Transkript

1 ELEKTRONİK TİCARET (OSP254) Yazar: Yrd. Doç. Dr. Hakan TUNAHAN S1

2 SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Adapazarı Meslek Yüksekokulu Bu ders içeriğinin basım, yayım ve satış hakları Sakarya Üniversitesi ne aittir. "Uzaktan Öğretim" tekniğine uygun olarak hazırlanan bu ders içeriğinin bütün hakları saklıdır. İlgili kuruluştan izin almadan ders içeriğinin tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayıt veya başka şekillerde çoğaltılamaz, basılamaz ve dağıtılamaz. Copyright 2006 by Sakarya University All rights reserved No part of this course content may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted in any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic, tape or otherwise, without permission in writing from the University. Sürüm 1 Sakarya

3 İnternet: Gelişimi ve Temel Kavramlar I Bu Haftanın Hedefi: Bu Haftanın Materyalleri Bu haftaki dersimizde kullanacağımız bir materyal bulunmamaktadır. Kullanılan semboller Animasyon Soru Veritabanı Bağlantılı Soru Simülasyon Püf Noktası 1

4 Giriş Yaşamımızda bu kadar radikal değişiklikler ortaya çıkaran teknolojik gelişmelerden en önemlisi internet olmuştur. 1. İnternetin Tanımı ve Yaygınlığı Türk Dil Kurumu'nun karşılığında "Genel Ağ" sözünü önerdiği ve İngilizce "International Network" (Uluslararası Bilgi Ağı) kelimesinin kısaltılmışı olan İnterneti; "dünya üzerindeki birbiriyle bağlantılı milyonlarca bilgisayarın veri, ileti ve dosya alış verişi yapmasına olanak sağlayan bilgisayarlar sistemi" olarak tanımlamak mümkündür. İnternetin en önemli işlevi; üretilen her türlü bilginin saklanması, paylaşılması ve kolay erişimidir. Internet teknolojisi yardımıyla bilgiler insanlara kolay, ucuz, hızlı ve güvenli bir şekilde erişebilmektedir. Yaklaşık kırk yıllık bir geçmişi olmasına rağmen internetin insanlık üzerindeki sosyal, kültürel, politik ve ekonomik etkileri inanılmaz ölçüdedir. İnternetin toplumsal bir dönüşümü simgelemesi, internet üzerinden bilgiye ulaşmanın çok hızlı ve çok kolay olmasından kaynaklanmaktadır. Bu suretle sansür, basın yoluyla yanlış bilgilendirme veya gerektiği kadar bilgilendirmeme gibi asimetrik bilgi ortamına alışmış toplumlar, internet sayesinde bilgi toplumuna doğru hızlı bir toplumsal dönüşüm yaşamaktadır. Bu dönüşümün sonuçlarını bugünden görmek çok zordur. Matbaa 15. yüzyılda icat edilmesine rağmen sebep olduğu bilgi devriminin asıl etkileri, 19. yüzyılda Sanayi Devrimi ile ortaya çıkmıştır. İnternetin de bu şekilde bir sıçramaya sebep olması beklenmektedir. İnternetin uzun bir geçmişi olmasına rağmen verimli bir şekilde kullanılmaya başlanması 5-6 yıllık bir süreyi kapsamaktadır. Bu süre içinde internet, 2

5 televizyon ve radyo gibi icatlardan çok daha hızlı bir şekilde yayılmış ve hayatımızın bir parçası olmuştur. (İnternet Ticareti, M. Emre Civelek, Beta Basım-Yayım, 2003, s: 3-4) Aşağıdaki Medya Benimsenme Eğrileri karşılaştırma tablosunda görüldüğü üzere internet, radyonun 38 yılda, televizyonun 13 yılda aldığı yolu 5 yıl gibi bir sürede almıştır. Kaynak: Morgan Stanley Technology Research, 1998 yılı tahmindir. Veriler Amerika Medya Benimsenmesini göstermektedir. İnternetin gelecekteki etkilerini şimdiden tahmin etmek zordur. Fakat tüm üretim süreçlerini, öğrenme yöntemlerini ve toplumsal yaşamın her yönünü değiştireceği kesin gözükmektedir. 2. İnternetin Gelişimi Takip eden kısımda internetin gelişimi, dönemler itibariyle açıklanmış ve internetin bugünkü yapısına kavuşmasına katkıda bulunan yeniliklerle ortaya çıkan internet terminolojisi kutucuklar içerinde açıklanmıştır Dönemi İnternetin Gelişimi İnternet; esas itibariyle II. Dünya Savaşı sonunda ortaya çıkan ve yılları arasında devam eden ABD ve SSCB (Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği) arasındaki soğuk savaşın bir ürünüdür yılında SSCB'nin Sputnik Projesi'ni başarıyla uygulaması ve ilk yapay uyduyu uzaya göndermesi üzerine; ABD, bilim ve teknoloji alanında liderliği ele geçirmek amacıyla, Savunma Bakanlığı'nın bünyesinde 1958 yılında Gelişmiş Araştırma Kurumu olan ARPA (Advanced Research Projects Agency)'yı kurmuştur. Projede; bir nükleer saldırı durumunda dünyanın farklı yerlerindeki ABD askeri üslerinin iletişiminin devam ettirilmesi amaçlanmıştı. Bunun olabilmesi için de kurulacak iletişim ağının tek merkeze bağlı olmaması ve birden çok bağlantıya elverişli olması gerekiyordu. Böylece, bir birimin tahrip olması durumunda diğer birimlerin iletişime devam etmesinin sağlanması amaçlanmıştı. 3

6 1962 yılında küresel olarak bağlanmış bir sistemde, isteyen herkesin, herhangi bir yerden veri ve programlara erişebilmesini ifade eden "Galaktik Ağ" kavramını ilk ortaya atan Amerika'nın en büyük üniversitelerinden biri olan Massachusetts Institute of Technology'de görevli J.C.R. Licklider ARPA'nın bilgisayar araştırma bölümünün başına getirilmiştir. Yapılan çalışmalar sonucunda internetin en önemli unsurlarından biri olan Paket Anahtarlama (Packing - Switching) kavramı geliştirilmiştir. 4

7 1962 yılında ABD Hava Kuvvetleri muhtemel bir nükleer saldırı sonrası uçaklar ve füzeler üzerinde kontrolü sürdürebilecek ve merkezi olmayan bir bilgisayar ağı üzerinde çalışmaya başlamıştır. ARPA'nın desteklediği bu proje ARPANET adını almıştır. Bu arada MIT'de araştırmacı olarak çalışan Lawrance Roberts ile Thomas Merrill, ilk kez 1965 yılında bilgisayarları birbirleri ile "konuşturmayı" başarmışlardır. İki araştırmacı Massachusetts'deki bir TX-2 bilgisayarı ile California'daki bir Q-32 bilgisayarını düşük hızlı bir telefon hattı üzerinden birbirileri ile haberleştirmeyi başarmıştır. Bu deney bilgisayarların birbirileri ile iyi bir şekilde çalışabileceğini ve verilerini paylaşabileceğini göstermiştir. ARPANET çerçevesinde ilk bağlantı 1969 yılında dört merkezle yapılmış ve ana bilgisayarlar arası bağlantılar ile internetin ilk şekli ortaya çıkmıştır. ARPANET'i oluşturan ilk dört merkez University of California (UCLA), Stanford Research Institute (SRI), University of Utah ve son olarak University of California at Santa Barbara (UCSB) olmuştur. Bu ilk bağlantı, bugünkü ile karşılaştırıldığında çok düşük bir hafıza ve hız ile gerçekleştirilmiştir. Kısa süre içerisinde birçok merkezdeki bilgisayarlar ARPANET ağına bağlanmıştır. 5

8 6

9 Bu aşamada internetin altyapısını daha iyi anlayabilmek için önemli iki kavram olan "Host" ve "Protokol" üzerinde durmak gerekmektedir. 7

10 1972 yılı Ekim ayında gerçekleştirilen Uluslararası Bilgisayar İletişim Konferansı'nda ARPANET'in NCP ile başarılı bir gösterimi gerçekleştirilmiştir. Aynı yıl ileride açıklanacak olan "Ağ Üzerinden Bilgisayarlar Arasında Dosya Aktarımı İçin FTP Protokolü"nün çekirdek teknolojisi oluşturulmuştur yılında TCP /IP protokolü NCP Protokolünün yerini almıştır. Dosya Taşınması (FTP) Dosya Taşıma Protokolü (FTP-File Transfer Protocol), internete bağlı bir bilgisayardan diğerine (her iki yönde de) dosya aktarımı yapmak için geliştirilen bir İnternet protokolü ve bu işi yapan uygulama programlarına verilen genel addır. internet üzerinde 1970'li yıllardan bu yana çalışan temel olanaklardan birisi olan FTP, hala en fazla kullanılan ve internet üzerinde en çok trafik yaratan hizmetlerden birisi olma niteliğini korumaktadır. Herkese açık (anonim) servislerde bulunan bilgilerin her geçen gün artması FTP'nin bu özelliğini uzun yıllar koruyacağını göstermektedir. ftp hakkında bilgi almak için tıklayınız (sayfa 15) Yine 1972 yılı içinde elektronik posta ( ) ilk defa ARPANET içinde kullanılmaya başlanmıştır. 8

11 İlk elektronik mesajı gönderen Ray Tomlinson; aynı zamanda adresleri işaretini kullanmaya karar veren kişi olmuştur. Bu arada mektupların alınıp okunduktan sonra cevap yazılabildiği programlar geliştirilirken; ilk kez bilgisayardan bilgisayara elektronik sohbet (chat) yapılmıştır yılında ARPA isim değiştirerek DARPA (Defence Advanced Projects Agency) "Savunmaya Yönelik Gelişmiş Araştırma Kurumu" adını almıştır 'den 1983'e İnternetin Gelişimi 1974 yılında "İnternet" terimi ilk olarak TCP Protokolü konusundaki çalışmalarında Vint Cerf ve Bob Kahn tarafından kullanılmıştır yılında UNIX firması, unix'den unix'e kopyalama - UUCP (Unix to Unix Copy Program) adı verilen bir paket programı geliştirmiştir. Bu program sayesinde iki Unix bilgisayarı arasında internet üzerinden dosya transferi yapılabilir hale gelmiştir yılında UUCP'yi kullanarak USENET haber grubu kurulmuştur. Haber Ağları (USENET-NETNEWS) İnternetin en çok kullanılan unsurlarından Haber Ağları ilk olarak 1979 yılında Kuzey Carolina Üniversitesinde iki yüksek lisans öğrencisinin çalışmalarına dayanmaktadır. Usenet, dünya üzerindeki milyonlarca ağ kullanıcısının çok değişik konularda haberler ve görüşler gönderdiği bir tartışma platformlarıdır. Bu platformlar, konularına göre belirli bir hiyerarşide oluşturulmuş tartışma öbeklerinden (news group, haber grubu) oluşur. Kullanıcı, iletisini, içerik olarak en uygun öbeğe gönderir. Kullanıcıların gönderdiği postalar (haber, değisik konularda yazı vb) Internet için, NNTP (Network News Transfer Protocol) isimli bir internet protokolu kullanılarak iletilir. Bir kişinin gönderdiği ileti (mail, 9

12 posta) hiyerarşik bir yapıda dağıtılır ve dünya üzerinde internet erişimi olan kişiler tarafından bir Usenet Servis sağlayıcısı aracılığı ile okunabilir Ağ Haberleri Haber Gruplarının Ana Başlıkları İçin Tıklayınız. (sayfa 17) Yine 1979 yılında ARPANET'e benzeyen fakat sadece bilgisayar bilimlerine yönelik olarak kullanılacak Bilgisayar Bilimleri Araştırma Ağı - CSNET (Computer Science Research Network) kurulmuş ve 1980 yılında ARPANET ve CSNET bir geçit bilgisayarı (Gateway) vasıtasıyla birbirine bağlanmıştır. Böylece birbirinden bağımsız ağların biraraya gelmesi ile internetin ilk fiziksel uygulaması ortaya çıkmıştır yılında Newyork Şehir Üniversitesi'nde BITNET (Because It's Time For Network- Çünkü Şimdi Ağ Zamanı) adı ile dünyanın en büyük Geniş Alan Ağı (WAN - Wide Area Network) kurulmuştur. Yerel Alan Ağı Teknolojileri,birbirine nispeten yakın olan, genellikle aynı binada yer alan, çok sayıda makineyi birbirine bağlar. Örneğin kitap bilgisi içeren kütüphane terminalleri veya internet cafeler LAN üzerinden bağlantı kurar. LAN' larda temel amaç, aynı yapı içinde kullanılan bilgisayarların bazı donanımları paylaşmasını, ortak çalışma ortamını sağlayarak zamandan tasarruf edilmesi sayesinde bilginin hızlı bir şekilde okunması ve işlenmesini sağlamaktır. Örneğin bir oda içerisinde 10 bilgisayar olduğunu farzedelim. Her bir bilgisayarın sürekli yazıcı kullanması gerekli olması durumunda, eğer ağ ortamı yoksa, bunu ya hepsine ayrı ayrı yazıcı bağlayarak halledersiniz ya da kim doküman çıkaracaksa o kişi dokümanını diskete kaydedip yazıcının bağlı olduğu bilgisayardan çıkış alarak sorunu halleder. Birinci yöntem masraflı iken, ikinci yöntem ise çalışma performansını düşürerek zaman kaybına sebep olmaktadır. Bu sorunu bir ağ kurarak ve yazıcının kullanım sıklığına bağlı olmak kaydıyla ağ'a bağlı bir ya da iki bilgisayara yazıcı kurup, bu yazıcıları da ağdaki diğer bilgisayarların kullanımı için paylaşıma açılabilir. Böylece hem maddi yönden tasarruf sağlanır, hem de çalışma performansı artar. Aşağıdaki şekil, bir yazıcıya bağlanmış bir LAN uygulamasını tasvir etmektedir. 10

13 Şekil: LAN Teknolojisi Buna karşılık Geniş Alan Ağı - WAN (Wide Area Network) Teknolojileri birbirinden kilometrelerce uzakta bulunan nispeten daha az sayıdaki makinayı birbirine bağlar. Örneğin bir şehrin iki ayrı tarafında bulunan iki kütüphane kitap katalog bilgilerini paylaşmak istediklerinde, çoğunlukla WAN teknolojisini kullanırlar. Ya da bir kargo şirketinin Sakarya, İzmir,Ankara şubelerindeki yerel ağlarının birbirbirine bağlanması WAN'ı oluşturur. WAN'lar ile karşılaştırıldığında LAN'lar daha hızlı ve daha güvenilirdirler. Bununla birlikte teknolojide yaşanan gelişmeler, ikisinin arasındaki sınırları bulanıklaştırmaktadır. Fiber Optik Kablolar, LAN teknolojisi ile birbirilerinden onlarca kilometre uzaktaki makineleri birbirine bağlamaya imkan verirken; aynı zamanda WAN'ların hızını ve güvenilirliğini artırmaktadır yılında Wisconsin Üniversitesi bünyesinde ilk Alan adı Sunucusu (Domain Name Server) geliştirilmiş ve 1984 yılında tamamlanmıştır. Bu sayede ağda bulunan bilgisayarlara IP numarasına karşılık gelen akılda kalıcı bir isim verilmesi mümkün olmuştur. 11

14 İnternetin Kullanıcı Tanımlaması İnternete bağlı her bilgisayarın kendine özgü bir adresi bulunmaktadır. Alan Adı Sistemi - Domain Name System (DNS) olarak adlandırılan bu sistemde internet'e bağlı bilgisayarlara ve bilgisayar sistemlerine isimler verilir. Esasında her bir İnternet adresi birbirlerinden noktalarla ayrılmış 4 rakam kümesinden oluşmaktadır. a.b.c.d seklindeki bu numaralara IP (Internet Protocol) numaraları adı verilmektedir. Burada a,b,c ve d; arasında değişen bir tamsayıdır. İnternet bağlantılarında IP adreslerinde yer alan rakamların ezberlenmelerinin zor olması ve karıştırılması nedeniyle kolaylık sağlaması amacıyla basamakların sözcüklerle gösterilmesi yoluna gidilmiştir. Böylece sözcükler, bilgisayara girildiğinde doğru adresi bulan yazılımın geliştirilmesi, internet erişimini daha kolay hale getirmiştir. Örneğin gibi çok basamaklı ve birbirinden farklı rakamlar yerine yazılarak Microsoft sayfalarına ulaşılabilir. Daha önce de ifade edildiği üzere; Alan Adı Sistemi'ne göre, bir alan adı noktalarla ayrılan dört ana bölümden oluşur. Soldan sağa doğru ilk bölüm kullanılan TCP/IP alt protokolünü gösterir. Buna göre, www, ftp, telnet,irc, gopher alanlar anlaşılır. İkinci kısım ilgili bilgisayarın adıdır. Sonraki kısım ise, bilgisayarın bağlı olduğu kurumun hangi türden bir kurum olduğunu gösteren alan adı uzantılarıdır. Alan Adı Sistemi'ne gören sondaki kısaltma ise bilgisayarın bulunduğu ülkeyi göstermektedir. Alan Adları, uluslararası platformda "Jenerik Üst Düzey Alan İsimleri" olarak adlandırılan com, org, net, edu, mil, k12, şeklindeki 7 alan ile, ISO standardına göre oluşturulan, cctld (Country Code Top Level Domain) olarak adlandırılan ülke koduna (uk, us, tr, vb.) göre belirlenmektedir. Alan Adı Sisteminde uzantıları, Tescili ve Türkiye'de Alan Adlarının Haksız Kullanımı ile ilgili Daha Fazla Bilgi İçin Tıklayınız. (sayfa 14) 12

15 Alan Adı Uzantılarının Açıklamaları ve Kullanım Yerleri Alan Adı Açıklama Kullanım yerleri.edu İngilizce'deki Eğitim anlamına gelen "Education" kelimesinin kısaltılmışıdır. Sadece Üniversiteler için kullanılmaktadır. Not: Eğitim kuruluşları için.ac (akademik kuruluş) formatı da kullanılmaktadır..k12 Üniversite Öncesi Eğitim Kuruluşları.com.gov.net.int İngilizce'deki Ticaret anlamına gelen Ticari Kuruluşlar "Commercial" kelimesinin kısaltılmışıdır. İngilizce'deki Hükümet anlamına gelen Kamu Kuruluşları "Government" kelimesinin kısaltılmışıdır. Bilgisayar Ağları İngilizce'deki Uluslararası anlamına gelen anlamına gelen "International" kelimesinin Uluslararası Kuruluşlar kısaltılmışıdır..mil İngilizce'deki Askeri anlamına gelen anlamına Askeri Kuruluşlar gelen "Military" kelimesinin kısaltılmışıdır..org.biz.info.name.pro.museum İngilizce'deki Örgüt anlamına gelen anlamına gelen "Organization" kelimesinin Ticari Olmayan Organizasyonlar kısaltılmışıdır. İngilizce'deki İşletme anlamına gelen anlamına gelen "Business" kelimesinin konuşma diline İş Dünyası yaklaşan ifadesinin kısaltmasıdır. İngilizce'deki Bilgi anlamına gelen "Information" kelimesinin kısaltmasıdır. Genel Kullanım İngilizce'deki İsim anlamına gelen anlamına gelen "Name" kelimesidir. Ad, ikinci ad, soyad, ya da bunların ilk harflerinin herhangi Bireysel Kullanım bir sırada birleştirilmesi, ya da birleştirme işleminde tire(-) sembolünün kullanılması ile oluşturulacak adlarda kullanılmaktadır. İngilizce'deki Profesyonel anlamına gelen anlamına gelen "Professional" kelimesinin Profesyonel Kullanıcılar kısaltmasıdır. İngilizce'deki Müze anlamına gelen anlamına Müzeler gelen "Museum" kelimesinin kısaltmasıdır. 13

16 .Koop İngilizce'deki Kooperatifler anlamına gelen anlamına gelen "Cooperative" kelimesinin Kooperatifler kısaltmasıdır..aero Havacılık ALAN ADLARININ TESCİLİ Yukarıda anlattığımız alan adlarının kiralanması Alan Adı Tescili (Domain Name Registation) olarak adlandırılmaktadır. Bu tescil işlemi konusunda belli kuruluşlar hak sahibidir ve belli uzantılı isimleri verebilir. Halen, Network Solutions Incorporated of Hemdon isimli kuruluş ".com", ".net", ".gov", ve ".edu" alanlarını yönetmektedir. ".mil" alan adı Amerikan Ordusu tarafından, ".int" ise; International Telecommunication Union tarafından yönetilmektedir. Alan adı kaydının, uluslararası sunucular tarafından devreye sokulması saat sürmektedir. Transfer işlemi 72 saat içerisinde tamamlanmaktadır. Ülkemizde ise, Alan Adları ODTÜ'ne bağlı Bilgi İşlem Daire Başkanlığı tarafından yönetilmektedir. ÜLKE KODLARI Alan adlarınının son uzantısı ülke kodlarıdır. Aşağıda Alan adlarında yer alan bazı ülkelerin ülke kodları verilmiştir. İnternet'te Geçerli Olan Coğrafi Kodlar: (Genelde Coğrafi Kod Yoksa ABD Anlaşılır) 14

17 Bazı ülkeler siber haklarını bazı müteşebbislere satmaktadırlar. Örn. ".to" Tonga ülkesinin alan adı uzantısı ve ".cc" Cocos (Keeling) Adalarının alan adı uzantısı iken bugün bunları satın alan işletmelere ait uzantılar haline gelmişlerdir. TÜRKİYE'DE ALAN ADININ BAŞKASI TARAFINDAN HAKSIZ KULLANIMI Alan adının tescilli bir marka ile, tescilli olmayan ama tanınmış bir marka ile, bir şirketin ticari ünvanı ile veya.tr dışındaki bir alan adı ile aynı veya ayırdedilemeyecek derecede aynı olması halinde, alan adı için başvuru yapanların bazı belgelere sahip olmalarının yanısıra alan adı ile kendi markası veya ticaret ünvanında bulunan ibareler arasında aynılık veya önemli ölçüde benzerlik olması aranmaktadır, bu da haksız rekabeti önlemektedir. Alan adına ilişkin bu taleplerde, sunulan belgelerdeki marka ve ticari ünvan gibi "ayırdedici" unsurlar dikkate alınmaktadır. Bu şartı karşılamayan başvurular ise reddilmektedir. Bu krtiterleri taşıyan birden fazla başvuru arasında ise kura çekilerek alan adı tahsisi yapılmaktadır. Eğer verilen alan adı bir başkasının isim veya markasına tecavüz teşkil ediyorsa, hukuki yollara müracaat edilecek, yapılan uyarıya rağmen alan adını kullanmaya devam eden kişiye karşı isim ve marka tecavüzüne veya haksız rekabete (TTK md) dair hükümlere binaen ihtiyati tedbir kararı aldırmak gerekecektir. "Alan Adı korsanlığı" halinde ise ağır para ve hapis cezaları söz konusu olabilecektir. FTP HAKKINDA DAHA İLERİ BİLGİ FTP HAKKINDA DAHA İLERİ BİLGİ FTP yapmak için, bağlanacağımız bilgisayarın İnternet adresini ve bağlanacağımız bilgisayarda ilgili kullanıcı numarası ve şifreyi bilmek gerekir. Tabii bütün bunların yanında, FTP yapabileceğiniz, sizin erişebileceğiniz İnternete erişimi olan bir bilgisayar ve bir FTP istemci (client) programı veya Netscape gibi bir Web tarayıcı program gereklidir. FTP protokolü ile bir başka bilgisayardan bir başka bilgisayara dosya aktarımı yapılırken, o bilgisayar ile etkileşimli -aynı anda- (on-line) bağlantı kurulur ve protokol ile sağlanan bir dizi komutlar yardımıyla iki bilgisayar arasında dosya alma/gönderme işlemleri yapılır. FTP sayesinde bir internet kullanıcısı kişisel bilgisayarına dünyanın herhangi bir yerindeki bilgisayardan dosya çekebilir veya uzaktaki bir noktadan bu kullanıcının bilgisayarına, eğer gerekli ulaşım hakkı verilmişse dosyalar üzerinde işlem yapılabilir. Genel kullanıma yönelik program, dosyalara herkesin erişebilmesi için, internet üzerinde "Anonymous FTP" (Herkese Açık FTP) olarak adlandırılan hizmet kurulmuştur. İnternet üzerindeki Anonim FTP sitelerinde halka açık binlerce dosya kütüphanesi ve arşivleri bulunmaktadır. Bu arşivlerde ücretsiz ulaşılabilecek yüzbinlerce yazılım, raporlar, kitaplar, tezler, resim ve ses dosyaları bulunmaktadır. Bunlar internet kullanıcılarının ellerindeki bilgisayar için gerekli olan bir iletişim yazılımından, yeni bir bilgisayar oyununa kadar uzanan geniş bir yelpazeyi kapsamaktadır. Ağ üzerindeki bir bilgisayardan kendi bilgisayarınıza dosya aktarma işlemine, İndirme (downloading) adı verilir. Bir dosyayı kendi bilgisayarınızdan ağ üzerindeki bir başka bilgisayara aktarma sürecine ise Yükleme (Uploading) denir. 15

18 Türkiyede Alan Alan Adı Uzantılarının Açıklamaları ve Kullanım Yerleri Alan Adı Açıklama Kullanım İçin Gerekli Şartlar.gen.tr.av.tr.bel.tr.pol.tr.web.tr.gen.tr.gen.tr alt (ikinci düzey) alan adı, kişisel ve kurumsal başvurunun yapılabildiği ve "ilk gelen Alan adının tahsisi için belge alır", "alan adı-kuruluş ilişkisi aranmaz" ilkeleri istenmemektedir. ile tahsis yapılan bir alt alan adıdır..av.tr serbest avukatlar, hukuk büroları ve avukatlık ortaklarının kullanılması için açılmış bir alt (ikinci düzey) alan adıdır. Bu alan adının kullanımı Türkiye Barolar Birliği'ne kayıtlı avukatların kullanabileceği biçimde sınırlandırılmıştır. Bu alan adının tahsisi için, alan adını kullanacak avukat ya da hukuk bürosunun Türkiye Barolar Birliği'ne konuyla ilgili imzalı, kaşeli bir belgeyi göndermesi gerekmektedir..bel.tr, il, ilçe ve belde belediye teşkilatlarının Bu alan adının tahsisi için, alan adını kullanması içi açılmış bir alt (ikinci düzey) alan kullanacak belediyenin başkanı adıdır. tarafından İmzalı onay belgesinin '.tr' Bu alan adının kullanımı yalnızca belediye Alan Adı Yönetimi'ne gönderilmesi teşkilatlarının kullanabileceği biçimde gerekmektedir sınırlandırılmıştır..pol.tr emniyet teşkilatının kullanması için Bu alan adının tahsisi için alan adını açılmış bir alt (ikinci düzey) alan adıdır. kullanacak emniyet teşkilatının Emniyet Bu alan adının kullanımı emniyet teşkilatı tüzel Genel Müdürlüğü imzalı kaşeli onay kişilikleri tarafından kullanılabilecek biçimde belgesi göndermesi gerekmektedir. sınırlandırılmıştır..web.tr alt (ikinci düzey) alan adı, kişisel ve kurumsal başvurunun yapılabildiği ve "ilk gelen alır", "alan adı-kuruluş ilişkisi aranmaz" ilkeleri ile tahsis yapılan bir alt alan adıdır. Alan Adı tahsisinde hiçbir belge istenmemektedir..name.tr alt alanı, T.C. vatandaşları ile Kişiler nüfus kayıtlarında geçen kendi ve Türkiye'de yaşayan yabancı kişilerin, kişisel yasal mirasçıları oldukları kişilerin ad kullanımı için açılmış bir alt alandır.. ve/veya soyadları için başvuruda Ad, ikinci ad, soyad, ya da bunların ilk bulunabileceklerdir. harflerinin herhangi bir sırada birleştirilmesi, ya Ayrıca nüfus kayıtlarında geçen.name.tr da birleştirme işleminde tire(-) sembolünün isimlerinden farklı bir isim ile toplumda kullanılması (yetmediği durumlarda tireli ya da genel bir tanınmışlık düzeyine erişmiş tiresiz olarak eklenecek bir sayı) ile olan kişiler, tanınmış ad ve soyadları oluşturulacak adlar kullanılabilecektir.örneğin, için de alan adının kendilerine tahsisi adı Orhan Veli Kanık adlı bir kişi orhan.name.tr, için başvuruda 16

19 veli.name.tr, kanik.name.tr, orhanveli.name.tr bulunabilecekler.(örneğin Kel Mahmut), orhan1.name.tr, orhan-veli.name.tr, Uyuşmazlık, itiraz gibi durumlarda ya vkanik.name.tr, kanik-v.name.tr, o- da ilgili makamlarca gerekli görülmesi ve veli.name.tr vb. şeklinde türetilecek alan adları talep edilmesi durumunda nüfuz cüzdanı alabilecektir., mesleki kimlik belgesi, veraset ilamı gibi belgeler geçerli kabul edilecektir. Alan adı tahsisinin hızla yapılabilmesi için ".tr" Alan Adı Yönetimi veya onun yetkilendirdiği makamlarca başvuru ve tahsisi sırasında belge istenmeyecektir..tel.tr.tel.tr alt alanı, Türkiye'de yaşayan kişi ve kuruluşların, Türkiye'de kullandıkları her türlü telefon numaralarının bağlantılı olduğu alan adlarını tahsis ettirebilmeleri için açılmış bir alan adıdır. Devam Eden Çalışmalar: Doktorlar için.dr.tr açılması ve serbest muhasebeciler içinde benzeri bir alan adı üzerinde çalışma devam ettirilirken net.tr nin kapsamı genişletilmektedir. net.tr şimdiye dek Telekomunikasyon Kurumundan Lisans ya da Genel izin alanlara ayrılmış bir alan adı idi iken kelimenin geniş anlamında internet hizmeti verenler ve interneti büyütmeye yönelik toplumsal proje ve oluşumlara da bu uzantı verilmeye başlanmıştır. 17

20 USENET Usenet yapısı içinde on binlerce haber grubu vardır. Bu haber grupları kısaltılmış kelimeler kullanırlar. Aşağıda görüldüğü gibi, üst seviyede bazı gruplamalar vardır. 18