TEMİZ & YENİLENEBİLİR ENERJİ

Transkript

1 TEMİZ & YENİLENEBİLİR ENERJİ POTANSİYEL & STRATEJİLERİ İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Kimya Mühendisliği Kulübü 22 Aralık 2010 Dr. Atillâ AKALIN

2 I.GİRİŞ Elektrik Enerjisi Fiyat Oluşum Yapısı Toplumsal Maliyet Analizleri Rüzgar Potansiyeli ve Kullanımları (Dünya, AB, Türkiye) Hidro Potansiyeli ve Kullanımları (Dünya, AB, Türkiye) YEK Hedef, Strateji & Desteklemeleri Sera Gazı Emisyonu ve Çevresel Analizler Yenilenebilir Kaynaklara Yönelik Analizler 2

3 Elektrik Enerji Fiyat ını Oluşturan FAKTÖRLER : * Genel ve Elektrik Enerjisi, Strateji ve Hedefleri * Coğrafyadaki Enerji Kaynak Potansiyeli ve Dağılımı * Mevcut Ekonomi ve Sınaî Yapısı * Ekonomik ve Endüstriyel Gelişme Projeksiyon ve Stratejileri * ÇEVRE KÜLTÜRÜ ve BİLİNCİ * Siyasi Hukuki Bürokratik Yapı * Bilimsel ve Teknolojik Gelişmişlik *. *. *. 3

4 Enerji Kaynak Potansiyelleri [ Yenilenebilir Hedefli ] Dünya ve AB deki Strateji ve Hedefler Çevresel ve Toplumsal Maliyetler Kapasite Kavramı Toplumsal [ Dışsal ] Maliyet ve Reel Maliyet Kavramı Piyasa ve Rekabet Kavramı Yenilenebilir Bazlı bir Projeksiyon ve TOPLUMSAL FAYDA Türkiye Kaynak Yapısına Uzun Vadeli bir Bakış 4

5 I - TOPLUMSAL MALİYET ANALİZLERİ 5

6 Toplumsal Maliyet Kavramı ve Piyasa Etkileri Esasen, bugünkü piyasada, rekabete temel teşkil eden fiyatlar, reel fiyatlar olmaktan çok uzaktır ve sadece görünür değerlerdir. Bu fiyatlar kamu üretim tesisleri için daha da realiteden uzak görünümdedir. Diğer bir deyişle, rekabet fiyatını oluşturması gereken, bazı fiyat komponentleri dikkate alınmamaktadır. Oysa, bugün direkt olarak hissedilmeyen Sosyal Dışa Bağımlılık Dışsal [ External ] Maliyetler den oluşan ; İthal ve Yerli Döviz Kullanımı, NO2, NOx, CO 2, Asitlenme,Ozon Tabakası, Ötrafikasyon, Kanserojen Etkiler, Yerde Ozon oluşumu, Radyoaktif Atıklar, Açık Alan kayıpları, Afet Riskleri, Jeolojik Etkiler, Eser Yapı Malzeme tahribatı, Enerji Kaynakları nın tükenmesi, Flora Etkileri, Küresel Isınma Etkisi, Katı madde Emisyonu, Duman Kirliliği, Ağır Metal Etkilemeleri, Endüstriyel atıklar, Radyoaktivite Açık Alan tahribatları, Göçler, Isıl Kirlenmeler, Görüntü Kirliliği, Enerji Transfer sorunları, DIŞA BAĞIMLILIK, gibi, TOPLUMSAL MALİYET ler mevcuttur. 6

7 Türkiye de, bu konuda veri tabanı oluşmuş değildir ve ciddi bilgi eksikliği yaşanmaktadır. Bu çalışmalar, ancak bu eksikliklerin giderilmesini müteakip, yapılma olanağına kavuşacaktır. Ancak, bu konuda yararlanılabilinecek, Avrupa kaynaklı çok ciddi çalışmalar mevcuttur. Bunlardan, oldukça ciddi bir çalışma olan, European Commission Directorate General of Energy nin yayını V.4 The Environment da Dışsal Maliyetler başlığı altında ; Nükleer Kaynaklı * Enerji Üretiminde 0,2 0,6 eurocent / kwh Doğal Gaz Kaynaklı Enerji Üretiminde 1,0 4,0 eurocent / kwh Kömür Kaynaklı Enerji Üretiminde 2,0 15,0 eurocent / kwh değerleri verilmektedir. Bu tarzdaki çalışmaların en önemlisi, Pearce, D.W Bann C. - Georgiou E. tarafından yapılarak yayınlanmıştır. [ Şekil - 22 ] [ *Nükleer Atıkların yok edilme maliyetleri, ki çok yüksektir, hesaplamalara dahil edilmemiştir. ]

8 8

9 Toplumsal Maliyet ve Piyasa Rekabeti ilişkileri Elektrik Enerjisi Piyasa sistemi, mevcut mevzuat ile oluşan yapılanmada, rekabet için baz teşkil edecek Elektrik Enerjisi Fiyatı, yalnızca İşletme ve Kapasite Bedelleri [vergiler dahil] unsurlardan oluşur tarzda dikkate alınmaktadır. Toplumsal Maliyetler, bu fiyat oluşumu ve sistem argümanlarının dışında kalmaktadır. Oysa sistem [ hesaplama] dışı kalan, yukarıda söz edilen Toplumsal Maliyetler, çok ciddi büyüklükleri ifade edebilmektedir. Bu konuda en tipik misal; Nükleer kaynaklara dayanan Elektrik Enerjisi Üretimi [ortalama olarak] Kapasite ve İşletme Bedelleri olarak, 2-3 eurocent / kwh maliyetle piyasaya girmekte ve rekabete katılmaktadır. Oysa, Nükleer Enerji Tesislerinin ömürleri sonunda sökülmeleri ve Atıklarının yok edilmesi için 8-12 eurocent / kwh mertebesinde oluşacak maliyetler [Toplumsal Maliyetler] söz konusudur. Bu bedel, Elektrik Enerjisi kullanan nesilde, 1-2 nesil sonra ödenecek bir bedel ortaya çıkmaktadır. 9

10 II ELEKTRİK ENERJİSİ FİYAT OLUŞUMU 10

11 II.1 KAPASİTE BEDELİ KAVRAMI 11

12 Elektrik Enerjisi nin [ Transfer Bedelleri, Toplumsal Maliyetler, Karlar ve Vergiler dışında ] Üretim Bedelleri ; Yatırım ile oluşan [ Özkaynak ve Kredi ] Kapasite Bedeli, Enerji Kaynak Maliyeti ve Tesis İşletiminden oluşan, İşletme Bedeli, elemanlarından oluşmaktadır. Kapasite Bedelleri ; Elektrik Enerjisi Satış Fiyatları içinde, veya Bütçeden Kamu Kurumlarını destekleyerek, veya Kullanıcı adına Kamu Kurumlarını borçlandırarak, ya da öteleyerek, veya Diğer bazı metotlarla, ama, her ahvalde, son kullanıcılar tarafından karşılanmıştır ve karşılanmaktadır. Değişen, sadece bu ödemedeki mali ve finansal yapılandırılışıdır. [ Çeşitli kaynaklar için, yıl Geri Ödemeli Kredi Yapısı ile oluşan Kapasite Bedelleri Grafiği, aşağıda verilmektedir ( Şekil 23 ) ]. 12

13 Şekil.24 - Elektrik Enerjisi Maliyet Analizi [ c / kwh ] 7 Kapasite Bedeli 6.18 E.Kaynağı & İşletme Gideri 6 Toplam Enerji Maliyeti AB İşletme Gideri 5,36 5 [ c / kwh ] ,06 3,97 3, ,6 mil. $ ,0 mil. $ , ,2 mil. $ 1.8 1, ,2 mil. $ Periyot 13

14 yıllarını kapsayan Planlı Dönemde, Kapasite Bedeli 3.7 / kwh ve Elektrik Enerjisi Maliyeti 6.2 / kwh civarında hesaplanmaktadır [ Yatırım 5.5 milyar $ / yıl ] yıllarını kapsayan Planlı Dönemde, Kapasite Bedeli 3.1 / kwh ve Elektrik Enerjisi Maliyeti 5.4 / kwh civarında hesaplanmaktadır [ Yatırım 7.8 milyar $ / yıl ] yıllarını kapsayan Planlı Dönemde, Kapasite Bedeli 1.9 / kwh ve Elektrik Enerjisi Maliyeti 4.0 / kwh civarında hesaplanmaktadır [ Yatırım 7.1 milyar $ / yıl ] yıllarını kapsayan Planlı Dönemde, Kapasite Bedeli 1.5 / kwh ve Elektrik Enerjisi Maliyeti 3.5 / kwh civarında hesaplanmaktadır [ Yatırım 6.5 milyar $ / yıl ]. Görüleceği gibi, ülkenin enerjiye dayalı kalkınması tamamlanıncaya kadar [ ki uzunca bir süreyi ifade etmektedir ], Elektrik Enerjisine ciddi miktarda Kapasite Bedeli ödenmesi kaçınılmazdır. Bu nedenler ile, ucuz elektrik enerji söylemi, normal ve rasyonel yollar ile çok zor realize edilebilecek bir söylemdir. Hele bunu, artık Kapasite Bedeli ödemesini yok denecek derecede aza indirmiş, gelişmiş ülkelerdeki Elektrik Enerjisi Fiyatı ile mukayese ederek desteklemeye çalışmak, oldukça aykırı bir yaklaşım görünümündedir. Ortalama İşletme Maliyeti, 1.8 / kwh olarak hesaplanan AB ülkelerinin tüketicisinden, kalkınmasını sürdürmekte olan ülkemiz tüketicisi yaklaşık 3-4 / kwh fazla fiyatı ödemek zorundadır [ Bütçe veya çeşitli kaynaklardan sübvanse edilse dahi, bu gerçek değişmeyecektir ]. 14

15 II. 2 ELEKTRİK ENERJİSİ MALİYET FİYATI OLUŞUMU 15

16 16

17 17

18 Toplumsal Maliyetleri de, bir rekabet unsuru olarak ele alınacak bir Elektrik Piyasası Sistemi, hem daha adil, hem de daha rasyonel olacaktır. Bugün benimsenen rekabet fiyatı oluşum tarzı, deyimde yerinde ise, sanki sanal ve haksız bir rekabet niteliğinde görünmektedir. Toplumsal Maliyetleri içeren, fiyatlanma modeli ile oluşacak, rekabete dayalı bir, Elektrik Piyasası, kullanılan kaynaklar bazında rekabet şansı sıralamasını da ciddi bir biçimde değiştirecektir ( Şekil 25). Daha temiz Enerjiye, daha fazla rekabet şansı tanıyacak böyle bir piyasada, özellikle Yenilenebilir Kaynaklara dayalı [Hidrolik- Rüzgar] Elektrik Üretimi, belki de hiçbir destek ve teşvike ihtiyaç duymaksızın, rekabet edebilir duruma gelebilecektir. 18

19 III. YENİLENEBİLİR KAYNAK POTANSİYELİ 19

20 III.2. HİDROELEKTRİK ENERJİ KAYNAK POTANSİYELİ 20

21 Dünya Hidroelektrik Kaynak Potansiyel Dünya nın Hidroelektrik TEKNİK Kapasitesi 14,653 TWh / yıl olarak hesap edilmektedir, bu kapasitenin % 59,6 sına isabet eden 8,734 TWh / yıl ise EKONOMİK Hidroelektrik Kapasite olarak gösterilmektedir. [ Tablo 4, Şekil 6 ] Ekonomik Hidroelektrik Kapasite nin %34,9 u [ 3,047 TWh / yıl ] halihazırda kullanılmaktadır.[ Bu oran, Avrupa da % 70,5, Kuz.Amerika da % 65,5, Asya da % 24,7, Afrika da ise sadece %11,1 dir.] [ Tablo 4, Şekil 6 ] İnşaa halinde olan ve Planlanmış Kapasiteler, Tablo.6 ve Şekil. 8 de gösterilmektedir. 21

22 Tablo 4 - Dünya 'da Teknik & Ekonomik Hidroelektrik Kapasite Dağılımı KITA Teknik Kapasite Ekonomik Kapasite Tekn.Kapasite Ekon.Kapasite [ GWh / yıl ] Dağılım Oranı [ GWh / yıl ] Dağılım Oranı Kullanım Oranı Kullanım Oranı Asya ,24% ,44% 58,70% 24,70% Avrupa ,65% ,62% 67,20% 70,53% Kuzey Amerika ,03% ,63% 57,60% 65,45% Güney Amerika ,85% ,58% 58,70% 39,52% Okyanusya ,34% ,01% 45,20% 45,35% Afrika ,89% ,71% 65,11% 11,06% TOPLAM ,61% 34,88% 22

23 Şekil.6 - Dünyanın Teknik & Ekonomik HİDROELEKTRİK POTANSİYELİ [ Dünya Toplamı 14,653 / 8,734 TWh / yıl ] Teknik Kapasite Ekonomik Kapasite 6000 [ TWh / yıl ] Asya G. Amerika Afrika K.Amerika Avrupa Okyanusya 23

24 Tablo 5 - Dünya 'da Mevcut Kurulu, Teknik & Ekonomik Bakiye Hidroelektrik Kapsite Dağılımı KITA Mevcut Kurulu Kapasite Bakiye Ekonomik Kapasite Bakiye Teknik Kapasite [ GWh / yıl ] Dağılım Oranı [ GWh / yıl ] Dağılım Oranı [ GWh / yıl ] Dağılım Oranı Asya ,43% ,49% ,39% Avrupa ,43% ,90% ,08% Kuzey Amerika ,82% ,17% ,47% Güney Amerika ,92% ,32% ,31% Okyanusya ,32% ,85% ,34% Afrika ,08% ,27% ,42% TOPLAM

25 Şekil.7 - Dünyada Ekonomik Hidroelektrik Kapasite Kullanımı [ Dünya Toplamı 8,734 TWh / yıl ] Mevcut 34,88% [ 3,047 TWh / yıl ] Kullanılabilir 65,12% [ 5,688 TWh / yıl ]

26 Tablo 6 - Dünya 'da Mevcut - İnşaat Halinde - Planlanmış Hidroelektrik Kurulu Güç Dağılımı KITA Mevcut Kurulu Güç İnşaa Halinde Kurulu Güç Planlanmış Kurulu Güç [ MW ] Dağılım Oranı [ MW ] Dağılım Oranı [ MW ] Dağılım Oranı Asya ,90% ,73% ,39% Avrupa ,11% ,49% ,00% Kuzey Amerika ,69% ,80% ,50% Güney Amerika ,19% ,19% ,40% Okyanusya ,60% 150 0,10% ,50% Afrika ,50% ,69% ,21% TOPLAM

27 Tablo AFRİKA ÜLKE Hy dropower & DAMS Journal Mevcut Elektrik Üretiminin Büyük Hidroelektrik Hidroelektrik 'den Baraj Kurulu Güç Karşılanma Oranı sayısı [ MW ] [ % ] Adet Mısır 2,810 2, % 12.5% 7 7 Kongo 2,515 2, % 99.9% Nijerya 1,938 2, % 43.0% Zambiya 1,669 1, % 99.0% 6 6 Kamerun % 77.0% 9 5 Güney Afrika C % 1.2% 943 1,166 Kenya % 58.6% 6 27 Etiyopya % 95.0% 5 11 Sudan % 55.0% 4 5 Uganda % 99.9% 2 2 TOPLAM 12,074 11,710 1,057 1,299 27

28 Tablo Güney AMERİKA Hy dropower & DAMS Journal ÜLKE Mevcut Elektrik Üretiminin Büyük Hidroelektrik Hidroelektrik 'den Baraj Kurulu Güç Karşılanma Oranı sayısı [ MW ] [ % ] Adet Brezilya 59,853 83, % 76.6% Venezüella 13,224 14, % 73.3% Arjantin 9,581 9, % 35.5% Kolombiya 8,948 9, % 78.0% Paraguay 8,100 8, % 99.9% 4 4 Şili 5,000 4, % 43.5% Peru 2,900 3, % 65.0% Ekvator 1,692 1, % 47.5% 8 11 Uruguay 1,534 1, % 86.2% 6 6 Bolivya % 49.0% 6 7 TOPLAM 111, ,671 1,016 1,292 28

29 Tablo Kuzey & Orta AMERİKA Hy dropower & DAMS Journal ÜLKE Mevcut Elektrik Üretiminin Büyük Hidroelektrik Hidroelektrik 'den Baraj Kurulu Güç Karşılanma Oranı sayısı [ MW ] [ % ] Adet Amerika 76,000 78, % 7.0% 6,742 6,510 Kanada 67,121 72, % 59.0% Meksika 10,500 11, % 22.2% Kosta Rika 1,228 1, % 75.3% 7 9 Guatemala % 40.0% 4 4 TOPLAM 155, ,323 8,132 8,124 29

30 Tablo AVRUPA ÜLKE Hy dropower & DAMS Journal Mevcut Elektrik Üretiminin Büyük Hidroelektrik Hidroelektrik 'den Baraj Kurulu Güç Karşılanma Oranı sayısı [ MW ] [ % ] Adet Norveç 27,569 29, % 99.0% Fransa 25,200 25, % 11.1% İspanya 20,076 18, % 7.9% 1,202 1,188 İsveç 16,200 16, % 53.0% İtalya 15,267 17, % 12.3% İsviçre 13,240 13, % 55.2% Avusturya 11,700 11, % 58.3% Romanya 5,860 6, % 25.8% Ukrayna 4,732 4, % 7.0% Almanya 4,525 4, % 23.0% Portekiz 4,394 4, % 4.4% Yunanistan 3,080 3, % 5.4% Yugoslavya 2,910 2, % 29.4% Bosna - Hersek 2,380 2, % 48.4% Finlandiya 2,340 3, % 18.0% TÜRKİYE 12,240 13, % 25.4% TOPLAM 171, ,884 3,942 4,576 30

31 DÜNYA [ 2008 İtibarı ile ] [ GW ] [ TWh / y ] [ % ] TEORİK KAPASİTE TEKNİK KAPASİTE EKONOMİK KAPASİTE ,6% Mevcut Kapasite ,9% [ İnşaat Halideki Kapasite ] 158 [ Planlanmış Kapasite ] 460 BAKİYE Kullanılabilir KAPASİTE

32 ASYA [ 2008 İtibarı ile ] [ GW ] [ TWh / y ] [ % ] TEORİK KAPASİTE TEKNİK KAPASİTE EKONOMİK KAPASİTE ,7% Mevcut Kapasite ,7% [ İnşaat Halideki Kapasite ] 131 [ Planlanmış Kapasite ] 241 BAKİYE Kullanılabilir KAPASİTE

33 AFRİKA [ 2008 İtibarı ile ] [ GW ] [ TWh / y ] [ % ] TEORİK KAPASİTE TEKNİK KAPASİTE EKONOMİK KAPASİTE ,2% Mevcut Kapasite ,1% [ İnşaat Halideki Kapasite ] 7 [ Planlanmış Kapasite ] 84 BAKİYE Kullanılabilir KAPASİTE

34 Avrupa Hidroelektrik Potansiyeli AB de hesaplanan TEKNİK Hidroelektrik Potansiyel TWh / yıldır[ IHA]. Bunun % 67,53 üne tekabül eden 753 TWh / yıl EKONOMİK Hidroelektrik Potansiyel olarak kabul edilmektedir. AB de Ekonomik Hidroelektrik Potansiyelin % 71 i [ 531 TWh / yıl GW ] hali hazırda kullanılır durumdadır.bakiye 179 TWh / yıl kullanılabilinir kapasite mevcuttur. [ Tablo.13 Şekil.14 ] AB de MW Hidroelektrik kapasite inşaa edilmekte ve MW kapasitenin tesis edilmesi planlanmaktadır. [ Tablo.13 ] Norveç de Elektrik Tüketimi nin % 99,4 ü, Avusturya da % 70,4 ü Hidroelektrik Kaynaktan karşılanmaktadır.almanya da ise bu oran sadece % 2,6 seviyesindedir. [ Bu nedenle, AB Yenilenebilir Kaynak Kullanımı Direktiflerini yerine getirebilmek için Rüzgar Kaynağı ndan yapılacak Elektrik Enerjisi Üretimine çok ciddi önem vermektedir. ] 34

35 Tablo.8 - AB 'nin Hidroelektrik Kapasiteleri Kapasite Birim Değerler Oranlar Teknik Potansiyel [ GWh / yıl ] 1,120,000 Ekonomik Potansiyel [ GWh / yıl ] 753, % MEVCUT Kullanılan Kapasite [ GWh / yıl ] 531, % Kullanılabilir Kapasite [ GWh / yıl ] 221, % MEVCUT Kurulu Güç [ MW ] 179,034 İnşaa Halinde Kurulu Güç [ MW ] 2,367 Planlanmış Kurulu Güç [ MW ] 13,830 35

36 AB [ 2008 İtibarı ile ] [ GW ] [ TWh / y ] [ % ] TEORİK KAPASİTE TEKNİK KAPASİTE EKONOMİK KAPASİTE ,2% Mevcut Kapasite ,0% [ İnşaat Halideki Kapasite ] 2 [ Planlanmış Kapasite ] 14 Noveç 'de Elektr. % 99.3 'ü Hidroelektrik BAKİYE Kullanılabilir KAPASİTE 158 Avusturya 'da Elektr. % 67.1 'i Hidroelektrik 36

37 37

38 Türkiye Hidroelektrik Potansiyeli Türkiye nin ortalama yüksekliği ~ mt. civarındadır. Ülkenin ortalama yıllık yağış düşüsü 643 milyar m3, ve bunun akarsulara dönüşen kısmının 186 milyar m3 olduğu bilinmektedir. Bu su düşümünün [ DSİ tarafından 25 Havzada yapılmış çalışmaları sonucu hesaplanan ] Brüt Üretim kapasitesi, 433 TWh / yıl değerindedir. DSİ tarafından, Ekonomik [ Net ] Elektrik Enerjisi Üretim potansiyeli 130 TWh / yıl olarak belirlenmektedir ve bu Kurulu Güç olarak 34,8 GW olarak ifade edilmektedir. 38

39 Tablo 10 - TÜRKİYE 'nin HİDROELEKTRİK POTANSİYELİNİN HAVZALARA DAĞILIMI Akarsu Havzası Ortalama Stokastik Hesaplasma [ DSİ ] Teknik.Potans. Ekono.Potans. Kurulu Güç Kullanma Oranı Yeni Kriterlerle Hesaplama Ekono.Potans. Kurulu Güç Kullanma Oran [ milyar m 3 / yıl ] [ GWh / yıl ] [ GWh / yıl ] [ MW ] [ % ] [ GWh / yıl ] [ MW ] [ % ] IRAT 31, ,13% ,00% İCLE 21, ,39% ,00% oğu Karadeniz 14, ,82% ,00% oğu Akdeniz 11, ,32% ,00% ntalya 11, ,37% ,00% atı Karadeniz 9, ,15% ,00% atı Akdeniz 8, ,64% ,00% armara 8, EYHAN 8, ,27% ,00% EYHAN 7, ,99% ,00% IZILIRMAK 6, ,32% ,00% AKARYA 6, ,94% ,00% ORUH 6, ,64% ,00% EŞİLIRMAK 5, ,35% ,00% USURLUK 5, ,15% ,00% RAS 4, ,44% ,00% onya Kapalı Havz. 4, ,54% ,54% ÜYÜK MENDERES 3, ,27% ,27% an Gölü Kapalı Havz. 2, ,91% ,91% uzey Ege 2, ,46% ,46% EDİZ 1, ,21% ,21% ERİÇ - ERGENE 1, ÜÇÜK MENDERES 1, ,40% ,40% Sİ 1, ,08% ,08% urdur Göller Böl.Havz. 0, KARÇAY 0, Türkiye Toplamı 186, ,42% ,47% 39

40 Türkiye Hidroelektrik Potansiyeli Toplumsal Maliyet unsuru dikkate alınmasa dahi, kullanılan stokastik ekonomik rantabilite kriterleri yerine, daha realist ve rasyonel kriterler kullanıldığında, bu potansiyel kullanım oranı yaklaşık % 25 oranında artacaktır. Toplumsal Maliyetlerin de içinde yer aldığı bir ekonomik rantabilite analizinde ise, potansiyel kullanım oranı % 45 mertebesinde yükselecektir. Türkiye genelinde henüz etüdü yapılmamış [ hatta ölçümlemesi bile yapılmayan] 1-30 MW arası, küçük tesislerde,minimum TWh / yıl, kanal ve barajlara konacak ufak türbinler yoluyla, 3-5 TWh / yıl elektrik üretilebileceği düşünülmektedir. Bütün bu kriterler göz önüne alındığında, yurdumuzun Ekonomik [Net] Hidroelektrik Üretim Potansiyelinin TWh / yıl civarında olacağı ve Kurulu Güç değerinin de, GW olacağı söylenebilir. Brüt potansiyelin kullanım oranı ise, % civarında olacaktır. [ Tablo 9-10, Şekil 11] 40

41 Tablo 9 - TÜRKİYE 'nin Hidroelektrik Enerji Kaynakları Potansiyeli Potansiyel Stokastik Hesplama [ DSİ ] Yeni Kriterlerle Hesaplama [ GW ] [ GWh / yıl ] [ % ] [ GW ] [ GWh / yıl ] [ % ] Teorik Potansiyel 110,0 435, ,0 435,0... Teknik Potansiyel 55,0 250, ,0 250,0... Mevcut Potansiyel 13,8 33,3 37,0% 13,8 33,3 27,6% İnşaa Halinde Pot. 8,6 19,1% 8,6 17,2% Planlanmış Potans. 11,6 25,8% 11,6 23,2% Kullanılabilir Bakiye 11,0 24,4% 16,0 32,0% Toplam Kullanılabilir Potansiyel 45,0 125,0 50,0 193,0 41

42 42

43 Türkiye Hidroelektrik Kaynaklı Lisans Durumu Türkiye de LİSANS alınarak uygulanabilen Hidroelektrik Tesisleri ile ilgili Lisans dağılımları aşağıdaki gibi özetlenebilinir (2010-Ekim) ; Şu ana kadar verilmiş Lisanslar * : MW Kurulu Güç İşlemleri devam eden Lisanslar [Uygun bulunan] : MW Kurulu Güç Lisans müracaatları : MW Kurulu Güç Toplam MW Eüaş, ve otop dahildir. Kaynak: EPDK web sitesi 43

44 Şekil.11 - Türkiye 'nin Hidroelektrik Kaynağı 'na Dayalı Üretim Lisansları Dağılımı [ MW ] Yeni Lisans Müracaatları İşlemi Devam Edenler Mevcut Lisanslar TOPLAM 44

45 Hidroelektrik Santrallerin Durumu [ Ekim 2010] İşletmede 15,264 MW DSİ 11,677 MW Diğerleri 3,587 MW Başvuru Aşamasında 27,395 MW İnceleme Değerlendirme/ Uygun Bulma Aşamasında MW TOPLAM MW Kaynak: EPDK 45

46 IV. YENİLENEBİLİR KAYNAK KULLANIM HEDEF & STRATEJİLERİ 46

47 IV.1 RÜZGAR ENERJİSİ KULLANIM HEDEFLERİ 47

48 Dünya da Rüzgar Kaynak Kullanma Hedefleri Dünya Elektrik Enerjisi Talebi, WEC IEA tarafından sürekli biçimde değerlendirilmektedir. WF - 12 ve WE Outlook, bunlardan en önemlileridir. WF 10, daha sonra [ 1998 ] WF 12 olarak yeniden revize edilerek ortaya konulmuştur.2000 yılında güncelleştirilen DÜNYA Elektrik Enerjisi Talep Projeksiyonu ve Rüzgar Kaynaklı Üretim Hedefleri, Tablo. 11 deki gibi yayınlanmıştır yılı itibarı ile % 12 hedefine bağlanan, 3.093,4 TWh / yıl Rüzgar Kaynaklı Elektrik Üretimi, küresel ısıma nedeniyle Elektrik talebi açısından Dünyada beklenen artışın olmaması halinde, oransal olarak daha da yüksek olarak tahakkuk edebileceği açıktır. 48

49 Tablo 11 - Dünyada Planlanan RÜZGAR ENERJİSİ Gelişmesi Wind Force 12 Yeni Kapasite Kümülatif Rüzgar 'dan Dünya Elktr. Rüzgar Yıllar İlavesi Kapasite Üretim Talep Prj. Oranı [ MW ] [ MW ] [ TWh / yıl ] [ TWh / yıl ] [ % ] , ,35% , ,46% , ,59% , ,74% , ,93% , ,16% , ,44% , ,76% , ,13% , ,56% , ,44% , ,11% , ,85% , ,67% , ,59% , ,56% , ,59% , ,68% , ,83% , ,95% , ,14% , ,01% 49

50 2001 yılında 24,7 GW olan Rüzgar Kaynaklı Kurulu Gücün, 2007 yılında 120 GW a, [ % 25 lik yıllık artışla ] 2020 yılında 1.261,2 GW a, 2030 yılında 2.551,3 GW a, 2040 yılında GW seviyelerine çıkması hedeflenmiştir. Bu tarihte, Rüzgar Kaynağı kullanımının doyum noktasına gelmiş olacağı varsayılmaktadır.ayrıca, 20 yıl olarak tahmin edilen Türbin ömürleri nin sonunda % 5 inin yeni teknolojiye dayalı Türbinler ile değiştirileceği düşünülmektedir. Dünya da Rüzgar Kaynağı nın kullanılması konusunda asıl büyümenin, Kuzey Avrupa ABD. ve Japonya da denizsel kapasitelerde olacağı tahmin edilmektedir.bu potansiyelin özellikle ABD. Ve Japonya da oluşması beklenen Elektrik Enerjisi Talebinin iki katına yakın [ % 180 ] potansiyeli içerdiği tahmin edilmektedir. 50

51 2020 yılında Dünya Elektrik Projeksiyonun dağılımı Şekil. 12 de şematize edilmiştir. Rüzgar Santralleri nde Kapasite Kullanım değerleri bugünkü % 25 oranından, 2010 yılında % 28 e, 2030 yılında % 30 a çıkabileceği hedef edinilmiştir. Hatta, bunun % 50 seviyelerine bile ulaşabileceği kuvvetle tahmin edilmektedir. [ Dünya da Hidroelektrik santrallerde Kapasite kullanım oranı ortalama % 50 dir. ] 51

52 52

53 HEDEFLER AB, iki petrol krizinin ardından, Yenilenebilir Kaynaklar ın ekonomik ve stratejik önemini en iyi kavrayan ve tedbirlere yönelen birliktir. AB de 1996 yılında Rekabetçi Elektrik Piyasası oluşmaya başlamış olmasına rağmen, AB bir yönerge ile tüm üye ülkelere ulusal stratejilerini, kamu hizmeti zorunluluğu olarak, Yenilenebilir Kaynaklar ın kullanımına yönelik olması gereğini bildirmiştir.zira, bu ülkelerin toplamı, elan enerji ihtiyaçlarının % 55 ni ithal etmektedir ve 2015 yılında bu oran % 70 seviyelerine ulaşma eğilimindedir. AB de ilk program, 1992 yılında Alternatif Program olarak ele alınmıştır. Bu program, Rüzgar Küçük Hidroelektrik ve Biyokütle kaynaklarına katkıları içermektedir.daha sonra, 1994 yılında Madrid Deklarasyonu ile [ DG 12 - DG 17 ] 2010 yılına kadar Yenilenebilir Kaynaklar dan, toplam tüketimin % 15 seviyesine ulaşılması prensibe bağlanmıştır. 53

54 Bilahare, 1997 yılında Beyaz Sayfa Belgesi, COM [97] 599 Final Raporu ile, özellikle 2010 yılında Rüzgar Kaynağı nda Kurulu Gücün MW seviyesine ulaşması protokola bağlanmıştır.aynı yıl toplanan AB Parlamentosu Beyaz Sayfa Belgesi ni Mambour Raporu ile daha kesin ve yüksek değerlere bağlamıştır. AB, 1991 yılında belirlediği Kurulu Güç hedeflerini, Wijk ve Coelingh in İsveç ve Danimarka daki denizsel kapasiteleri de dahil ederek yaptığı çalışmaları da dikkate alarak, 1997 yılında revize etmiş ve Tablo.12 ve Şekil.14 te belirtilen seviyelere çıkarmıştır. 54

55 Tablo.12 - AB RÜZGAR TESİSİ İNŞAA HEDEFLERİ Yıllar 1991 HEDEFİ 1997 HEDEFİ Yıllık Yıllık KURULU GÜÇ KURULU GÜÇ ÜRETİM ARTIŞ ORANI [ MW ] [ MW ] [ GWh / yıl ] [ % ] ,0% ,0% ,5% ,5% ,0% ,0% ,0% 55

56 56

57 Anlaşılacağı üzere, AB 2010 yılında MW Kurulu Güce ve 60 TWh / yıl kapasiteye, 2020 yılında MW Kurulu Güce ve 150 TWh / yıl kapasiteye 2030 yılında ise MW Kurulu Güce ve 220 TWh / yıl kapasiteye ulaşmayı prensibe bağlamıştır. AB nin Beyaz Sayfa Belgesi nce bu tahminlerin tutucu olduğunu söyleyenler dahi mevcuttur. TERES II Raporu nda 220 TWh / yıl değerindeki Rüzgar Kaynaklı Elektrik Üretimine 2020 yılında ulaşılacağı tahmini ileri sürülmüştür. AB de % 20 ile sınırlandırıldığı varsayılan hatta giriş oranı ile, veya başka bir deyişle 400 TWh / yıl kapasiteye ancak [ % 23 oranındaki Kapasite kullanımı faktörü ile ] 200 GW Kurulu Güç ile ulaşılabilir.bu değer de [ denizsel kapasite düşünülmese dahi ] AB nin sahip olduğu karasal Rüzgar Kapasitesinin oldukça altındadır. AB nin Yenilenebilir Kaynaklar ile ilgili [ daha evvel 2020 yılı olmasına karşı, 1997 yılında revize edilerek öne çekilmiş ] 2010 yılı hedefi ve ülkelere dağılımı Tablo.13 de görüldüğü gibidir. 57

58 Tablo.13 - AB Yenilenebilir Enerji Kullanım Hedefleri Wind Force 12 Ülkeler [ Toplam Tüketimde Oran ] [ Toplam Tüketimde Oran ] [ % ] [ % ] Fransa 15,0% 21,0% İngiltere 1,7% 10,0% İtalya 16,0% 25,0% İspanya 19,9% 29,4% İsveç 49,1% 60,0% Almanya 4,5% 12,5% Yunanistan 8,6% 20,1% Finlandiya 24,7% 31,5% Hollanda 3,5% 9,0% Portekiz 38,5% 39,0% Danimarka 8,7% 29,0% Belçika 1,1% 6,0% İrlanda 3,6% 13,2% Avusturya 70,0% 78,1% Lüksemburg 2,1% 5,7% TOPLAM AB 13,9% 22,1% 58

59 IV.2 YENİLENEBİLİR KAYNAK KULLANIM STRATEJİLERİ & DESTEKLEMELERİ 59

60 Yenilenebilir Enerji Kaynaklarına dayalı Elektrik Enerjisi Üretim Tesisleri ve Üretimi ; Çevreye Uyumlu ve Temiz [ çevre kirliliği yaratmayacak nitelikte ] olması, Ülkenin Öz Kaynakları olması ve Dışa Bağımlılığı azaltıcı olması, Yakıt Gideri olmadığından, çok düşük İşletme Giderleri ile üretim yapabilmesi, gibi temel kriterler yanında, AB Direktiflerine [ Renewable 77 / EC - Wind 12 - v.b. ] uygunluğu, Kyoto Protokolü ve Sürdürülebilir Kalkınma açısından, son derece önemli olması, Yeşil Enerji niteliğinde olması ve AB ye ihraç potansiyeli yaratabilecek olması, bakımından da çok önemlidir. Bu nedenlerle, mutlaka Teşvik edilmeli, Desteklenmeli ve bunları sağlayacak Hukuki zeminlere oturtulmalıdır. [ AB Direktiflerinden Renewable 77 / EC ve Wind - 12 ile, toplam birlik tüketimin 2010 yılına kadar, % 22.1 i Yenilenebilir Kaynaklardan, bunun ( yarısından fazlası olan ) % 12 si ise Rüzgar Kaynağından karşılanması şartı getirilmiştir. Bunu realize edebilmek için, her birlik üyesi ülke, kendi yapılarına uygun bir Teşvik ve Destekleme Mevzuatı geliştirmişlerdir ]. 60

61 ALMANYA Kurulu Rüzgar Gücü [ 2000 ] Kurulu Rüzgar Gücü [ 2010 ] 6,104 MW 26,386 MW Yapılabilir Rüzgar Potansiyeli [2020] 45,000 MW karasal 10,000 MW denizsel AB Yeni YEK Direktifindeki Hedef [2020] Kanuni Hedef [2020] Mevcut Rüzgar payı [2008] Enerji Tüketiminin %18 inin YEK lerden sağlanması Elektrik Tüketiminin %30 unun YEK lerden sağlanması Elektrik Tüketiminin %7,5 u rüzgardan sağlanmaktadır. Teşvik Sistemi Destekli Fiyat [ Feed -in Tariff ] Teşvik Süresi Karasal 5-20 yıl Denizsel 12 yıl YEK Fiyatı [2009] Karasal 9,2 c / kwh Denizsel 15 c / kwh Kaynak: GWEC 2008 Raporu, WPM Ekim Sayısı 61

62 Şekil ve 2020 yıllarında Enerjide YEK Payı 62

63 IV.3 TÜRKİYE nin ELEKTRİK ENERJİ PİYASASI [ ÖZET ] 63

64 TÜRKİYE yasal olarak 2000 yılında yayınlanan Enerji Piyasası Kanunu ile Elektrik Üretiminde Serbest Piyasa yapısına adımını atmıştır. Ancak, elan Elektrik Üretimi nin % 84 ü Kamu Kurumları tarafından realize edilmektedir. [ BOT, BO, TOR dahil ] Otoprodüktörler dahil Elektrik Üretimi nin % 16 sı Özel Sektör tarafından yapılmaktadır. Yenilenebilir [ Rüzgar ] Kaynaklara dayalı elektrik üretimi için çok etkileyici olacak Elektrik Dağıtım özelleştirmelerine, elan gayret edilmektedir. Bir fikir vermesi bakımından, 2020 bazında Türkiye için [ en yüksek tahmin olarak ] yapılmış bir Talep Projeksiyonu aşağıda verilmektedir. 64

65 65

66 TEİAŞ Tarafından bir 2020 Projeksiyonu niteliğinde düzenlenmiş tablolar aşağıda yer almaktadır Tablo 15.1 Kurulu Güç Esaslı Projeksiyon (MW) Yıllar L İNYİT Siyah - KÖMÜR Diğer KÖM ÜR DOĞAL GA Z Petrol Ürünleri NÜKLEER RÜZGAR Hİ DRO TOP L AM

67 Şekil 15.2 Talep ve Üretim Dengesi THERMIC INTALLED POWER HYDRO & RENEWABLE (MW) TOTAL DEMAND (MW) RESERVE (%) ,4 51,3 45,3 35,6 28,5 25,9 25,5 25,5 25,3 25,1 24,9 23,1 21,5 21,4 21,4 21,4 THERMİC PROJECT HYDRO & RENEWABLE GENERATION TOTAL (GWh) THERMIC RELIABLE HYDRO & RENEWABLE TOTAL DEMAND (MW) RESERVE (%) PROJECT 39,3 29,5 26,3 17,0 14,2 12,9 13,2 13,4 13,2 13,2 13,2 12,8 12,5 12,5 12,5 12,2 RELIABLE 26,0 17,0 13,7 5,2 2,4 1,4 1,8 2,0 1,8 1,8 1,9 1,7 1,6 1,6 1,7 1,6 IMPORT (Gwh)

68 V - ÇEVRE ANALİZLERİ & SERA GAZI EMİSYONU 68

69 V.1 - SPESİFİK EMİSYONU DEĞERLERİ & AB Emisyon Azaltma Hedefleri 69

70 Spesifik Emisyon Değerleri Dünya Enerji Talebinin, 2030 yılında bugünkü değerinin iki katına çıkacağı tahmin edilmektedir [ 800 EJ / yıl ]. Oldukça fazla tüketiminin olacağına inanılan Çin Hindistan Eski Sovyetler Birliği Ülkeleri nin enerji ihtiyaç artışlarını Kömür e dayandıracakları, bunun da ciddi ÇEVRE Sorunlarına neden olacağı tahmin edilmektedir MW Kurulu Güç te bir Termik Tesisin Spesifik Emisyon ları Tablo. 13 te, bazı AB Ülkelerindeki kwh Elektrik Üretimi başına Spesifik Emisyonlar ise Tablo. 14 te görüldüğü gibidir. Atmosferdeki CO2 konsantrasyonu, Endüstri öncesinden bu yana % 25 artmıştır, 2050 yılına kadar ise bugünkü değerin iki katına çıkacağı beklenmektedir. Global sıcaklığın 1900 yılından bu yana 0,3 0,6 0 C arttığı, 2100 yılında bu artışın 1,0 3,5 0 C olacağı öngörülmektedir. Ortalama Deniz seviyesinin ise, cm yükseleceği varsayılmaktadır. 70

71 71

72 72

73 73

74 Tablo 18 - YENİLENEBİLİR KAYNAKLI TESİSİ 'nin EMİSYON AZALTMASI Parametreler Birimler RÜZGAR Değerler HİDROLİK Kurulu Güç Enerji Üretimi [ MW ] [ GWh / yıl ] CO2 SO2 NOx Emisyon Azalması Emisyon Azalması Emisyon Azalması [ ton / yıl ] [ ton / yıl ] [ ton / yıl ]

75 Tablo 19 - AB RÜZGAR TESİSİ İNŞAA & EMİSYON AZALTMA PORJEKSİYONU Yıllar Kurulu Güç Enerji Üretimi CO2 SO2 NOx [ MW ] [ GWh / yıl ] [ ton / yıl ] [ ton / yıl ] [ ton / yıl ]

76 76

77 Wind Energy Directory de, AB nin benimsediği Rüzgar Kaynaklı Kurulu Güçlere göre, yıllar itibarı ile SERA GAZI EMİSYON AZALTMA projeksiyonu belirlenmektedir. [ Tablo. 16, Şekil. 21]. Daha sonra Wind Force 12 Deklarasyonu ile benimsenen yeni prensipler ile, AB de; CO2 emisyonundaki azalma, 2001 yılında 32,7 milyon t / yıl seviyesinden, 2020 yılında 1,9 milyar t / yıl seviyelerine, 2010 yılında, CO2 emisyonundaki kümülatif azalma 1,35 milyar ton a, 2020 yılında, CO2 emisyonundaki kümülatif azalma 11,8 milyar ton a, 2040 yılında, CO2 emisyonundaki azalma, kurulu Rüzgar Santralleri nedeni ile 4,8 milyar t / yıl seviyesine ulaşacağı ve kümülatif CO2 emisyonundaki azalmanın 86,5 milyar ton a, ulaşacağı tahmin edilmektedir 77

78 ** SU KULLANIMI 78

79 DHI - WATER. ENVIRONMENT. HEALTH Report [2007] Su Çekimi nin Amerika da % 39 u, Avrupa da % 31 i Enerji Üretiminde olmaktadır. Deklarasyona Bağlanan %20 RÜZGAR hedefinin realize edilmesiyle Amerika da % 8, Avrupa da % 6 SU Tasarrufu sağlayacaktır. Bu değerler Amerika da İçme Suyu nun % a, Avrupa da ise % e tekabül etmektedir. 79

80 Birim Enerji Üretimi başına ABD. de SU ÇEKİMİ Biyodisel Arıtma Soya sulaması Etanol İşlenmesi Mısır sulanması Hidrojen Elektrolizi Hidrojen biçimlendirme Uranyumun İşlenmesi Uranyum Çıkartma Tuz Mağaralarında yakıt depolama Petrol Kumu Yerinde kaya petrolü Yüzeyde kaya petrolu Arıtma Petrol ıslahında iyileştirme Petrol arıtması günde 1-2 milyar gallon tüketmektedir. Petrolun çıkartılması Tuz Kayalarında Gaz Stoku Doğal gaz boru hattı operasyonları Doğal gaz çıkartılması ve işlenmesi Kömür Gasifikasyonu Kömür çamuru Kömür sıvılaştırma Kömür Yıkama Kömür Çıkarma 80

81 AVRUPA 'da SU KULLANIMI TARIM 32% ELEKTRİK ÜRETİMİ 31% İMALAT SANAYİ 13% EVSEL 24% 81

82 AVRUPA [ SU KULLANIMI ] Amerika'da SU KULLANIMI TERMİK ELEKTRİK ÜRETİMİ 39% TARIM & REZERV 41% ENDÜSTRİ MADENCİLİK 8% EVSEL & TİCARİ 12% 82

83 V.2 TÜRKİYE de SERA GAZI Emisyonu Azaltma Analizleri 83

84 Türkiye de Emisyon Azaltma Analizleri Yerli ve özellikle Yenilenebilir Kaynakların Önceliğine Dayalı Elektrik Üretimi Tesisleri nin hedef alındığı bir stratejinin benimsenmesi halinde, yıllar bazında kademeli olarak oluşacak Kurulu Güç ve Enerji Üretimi değerleri, bir projeksiyon olarak Tablo 17 ( Rüzgar ), Tablo 18 (Hidroelektrik ) ve Tablo 19 ( Toplam Yenilenebilir de ) yer almaktadır. Bu tablolarda yıllık baza, Sera Gazı Emisyonu ndan sağlanacak indirim de [ CO2, SO2 ve NOx olarak ] görülebilmektedir. 84

85 Tablo TÜRKİYE RÜZGAR TESİSİ İNŞAA POTANSİYELİ & EMİSYON AZALTMA PROJEKSİYONU Yıllar Kurulu Güç Enerji Üretimi CO2 SO2 NOx [ MW ] [ GWh / yıl ] [ ton / yıl ] [ ton / yıl ] [ ton / yıl ]

86 Tablo TÜRKİYE HİDROELEKTRİK TESİSİ İNŞAA POTANSİYELİ & EMİSYON AZALTMA PROJEKSİYONU Yıllar Kurulu Güç Enerji Üretimi CO2 SO2 NOx [ MW ] [ GWh / yıl ] [ ton / yıl ] [ ton / yıl ] [ ton / yıl ]

87 Tablo TÜRKİYE YENİLENEBİLİR TESİSİ İNŞAA POTANSİYELİ & EMİSYON AZALTMA PROJEKSİYONU Yıllar Kurulu Güç Enerji Üretimi CO2 SO2 NOx [ MW ] [ GWh / yıl ] [ ton / yıl ] [ ton / yıl ] [ ton / yıl ]

88 Yenilenebilir Kaynaklara Dayalı Elektrik Enerjisi Üretimi Tesis Kapasitesinin, 2010 yılında ; MW a, 2015 yılında MW a, 2020 yılında da MW a ulaşması beklenebilir. Hedef alınan 2020 yılında ; CO2 Emisyon azalması 214,5 milyon ton/yıl seviyesinde ; [ Kümülatif azalma ~ 1.5 milyar ton ] SO2 Emisyon azalması 715 bin ton/yıl seviyesinde ; [ Kümülatif azamla ~ 5 milyon ton ] NOx Emisyonu azalması 605 bin ton/yıl seviyesinde ; [ Kümülatif azalma ~ 4 milyon ton ] olabilecektir. 88

89 89

90 VI. YENİLENEBİLİR KAYNAKLAR a YÖNELİK ANALİZLER 90

91 VI. 2 YENİLENEBİLİR KAYNAKLAR ın ÖNCELİĞİNE DAYALI BİR PROJEKSİYON 91

92 Yenilenebilir Kaynaklara dayalı Enerji Üretimi ve projeksiyon konusu, Hem bir temel teşkil etmek, hem de Yenilenebilir Enerjinin ne denli önemli olduğunu vurgulayabilmek için, burada Yenilenebilir Kaynakların önceliğine dayalı bir projeksiyon ve bu projeksiyona dayalı bir kaç Makro Ekonomik Analize ve bir Destekleme Modeli önermesine değinilecektir. Bir kaç ilgili kurum ve kuruluş tarafından, çeşitli gayelere matuf olacak projeksiyon ve projeksiyon önerileri çalışmaları yapılmıştır [ DPT - ETKB - TÜSİAD v.b. ]. Bütün bu çalışmalar ve Yenilenebilir Kaynaklara öncelik veren araştırmalar, bir senteze tabi tutularak, aşağıdaki Projeksiyonun uygulanabilir olabileceği sonucuna varılmıştır. Böyle bir hedefe yönelik Projeksiyon yaklaşımında ; Zaman açısından, 2020 yılı hedef seçilmiştir, Türkiye nin, Elektrik Enerjisi olarak talep tahmin değeri, 2020 yılı için 520 TWh / yıl olacağı varsayılmıştır, Yenilenebilir [ ve dolayısı ile Yerli ] Enerji Kaynaklarının kullanımının maksimize edilmesine önemle özen gösterilmiştir [ Hidrolik - Rüzgar - Jeotermal ], Diğer yerli kaynak olan Linyit in, bilinen ve ekonomik kabul edilen miktarının, maksimum seviyede kullanımı hedef alınmıştır, Mevcut Doğal Gaz Anlaşmaları, azami kullanım açısından dikkate alınmıştır, Yukarıdakiler dikkate alındıktan sonra, Elektrik Enerjisi Üretim Kaynakları için, gerekli bakiye kaynak ihtiyacının, sırası ile Doğal Gaz - İthal Kömür ve Petrol Ürünlerinden karşılanacağı öngörülmüştür, % 20 seviyesinde, bir Yedek Kurulu Güç Kapasitesi, düşünülmüştür. 92

93 TABLO 21 - TÜRKİYE ELEKTRİK ENERJİSİ TALEP PROJEKSİYONU ve YENİLENEBİLİR KAYNAK KULLANIMI [ * ] TOPLAM TOPLAM Yıllar Birim TALEP ÜRETİM TERMİK KAYNAKLAR [****] TOPLAM ELEKTRİK ÜRETİMİ TOPLAM Hidrolik TAHMİNİ TAHMİNİ [***] TOPLAM Linyit İth. Kömür Petrol Ür. Doğal Gaz Hidrolik Hidrolik [**] Rüzgar Toplam Miktar [ GWh / yıl ] Kurulu Güç [ MW ] Miktar [ GWh / yıl ] Kurulu Güç [ MW ] Miktar [ GWh / yıl ] Kurulu Güç [ MW ] Miktar [ GWh / yıl ] Kurulu Güç [ MW ] Miktar [ GWh / yıl ] Kurulu Güç [ MW ] Miktar [ GWh / yıl ] Kurulu Güç [ MW ] Miktar [ GWh / yıl ] Kurulu Güç [ MW ] Miktar [ GWh / yıl ] Kurulu Güç [ MW ] Miktar [ GWh / yıl ] Kurulu Güç [ MW ] Miktar [ GWh / yıl ] Kurulu Güç [ MW ] Miktar [ GWh / yıl ] Kurulu Güç [ MW ] Miktar [ GWh / yıl ] Kurulu Güç [ MW ] Miktar [ GWh / yıl ] Kurulu Güç [ MW ] Miktar [ GWh / yıl ] Kurulu Güç [ MW ] Miktar [ GWh / yıl ] Kurulu Güç [ MW ] Miktar [ GWh / yıl ] Kurulu Güç [ MW ] [ * ] Tüm değerler global olarak ( örnekleme niteliğinde ) alınmıştır. [ ** ] Sadece Yenilenebilir Kaynak niteliğindeki Hidroelektrik değerleridir. DİĞER KAYNAKLARDAN ELEKTRİK ÜRETİMİ [ *** ] Yaklaşık %20 civarında Yedek Kapasite Öngörülmüştür, Kayıp - Kaçak değerlerinin Talep Tahmini içinde yeraldığı varsayılmıştır. [ **** ] AB Ülkelerine " Yeşil Enerji " İhracatı realize olması halinde, bu ihrac değerleri seviyesinde Termik Kaynaklı Yatırım ve Enerji Üretimi arttırılacaktır. YENİLENEBİLİR KAYNAKLI 93

94 Yenilenebilir Enerji Kaynaklarına dayalı Projeksiyon, Kaynak cinslerine göre kullanım oranları, ( Tablo 21 de ) verilmiştir. Görüleceği üzere, tüm Yenilenebilir Kaynaklar 2020 yılına kadar değerlendirilmiş olmasına rağmen, üretim açısından bugünkü Yenilenebilir Kaynak tarafı içerisinde, ancak % 16.1 oranına ulaşılabilmektedir Ayrıca, Kaynak Kullanımının [ yıllar itibari ile ] dağılımı, Tablo 22 deki gibi olmaktadır. Görüldüğü gibi, Hidrolik Kaynak tamamen kullanılıyor olmasına rağmen, toplam talebin % 33.5 i karşılanmakta [ 2020 yılı itibari ile ], Temiz Kaynak Kullanımı ise, % 42 oranına ulaşabilmektedir. Hedeflenen 2020 yılında tümü kullanılmasına rağmen, Yenilenebilir Enerji Kaynaklı Üretim 83 TWh / yıl ve Kurulu Güç 23.6 GW ta ulaşabilmektedir. 94

95 TABLO 22 - KAYNAK KULLANIM DAĞILIM PROJEKSİYONU [ * ] TOPLAM KAYNAK TÜRÜ DAĞILIMI Yerli TEMİZ Diğer Yenilenebilir Kullanılan Kaynağın Toplamdaki Oranı [ % ] Yıllar Birim Talep - Üretim İTHAL YERLİ Linyit YERLİ TEMİZ TEMİZ İthal Yerli TEMİZ Yenilen. TAHMİNİ KAYNAK KAYNAK Kaynağı KAYNAK KAYNAK KAYNAK Kaynak Kaynak KAYNAK KAYNAK 2005 Miktar [ GWh / yıl ] ,50 56,50 33,67 8, Miktar [ GWh / yıl ] ,45 60,55 35,93 11, Miktar [ GWh / yıl ] ,90 59,10 36,49 12, Miktar [ GWh / yıl ] ,45 57,55 36,34 12, Miktar [ GWh / yıl ] ,04 56,96 37,51 13, Miktar [ GWh / yıl ] ,17 56,83 38,43 13, Miktar [ GWh / yıl ] ,38 56,62 39,21 14, Miktar [ GWh / yıl ] ,54 56,46 39,92 14, Miktar [ GWh / yıl ] ,59 56,41 40,58 15, Miktar [ GWh / yıl ] ,79 56,21 41,12 15, Miktar [ GWh / yıl ] ,82 56,18 41,65 16, Miktar [ GWh / yıl ] ,93 56,07 42,11 16, Miktar [ GWh / yıl ] ,58 55,42 42,05 16, Miktar [ GWh / yıl ] ,08 54,92 42,04 16, Miktar [ GWh / yıl ] ,73 53,27 41,22 15, Miktar [ GWh / yıl ] ,38 53,62 41,91 16,06 95

96 Görüldüğü gibi, bu Projeksiyon yaklaşımı ile ; 2002 yılında [ 58.5 TWh / yıl ] % 45 olan Yerli Kaynaklara bağlı kullanım, hedef alınan 2020 yılında [ TWh / yıl ] % 53.5 seviyesine çıkmış olacaktır yılında [ 57.2 TWh / yıl ] % 44 oranında olan Doğal Gaz Kaynağına bağımlılık, hedef alınan 2020 yılında [ 147 TWh / yıl ] % 28.3 seviyelerine gerilemiş olacaktır. Hedeflenen 2020 yılında [ TWh / yıl ı Hidrolik kaynaklı ] toplam TWh / yıl [ AB ye ihraç kabuliyeti olacak ] Temiz Enerji üretiliyor olacaktır. Şüphesiz, bazı siyasi ve stratejik tercihler [ Nükleer Kaynak Kullanımı gibi ], bu projeksiyonun kaynak kullanımı yapısındaki deseni değiştirebilir. Ayrıca, uzunca bir süre sayılabilecek 2020 yılına hedeflenmiş Projeksiyonun, bu süre içinde meydana gelebilecek, gerek teknik ve gerekse konjektürel gelişmeler ile revizyona ihtiyaç gösterebileceği, gözden uzak tutulmamalıdır. Zaten, bilimsel açıdan da böyle projeksiyonların, revizyona açık ve dinamik yapıda olması arzulanmaktadır. Ancak, bugünkü verilerin ışığında, rasyonel denilebilecek bir Projeksiyon niteliğindedir. 96

97 97

98 98

99 99

100 Şekil Kaynak Kullanım Projeksiyonu [ GWh / yıl ] GWh / yıl Üretim Projeksiyonu Yenilenebilir Kaynak Temiz Enereji Yerli Kaynak İthal Kaynak yıllar

101 101 8,94 11,32 12,00 12,38 13,18 13,73 14,22 14,79 15,31 15,74 16,15 16,52 16,38 16,21 15,76 16,06 15,46 14,91 14,40 13,92 13,47 13,05 12,65 12,28 11,93 11,60 11,36 11,13 10,92 10,71 10,50 10,31 10,12 9,94 9,77 9,60 33,67 35,93 36,49 36,34 37,51 38,43 39,21 39,92 40,58 41,12 41,65 42,11 42,05 42,04 41,22 41,91 40,36 38,92 37,57 36,32 35,15 34,05 33,02 32,05 31,13 30,27 29,65 29,06 28,49 27,94 27,41 26,91 26,42 25,94 25,49 25,05 56,50 60,55 59,10 57,55 56,96 56,83 56,62 56,46 56,41 56,21 56,18 56,07 55,42 54,92 53,27 53,62 51,63 49,79 48,07 46,47 44,97 43,56 42,24 41,00 39,83 38,72 37,93 37,17 36,44 35,74 35,07 34,42 33,79 33,19 32,61 32,05 43,50 39,45 40,90 42,45 43,04 43,17 43,38 43,54 43,59 43,79 43,82 43,93 44,58 45,08 46,73 46,38 53,53 55,03 56,44 57,76 59,00 60,17 61,28 62,07 62,83 63,56 64,26 64,93 65,58 66,21 66,81 67,39 67,95 0,00 10,00 20,00 30,00 40,00 50,00 60,00 70,00 80, Yenileneblir Kaynaki Temiz Kaynak Yerli Kaynak İthal Kaynak yıllar [ % ] Şekil Kaynak Kullanım Oran Projection [ % ]