AYDIN VALİLİĞİ İL ÇEVRE VE ORMAN MÜDÜRLÜĞÜ

Transkript

1 AYDIN VALİLİĞİ İL ÇEVRE VE ORMAN MÜDÜRLÜĞÜ AYDIN ÇEVRE DURUM RAPORU AYDIN 2008

2 T.C. AYDIN VALİLİĞİ İL ÇEVRE ve ORMAN MÜDÜRLÜĞÜ AYDIN İLİ ÇEVRE DURUM RAPORU AYDIN

3 3

4 ULUSAL ÇEVRE ANDI Şimdiki ve gelecek kuşakların temiz ve sağlıklı bir çevrede yaşama hakkına sahip olduğu gerçeğinden hareketle, çevreye duyarlı bir kalkınmadan yana olduğumu vurgulayarak; doğal kaynakların, ekonomik kalkınmanın hem kaynağını hem sınırını oluşturduğunu bilerek, çevrenin korunması ve geliştirilmesinden, bireysel katkı ve katılımın gereğine ve önemine inanarak; çevresel değerlere sahip çıkıp zarar verenleri uyaracağıma, doğal kaynaklardan faydalanırken tutumlu davranacağıma, sürdürülebilir kalkınma ilkeleri doğrultusunda hareket edeceğime, bu yönde işbirliği ve dayanışma anlayışı içerisinde hareket ederek, çevre konusunda herkese örnek olacağıma söz veririm. 4

5 Çevre, insan ve canlı varlıklar üzerinde hemen veya zamanla dolaylı ya da dolaysız bir etkide bulunabilecek fiziksel, kimyasal, biyolojik ve toplumsal etmenlerin belirli bir zamandaki toplamıdır. Çevreyi bu kapsamda ilişkiler sistemi şeklinde de nitelendirebiliriz. İlişkiler sistemi olan çevrenin bozulması ve çevre sorunlarının ortaya çıkması, genellikle insan kaynaklı etkenlerin doğal dengeleri bozmasıyla başlamıştır. Özellikle endüstriyel üretimin ortaya çıkmasıyla artan üretim sonucu daha çok hammadde gereksinimi duyulması ve üretim sürecinde çevreye bırakılan zararlı maddeler nedeniyle, çevre daha önce olmadığı kadar plansız kullanılmaya başlanmıştır. Bu yüzden, endüstrileşme ve kentleşme, çevre sorunlarının ortaya çıkışında en önemli iki etmen olarak kabul edilir. Geldiğimiz süreçte, insanlığın temel ihtiyaçlarını temin ederken yapılacak planlamaların, ekolojik ilkeler çerçevesinde olması ve ekosistem bütünlüğünü bozmamasını gerektirmektedir. İl Müdürlüğümüz, ilgili Yönetmelikler çerçevesinde, ekolojik sistemin korunması ve iyileştirilmesi, çevre kirliliğinin önlenmesi, ilimizin doğal bitki ve hayvan varlığı ile doğal zenginliklerinin korunması ve kamuoyunda çevre bilincinin oluşması için çalışmalarını sürdürmektedir. Çalışmalarımızdaki temel hedef sürdürülebilir bir çevre tesis etmektir. Raporumuzda, ilimizin mevcut çevresel verileri ile çevrenin korunması ve kirliliğin önlenmesi yönünde yapılan çalışmalar ve hedefler yer almaktadır. Çevremizin ve doğal yaşamın korunmasında ve iyileştirilmesinde önemli bir kaynak olacağı inancımla saygılarımı sunarım. Veli YORGALI İl Çevre ve Orman Müdürü 5

6 HAZIRLAYANLAR Mehmet Ali ARSLAN Şube Müdürü Kadir KILIÇ Uzman Baki Adnan ERDOĞAN. Araştırmacı Mesut KÖKEN...Maden Mühendisi Yüksel ÖZDEMİR. Ziraat Mühendisi Mustafa ŞENOL..Uzman Biyolog Caner ŞAMİLOĞLU.. Kimyager Raziye YARALI.Çevre Mühendisi 6

7 İÇİNDEKİLER (A). COĞRAFİ KAPSAM A.1. Giriş A.2. İl ve İlçe sınırları A.3. İlin Coğrafi Durumu A.4. İlin Topografyası ve Jeomorfolojik Durumu A.5. Jeolojik Yapı ve Stratigrafi A.5.1. Metamorfizma ve Magmatizma A.5.2. Tektonik ve Paleocoğrafya (B). DOĞAL KAYNAKLAR B.1. Enerji Kaynakları B.1.1. Güneş B.1.2. Su Gücü B.1.3. Kömür B.1.4. Doğal Gaz B.1.5. Rüzgar B.1.6. Biyomas (Biyogaz, Odun, Tezek) Aydın İşletmesi 2006 ve 2008 Yılı İçerisinde Üretilen Yapacak ve Yakacak Miktar ve Çeşitleri B.1.7. Petrol B.1.8. Jeotermal Sahalar B.2. Flora ve Fauna B.2.1. Ormanlar Aydın İşletmesi 2006 ve 2008 Yılı İçerisinde Üretilen Yapacak ve Yakacak Miktar Ve Çeşitleri Yılları Arasında Aydın İlinde Orman Yangınları B.2.2. Çayır ve Mera B.2.3. Sulak Alanlar B.2.4. Endemik Bitkiler B.2.5. Fauna ve Endemik Hayvanlar B.2.6. Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtı ve Tabiatı Koruma Alanları B.3. Toprak B.4. Su Kaynakları B.4.1. İçme Suyu Kaynakları ve Barajlar B.4.2. Yeraltı Su Kaynakları B.4.3. Akarsular B.4.4. Göller ve Göletler B.5. Mineral Kaynaklar B.5.1. Sanayi Madenleri B.5.2. Metalik Madenler B.5.3. Enerji Madenleri B.5.4. Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler (C) HAVA (ATMOSFER VE İKLİM) C.1. İklim ve Hava C.1.1. Doğal Değişkenler C Rüzgar: C Basınç C Nem C Sıcaklık C Buharlaşma C Yağışlar C Yağmur C Kar, Dolu, Sis ve Kırağı C Seller C Kuraklık C Mikroklima C.1.2 Yapay Etmenler C Plansız Kentleşme C Isınmada Kullanılan Yakıtlar C Endüstriyel Emisyonlar

8 C Trafikten Kaynaklanan Emisyonlar C.2. Havayı Kirletici Gazlar ve Kaynaklar C.2.1. Kükürtdioksit Konsantrasyonu ve Duman C.2.2. Partikül Madde Emisyonları C.2.3. Karbonmonoksit C.2.4. Nitrojen Oksitler C.2.5. Hidrojenkarbon ve Kurşun Emisyonları C.3. Atmosferik Kirlilik C.3.1. Ozon Tabakasının İncelmesinin Etkileri C.3.2. Asit Yağmurlarının Etkileri C.4. Hava Kirleticilerinin Çevreye Olan Etkileri C.4.1. Doğal Çevreye Olan Etkileri C Su Üzerine Etkileri C Toprak Üzerine Etkileri C Flora ve Fauna Üzerine Etkileri C İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri C.4.2. Yapay Çevreye Olan Etkileri C Görüntü Kirliliği Üzerine Etkileri (D) SU D.1. Su Kaynaklarının Kullanımı D.1.1. Yeraltı Suları D.1.2. Akarsular D.1.3. Göller, Göletler ve Rezervuarlar D.2. Doğal Drenaj Sistemleri D.3. Su Kaynaklarının Kirliliği ve Çevreye Etkileri D.3.1. Yer altı Suları ve Kirlilik D.3.2. Akarsularda Kirlilik D.3.3. Göller, Göletler ve Rezervuarlarda Kirlilik D.4. Su ve Kıyı Yönetimi, Strateji ve Politikalar D.1.4. Denizler D.2. Doğal Drenaj Sistemleri D.3. Su Kaynaklarının Kirliliği ve Çevreye Etkileri D.3.1. Yer altı Suları ve Kirlilik D.3.2. Akarsularda Kirlilik D.3.3. Göller, Göletler ve Rezervuarlarda Kirlilik D.3.4. Denizlerde Kirlilik D.4. Su ve Kıyı Yönetimi, Srateji ve Politikalar D.5. Su Kaynaklarında Kirlilik Etkenleri D.5.1. Tuzluluk D.5.2. Zehirli Gazlar D.5.3. Azot ve Fosforun Yol Açtığı Kirlilik D.5.4. Ağır Metaller ve İz Elementler D.5.5. Zehirli Organik Bileşikler D Siyanürler D Petrol ve Türevleri D Polikloro Naftalinler ve Bifeniller D Pestisitler ve Su Kirliliği D Gübreler ve Su Kirliliği D Deterjanlar ve Su Kirliliği D.5.6. Çözünmüş Organik Maddeler D.5.7. Patojenler D.5.8. Askıda Katı Maddeler D.5.9. Radyoaktif Kirleticiler ve Su Kirliliği (E). TOPRAK VE ARAZİ KULLANIMI E.1. Genel Toprak Yapısı E.2. Toprak Kirliliği E.2.1. Kimyasal Kirlenme E Atmosferik Kirlenme E Atıklardan Kirlenme E.2.2. Mikrobiyal Kirlenme E.3. Arazi E.3.1. Arazi Varlığı

9 E Arazi Sınıfları E Kullanma Durumu E.3.2. Arazi Problemleri (F). FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER F.1. Ormanlar F.1.1. Ormanların Ekolojik Yapısı F.1.2. Bölgenin Orman Envanteri F.1.3. Orman Varlıgının Yararları F.1.4. Orman Sayılan Alanların Daraltılması F.2. Çayır ve Meralar F.2.1. Çayır ve Mera Varlığı F.2.2. Kullanım Amaçları ve Yararları F.3. Flora F.3.1. Türler ve Populasyonları F.3.2. Habitat ve Toplulukları F.4. Fauna F.4.1 Türler ve Populasyonları F Karasal Türler ve Populasyonları F Aquatik Türler ve Populasyonları Kaynak: Aydın İl Tarım Müdürlüğü, F Kürklü Hayvanlar F Balıklar F.4.2. Habitat ve Topluluklar F.4.3. Hayvan Yaşama Hakları F Evcil Hayvanlar F Hayvan Hakları İhlalleri F.5. Hassas Yöreler Kapsamındaki Alanlar F.5.1. Milli Parklar F.5.2. Tabiat Parkları F.5.3. Tabiat Anıtı F.5.4. Tabiatı Koruma Alanları F.5.5. Orman İçi Dinlenme Yerleri F.5.6. Sulak Alanlar F.5.7. Biyogenetik Rezerv Alanları F.5.8. Biyosfer Rezerv Alanları F.5.9. Özel Çevre Koruma Bölgeleri F Av Hayvanları Koruma ve Üretme Sahaları F Su Ürünleri Üretim Sahalarının Çevresindeki Kıyılar F Endemik Bitki ve Hayvanların Yaşama Ortamı Olan Alanlar F Koruma Alanı Altına Alınan Yabani Flora-Faunanın Yaşama Ortamı Olan Alanlar F Akdeniz e Has Nesli Tehlikede Olan Deniz Türlerinin Yaşama ve Beslenme Ortamı Olan Alanlar 113 F Kültür ve Tabiat Varlıklarının Bulunduğu Koruma Alanları F Sit Alanları F Dünya Kültür ve Tarih Mirasının Korunması Sözleşmesinde Yeralan Kültürel Miras ve Dogal Miras Statüsü Verilen Kültürel, Tarihi ve Dogal Alanlar F Kültürel Miras Kapsamına Giren Alanlar F Doğal Miras Kapsamına Giren Alanlar F Akdeniz de Ortak Öneme Sahip 100 Kıyısal Tarihi Sit Alanları F Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği ne Göre Belirlenen Kıta içi Yüzeysel Suları Kapsayan İçme ve Kullanma Suyu Rezervaurları F Mutlak Koruma Alanları F Kısa Mesafeli Koruma Alanları F Orta Mesafeli Koruma Alanları F Uzun Mesafeli Koruma Alanları F Hava Kalitesi Kontrol Yönetmeliği nde Belirlenen Hassas Kirlenme Bölgeleri F Jeolojik ve Jeomorfolojik Oluşumların Bulunduğu Alanlar F Tarım Alanları F Tarımsal Gelişim Alanları F Tarım Alanları (1., 2. ve 3. Sınıf) F Özel Mahsul Plantasyon Alanları G. TURİZM

10 G.1. Yörenin Turistik Değerleri G.1.1. Yörenin Doğal Değerleri G Konum G Fiziki Özellikler G.1.2. Kültürel Değerler Aydın Yemekleri Pasa Böreği: Patates Çorbası: Yuvarlama: YUVARLAMA Halk Oyunları İğne Oyası: Giyim Kuşam: Aydın her yıl kış aylarında düzenlenen deve güreşleri, halk oyunları (zeybek oyunları), efelik kültürü, asker uğurlama, incir (Germencik, İncirliova), erik (Umurlu), çilek, portakal (Sultanhisar), pamuk (Söke) festivalleri, keçi kılından dokumacılık (Bozdoğan), el sanatları ( iğne oyası, nakış, simli işlemeler, havut deve süslemeciliğisemercilik, Türkmen ve Yörük kilimleri, heybeleri ) ile ünlüdür G.4. Turist Sayısı G.5. Turizm Ekonomisi G.6. Turizm - Çevre Ilişkisi H. TARIM VE HAYVANCILIK H.1. Genel Tarımsal Yapısı H.2. Tarımsal Üretim H.2.1. Bitkisel Üretim H Tarla Bitkileri H Buğdaygiller H Yem Bitkileri H Endüstriyel Bitkiler H Süs Bitkileri H Bahçe Bitkileri H Meyve Üretimi H Sebze Üretimi H.2.2. Hayvansal Üretim H Büyükbaş Hayvancılık H Küçükbaş Hayvancılık H Kümes Hayvancılığı (Kanatlı Üretim) H Su Ürünleri H Kürk Hayvancılığı H Arıcılık ve Ipek Böceği Yetiştiriciliği H.3. Organik Tarım H.5. Tarımsal Faaliyetler H.5.1. Pestisit Kullanımı H.5.2. Gübre Kullanımı I. MADENCİLİK I.1. Maden Kanununa Tabi Olan Madenler ve Doğal Malzemeler I.1.1. Sanayi Madenleri Kaynak: M.T.A. Genel Müdürlüğü, Ege Bölge Müdürlüğü, I.1.2. Metalik Madenler I.1.3. Enerji Madenleri I.1.4. Maden Kanuna Tabi Olan Doğal Malzemeler I.2. Madencilik Faaliyetlerinin Yapıldığı Yerlerin Özellikleri I.3. Cevher Zenginleştirme I.4. Madencilik Faaliyetlerinin Çevre Üzerine Etkileri I.5. Madencilik Faaliyetleri Sonucunda Arazi Kazanım Amacıyla Yapılan Rehabilitasyon Çalışmaları J. ENERJİ J.1. Kaynaklarına Göre Enerjilerin Sınıflandırılması J.1.1. Birincil Enerji Kaynakları J Güneş Enerjisi J Rüzgar Enerjisi J Su Enerjisi J Biyogaz Enerjisi

11 J Biyomas Enerjisi J Odun J Kömür J Petrol (Fuel-Oil, Motorin, Asfalt, Benzin, LPG) J Jeotermal Enerji J Doğalgaz Enerjisi J.1.2. Ikincil Enerji Kaynakları J Termik Enerji J Hidrolik Enerji J Nükleer Enerji J.2. Enerji Tüketiminin Sektörlere Göre Dağılımı Kwh J.3. Enerji Tasarrufu İle İlgili Yapılan Çalışmalar (K). SANAYİ VE TEKNOLOJİ K.1. İl Sanayinin Gelişimi, Yer Seçimi Süreçleri ve Bunu Etkileyen Etkenler: K.2. Genel Anlamda Sanayinin Gruplandırılması K.3. Sanayinin Ilçelere Göre Dağılımı K.4. Sanayi Gruplarına Göre Işyeri Sayıları ve Istihdam Durumları K.5. Sanayi Gruplarına Göre Üretim Teknolojisi ve Enerji Kullanımı K.6. Sanayiden Kaynaklanan Çevre Sorunları ve Alınan Önlemler K.6.1. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliği K.6.2. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Su Kirliliği K.6.3. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Toprak Kirliliği K.6.4. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Gürültü Kirliliği K.6.5. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Atıklar K.7. Sanayi Tesislerinin Acil Durum Planı (L). ALTYAPI, ULAŞIM VE HABERLEŞME L.1. Altyapı L.1.1. Su Sistemi L.1.2. Atık Su Sistemi, Kanalizasyon Ve Atık Arıtma Tesisi L1.3. Yeşil Alanlar L1.4. Elektrik Üretim Hatları L.1.5. Doğal Gaz Boru Hatları L.2. Ulaşım L.2.1. Karayolları L Karayolları Genel L Ulaşım Planlaması L Kent Içi Yollar L Araç Sayıları L.2.2. Demiryolları L Kullanılan Raylı Sistemler L Taşımacılıkta Demiryolları L.2.3. Deniz, Göl, Nehir Taşımacılığı L Limanlar L Taşımacılık L.2.4. Hava Yolları L.3. Haberleşme L.4. Ilin Imar Durumu Aydın İli nde toplam arazi kullanım alanı ,8 hektardır. Arazi kullanım alanları ile ilgili detaylar aşağıdaki tabloda verilmiştir L.5. İldeki Baz İstasyonlarının Sayısı (M) YERLEŞİM ALANLARI VE NÜFUS M.1. Kentsel Ve Kırsal Planlama M.1.1. Kentsel Alanlar M Doğal Özelliklerin Kent Formuna Etkileri M Kentsel Büyüme Deseni M Planlı Kentsel Gelişme Alanları M Kentsel Alanlarda Yoğunluk M Kentsel Yenileme Alanları M Endüstriyel Alanlarda Yer Seçimi M Tarihi, Kültürel, Arkeolojik Ve Turistik Özellikli Alanlar M.1.2. Kırsal Alanlar M Kırsal Yerleşme Deseni

12 M Arazi Mülkiyeti M.2. Alt Yapı M.3. Binalar Ve Yapı Çeşitleri M.3.1. Kamu Binaları M.3.2. Okullar M.3.3. Hastaneler ve Sağlık Tesisleri M.3.4. Sosyal ve Kültürel Tesisler M.3.5. Endüstriyel Yapılar M.3.6. Göçler ve Hareketli Barınaklar M.3.7. Otel, Motel Ve Turizm Amaçlı Diğer Yapılar M.3.8. Bürolar ve Dükkanlar M.3.9. Kırsal Alanlarda Yapılaşma M Yerel Mimarı Özellikler M Bina Yapımında Kullanılan Yerel Materyaller M.4. Sosyo-Ekonomik Yapı M.4.1. Göçler M.4.2. Göçebe Işçiler (Mevsimlik Işçiler) M.4.3. Kent Toprağının Mülkiyet Dağılımı M.4.4. Konut Yapım Süreçleri M.4.5. Gecekondu Islah ve Önleme Bölgeleri M.5. Yerleşim Yerlerinin Çevresel Etkileri M.5.1. Binalarda Ses Izolasyonu M.5.2. Hava Alanları ve Çevresinde Oluşturulan Gürültü Zonları M.5.3. Ticari ve Endüstriyel Gürültü M.5.4. Kentsel Atıklar M.5.5. Binalarda Isı Yalıtımı M.6. Nüfus M.6.1. Nüfusun Yıllara Göre Değişimi M.6.2. Nüfusun Cinsiyet Ve Yaş Gruplarına Göre Dağılımı M.6.3. Il ve Ilçelerin Nüfus Yoğunlukları M.6.4. Nüfus Değişim Oranı M.6.5. Yer Değiştirme Olayları M.6.6. Turizm ve Seyahat M.6.7. Işsizlik (N). ATIKLAR N.1. Evsel Katı Atıklar N.2. Tehlikeli ve Zararlı Atıklar N.3. Özel Atıklar N.3.1. Tıbbi Atıklar N.3.2. Atık Yağlar N.3.3. Pil ve Aküler N.3.4. Cips ve Diğer Yakma Fırınlarından Kaynaklanan Küller N.3.5. Tarama Çamurları N.3.6. Elektrik ve Elektronik Atıklar N.3.7. Kullanım Ömrü Bitmiş Araçlar N.4.Diğer Atıklar N.4.1.Radyoaktif Atıklar N.4.2. Hayvan Kadavraları N.4.3. Mezbaha Atıkları N.5. Atık Yönetimi N.6. Katı Atıkların Miktar ve Kompozisyonu N.7. Katı Atıkları Biriktirilmesi, Toplanması, Taşınması ve Transfer Istasyonları N.8. Atıkların Bertaraf Yöntemleri N.8.1. Katı Atıkların Depolanması N.8.2. Atıkların Yakılması N.8.3. Kompost N.10. Atıkların Çevre Üzerindeki Etkileri (O). GÜRÜLTÜ VE TİTREŞİM O.1. Gürültü O.1.1. Gürültü Kaynakları O Trafik Gürültüsü O Endüstri Gürültüsü

13 O Inşaat Gürültüsü O Yerleşim Alanlarında Oluşan Gürültüler O Hava Alanları Yakınında Oluşan Gürültü O.1.2. Gürültünün Çevreye Olan Etkileri O Gürültünün Fiziksel Çevreye Olan Etkileri O Gürültünün Sosyal Çevreye Olan Etkileri O.1.3. Gürültünün İnsalar Üzerine Olan Etkileri O Fiziksel Etkileri O Fizyolojik Etkileri: O Psikolojik Etkileri O Performans Etkileri O.2. Titreşim (P). AFETLER P.1. Afet Olayları P.1.1. Depremler P.1.2. Heyelan ve Çığlar P.1.3. Seller P.1.4. Orman ve Otlak Yangınları P.1.5. Fırtınalar P.2. Afetler ve Sağlık Zararları P.2.1. Radyoaktif Maddeler P.2.2. Denize Dökülen Petrol ve Diğer Tehlikeli Atıklar P.2.3. Tehlikeli ve Zehirli Maddeler P.3. Afetlerin Etkileri ve Yardım Tedbirleri P.3.1. Sivil Savunma Birimleri: P.3.2. Yangın Kontrol ve Önleme Tedbirleri P.3.3. Ilkyardım Servisleri P.3.4. Afetzedeler ve Mültecilerin Yeniden Iskanı P.3.5. Tehlikeli ve Zehirli Maddelerin Sınırlararası Taşınımı Için Alınan Tedbirler P.3.6. Afetler ve Büyük Endüstriyel Kazalar R. SAĞLIK VE ÇEVRE R.1. Temel Sağlık Hizmetleri R.1.1.Sağlık Kurumlarının Dağılımı R.1.2. Bulaşıcı Hastalıklar R Içme ve Kullanma Suları R Denizler R Zoonos Hastalıklar R.1.3. Gıda Hijyeni R.1.4. Aşılama Çalışmaları R.1.5. Bebek Ölümleri R.1.6. Ölümlerin Hastalık, Yaş ve Cins Gruplarına Göre Dağılımı R.1.7. Aile Planlaması Çalışmaları R.2. Çevre Kirliliği ve Zararlarından Oluşan Sağlık Riskleri R.2.1. Kentsel Hava Kirliliğinin Insan Sağlığı Üzerindeki Etkileri R.2.2. Su Kirliliğinin Insan Sağlığı Üzerindeki Etkileri R.2.3. Atıkların Insan Sağlığı Üzerindeki Etkileri R.2.4. Gürültünün İnsan Saglıgı Üzerine Etkileri R.2.5. Pestisitlerin İnsan Saglıgı Üzerine Etkileri R.2.6. Iyonize Radyasyondan Korunma (S). ÇEVRE EĞİTİMİ S.1. Kamu Kuruluşlarının Çevre Eğitimi Ile Ilgili Faaliyetleri S.2.1. Çevre Vakıfları S.2.2. Çevre Dernekleri S.2.3. Çevreyle Ilgili Federasyonlar (T). ÇEVRE YÖNETİMİ VE PLANLAMA T.1. Çevre Kirliliğinin ve Çevresel Tahribatın Önlenmesi T.2. Doğal Kaynakların Ekolojik Dengeler Esas Alınarak Verimli Kullanımı, T.3. Ekonomik ve Sosyal Faaliyetlerin, Sonuçlarının Çevrenin Taşıma Kapasitesini Aşmayacak Biçimde Planlanması T.4. Çevrenin Insan-Psikososyal Ihtiyaçlarıyla Uyumunun Sağlanması T.5. Çevre Duyarlı Arazi Kullanım Planlaması

14 ŞEKİLLER ve TABLOLAR şekil A. 1: Aydın kent merkezi ve İlçeler Haritası şekil A. 2: Aydın İli Jeoloji Haritası, şekil A. 3:Türkiye Jeoloji Haritası Tablo B 1: Aylara Göre Güneşlenme Süresi. (Saat) Tablo B 2: Güneş Işınlarının Şiddeti, Aylık En Yüksek Değeri (cal/cm²/dak) Tablo B 3: Çok Yıllık, 2007 ve2008 Yıllarına Ait Sıcaklık Ortalamaları, Tablo B 4: Güneş Işınlarının Günlük Kalori Toplamı Aylık Ortalaması. (cal/cm2) Tablo B 5: Güneş Işınları Şiddetinin Aylık En yüksek Değeri Tablo B 6: Aydın İli Kömür Rezervleri ve Parametre Değerleri Tablo B 7: Aydın İlinde Rüzgar Enerjisi Ölçümleri Aylık Ortalama Hızları (m/sn) Tablo B 8: Aydın ili Orman İşletme Müdürlükleri Yıllık Satış Miktarları Tablo B 1: Bölgemizdeki Balık Türleri ve Popülasyonları Tablo 3: İlimizdeki İçme Suyu Amaçlı Barajlar Tablo 4: İçme Suyu Amaçlı Barajların Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği nin Tablo-1 e göre analiz sonuçları Tablo 6 : Yeraltı Su Kaynakları, sulamalar ve yeni kuyu programı Tablo 7: İlimizde Mevcut Akarsular Tablo 8: İlimizde Mevcut Olan Göl ve Göletler Tablo B 17: İlimizde Mevcut Olan Sanayi Madenleri ve Bunlara ait Bilgiler Tablo B 18: İlimizde Mevcut Olan Sanayi Madenleri ve Bunlara Ait Bilgiler Tablo B 19: Jeotermal Enerji Kaynaklarının Özellikleri Tablo B 20: İlimizde Mevcut Olan Linyit Yataklarına Ait Bilgiler Tablo B 21: İlimizde Mevcut Olan Linyit Yataklarına Ait Bilgiler Tablo C 1: Aydın İline Ait Çok Yıllık Meteorolojik Veriler Şekil C 1: Yönlerin Esme Sayıları Toplamına Göre Çizilmiş Rüzgar Gülü Tablo C 2: Aydın İlinde 2008 yılı Rüzgar Durumu Tablo C 3: 2008 yılı Aylara Göre Ortalama Rüzgar Hızları Tablo C 4: Aylara Göre Ortalama Buhar Basıncı(hpa) Tablo C 5: 2008 yılı Aylara Göre En Düşük ve Ortalama Bağıl Nem Tablo C 6: Kuşadası ve Nazilli İlçelerinde 2008 Yılı Aylara Göre Sıcaklık Değerleri Tablo C 7: 2008 Aylara Göre Ortalama Buhar Basıncı(hPa) Tablo C 8: 2008 yılı Kuşadası, Nazilli Ortalama ve Günlük En Fazla Yağış Miktarları Tablo C 9: Ortalama Kar Yağışlı, Kar Örtülü Günler Sayısı, En Yüksek Kar Tablo C 10: Aydın İl Sınırları İçinde Üretilen Yerli Linyit Kömürleri Tablo C 11: Aydın İli 2007 Yılı Hava Kirliliği Ölçüm Değerleri Tablo D 1.2. Aydın ili sınırları içinde enerji, sulama veya içme suyu amaçlı kullanılabilir önemli su kaynakları Tablo D 1.3: Yapımı tamamlanmış Barajlar ve Göletler Tablo D 1. 4: Çalışmaları çeşitli aşamalarda devam eden içme suyu amaçlı baraj projeleri Tablo D1.5: İçme Suyu Amaçlı Barajların Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği nin Tablo-1 e göre analiz sonuçları Şekil D 1:Gözlem İstasyonları Haritası Dolayısıyla ilimiz sınırları dahilinde bulunan tüm tersaneler, marinalar ve yat limanları ile balıkçı ve gezinti tekneleri de dahil olmak üzere tüm gemilerin muhtelif faaliyetlerinde kullanabilmeleri amacı ile inşa edilmiş ve donatılmış deniz ve kıyı yapılarını işletenlerinin 14

15 (Liman Yöneticisi) bu Yönetmelik hükümleri çerçevesinde, belirtilen süre içerisinde, atık kabul tesislerini kurmaları ve lisans almaları yönünde bilgilendirme çalışmaları yapılmıştır. 83 Tablo-D.5: Kuşadası liman na gelen ,000 Gros gemi bilgileri Şekil D 1:Gözlem İstasyonları Haritası Tablo E 1: Toprak kirliliğini Yaratan Etmenler Tablo E 1: İlimizde Arazi Kullanım Durumu Tablo E 2: Kültür Arazilerinin Kullanımı Tablo E 3: 2008 yılı Aydın İli Gübre Tüketimi Tablo E 4: 2007 yılı Aydın İli Gübre Tüketimi Tablo F 1: Köy Yüzölçümlerinin Topoğrafik Durumları İtibari İle Dağılımı (2003) Tablo F 2: Aydın İli Orman İşletme Müdürlüklerince 2007 Yılı İçerisinde Tablo F 1: Bölgemizdeki Balık Türleri ve Popülasyonları Talo F 4: İlimiz sınırları içerisinde bulunan sokak hayvanları ile ilgili çalışmalar Tablo G 1: İlçelere Göre Konaklama Tesisleri Tablo G 2: 2008 yılı Cins ve Türlerine Göre Konaklama Tesisleri Tablo G 3: Son beş Yılda Kuşadası na Gelen Turist Sayısı Tablo G 4: Yıllar İtibarı İle Aydın İline Gelen Yabancılar, Tablo G 5: 2008 Yılı İçerisinde Müze ve Ören Yerlerimizi Ziyaret Eden Tablo G 6: 2008 yılı Tesislerin Yıllara göre Doluluk Oranları % Tablo F 1: Bölgemizdeki Balık Türleri ve Popülasyonları Tablo H 1: Aydın İli Arazi Dağılımı Tablo H 2: Aydın İli Kültür Arazilerinin Kullanımı Tablo H 3: Aydın İli 2008 Yılı Buğdaygiller Ekim Alanı ve Üretim Miktarları Tablo H 4: Aydın İli 2008 Yılı Yem Bitkileri Ekim Alanı ve Üretim Miktarları Tablo H 5:Aydın İli 2008 Yılı Endüstri Bitkileri Ekim Alanı ve Üretim Miktarları Şekil H 1:İlimiz topraklarının ürünlere göre dağılımı Tablo H 6: Aydın İli 2008 Yılı Meyvecilik Üretimi Tablo H 7: Aydın İli Yılı Sebzecilik Ekim Alanları ve Üretim Miktarları Tablo H 8: Aydın İli Sığır Varlığı Tablo H 9: Aydın İlinde Uygulanan Suni Tohumlama Miktarı ve Alınan Neticeler Tablo H 10: Aydın İli Yılları Küçükbaş Hayvan Varlığı Tablo H 11: Aydın İli Yılları Mevcut Kümes Hayvanları ve Yumurta Üretimi. 147 Tablo H 12: Aydın İli, Su Ürünleri İstatistiği (Avcılık ve Yetiştiricilik) Tablo H 13: Aydın İli Arıcılık ve Ürünleri Tablo H 14: Aydın İli Işletme Büyüklükleri Tablo H 15: Aydın İli Yılı Kullanılan Zirai İlaç Cetveli Tablo H 16: Aydın İlinde Tarım Amacıyla Kullanılan Gübrenin Ürün Bazında Saf Tablo I 1:Yer Altı Kaynaklarına Ait Bilgiler Tablo I 2:Yer Altı Kaynaklarına Aıt Bılgıler Tablo I 3:Yer Altı Kaynaklarına Aıt Bılgıler Tablo I 4:Yer Altı Kaynaklarına Aıt Bılgıler Tablo I 5:Yer Altı Kaynaklarına Aıt Bılgıler Tablo I 6:Yer Altı Kaynaklarına Aıt Bılgıler Şekil I 1: İlimiz Maden Haritası Tablo J 1: Aydın İline ait aylık Ortalama sıcaklıklar (ºC) Tablo J 2: Güneş Işınları Şiddetinin Günlük Kalori Toplamının Aylık Ortalaması Tablo J 3: Aylara Göre Güneşlenme Süresi(saat) Tablo J 4: Güneş Işınlarının Şiddeti Aylık En Yüksek Değeri (cal/cm2/dak) * Tablo J 5: Çok Yıllık 2007 ve 2008 Yıllarına Ait Sıcaklık Ortalamaları, Güneşlenme Tablo J 6:Güneş Işınlarının Günlük Kalori Toplamı Aylık Ortalaması (cal/cm²)* Tablo J 7: Güneş Işınları Şiddetinin Aylık En yüksek Değeri*

16 Tablo J 8: Türkiye Geneli Dönemi Rüzgar Enerjisi Tablo J 9: Aydın İlinde Son İki Yıla Ait Rüzgar Enerjisi Ölçümleri Aylık Tablo J 10: Aydın İli Orman İşletme Müdürlükleri Yıllık Satış Miktarları Tablo J 11: Aydın İli Orman İşletme Müdürlüklerince Yılı İçerisinde Üretilen Yapacak ve Yakacak Miktar ve Çeşitleri Tablo J 12: Aydın İli Yıllarına Ait Ortalama Odun Üretimi Tablo J 13: Aydın İli Orman İşletme Müdürlükleri 2007 Yılı Satış Miktarları Tablo J 14: Aydın İli Kömür Rezervleri ve Parametre Değerleri Tablo K 1: İl Genelindeki Sanayi Tesislerinin İlçelere Göre Dağılımı Tablo K 2:Sanayi gruplarının meslek gruplarına göre dağılımı Tablo K 3: Sanayi Gruplarına Göre Işyeri Sayıları ve Istihdam Durumları Tablo K 4: Zeytin karasuyunun karakterine ilişkin parametrelerin ortalama Tablo K 5: Pirinanın Özellikleri Tablo L 1: İlimizde mahallelere göre park sayıları ve kapladıkları alanlar Tablo L 2: İlimizdeki 154 ve 380 kv luk hatların güzergah ve uzunlukları (km) Tablo L 3: İl merkezinin, ilçelere olan uzaklıkları Tablo L 4: Türk Telekom Aydın 2007 Yıl Sonu Verileri Tablo. Aydın İli Arazi Kullanımı Tablo M 1: İl Merkezindeki Mahallelerde Nüfus Yoğunlukları Tablo M 2: İlimizde mevcut olan lise ve İlköğretim okullarının çeşitleri ve sayıları Tablo M 3: İlimiz, Merkez ve İlçelerinde, Kent ve Köy nüfusu ile nüfustaki yıllık artış oranları Tablo M 4: Yaş Grubuna Göre Nüfus Dağılımı Tablo M 5: Aydın da Yaşanan Göçün İl İçine Dağılımı Tablo N 1:İlçelerde oluşan evsel katı atık miktarları Tablo N 2: Kuşadası evsel katı atıkların bileşimi Tablo N 3: Katı Atık Depolama Tesisleri Tablo O 1:İlimizde Bazı Merkezlerdeki Gürültü Ölçüm Sonuçları (dba) Tablo O 2: Denizli-Aydın Karayolu Ortalama Ses Düzeyi Tablo O 3:İş Yerlerinde Max. Gürültü Düzeylerinde İzin Verilebilir Çalışma Süreleri Tablo O 4:İlimizde Çeşitli Endüstrilerdeki Gürültü Seviyeleri Tablo O 5:Yerleşim Bölgeleri Gürültü Sınır Değerleri Tablo O 6:Patlamalar Sonucu Oluşan GürültününYapılar Üzerindeki Etkileri Tablo P 1: Deprem Şiddetlerinin Çeşitli Yapı Türlerinde Oluşturabileceği Hasar Seviyeleri Şekil P 1:Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası Şekil P 2:Aydın İl Merkezi fay hatları haritası Şekil P 3: Aydın İlinin uydudan görünümü Tablo P 2: Yılları Arasında Aydın İlinde Orman Yangınları Tablo P 3:Aydın İlinde 2008 yılı Ortalama Rüzgar ve Fırtınalı Günler EK-P. 1: Aydın İl Sınırları İçerisinde Olmuş veya olması muhtemel tespit edilmiş tabii afetler: EK-P. 2:D.S.İ. 21. Bölge Müdürlüğünün Görev Alanı İçerisinde Meydana Gelen Su Taşkınları İle İlgili Bilgiler EK-P. 3: İl Acil Yardım Teşkilatı ve Görevlilerini İçeren Şema Tablo R. 1:Sağlık Kurumlarının Aydın İli Merkezi ve İlçelerine Göre Dağılımı Tablo R. 2:İl Genelindeki Köylerin İçme Suyu Durumu Tablo R. 3:İl Merkezi ve İlçelerinde İçme Suyu Sondaj Kuyu Sayısı Tablo R. 4:İçme ve Kullanma Sularının Kimyasal - Bakteriyolojik Analizleri ve Tablo R. 5: Deniz Suyu Analiz Sonuçları Tablo R. 6:İlimizde Görülen Zoonoz Hastalıklar

17 Tablo R. 7: Gıda Üretim Yerleri Kontrolleri Tablo R. 8:Aşılama Çalışmaları Tablo R. 9:Yıllara Göre Sağlık Düzey Ölçütleri % Tablo R. 10: Yılı Gebe, Bebek, Çocuk İzlem ve Oranları Tablo R. 11:İlimiz Merkez ve İlçelerde Kaba Doğum ve Genel Doğurganlık Hızı Tablo R. 12:Aydın İli 2007 Yılı Nüfusun Yaş Grupları ve Cinsiyete Göre Dağılımı Tablo R. 13:Aydın İli 2007 Yılı Ölümlerinin. Yaş Grupları Ve Cinsiyete Göre Dağılımı 255 Tablo R. 14:Yıllara Göre Aile Planlaması Yöntemleri ve Kullanan Kişi Sayıları Tablo R. 15: 2007 yılı Aile Planlaması Hizmetlerinden Yararlanan Kişi Sayısı ve Tablo R. 16: 2007 Yılı Yaş Kadın İzlem Raporu(Temmuz-Aralık 2007) Tablo R. 17:İlimiz Hava Kirliliği Ölçüm Sonuçları Yıllık Ortalama Değerleri

18 A.1. (A). COĞRAFİ KAPSAM Giriş Aydın İli, antik çağdan bugüne doğal yapısıyla insanlığın ilgisini çeken önemli yerleşim alanlarından biri olmuştur. Özgün ekolojik yapısı Dağlarından Yağ, Ovalarından Bal Akar deyişi ile tanımlanmıştır. Kente adını veren Tralles antik yapılaşmasından, Selçuklu-Aydınoğulları yerleşimlerine kadar yerleşim-nüfus ilişkilerinin yoğun olduğu Aydın kenti kültürel açıdan da önemli bir merkez olmuştur. Yöre eski çağlarda Thales, Anaksimandros, Anaksimenes, Hekataios, Hippodamos, İsidoros gibi bir çok düşünce ve sanat adamı yetiştirmiştir. Aydın ilinin kesin tarihi bilinmemekle birlikte prehistorik izler kentin insanoğlunun yerleşik düzene geçtiği dönemlerde kurulduğunu göstermektedir. Aydın da ilk yerleşimi M.Ö yıllarında Hititler gerçekleştirmiştir. M.Ö yıllarında Trakyalı kavimler, Tralles adı verilen yerleşimi kurmuşlardır. Roma döneminde Andropolis adını alan kent, Selçukluların Anadolu ya gelmesiyle Güzelhisar, Osmanlı döneminde Nefs-i Güzel Hisar der Liva-i Aydın, Cumhuriyet ile birlikte il merkezi olarak Aydın adını almıştır. Aydın Kent Meydanı,1933. Kaynak: İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. Aydın yöresinde efelerin ayrı bir önemi vardır. Osmanlı İmparatorluğunun son döneminde ortaya çıkan haksızlığa başkaldıran, yoksulları koruyan kimseler olarak halkın yanında yer aldılar, saygı ve sevgi gördüler. Adlarına türküler yakılan öyküleri dilden dile dolaşan Çakırcalı Efe ile Yörük Ali Efe Aydın topraklarında yetişmiştir. Osmanlıya karşı bir ayaklanma ile 1818 de Aydın a egemen olan Atçalı Kel Memed Efe kendi adına para bastırması ile önem taşımaktadır. Yörenin doğal ve antik yapısı yabancıların dikkatini çekmiş ve 1866 da Fransızlar tarafından ilk demiryolu hattı İzmir-Kasaba (Aydın) arasında kurulmuştur. 18

19 Aydın Hükümet Bulvarı,Vali Konağı,1937. Kaynak: İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. Aydın 1. Dünya Savaşı sonrası Yunan işgaline uğramış, işgale direnişte ve Kuvva-i Milliye hareketinin oluşmasında efelerin büyük yararı olmuş, 3 yıl süren işgal Kurtuluş Savasının kazanılması ile 7 Eylül 1922 de sona ermiştir. Aydın İli, yörenin yaşam kaynağı olan B. Menderes Irmağı nın 584 km. boyunca akarak Ege Denizi ne kadar uzandığı Havza da yer alır. Büyük Menderes Havzası km2 yüzölçümü ile km² lik İsrail devletinden de büyüktür. Havzanın km² lik kısımı Aydın il sınırları içinde kalır yılları arası yıllık yağış ortalamasının 629 mm/yıl.m 2 olduğu Aydın ilinde Büyük Menderes Irmağının ortalama debisi 37 m³/sn dir. Aydın ili, iklim, toprak,ve topografik yapı itibariyle bölge ve ülke açısından polikültür tarıma uygun ve ülke tarımında önemi olan illerimiz arasındadır. İlin yüzölçümünün %50 sinde zeytin ve meyvelikler kaplamakta, Aydın ili Türkiye genelinde zeytin, incir, kestane üretiminde birinci, pamuk üretiminde Adana dan sonra 2. sırada yer almaktadır. İlin %67 sini dağlık alanlar kaplar. Ülkenin orman ürünleri üretiminin % 3.8 i Aydın ilinden karşılanmaktadır. Tarihte çeşitli uygarlıkları barındıran Aydın ili, günümüzde tarımsal aktivitelerin yoğunluğu ve çeşitliliği ile deniz kıyısı, ören yerleri ve doğal mekanlarıyla turizm sektörü içinde önemli yörelerimizden birisidir. A.2. İl ve İlçe sınırları Merkez ilçe dahil olmak üzere 17 ilçesi ve 486 köy yerleşimi bulunan Aydın ili ve ilçelerini gösteren harita Şekil:A-1 de verilmiştir. Ayrıca, ile bağlı ilçeler şunlardır; 1-Merkez 2-Bozdoğan 3-Buharkent 4-Çine 5-Didim 6-Germencik 7-İncirliova 10-Koçarlı 11-Köşk 12-Kuşadası 13-Kuyucak 14-Nazilli 15-Söke 16-Sultanhisar 19

20 8-Karacasu 9-Karpuzlu 17-Yenipazar şekil A. 1: Aydın kent merkezi ve İlçeler Haritası Kaynak:İl Özel İdare Müdürlüğü,

21 A.3. İlin Coğrafi Durumu Aydın İli, kuzey paralelleri ile, doğu meridyenleri arasındadır Km² alana sahip olan il, Doğu dan Denizli, Batı dan Ege Denizi, Güney den Muğla, Kuzey den İzmir ve Manisa İlleri ile çevrili bulunmaktadır. A.4. İlin Topografyası ve Jeomorfolojik Durumu Aydın ilinden kuzeye gidildikçe m yi bulan yükseklikte topografya izlenir. Bu yükselme Doğu-Batı yönünde ovanın sınırı boyunca kuzeye doğru devam eder. Güney bölümü ise denizden m irtifadadır. Dağlar: Aydın İlinin % 65 ini dağlık alanlar oluşturmaktadır. Kuzeyde doğu-batı yönünde uzanan sıra dağlar Aydın Dağlarıdır ve zirvesi 1732m. ile Karlık Tepesi dir. Güneyde Doğu-Batı yönünde uzanan dağlar, Büyük Menderes Irmağının kolları olan Dandalas Çayı, Akçay ve Çine Çaylarının güneyden kuzeye doğru parçalayan vadileri nedeniyle parçalı bir görünümdedir. İlin en yüksek dağı olan Madran Dağı ise Akçay ve Çine Çayları arasında kalır. Ortada kalan Menderes Nehri civarı düzlüktür. Kuzey yönünü, Dinar dan başlayıp 300 km devam eden ve Samson dağları adını alarak Ege Denizinde sona eren Mezukis Dağlarının en yüksek noktası 1360 metredir. Mezukis Sıra Dağlarının il içinde devam eden kısmında Doğu dan Batı ya doğru Çamlık, Oyuk, Karlık, Malgıç, Cevizli adları ile sıralanan Batı da daha az yükseklik arz eden Gümüş ve Samson Dağları ile Dipburun mevkiinde Mezukis Dağları küçük vâdilerle yer yer birbirlerinden ayrılırlar. Kuzeydoğu da m.yüksekliğindeki Çal Dağlarından ayrılan Çamlık Dağı, m. yüksekliğindedir. Aydın ilinin kuzeyindeki Cevizli Dağına kadar yukarıda Oyuk, Karlık, Malgaç tepelerini meydana getiren Karadağ, m. yüksekliktedir. Kıvrıntılı küçük yaylaları ile sıradağlar halinde batıya uzanan Cevizli Dağı, Söke İlçesi nin Batısında en yüksek seviyeye ulaşır. Bu dağın yüksekliği, m. dir. Dalgalı tepecikler halinde devam ederek Dipburun da denize gömülen Samson Dağları, m. olup, Sisam Adalarına kadar devam ettiği görülmektedir. Mezukis Dağlarının bol suları, Menderes Vadisine 11 dere halinde yayılır. İlin Güney inde, yükseklikleri m yi bulan Çubuk, Karıncalı, Madran, Beşparmak Dağları, Batı da Bafa Gölü nü yarım çember içine alarak denizde sona erer.doğu kesiminde, ili sınırlayan Baba Dağı, m. den m. ye inerek, Çubuk Dağı adı ile Aydın sınırları içine girerek Karacasu ilçesi nin doğu kesiminden geçen Dandalaz Çayı na geniş bir vâdi geçidi verdikten sonra, Karıncalı Dağı ile birleşir. Dandalaz Çayı ile Akçay arasında kalan dağlar, Karıncalı Dağı dır. Bu dağ, Karacasu ilçesinin batısından, Menderes Ovası na doğru uzanan bir çıkıntı meydana getirir. Güzel yaylalara sahip bu dağın en yüksek noktası m. dir. Çakırcalı Efe 1912 ye kadar bu dağda yaşamıştır. Karıncalı Dağı nın Batısında Madran ve Göksel Dağları vardır. Bu iki dağın önemli kısımları Muğla ili hudutları içine girmektedir. Aydın ili hudutları içinde bulunan dağlar ve yükseklikleri hakkında aşağıdaki cetvel daha genel bir bilgi vermektedir. 21

22 Dağlar En Yüksek Noktaları Babadağ m. Karıncalı Dağı m. Madran Dağı m. Göksel Dağı m. Beşparmak Dağı m. Çamlık dağ m. Oyuk Dağı m. Samson Dağı m. Ovalar: Aydın İli nde, Ova deyimi çok önemli bir yer tutar. Büyük Menderes Irmağının suladığı alanlar Büyük Menderes Ovası olarak tanımlanır. Denizli İl sınırlarından başlayan büyük bir ovadır. B. Menderes Irmağı nın geçtiği ova, taşkın ovası niteliğinde olup km2 lik bir sahadır. Irmak çağlar boyu denize taşıdığı alüvyonla bugünkü ovayı oluşturmuştur. Havzadaki ovalar Aydın, Söke, Yenipazar, Koçarlı, Karpuzlu, Çerkez ve Çine Ovası gibi yerel adlarla anılırlar. Bu ovalar Büyük Menderes Ovasını oluşturur. Denizli ili sınırlarından Ege Denizine kadar uzanan bu ovanın en geniş yeri 20 km yi bulmaktadır. Vadiler: Büyük Menderes havzasına 50 den fazla dere ve akarsu yer almakta, bu yan dere ve akarsular Büyük Menderes Irmağına dökülmektedir. Vadilerdeki yan dere ve akarsuların büyük kısmı yağışa bağlı akış gösteren mevsimlik akarsulardır. Büyük kısmı yaz aylarında kurumaktadır. İlin kuzeyinde Kuvaterner yaşlı taraçalar yer alır. Bu taraçalar, yamaç molozları ve alüvyon birikintilerinin Algin orojenik hareketleri sırasında yöredeki malzemenin yükselmesinden oluşmuştur. Çakıllı, kumlu ve gevşek çimentolu konglomeratik özelliktedirler. Taraçalar, yer yer akarsular tarafından keskin hatlarla yarılmışlardır. Şehrin içinden geçen ve bu taraçaları Kuzey-Güney istikâmetinde kesen Tabakhane Deresi şu anda yerleşim alanının altında kalan büyük bir birikinti konisi oluşturmuştur. Aydın ilinin büyük bir kısmı ovada kuruludur. B. Menderes Nehri nin getirmiş olduğu malzeme, ovayı oluşturur. Doğu-Batı uzanımlı verimli toprakların önemli bir kısmı şu anda şehrin yerleşim alanı altında kalmıştır. Titizlikle korunması gereken 1. Sınıf tarım arazilerinin iskân sahası olarak kullanılması, tarımsal alanların aleyhine gelişen bu olumsuzluktur. Taraçalardan ve alüvyon birikintilerinden daha yaşlı olan ve taraçalardan sonra daha kuzeyde bulunan Pliyosen yaşlı kayaçlar, gevşek yapıda ve konglomeratik özelliktedirler. Aşınması kolay olan bu formasyonlar çok dalgalı morfolojik görünüm verirler. Pliyo kuvaterner de yer kabuğundaki dalgalanmalardan birçok tepecik oluşmuştur ( m). Paleozoyik yaştaki kayaçlar içinde kuvarsit şistler, mermerler dik yükselti verirler. Gnays ve şistli yapıda olan yerlerde ise daha yumuşak hatlı bir morfolojik yapı gözlenir. A.5. Jeolojik Yapı ve Stratigrafi Aydın ili sınırları içinde Batı Anadolu da geniş bir yayılım gösteren Menderes Masifi ve çevresindeki kaya birimleri yüzeylenmektedir. Yüzyılı aşkın bir süredir çeşitli amaçlara yönelik çalışmalar yapılmıştır. Yörede ilk çalışma, Stricland (1840) tarafından gerçekleştirilmiştir. Daha sonraki yıllardaki farklı amaçlarla yapılan birçok araştırmada bir bütünsellik sağlanamamıştır. Doğal olarak raporlar stratigrafik-yapısal farklılıklar içermektedir. Bu nedenle, masifin çekirdeği, kaya birimleri, yaşları ve çevre kayalarla ilişkileri konusunda beliren sorunların çözümüne yönelik, Üniversite-MTA çalışanları ve değişik araştırmacılar arasında belirli doğrular üzerinde yoğunlaşmıştır. 22

23 Son yıllarda yapılan araştırmalarla, açıklık getirilmiş görüşlerin ışığında çalışma alanında Menderes Masifinin birbiriyle diskordan bir ilişkiye sahip üç grubun kayaçları ve bunların üzerindeki neojen örtü ve kuvaterner yaşlı alüvyonlar, bunlara ek olarak batı kesimde yüzeylenen Dilek yarımadası-selçuk-tire ekaylı zonu bulunmaktadır. Çine Grubu (Menderes Masifinin çekirdeği): Almandin-amfibolit fasiyesinde metomarfizma özellikleri gösteren, granitim kökenli gözlü gnays meta granit, sedimenter kökenli gözlü gnays, migmatit, ince taneli bantlı gnays, metavolkanit ve değişik şistlerden oluşmuştur. Prekambriyen yaşlıdır. Bu grubun üzerine Kavaklıdere Grubu uyumsuz olarak gelmektedir. Sedimenter Kökenli Gözlü Gnays: Bunlar genellikle kaba ve belirsiz foliasyon gösterirler. Gnays ve magmatitler, alttan üste doğru derecelenmişlerdir. Kayaçın en tipik özelliği, farklı şekillerdeki gözlü yapılarıdır. 1-5 cm arasında değişen boyutlarda, Feldspat, Kuvars, Muskovit, Biyotit ve Turmalin topluluklarından oluşan gözler, koyu minerallerle kaplıdır. Makroskopik olarak, porfiroblastik bir doku gösterirler. Gözlerin kısmen kaybolduğu yerlerde lepidoblestik doku gösterirler. Migmatit: Sedimenter kökenli gözlü gnayslar ile gynaslar arasında lokal adeseler şeklinde gözlenmektedir. Genellikle bantlı, kıvrımlarmış ve ptigmatik gözlü yapıya sahip, belirsiz ve kaba folisyon göstermektedir. Minerolojik bileşimi sedimanter kökenli gözlü gnaysa benzemektedir. Çeşitli gnays ve şistleri : Sedimanter kökenli, gözlü gnays ve alttaki migmatit ile geçişli olan bu metamorfik kayaçlar grubun en üst seviyesini oluşturmaktadır. Birbiriyle yanal ve düşey geçiş gösteren ince taneli gnays, granatlı şist, mikaşist ve kuvars şist ardalanması şeklindedirler. Yer yer amfibolit şist, kalk-şist ve mermer bandı ve adeseleri de görülmektedir. Kayaç tipine bağlı olarak renkleri, alterasyon ve erozyon şekilleri farklıdır. Kuvars, plajioklas, biotit, beyaz mika, granat, disten mineralleri yanında ikincil olarak turmalin, apatit, zirkon, rutil ve opak minerallere de rastlanır. Granitim kökenli gözlü gnayslar: Ana kayacı oluşturan sedimanter kökenli gözlü gnayslara, migmatitlere, ince taneli gnays ve değişik şistleri boydan boya kesmektedirler. Kayaç içinde dayk, sill ve stok şeklinde yerleşmişlerdir. Meta granit olarak ta adlandırılırlar. Kayaç çok kaba, belirsiz foliasyon ve iyi gelişmiş lineasyon göstermektedir. Kenar zonları genellikle ince dokuludur ve koyu minerallerce çok fakirdir. Diğer bir tipik özelliği kenar zonlarnda radyal olarak dizilmiş tumalinlerin görülmesidir. Çoğunlukla feldspattan oluşan gözler lineasyona paralel olarak dizilir ve birbirleriyle temas halindedirler. İncelme alanında yukarıda ayrıntılarından bahsedilen masifin çekirdeğinde yer alan tüm bu kayaçlar, haritada Gnays olarak gösterilmiştir. Metavolkanit: Araştırmacılar tarafından Leptit olarak tanımlanmıştır. Sedimanter yapı çoğunlukla şiddetli metamorfizma ile yok olmuştur. Renkleri, gri ile açık morumsu gri renklerdir. Masif, rest şistozitesi oldukça güç gözlenir. Çatlak sistemlerinden oldukça fazla etkilenmiş olması, sert olmalarındandır. Pegmatit e benzer damarlar içerirler. Damarlar içindeki kuvars ve feldspat oranının artmasıyla belirginleşen taneler yüzünden çift mikalı gnays a benzer görünüştedirler. Metavolkanikler içinde migmatikleşmeler de görülür. Kuvars, plajioklas, ortoklas, biotit, granit, sillimanit, muskovit, turmalin, apatit, zirkon içerirler. Metavolkanitler, ince taneli kayaçlar olup poligonal doku gösterirler. Sahada ince taneli gnayslar ile leptitler karıştırılabilir. Ama mikroskopta eş boyutlu minerallerin, şistozite boyunca dizilmeleri leptitler için karakteristiktir. Çine kuzeyinde ve batısında uzanım göstermektedirler. Ayrıca Bozdoğan kuzeyi ve civarında da kuzeylenmektedirler. Kavaklıdere Grubu (Menderes Masifinin paleozoyik yaşlı örtüsü): Düşük dereceli metamorfizma özellikleri gösteren meta konglomera, kuvarsit, kuvars şist, mikaşalkşist, mermer, metabazik ve fillatlardan oluşan kayaçlar bu grubu oluştururlar. Alt paleozoik-alt Triyas yaşlıdır. Tabanında yayılımı devamlı gözükmeyen, yanal olarak kuvarsitlere geçiş 23

24 yapan metakonglomeralar bulunmaktadır. Metakonglomeralar içerisinde Çine grubundan türemiş granit, aplit, gnays, farklı şist ve kuvars çakılları bulunmaktadır. Düşey olarak kuvarsit, kuvarşist, granatşist, mikaşist, klorit, muskovitşist, fillat ve kalkşistlere geçiş yaparlar. İstif yer yer mermer ve metabazik, metaçört bantları ve adeseleri de içerir. Kloritoid şistler koyu gri ile siyah renkli mermer band ve adeseleri içerir. Kavaklıdere grubunda üste doğru kuvarşist ve kuvarsitin yanında, çeşitli şistlerde görülmektedir. Granat şistler, mika şistler, kloritoid-disten şistler şeklinde devam eden istifin en üst kesimleri fillatlardır. Kayaç siyahımsı renkli belirgin ve ince yapraklanmalıdır. Şistler içerisinde en baskın litolojiyi açık kahve renkli ve kirli sarı renklerde gözlenengranat-mikaşistler oluşturur. Çine grubunun üzerine diskordan olarak gelen Kavaklıdere grubunun üzerinde yine diskordan olarak Marçal grubu gözlenmektedir. Bütün bu birimler haritada şist olarak gösterilmiştir. Marçal Grubu (Menderes Masifinin mezozoik yaşlı örtüsü): Kavaklıdere grubu üzerinde, uyumsuz olarak metakonglomera ve metakırıntılarla başlar. Üste doğru neritik karbonatlarla devam eder. Grup, olası Üst Triyas-Alt posen yaşlıdır. Birimler, güneyde düzenli istifi, karbonat platformu ile içbükeyi kuzeye doğru olan kavis şeklinde tamamen sarkarken, kuzeyde yer yer düzensiz olarak yüzeylenmektedir. Aydın dağları güney yamacı konu edilen mesozoyik yaşlı mermerlerin üzerine bindirmeli bir dokanakla genelde ince taneli gnayslarla temsil edilen orta-yüksek dereceli metamorfiklerin gözlendiği yerlerdir. B. Menderes havzasının kuzey ve güneyinde menderes masifi çekirdeği ile örtüsünün ilişkisi farklıdır. Güneyde düzenli olarak gözlenen istif, kuzey kesiminde gelişen ters faylar ve bindirmeli yapılar dolayısıyla terslenmiştir. Bu kesimde farklı metamorfizma özelliği sunan değişik yaştaki kaya toplulukları, yatay hareketlerle düzensiz bir şekilde birbirini üzerlemişlerdir. Bu bindirmeli yapılar, yerel değil, aksine bölgeseldir. Marçal grubu, kırmızı renkli taban konglomerası ile başlar. Konglomera tavana doğru inceorta kalınlıktaki metakumtaşına, metasilttaşına, sarımsı dolemite ve üstünde dolomitik kireç taşından oluşan kalın bir istife geçer. Dolomitik kireç taşları beyaz, gri, koyu gri, mavimsi renkli ince-orta kristalli, yer yer stromatolitik, düzensiz tabakalaşmıştır. Dolomit-Dolomitik kireç taşlarının altında, kalın ve kristalize kireç taşları yer almaktadır. Kirli beyaz renkli, orta- iri kristalli, orta-kalın tabakalıdır. Yer yer laminali ve tabakalanma düzlemlerine paralel olarak çatlaklıdır. Rekristalize kireç taşlarının alt seviyelerinde boksit, zımpara taşı adeseleri bulunmaktadır. Bol rudist parçacıkları içeren marçal grubunun en üst kesimleri üst kretase yaşlıdır. Rudistli kireçtaşlarını yer yer breşleşmiş kireçtaşı seviyeleri izlemektedir. Kiltaşı oranlarının giderek artması sebebi ile mesozoik yaşlı kireçtaşların flişe benzer bir istife geçiş yapar. Kumtaşı şeyl ve kristalen kireçtaşı ara katmanlarından oluşmuş seviyelerde bulunmaktadır. En üstteki nümmülitli, globoratalialı tabakalar üst paleosen-alt eosen yaşı vermektedir. Haritada tüm bu birimler mermer olarak gösterilmiştir. Muğla Grubu (Menderes Masifi üzerindeki genç çökeller ): B. Menderes grabeni, masifi Kuzey ve Güney olarak ikiye ayrılmıştır. Çöküntü havzasında ve bunları kesen havzalarda genç tersiyer yaşlı birimler ve en üstteki kuvarterner yaşlı birimler alüvyonlar yer almaktadır. Posttektonik tersiyer birimleri detaylandırılmamış, Neojen olarak haritada gösterilmiştir. Killi kırıntılı kireçtaşları, silt taşı, tüften oluşan, göl-bataklık ortamının kayaçları (Sekköy Formasyonu) çöküntü havzalarında dolgulanmıştır. Eski alüvyon yelpazesi ortamının kayaçları (Yatağan Formasyonu) olan çakıl taşı, çamur taşı, kumtaşı seviyeleri de,mikritik killi kireçtaşı ve gölsel kireçtaşı şeklinde gözlenen göl ortamının kayaçları (Milet Formasyonu) da, Didim dolayında yüzlek vermektedir. B. Menderes grabeninin aktif olan kuzey kenarında dolgulanmış neojen çökelleri, güney kenarına nazaran daha fazla yayılımlıdır. Eski taraçalar şeklinde, daha çok kuzey kesimde, genç birimlere rastlanılmaktadır. Jeotermal enerji potansiyeline yönelin çalışmalar aktif olan kuzey kenarda yoğunlaşmıştır. B. Menderes grabenine dik kesen Bozdoğan havzasında ve Karacasu havzasında da neojen birimleri yaygındır. Karacasu havzası adı geçen havzalardan farklı özelliklere sahiptir. Acı su (Somatr) ortamının ürünleri bu yörede gözlenebilmektedir. 24

25 Kuvaterner Yaşlı Birimler: Alüvyonlar olarak haritada gösterilen birim esasında; örgülü ırmak çökeli, Menderesli ırmak çökeli, Alüvyon yelpazesi, birikinti konisi ve yamaç molozlarının, ayrıca Söke ovasındaki genç geçici göl çökellerinin tamamını kapsamaktadır. Çakıl, kum, silt, çamur ve kilden oluşmuş seviyelerdir. B. Menderes grabeninin çöküntü havzası yan çöküntü havzasının tabanını doldurmuştur. Kuvaterner jeolojisi ayrıntılı incelendiğinde; pleistosen yaşlı eski taraçaları oluşturan çakıl ve çakıl taşlarından oluşmuş seviyaler belirginleşir. Çöküntü havzasının kuzeyinde bu birimler tipik morfoloji yaratmıştır. Mağmatik Kayalar: İnceleme alanında gabro ve granit,gronidiyorit, andezit olarak haritada gösterilen birimlerdir. Metamorfik birimleri kesen genç asit mağmatikler, Çubukdağ kuzeydoğusunda (Buldan civarında) yüzeylenmektedir. Granit, granadiyorit kökenlidirler. Ayrıca inceleme alanında irili ufaklı küçük sokulumlarada rastlanır. Asit mağmatik kayalar gerek gnaysların gerekse metavolkanitlerin içinde görülürler. Makroskopik olarak dış yüzeyleri oldukça ayrışmış, kırmızımsı, kahve renkli renktedir. Ayrışmamış kısımları beyazımsı gri renkte gözlenir. Sert ve şistozite göstermeyen kayalardır. Gabrolar ise farklı bölgelerde küçük yüzlekler vermektedir. Tamamen tektonik hatlarla ilişkilidirler. Fay zonları boyunca farklı büyüklükte stoklar şeklinde dizilmişlerdir. Oldukça sert kompakt bir görünüm sunarlar. Beyaz renkli feldispat mineralleri ile koyu renkli mafik minerallerin görüldüğü belirgin bir mağmatik dokuya sahiptirler. Çevre kaya ile bazik damar kaya arasındaki madde alışverişi bazik damar kayalarına zonlu bir yapı özelliği kazandırmıştır. Paleozoyik yaşlı volkanitler içerisinde yer almış gabroik bileşimli eski damar kayalarının, metamorfizma geçirmiş oldukları sanılmaktadır. Metagabrolar haritamızda gabro olarak gösterilmiştir. Dilek Yarımadası/Selçuk-Tire Ekaylı Zonu: Yüzeylenen kayaçlar Menderes Masifi ile tektonik ilişki içindedir. Menderes Masifinin örtü serileri (şistler,mermerler) yanında metaserpantinit, metadiyabaz, metagabro türündeki ofiyolitik topluluğa ait kayaçlar da gözlenmektedir. Haritada yayılımı geniş olan birimler; şist, serpantinittir. İlimiz sadeleştirilmiş jeoloji haritası Şekil A. 2 de, Türkiye nin jeoloji haritası da Şekil A.3 de verilmiştir. A.5.1. Metamorfizma ve Magmatizma Genel olarak istif; Paleozoyik yaşlı kristalen seriler, Neojen yaşlı formasyonlarlar ve Kuvarterner yaşlı alüvyonlarla temsil olunur. Paleozoyik yaşlı kristalen seriler Gnays serisi, Mikaşist serisi, Kuvarsitler, Mermerler ve yarı kristalen kalkerlerden oluşmaktadır. Bölgede ikinci zaman Stratigrafik boşluk şeklindedir. Neojen yer yer yüzlerce metre kalınlığa erişerek Kristalen şistler üzerine gelmiştir. Neojen; çakıllı, kumlu, killi, marnlı, greli, konglomeralı, yer yer marnlı ve kalkerli seviyeler halindedir. Kuvarterner, geniş alüvyon sahaları ile yan derelerin ağızlarında teşekkül etmiş birikinti konileri şeklinde yer almaktadır. 25