BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ

Transkript

1 BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ Yöntem Dr. Seher Yalçın Dr. Seher Yalçın 1

2 YÖNTEM Araştırmanın Modeli Evren ve Örneklem Veriler ve Toplanması Verilerin Çözümü ve Yorumu Dr. Seher Yalçın 2

3 Veriler ve Toplanması Araştırmada,? hangi tür (olgusal, yargısal) verilerin,? hangi (insan, belge, diğer) kaynaklardan,? hangi (gözlem, görüşme, yazışma, belgesel tarama) tekniklerle,? hangi araçlarla,? kimlerce ve ne zaman toplandığı, raporda açık seçik belirtilmesi gereken önemli yöntem bilgilerindendir Dr. Seher Yalçın 3

4 Veriler ve Toplanması Veri toplamak için anket, test ve benzeri araçlar kullanılmışsa, bunların amaçlarını, nelerden oluştuklarını, nasıl ve kimlerce geliştirildiklerini, geçerlik ve güvenirliliklerinin bilinip bilinmediğini belirtme işi de bu bölümde yapılır Dr. Seher Yalçın 4

5 Veriler ve Toplanması Ayrıca, sonradan toplanmak üzere verilen (varsa) anket gibi bilgi toplama araçlarıyla bunların sayısı ile bunlardan ne kadarının geri alınabildiği, ne kadarının kullanılabilir durumda olduğu açık seçik raporlaştırılarak araştırma sonuçlarına olabilecek etkileri tartışılır (Karasar, 2000). Verilerin toplanmasıyla ilgili (varsa) araçlar, genellikle eklerde verilir ve yöntem bölümünde de bu durum açıklanır Dr. Seher Yalçın 5

6 Veri Toplama Araçları- Teknikleri- Yöntemleri Anket Görüşme Gözlem Dr. Seher Yalçın 6

7 Anket Yanıtların katılımcılar tarafından kaydedildiği yazılı bir soru listesidir (Atak, 2011/2015). Posta veya telefon gibi iletişim araçlarıyla, sınıflarda grup şeklinde vb uygulanabilir Dr. Seher Yalçın 7

8 Anket Geliştirme Bir anketin geliştirilmesi genelde aşağıda belirtilen aşamalardan oluşmaktadır (Özoğlu, 1993, s. 322): 1. Anketin planlanması a. Araştırmada amaca, kapsama ve değişkenlere göre hangi bilgilerin toplanması gerektiğine karar vermek. b. Anketin uygulama biçimine karar vermek. c. Madde türüne ve yanıtlama biçimine karar vermek Dr. Seher Yalçın 8

9 Anket Geliştirme d. Anket ile bilgi toplanacak grubun niteliklerini saptayarak araştırma ile ilişkilendirmek ve ankete yansıtmak. 2. Anket maddelerinin yazılması 3. Anket maddelerinin düzenlenmesi ve yönergenin yazılması, uzman görüşünün alınması 4. Ön uygulama yapılması ve ön uygulama sonuçlarına göre düzeltme ve düzenlemelerin yapılması 5. Ankete son biçiminin verilmesi, Dr. Seher Yalçın 9

10 Anketin Avantajları (Atak, 2011/2015) Geniş bir örneklem grubu ile çalışmaya fırsat verir. Para, zaman ve insan açısından daha tasarrufludur. Anonimlik sağlar (Katılımcılar ve görüşmeci arasında yüz yüze etkileşim olmadığı için) Dr. Seher Yalçın 10

11 Anketin Dezavantajları Uygulama okur-yazar olan bir çalışma evreni ile sınırlıdır. Yanıt oranı düşüktür. Bireylerin anket sorularını yanlış anlaması yanlış sonuçlara ulaşılmasına neden olur Dr. Seher Yalçın 11

12 Görüşme (Karasar, 2005) Sözlü iletişim yoluyla veri toplama tekniğidir. Uygulanan kuralların katılığına göre ikiye ayrılır: 1. Yapılanmış görüşme 2. Yarı yapılanmış görüşme Dr. Seher Yalçın 12

13 Görüşme (Karasar, 2005) Yapılanmış görüşme, önceden yapılan ve ne tür soruların ne şekilde sorulup hangi verilerin toplanacağını en ayrıntılı biçimde saptayan «görüşme planı»nın aynen uygulandığı bir görüşmedir Dr. Seher Yalçın 13

14 Görüşme (Karasar, 2005) Yapılanmamış görüşme, görüşmeciye büyük hareket ve yargı sebestisi veren, esnek, kişisel görüş ve yargıların kökenlerine inmeyi sağlayan bir görüşme şeklidir Dr. Seher Yalçın 14

15 Avantajları: Derinlemesine bilgi toplamak için yararlıdır. Görüşme yapılan kişiye sorulan sorudaki belirsizlik anında ortadan kaldırılabilir. Görüşmecinin yetersiz bir cevap vermesi durumunda daha fazla ayrıntıya girilebilme avantajı sağlamaktadır Dr. Seher Yalçın 15

16 Dezavantajları: Masraflı ve zaman alır. Görüşmeci özel konularla ilgili konuşulmasından rahatsızlık duyabilir. Araştırmacı yanlılığı söz konusu olabilir. Görüşmecinin görünüşü, ses tonu, soruları ifade etme biçimi yanıtlayıcıyı etkileyebilir Dr. Seher Yalçın 16

17 Gözlem (Büyüköztürk ve diğ., 2011) Gözlem, "araştırmada ihtiyaç duyulan verilerin insan, toplum ya da doğa gibi belli hedeflere odaklanılarak çıplak gözle ya da bir araç kullanılarak izlenmesi suretiyle toplanması sürecidir" Dr. Seher Yalçın 17

18 Yapılandırılmamış Gözlem (Büyüköztürk ve diğ., 2011) Gözlem öncesinde yapılandırılmamıştır. Gözlemciye bilgi toplamada ve kaydetmede özgürlük sağlar Dr. Seher Yalçın 18

19 Yapılandırılmış gözlem (Büyüköztürk ve diğ., 2011) Gözlenecek şeyle ilgili daha iyi bir yapılanma, yönelim ve sistematik bir yaklaşım kullanılmaktadır. Gözlem öncesi bir kodlama sitemi vardır. Güvenirlik ve geçerliğe ulaşmak daha kolaydır Dr. Seher Yalçın 19

20 Katılımlı Gözlem (Atak, 2011/2015) Araştırmacının gözlenmekte olduklarını bilen ya da bilmeyen grubun etkinliklerine, grubun üyeleriyle aynı şekilde katıldığınız durumda gerçekleşir Dr. Seher Yalçın 20

21 Katılımlı Olmayan Gözlem (Atak, 2011/2015) Araştırmacının grubun etkinliklerine dahil olmadığı ancak pasif bir gözlemci olarak etkinliklerini izleyip dinleyerek bunlardan sonuçlar çıkarttığı gözlemdir Dr. Seher Yalçın 21

22 Avantaj ve Dezavantajları (Karasar, 2005) (+) Doğal belirtilerin gözlenmesiyle, daha yansız veri toplama olanağı verir. (-) Uzun süre, para ve iyi yetişmiş gözlemciler gerektirir. (-) Gözlemci yanlılığı söz konusu olabilir Dr. Seher Yalçın 22

23 Verilerin Çözümü ve Yorumlanması Araştırmada kullanılan (varsa) istatistik teknikleri, seçilme gerekçeleriyle birlikte, raporda açıklanmalıdır. Ayrıca işlemlerin elle mi yoksa bilgisayarla mı yapıldığı belirtilerek (varsa) ilgili bilgisayar programına atıfta bulunulmalı ve sonuçların doğruluğunun nasıl denetlendiği belirtilmelidir (Karasar, 2005) Dr. Seher Yalçın 23

24 Süre ve Maliyet Araştırma raporlarında, araştırmanın ne kadar sürede ve hangi tarihlerde yapıldığını ve yaklaşık maliyetinin ne kadar olduğunu bildirmek yararlıdır. Araştırmanın yapıldığı tarihin bilinmesi ise bulguların ne kadar yeni olduğu hakkında okuyucuyu bilgilendireceğinden ayrıca önemlidir (Karasar, 2005) Dr. Seher Yalçın 24

25 BULGULAR VE YORUM Toplanan ham verilerin çeşitli tekniklerle işlenerek çözümlenmesi sonucu bulgular elde edilir. Geçerli bir yorum için, bulguların geçerliği zorunlu, ama yeterli değildir. Çekirgeye atlamasını öğreten bir araştırmacının yorumu bu konuda klasik bir örnektir. Yorum yapılırken, problem bölümünde verilen ilgili kaynaklarla sürekli ilişki kurulmalıdır. Her yorumun geçerlik olasılığı, ilgili kaynakların da yardımıyla açıklanır (Karasar, 2005) Dr. Seher Yalçın 25

26 BULGULAR VE YORUM Bulgular, önceden geliştirilen beklentiler ışığında yorumlanır. Sonuçların beklenmedik yönde çıkması halinde, araştırmacının hatayı, genellikle yöntem sınırlıklarında gösterme eğiliminde olduğu, kendi geliştirip uyguladığı yöntemi şiddetle eleştirdiği, topladığı verilerin geçerlik ve güvenirliğinden büyük ölçüde kuşkuya düştüğü görülmektedir (Karasar, 2005) Dr. Seher Yalçın 26

27 Tartışma Çalışmanın hipotezleri ile ilgili değerlendirme ve yorumlar yapılır. Bu bulguların kuramsal önemi ve sonuçların geçerliği vurgulanır. Tartışma bölümüne çalışmanın hipotezlerini destekleyen ya da desteklemeyen açık ifadelerle başlanmalıdır (Büyüköztürk ve diğer., 2008). Tartışmada aşağıdaki sorulara cevap aranır. Araştırma orijinal problemin çözülmesine ne ve nasıl katkıda bulundu? Araştırmadan ne tür sonuçlar ve kuramsal implikasyonlar çıkarılabilir? (Balcı, 2001) Dr. Seher Yalçın 27

28 ÖDEV- Tez inceleme İncelediğiniz tezin yazarı araştırmanın modelini nasıl tanımlamıştır? Bu tanımlamanın uygun olup olmadığını sebepleriyle tartışın. Amaca uygun mu? İncelediğiniz tezin örneklemi/çalışma grubu nasıl seçilmiştir? Dr. Seher Yalçın 28

29 ÖDEV- Tez inceleme İncelediğiniz tezde veriler hangi ölçme araçlarıyla toplanmıştır? Ölçme araçları amaca uygun mu? Verilerin toplanması aşamasında yapılan işlemlerin uygunluğunu tartışın. Bulgular uygun şekilde yorumlanmış mıdır? Dr. Seher Yalçın 29