mahkemelerde incelenmesini sailar. i) Yargllamagamasrnda kullanrlan dili anlamamasl halinde parastz gevirmen isteyebilir. i) Kovugturmantn her agamasrnda 6zel hayatrnrn gizlililine tam sayg gosteritmesinisteyebilir. k) Qocuk olmast nedeniyle yalnrzca kendisine uygulanabilir usul kurallan ve yasalartn uygulandr$ 6zel olarak kurulmug Qocuk Mahkemelerinde yargrlantr. Koruma tedbiri, ydnlendirme, g6zetim, danrgmanhk, gafth sahverme, bakm igin yerlegtirme, eiitim ve meslek 6iretme programlan ve diler kurumsat baklm segenekleri gibi duzenlemelerde gocuklann yararrna olacak gekilde sugtan ile orantrlr karar alrnrr. Yasalarrn belirlediii asgari yagrn altrnda ise, ( yagrn altrnda) hakkrnda dava agrlamaz, kovu$turma yaprlamaz. Ancak )'a$tna uygun tedbir uygulanrr. t40 -

129 E""' EK.II cuvenlir rcunulu$larindaki igumler ve HAKLARIN HERHANC ein NEDENLe pouis, JANDARMA, SAVCI YA On Hnrimiru rnnststna ClrrtGlruDA onlarin sana SoMcnGl n$ngtonri sorulann OOGRU CEVAP VERMEN CERET N: - Adrn ve soyadtn, - Anne ve babantn adt, - Doiduiun yer, - Yagrn, - Kaldritn yerin adres ve telefonu. polis, JANDARMA, SAVCI YA DA HAKimiN SANA SOMCAGI ngn- GIonTi SORULARA DOGRU CEVAP VERMEN SEN N YAMRINADIR: - Ailenin yanrnda kalmryorsan, birlikte yagadrirn kigilerin isimleri, - Varsa okulunun adt ve yeri ya da telefonu, - Cah$D/orsan igyerinin adresi ya da telefonu. BU SORULAR DISINDA PoLiS YA DA JANDARMA SANA SoRU so- RAMAZ. SAVcI VE HAK M SNNN OLAYLA ii.cii.i SORU SOMB L N, RNCRI< SEN stem YORSAN BU SORULARA CEVAP VERMEYEB L RSIN. SUSMA HAKKINI KULIANAB L RS N. polis ya DA JANDARMADA YAPILAN i$lemun VE HAKLARIN POL S YA DA JANDARMA: ' Senin UstUnU arayabilir, ' GUvenlilin iqin bazr egyalarlnt bir sure senden alabilir, ' Neden g6z altrnahndrirnr ve haklarlnl san anlafir, ' Avukagnt gairrtr,. Avukatrn yoksa baro taraftndan san avukat g6nderilir,. Senin karakolda olduiunu derhal ailene bildirir, ' Senin yemek su, tuvalet gibi ihtiyaglarrnl kargtlamanl sailar, ' Seni doktora g6turtir. DOKTOR SEN MUAYENEDERKEN: ' Doktorla yalnrz olmaltstntz.. Bir hastalr$n, surekli kullandriln ilag ya da 96z altrna ahndrktan sonra olugan yaralartn, alrrlarrn var ise bunlan doktora s6ylemelisin. AVU KATI N LA GORUSURKEN: - t4l

130 !E":. Kimsenin sizi duymayacair bir yerde yalnzg6rugmelisin.. Avukatln sana haklannt anlagr ve seni savunur.. Yakalandriln saati avukatrna sdylemelisin. ' Avukauna her geyi agrk ve dolru bigimde anlatmahsrn, avukafln senin iznin olmadan bunlan bagkalannanlatamaz. ' Polis ya da iandarma sana k6tu muamele ettiyse ya da ihtiyagtarrnr kargllamadrysa bunlan avukatlna sdylemelisin. ' Baro tarafindan g6nderilen avukat senden ucret isteyemez. ' Avukasn olmadan higbir geyi imzalamamalrsrn eler avukafln yokken sana bir gey imzalatllrrsa, bunu avukaona sdylemelisin. ' olay yerine goturulursen bunlan avukauna anlatmahsrn. ' Avukafin olmadan sana sorulan sorulara cevap vermemelive avukagnrn qafrr lmasr n r istemelisin. ' Polis ya da iandarma seni yakaladrktan sonra en geg 24 saat iginde Savcrhia gdttirecek, y. da ailene teslim edecektir. G DECEK YER N YOKSA;. Ailen ya da yaklnlarrn seni kabul etmiyorsa,. Sana kotu davranllryor ya da giddet uygulanlyorsa,. BUytikler seni sug iglemeye zorlq/orsa,. Gidecek yerin yoksa, bunlarr gekinmeden avukauna, polis ya da jandarmaya soylemelisin. Onlar sana yardrmcr olacakfl r. CUMHUR YET SAVCILIGINDA YAPILAN $LEMLEN VE HAKLARIN Polis ya da iandarma seni Savcrhfa gdtururken, sana kelepge takamaz. Gazetec i I e r fotoirafi n r gekem e z, televizyon c u la r 96 ru ntu n u alamaz. CUMHUR YET SAVCISI;. Dosyanl inceler, gerekirse seni g6rup dinlemek ister. ' Savcl sana soru sormak isterse mutlaka avukaun yanlnda olmahdrr. ' Avukatln gelmeden sorulara cevap vermemelisin. Her hangi bir geyi imzalamamahsln. ' Avukatln geldikten sonra, savcrya kimlik bilgilerini ve adresini dolru olarak s6ylemelisin.. Olayla ilgili diier sorulara cevap vermeyebilirsin. ' Savcl dosyanl okuduktan sonra, sugu tek bagrna igledifini dugunuyorsa 24 saat iginde iglemlerini tamamlar. ' Savcl sugu Ug ve)ra daha gok kigiyle igledilini dugi,inurse ya da gerekli gdrurse, seni en gok 4 gune kadar gozaltrnda tutabilir. t42 -

131 !E""" SAVCT SeNi nilerue reslil't ETMEZSE HRrimr COTOeRECEKT R. NOeerqi sulh ceza HnrcimliGiNoe YAPILAN i$uemmn VE HAK- I.ARIN sulh cezannrimi;. Hakim sana olayla ilgili sorular sorar.. Avukaon yoksa sorulara cevap vermeden avukagnrn gairrlmastnt istemelisin.. Hakime kimlik bilgilerini ve adresini doiru ve tam olarak s6ylemelisin.. Eter istemiyorsan diier sorulara yantt vermeyebilirsin.. Hakimin olayla ilgili sordulu sorulardan istediiine ceyap verebilirsin.. Eler sugun anlam ve sonuglarrnr kavrayabilecek dunumda olmadtirn bir doktor raporuyla tespit edilirse Hakim seni tutuklayamaz.. Tutuklanrrsan ve lg yagrndan buyuk kigilerin yanrna koyulursan buna itiraz etmelisin.. Tutuklansan bile polis ya dajandarma sana kelepge takamaz.. Hakim tutuksuz yargrlanmana karar verirse seni serbest blrakr. YARGTLAMA A$AMASINDA YAPILAN i$lemlen VE HAKLARIN Savcthk seninle ilgili takipsizlik karan vermezse hakkrnda iddianame duzenleyerek dava agar. Yargrlama sonunda mahkeme )tagrnt g6z6nunde bulundurarak sana;. Cezaverebilir. Verdili cezaug yrldan azsaparaya gevirebilir ya da tedbir uygulayabilir.. Tedbir karan verirse seni ailene ya da senden sorumlu kigiye teslim eder. Korunman ve iyi yetigmen iqin yaprlmasr gerekli geyleri onlara anlaflr. Ya da seni bir eiitim kurumuna veya yurda yerlegtirebilir.. Cezayr erteleyebilir. Erteleme suresiginde bagka bir sug iglersen her iki ceza birlikte uygulanrr.. Cezavererek seni rslahevine g6nderebilir

132 EK-ill TUTUKEV VE ISLAHEVLERiNDE KURALLAR VE HAKLARIN TUTU KEV -C EZAEV -I S LAH EVi ' Hakim karar vermeden kimse tutukevine veya cezaevine konulamaz. ' Hakim tutuklanmana karar verirse seni tutukevine gonderir. Sen, ailen veya avu katl n tutu klanm aya itiraz edebi I i rsi n iz. Qocu k tutu kevi ol mayan yerlerde, cezaevlerinin gocuklara aynlan b6lumlerine gonderilirsin. Higbir gekilde l8 yagrndan buyuklerle bir arada kalmana izin verilmez. ' Mahkemen sonuglanrp ceza aldr$n takdirde rslahevine naklin yaprhr. l8 ya$rnr geqtiiinde yasada belirlenen hukumluluk surene ve iyi hale balh olarak 2 yagrnr bitirene kadar rslahevinde kalabirirsin. ' Tutukevi veya cezaevine girigte veya nakilde veya hastaneye sevk durumunda, isteiin Uzerine yetkililer ailene ve)ra g6sterdilin kigiye haber verirler. ' Tutukevi veya cezaevine geligte en qok ug gun sureyle gegici koluga altnrrsrn. ' Gegici koiugta doktor tarafindan mua)'enen ve gerekli agrlann yapllrr. BanYo ),apman sailanrr. ' Gegici koiugta Oiretmen elitim duzeyini kontrol eder. Bir sanasn olup olmadlir sorulur. ' Klymedi egyalann ve paran kurum g6revlileri tarafindan emanete ahnrr ve Paran haftahk olarak ihtiyacrna g6re sana verilir. Diler bir kuruma nakledildiiindegyalann sana geri verilir. ' Mi.idur tarafindan sana, uygulanacak efitim, disiplin kurallan, bilgi alma ve gikayet yollart, hak ve sorumluluklarrn yaztlt ve s6zlu olarak bitairilir. YASAYT$ TARZI ' Durumuna uygun bir koiuga yerlegtirilirsin. Sana bir yatak ve bir dolap verilir. ' Koiuglarda uyanma, ykanma, yemek, elitim, yatma saatleri yoneticiler tarafindan sana bildirilir. ' Yemekler kurum taraftndan verilir, diler ihtiyaglannt kantinden kargrlayabilirsin.. Ylkanma ve ttrag olma ihtiyaglann kargrlanrr. ' Hasta olduiunda doktora muayene olabilir, ihtiyacrna g6re hastaneye sevk edilebilirsin. t44 -

133 E'*. Yagrn ve ceza siiren ne olursa olsun, elitimine kaldrirn yerden devam edebilirsin. Ogretmen, sana uygun elitim Olretim Programlna kaydrnl saflar. Kurum kutuphanesinden yararlanabilirsin.. ihtiyacrn oldufunda, kurum y6neticileri, sosyal hizmet uzmanlart ve psikologlarla g6rugebilirsin. istek ve gikayetlerini kurum mudurune veya yetkiliye, Cumhuriyet Savcrhlrna veya Adalet Bakanhirna her zaman bildirebilirsin.. Kurumlarda tum gocuklara egit iglem yaprhr. Kurum personeli hukumlii ve tutuklularr gahsiglerinde gahgtramaz. Higbir tutuklu veya hukumlu, arkadaglan Uzerinde baskr uygulayamaz.. Gruplagma, elitim ve galtgmalara katllmama, birbiriyle gatrgma yasakflr.. Kumar, igki, uyugturucu yasakur.. Kuruma veya diler gocuklara ait egyalart izinsiz almak ve)'a tahrip etmek yasaktrr.. Kurumun temizliiine dikkat edilir.. Kurum memurlanna itaat zorunludur. oisipl-in KURALLARI. Kurumlarda kaldrlrn surece 6dUl, ceza, tedbir veya iyi hal durumlarlnln tespiti Disiplin Kurulunca yaprlrr.. Kurallara uymadrlrn takdirde disiplin cezasr alabilirsin. Disiplin cezasl verilmeden 6nce savunman altntr, varsa gahit dinlenir.. Kurum muduru gerekli durumlarda, sosyal faaliyetlere katrlma hakknr kaldrrabilir, ig ve gahgma yerini deiigtirebilir, kurumda bagka bir yere nakledebilir. ' Disiplin cezalan, ktnama, ziyaretgi kabulunden men, mektup yazmak ve almaktan men cezalarrdlr. Dilekge yazmak buna dahil deiildir. Ktnama cezasr mudur, diier cezalar disiplin kurulu tarafindan verilir.. Disiplin yonunden gerekli g6rtiltirse rslahevinden kapalr cezaevine nakil yaprlabilir.. Toplu, bedensel, giddet igeren, insanhk drgr veya kuqultucu cezalar verilemez.. Disiplin kurulunca verilen cezaya kargr 24 saat iginde infaz Hakimliline itiraz edebilirsin. - t45

134 HABERLESME ' Gelen ve giden mektup, tazete, kitap, dergi ve paketler kurum g6revlileri tarafindan incelenir ve saknca g6rutmediti takdirde sana teslim edilir ya da'postalanrr. Sakncatrlar gdnderene iade edilir. ' Resmi makamlarayazacalln dilekgeler kurum tara ndan agrlamaz. ' Tiyaretgunu haftada bir gundtir. seni annen, baban, kardeglerin, buyukanne ve btiyukbaban, teyze, hala, amca, dayt, yelenlerin ziyaret edebilirler. Hasta isen doktor izniyle revirde g6rtigebilirsin. Bunun drgrndaki kigifer ve diier zamanlardaziyaret etmek isteyenter, Cumhuriyet Savqstndan izin almahdlr. ' Avukafin seni ziyaretedebilir. Avukatlnla kimsenin duymayacalr gekilde v e yalntz g6rugebil i rsi n. ' Haftada bir kez ailenle telefonda gdrugebilirsin. iziruun ' Hukumluliik suresinin en iv begte birini iyi halle gegirenter anne baba kardeginin 6lUmti veya sel, deprem gibi afet halinde, olaydan itibaren l5 gtin iqinde ma:zeret izni igin bagvurabilirler. ' lslahevlerinde hukumltiluk suresinin en az dortte birini iyi halle gegirenler 3 gunluk 6zel izin igin bagvurabilirler. ' En az 6 ay htiktimluluk suresini gegirenler gartla sahverilmelerinel5 giin kala ig arama iznine bagvurabilirler. TAHLIYE ' Hukiimliiliik karan kesinlegince cumhuriyet Savcrhlr tahliye zamantnl gosteren belge verir. ' Paran' esyan ve kurumda kazanmrg oldulun belgeler sana teslim edilir. ' Bagvurabileceiin ig yerlerine ve yardtm kurumlanna ait bitgiler sana verilir. ' Ailen yoksa ya da korunman gerekiyorsa, itgili kurumlara haber verilir. ' Sen de ekli listedeki kurumlardan yardrm isteyebilirsin. t46 -

135 EK. IV 9U ANDA BURADA OLMASAYDIM... - t47

136

137 4 Il* {ha 'Ifu,n- laa ]"

138 DiLEKLER... 3.,. rtc C 4q-\: g at - l\ d.,'..1 h c C Itli o-\ucr l4\e-n -- ++q-c c'. \ b ej a ^I+,-nu-_ \ * { \a f, '-r esco r.ato-o',a-* )Fu$rn co-z.o qv{ --Cea( nq$e\; -J.o baz'a B 6r -h'. c I ' 9. Alg.o (^ - Jq.e-te. -- lc,'. c)p ee - o -- +ijoc ---- \ o$s ${.n*o --g*-+-o-?--e---- wa C \a / \:ns - Il +\4s= h". rl -$ t, gnc -br4l,r--c-- 2 '.-S. 0ar', g-c- r.^l * +{ * g-od'-,-, rt rtt. B rr q- o5r n. a -- L-.a S, be nl a i +l q - --%-Uo-C- 3-l \^l

139 l t A t ),k 4, p,- b,' 2,.9?p --.q- t - t5t

140 yetkili eini olsan Nevi oe6igrinmer isrenoin...? l-liqb/c'ff Yl '-- t{-l tsetl c,ov- y gitr{ilui brq}st aka yoa,

141 ucu AclK cumlel.er...* BEN... BURAYA cinueogn 6nce... BUMDAN qiktiktan SONM... BUMDA EN sevdigim SEY... BUMDA EN sevmeoigim $EY... KESKE... -zc*l-hu.-*du?"+fi' ;288t-rt s a# -g*fetuna-t\ts,riw-, 2 -B.to-dryordar1)ts.a-Ji.-.#r4 -- J z ug' tt - rc rlls' -b *.-(+s'jry L hef-r*+- a&'l-el5su.j*tr7ega,a t*q 3 E *r. 9 e-1 eld &dt*-soa.a"hag au tud 4gqvio r--q-s-rl cj t,, o r a /54-at - e- Da-[-2---eaz.+* ;n - 6 a 6 * * pn- --4oo 4-'83'Q $'i Sergi-gf--rz-ef <,4q un & otc''qr-a.htlc- <,As-trrt] k )3 u n. I q ---C* s. yf, 1A rb {t=+j J<.r" -U.c-t-cac-a}f I <t - i*>* - " - o [ > el -ODJaza"*,Leti--- *B u r.d a S.e@-<.a* a az--a,tzin;^'-da*- - Auz ar t tt t -t- S- s,. r-u,lasc*a-= * Bu golrymo Dq Dr. Metek CdneCerufl urffionyoplmqtr. - t53

142 Ce / ^t e-*z { n q*,$-< r-ct +<aj, 0,--.oIR-^.. c.lr,.ll*.., -1F* J-. F.*. L>qr^ J^,\.-L - *:. L \<{ft =*:t 6..nsc-.-r c{\-1e-\a=,^...i c- e=\ t _*^ =.--,A'.=a.aaE-<e-5 q*_rrt-., :, s \.ra.\" +_jo=s._ S1,O - r " ALste- hagi Sq.n *\e irls.n^.e--s*5\i1 vr1 ". 4r. 154-