KEMİĞİN DEV HÜCRELİ LEZYONLARINDA HÜCRE SİKLUS PROTEİNLERİNİN (SİKLİN D1, SİKLİN D3, P21, P27) VE Ki-67 NİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "KEMİĞİN DEV HÜCRELİ LEZYONLARINDA HÜCRE SİKLUS PROTEİNLERİNİN (SİKLİN D1, SİKLİN D3, P21, P27) VE Ki-67 NİN DEĞERLENDİRİLMESİ"

Transkript

1 T.C. ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ PATOLOJİ ANABİLİM DALI KEMİĞİN DEV HÜCRELİ LEZYONLARINDA HÜCRE SİKLUS PROTEİNLERİNİN (SİKLİN D1, SİKLİN D3, P21, P27) VE Ki-67 NİN DEĞERLENDİRİLMESİ Dr. AYŞE GÖKDEMİR UZMANLIK TEZİ TEZ DANIŞMANI Prof. Dr. GÜLFİLİZ GÖNLÜŞEN ADANA 2006

2 T.C. ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ PATOLOJİ ANABİLİM DALI KEMİĞİN DEV HÜCRELİ LEZYONLARINDA HÜCRE SİKLUS PROTEİNLERİNİN (SİKLİN D1, SİKLİN D3, P21, P27) VE Ki-67 NİN DEĞERLENDİRİLMESİ Dr. AYŞE GÖKDEMİR UZMANLIK TEZİ TEZ DANIŞMANI Prof. Dr. GÜLFİLİZ GÖNLÜŞEN ADANA 2006 Bu çalışma Çukurova Üniversitesi Araştırma Fonu Tarafından Desteklenmiştir. ( TF2004LTP23 )

3 TEŞEKKÜR Tez konumun belirlenmesinde ve bu çalışmanın her aşamasında bilgi ve desteğini esirgemeyen sayın hocam Prof. Dr. Gülfiliz Gönlüşen e, istatistik aşmasındaki emeği ve sabrı için Doç. Dr. Gülşah Seydaoğlu ya, titiz ve özverili çalışmaları için teknisyen Gülafer Korkut a teşekkür ederim.

4 İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER... i TABLO LİSTESİ... ii ŞEKİL LİSTESİ... iii KISALTMA LİSTESİ...iv ÖZET VE ANAHTAR SÖZCÜKLER...v ABSTRACT KEYWORDS... vi 1. GİRİŞ GENEL BİLGİLER Kemiğin yapısı ve fonksiyonları Kemiğin dev hücre içeren tümörleri ve lezyonları Dev hücreli kemik tümörü Anevrizmal kemik kisti Dev hücreli reperatif granülom Tendon kılıfının dev hücreli tümörü Hücre siklusu Siklinler ve siklin bağımlı kinazlar Siklin bağımlı kinaz inhibitörleri Ki GEREÇ VE YÖNTEM Strept avidin-biotin boyama yöntemi Değerlendirme BULGULAR TARTIŞMA SONUÇLAR KAYNAKLAR ÖZGEÇMİŞ...54 i

5 TABLO LİSTESİ Tablo 1: Tüm olguların cinsiyet, yaş ve lokalizasyonlara göre dağılımı Tablo 2: DHKT olgularında DH ve MN hücrelerdeki pozitif hücre sayıları (%) Tablo 3: DHRG olgularında DH ve MN hücrelerdeki pozitif boyanan hücre sayıları (%) Tablo 4: AKK olgularında DH ve MN hücrelerdeki pozitif boyanan hücre sayıları (%) Tablo 5: TKDHT olgularında DH ve MN hücrelerdeki pozitif boyanan hücre sayıları (%) Tablo 6: Tüm olgulardaki MN hücrelerin boyanma yüzdeleri Tablo 7: Tüm olgulardaki DH lerin boyanma yüzdeleri ii

6 ŞEKİL LİSTESİ Şekil no: Sayfa no: Şekil 1: İskeleti oluşturan kemiklerin bölgesel şematik görünümü... 2 Şekil 2: Tübüler kemikte zonların şematik görünümü... 3 Şekil 3: Tübüler kemik bölgeleri ve zonları... 3 Şekil 4: Kompakt kemikte osteon ve havers sistemlerinin şematik görünümü... 5 Şekil 5: Kemiği oluşturan hücrelerin histolojik görünümü (HE)... 6 Şekil 6: İntramembranöz ossifikasyon (HE)... 7 Şekil 7: Enkondral ossifikasyon (HE)...7 Şekil 8: DHKT nin en sık görüldüğü yaş grubu ve lokalizasyon... 9 Şekil 9: Direk grafide epifiz ve metafiz yerleşimli DHKT Şekil 10: Radius distalinde kemik kontürünü genişleten iyi sınırlı eksantrik DHKT kitlesi Şekil 11: DHKT de çok sayıda osteoklast tipi dev hücreler ve MN hücreler (HE) Şekil 12: Klavikulada kanla dolu kistik boşluklar ile karakterize AKK Şekil 13: AKK de kistik boşluklar çevresinde DH, lenfosit infiltrasyonu izlenenin fibröz çeperi yapı (HE)...15 Şekil 14: DHRG de direk grafide iyi sınırlı litik lezyon Şekil 15: DHRG de çok sayıda DH ler (HE) Şekil 16: TKDHT de DH ler, köpük hücreleri, lenfositler (HE) Şekil 17: TKDHT de DH ler ve köpük hücreleri (HE) Şekil 18: Hücre siklusunun şematik görünümü Şekil 19: Siklinler ve CDK ların hücre siklusundaki fonksiyonlarının şematik görünümü Şekil 20: Hücre siklusunda G1-S geçişi Şekil 21: Hücre siklusunda siklinler, CDK lar ve CDKI ların fonksiyonlarının şematik görünümü Şekil 22: AKK de MN hücre ve DH lerde siklin D1 pozitifliği Şekil 23: TKDHT de siklind1 ile DH lerde pozitif, MN hücrelerde negatif, boyanma Şekil 24: DHKT de MN hücrelerde ve DH lerde Siklin D3 pozitifliği Şekil 25: DHRG da MN hücre ve DH lerde P21 pozitifliği Şekil 26: DHKT de MN hücre ve DH lerde p27 pozitifliği Şekil 27: TKDHT de MN hücre ve DH lerde p27 pozitifliği Şekil 28: DHKT de Ki-67 ile MN hücrelerde pozitif, DH lerde negatif boyanma Şekil 29: TKDHT de Ki-67 ile MN hücrelerde pozitif, DH lerde negatif boyanma Şekil 30: Olguların MN hücrelerinin boyanma yüzdeleri Şekil 31: Olguların DH lerindeki boyanma yüzdeleri iii

7 KISALTMA LİSTESİ DHKT AKK DHRG TKDHT YDDHT DH MN CDK CDKI RANK RANKL HE : Dev Hücreli Kemik Tümörü : Anevrizmal Kemik Kisti : Dev Hücreli Reperatif Granülom : Tendon Kılıfının Dev Hücreli Tümörü : Yumuşak Dokunun Dev Hücreli Tümörü : Dev Hücre : Mononükleer : Siklin Bağımlı Kinaz : Siklin Bağımlı Kinaz İnhibitörü : Receptor Activator for Nuclear Factor Kappa B : Receptor Activator for Nuclear Factor Kappa B Ligand : Hematoksilen Eozin iv

8 ÖZET Kemiğin Dev Hücreli Lezyonlarında Hücre Siklus Proteinlerinin (Siklin D1, Siklin D3, P21, P27) ve Ki-67 nin Değerlendirilmesi Hücre siklus proteinleri, siklusun fazları arasındaki geçişlerde önemli fonksiyona sahiptir. Bu proteinlerdeki değişiklikler, çeşitli insan tümörlerinin patogenezlerinde rol almaktadır. Çalışmamızda, kemiğin dev hücreli tümörü ile dev hücre içeren benign lezyonlarından olan anevrizmal kemik kisti, dev hücreli reperatif granülom ve benzer morfolojiye sahip tendon kılıfının dev hücreli tümöründe hücre siklus proteinleri ile hücre proliferasyonu araştırıldı ve birbirleri ile karşılaştırıldı. Çalışma grubuna arşivimizden 70 olgu (18 dev hücreli kemik tümörü, 15 anevrizmal kemik kisti, 21 dev hücreli reperatif granülom ve 16 tendon kılıfının dev hücreli tümörü) dahil edildi. Olgulara immünohistokimyasal yöntemle, hücre siklus proteinlerinden siklind1, siklind3, p21, p27 ve proliferasyon belirleyicisi olarak Ki-67 uygulandı. SiklinD3, p21 ve p27 boyanması tüm olgular için benzerdi. SiklinD1, siklind3, p21 ve p27 ile dev hücrelerde mononükleer hücrelerden daha yüksek oranda pozitiflik elde edildi ve bu sonuç bize bu proteinlerin dev hücre diferansiyasyonunda rol aldığını düşündürdü. SiklinD1, tendon kılıfının dev hücreli tümörü olgularının tamamında mononükleer hücrelerde negatif bulundu. Bu nedenle bu lezyondaki mononükleer hücrelerin kemik lezyonlarındaki mononükleer hücrelerden farklı immünofenotipik özellikte olduğu düşünüldü. Ki-67 boyanması olguların tamamında oldukça karakteristik olup yalnızca mononükleer hücrelere sınırlı idi. Olguların hiçbirinde dev hücrelerde Ki-67 pozitifliği saptanmaması dev hücrelerin proliferatif aktivitelerinin olmadığını destekledi. Bu bulgularla her dört lezyonda da proliferatif aktiviteden mononükleer hücrelerin sorumlu olduğu ve dev hücre oluşum mekanizmalarının tüm gruplarda benzer olduğu görüşüne ulaşıldı. Sonuç olarak mononükleer hücreler proliferatif aktiviteden sorumludur ve hücre siklus proteinleri dev hücre oluşumu ile ilişkilidir. Dev hücrelerin osteolitik aktivitesinden dolayı siklus proteinlerini hedef alan çalışmalar; cerrahi dışı tedavi olanağı sağlayabilir. Anahtar sözcükler: Dev hücre, hücre siklus proteinleri, kemik, Ki-67. v

9 ABSTRACT The Evaluation of Cell Cycle Proteins (CyclinD1, CyclinD3, P21, P27) and Ki-67 in Giant Cell Lesions of Bone The cell cycle proteins have a crucial function in the transition between cycle phases. The alterations of these proteins have an important role in pathogenesis of several human tumors. In our study; cell cycle proteins (cyclind1, cyclind3, p21, p27) and cell proliferation have been investigated in giant cell tumor of bone, aneurysmal bone cyst, giant cell reperative granuloma and giant cell tumor of tendon sheaths that has similar morphology. Besides, the findings were compared within the all groups. Seventy cases (18 giant cell tumor of bone, 15 aneurysmal bone cyst, 21 giant cell reperative granuloma, 16 giant cell tumor of tendon sheaths) have been retrieved from the files. CyclinD1, cyclind3, p21, p27 as cell cycle proteins and Ki-67 as a proliferation marker were applied by immunohistochemical method in all cases. CyclinD3, p21 and p27 staining were similar for all cases. The numbers of positive staining with CyclinD1, cyclind3, p21 and p27 in giant cells were found higher than mononuclear cells indicating that these cycle proteins may have a key role in giant cell differentiation. CyclinD1 revealed negative staining in mononuclear cells of all giant cell tumor of tendon sheaths. We thought that these mononuclear cells in giant cell tumor of tendon sheaths may have different immunophenotypical features than mononuclear cells of the other bone lesions. Ki-67 staining was restricted in mononuclear cells of all cases which was a very characteristic feature. None of the cases showed positive Ki-67 staining in giant cells. This finding supported that giant cells do not have any proliferative activity. In conclusion, mononuclear cells are responsible for the proliferative activity and the cell cycle proteins are associated with the giant cell formation. Because of the osteolytic activity of giant cells, studies targeting these cycle proteins can provide non-surgical treatment opportunity. Key words: Bone, cell cycle proteins, giant cell, Ki-67. vi

10 1. GİRİŞ Kemiğin dev hücreli lezyonları, gerek davranışları gerekse ayırıcı tanı problemleri açısından bir grup klinikopatolojik antitedir. Bazıları gerçek neoplazm olsa da diğerleri reaktif veya reperatif lezyonlardır. 1 Bunlar sıklıkla lokal agressif seyirlidirler ve kemikte litik lezyonlar oluşturup patolojik kırıklara sebep olabilirler. Bu lezyonların total eksizyonu yerleşim yerleri nedeni ile fonksiyonel kayıplara neden olabileceğinden genellikle mümkün olmamaktadır. Bu nedenle küretajla tedavi edilirler ve sık rekürrens gösterirler. 2 Son yıllarda yapılan birçok çalışmada neoplazilerin çoğuna, hücre siklus mekanizmasındaki bir veya birkaç seviyedeki kopukluğun neden olduğu görüşüne varılmıştır. 3 Bu görüşten yola çıkarak dev hücreli kemik tümörlerinde (DHKT) ve kemiğin dev hücre (DH) içeren lezyonlarında da hücre siklus protenlerinin rolü araştırılmıştır. 4-7 Kemikteki lizisten DH lerin sorumlu olduğu düşünülmektedir. Bu yüzden DH oluşum mekanizmasını, dolayısı ile osteolizisin patogenezini açıklamayı ve bu mekanizmaya yönelik cerrahi dışı tedavi stratejileri geliştirmeyi amaçlayan çalışmalar artmaktadır. 2 Çalışmamızda kemikte litik lezyonlarla seyretmeleri ve osteoklast tipi DH içermeleri ve sık rekürrens göstemeleri gibi ortak özelliğe sahip olan DHKT, dev hücreli reperatif granülom (DHRG), anevrizmal kemik kisti (AKK) ve tendon kılıfının dev hücreli tümörü (TKDHT) olgularını inceledik. Bu lezyonlarda hücre siklus proteinlerinin rolünü araştırmayı ve sonuçları birbirleri ile karşılaştırarak bu lezyonlar arasındaki farkları belirlemeyi hedefledik. DH lerin, dolayısı ile osteolizisin oluşum mekanizmasının aydınlanması, bu gün için tek tedavi seçeneği cerrahi olan ve total eksizyonları yerleşim yerleri nedeniyle genellikle mümkün olmayan bu lezyonlarda cerrahiye alternatif veya ilave medikal tedavilerin geliştirilmesine ışık tutacaktır. 1

11 2. GENEL BİLGİLER 2.1. Kemiğin Yapısı ve Fonksiyonları Kemikler, mekanik, koruyucu ve metabolik fonksiyonları olan özelleşmiş dokulardır. Mekanik olarak vücudun yapısal bütünlüğünü ve hareketini sağlar. Koruyucu fonksiyonu, akciğer, kalp, santral sinir sistemi gibi birçok vital organ ve kemik iliği üzerinedir. Metabolik olarak ise kemikler başta kalsiyum ve fosfor olmak üzere çeşiti iyonların deposudur. 1 İskelete şeklini veren, santral aksistir (kafatası, vertebral kolon ve sakrum) ve aksiyal iskelet olarak adlandırılır. Ekstremite kemikleri, skapula ve pelvis dahil, appendiküler iskeleti oluşturur. Akral iskelet ise el ve ayak kemiklerinden oluşur (Şekil 1). Aksiyal Gövde Appendiküler Aksiyal Akral Akral Şekil 1: İskeleti oluşturan kemiklerin bölgesel şematik görünümü 1. 2

12 Gros görünümlerine göre kemikler temelde yassı ve tübüler olmak üzere iki ana gruba ayrılırlar. Genel olarak gövde ve kraniofasiyal kemikler (kafatası, skapula, klavikula, pelvis ve sternum) yassı kemik sınıfındadır. Ekstremite kemikleri ve kostalar tübülerdir. Tübüler kemikler de uzun (ör: femur, tibia, humerus) ve kısa (ör: falankslar, metatarslar, metakarplar) olmak üzere ikiye ayrılırlar. Karpal ve tarsal kemikler ve patella epifisioid olarak adlandırılır, gelişimi ve tümör gelişimi açısından uzun kemiklerin epifizinin analoğudur. Tübüler kemiklerin bölgeleri ve zonları: Epifiz: İmmatür kemikteki büyüme plağı ve kemik bitimi arasındaki, matür kemikte ise büyüme plağı skarı ve kemik bitimi arasındaki bölgedir. Metafiz: Kemiğin büyüme plağına bitişik bölgesidir Diafiz veya şaft: Metafizler arasındaki bölgedir. Fizis: Kemiğin büyüme plağı ile ilgili bölgesidir (Şekil 2,3). 1 Fizis Radyolojik (diagnostik) metafiz Epifiz Metafiz (Anatomik) Epifiz Büyüme plağı Metafiz Diafiz Diafiz Şekil 2: Tübüler kemikte zonların şematik görünümü. 1 Şekil 3: Tübüler kemik bölgeleri ve zonları. 3

13 Yapısal özellikler: Her kemikte korteks olarak adlandırılan periferal bir kompakt tabaka vardır. İçte ise süngerimsi veya trabeküler kemik bulunur, bu alana medüller kavite de denir. Medüller kavitedeki intertrabeküler alanda, yağ dokusu, fibrovasküler yapılar ve hematopoetik doku bulunur. 1 Ayrıca kemikler birçok destek dokuya sahiptir. Bunlardan ilki, periost adı verilen, kemiğin dış yüzeyini sıkıca saran, ince bir fibröz membrandır. Benzer yapıda fakat daha ince bir membran olan endosteum ise korteks içerisine uzanır. Bu membranlar osteojenik potansiyele sahiptir ve tamir reaksiyonunda önemlidirler. İkinci önemli destek doku ise yaygın kan damarı çatısıdır. Kemikler zengin damar yapısına sahiptir ve bu damarların çoğu epifiz ve metafizden kemiğe girerler. Ayrıca büyük besleyici arterler diafizden girer. 8 Mikroskopik Özellikler: Mikroskobik düzeyde kemik iki komponentten oluşur; hücreler ve ekstrasellüler matriks. 8 Ekstrasellüler matriks; kollajen, proteoglikanlar ve minerallerden oluşur. Kollajen kemiğin ekstrasellüler matriksinin en büyük kısmını oluşturur. Yetişkinlerdeki hemen hemen tüm kemik kollajeni birbirine parelel lameller yapılardan oluşur, bu nedenle lameller kemik olarak adlandırılır. Kemik metabolizması arttığında acilen kollajen matrikse ihtiyaç olur ve bu lameller yapı bozulur, yerini keçemsi (woven) kemik denilen rastgele yerleşmiş kollajen fibrilleri alır. Keçemsi kemik, erken enkondral ve membranöz ossifikasyon, kırık iyileşmesi sırasındaki kallus oluşumu, periosteal reaksiyon, endosteal iyileşme süreci ve hızlı kemik yapımı sırasında görülür. Proteoglikanlar; matriksin major nonkollajenöz komponentidir. Hyalüronik asitten oluşan bir kor ve etrafında çeşitli sülfate glikozaminoglikanlardan meydana gelir. Mineraller; iskelet, ekstrasellüer organik matriks üzerine minerallerin çökmesi ile rijid hale gelir. Bu mineraller karbonat içeren hidroksiapatit kristali [Ca 10 (PO 4 ) 6 (OH) 2 ] anoloğudur. Kompakt kemikte osteon veya havers sistemleri denilen alt birimler vardır. Osteonlar ortalama 50 µm çapta, 1 cm uzunlukta, kemiğin uzun eksenine parelel yerleşmiş yapılardır. Santralinde havers kanalı vardır ve bu kanaldan bir veya iki kapiller damar ve nadiren de sinir lifleri geçer. Ayrıca Volkmann kanalları adı verilen ve osteonlara dik olarak yerleşen yapıların içinden de damarlar geçer. Bu kanallar ilik kavitesinde veya periostta havers kanalları ile birleşirler (Şekil 4). 1 4

14 Osteon Kanalikül Trabeküller Osteon Havers kanalı Periost Volkmann kanalı Şekil 4: Kompakt kemikte osteon ve havers sistemlerinin şematik görünümü. Kemiği oluşturan hücreler; osteoblastlar, osteositler ve osteoklastlardır: Osteoblastlar; kemik matriksini sentezlemek üzere özelleşmiş hücrelerdir. Küboidal veya alçak kolumnar şekillidirler (Şekil 5). Lameller kemik sentezi sırasında osteoblastlar osteoid etrafında kutuplaşırlar ancak keçemsi kemikte bu düzgün yapı yoktur. 1 Belirgin endoplazmik retikulum ve golgi aparatı vardır. Golgi aparatı, hematoksilen eozin boyalı preparatlarda nükleusun kenarında amfofilik alanlar şeklinde görülür. Bol miktarda alkalin fosfataz sentezlerler. Bu enzim, osteoblastların sitoplazmasında spesifik histokimyasal yöntemlerle gösterilebilir. Ayrıca Paget hastalığı ve kemik oluşturan tümörlerde, artmış osteoblastik aktivite nedeni ile serumda da alkalin fosfataz düzeyi yükselebilir. 8 Osteositler; kemik matriksi içine yerleşmiş oval nükleuslu dar sitoplazmalı hücrelerdir (Şekil 5). 8 Osteoblastlardan daha yavaş olmak üzere kemik yapım ve yıkımını sağlarlar. Osteoblastlardan daha fazla sayıdadırlar. Sitoplazmik uzantıları kanaliküller boyunca uzanır ve kemik hücre sinsityumunun major kısmını oluşturur. 1 Osteoklastlar; kemik ve kalsifiye kıkırdağın rezorpsiyonundan sorumlu hücrelerdir. Lizozomal enzimatik aktiviteleri vardır (asit fosfataz, kollajenaz ve çeşitli proteolitik enzimler). Osteoklastlar, monosit makrofaj kökenlidir ve onların bazı antijenik özelliklerini taşırlar. 1 Morfolojik olarak µm çaplı, sıklıkla Howship 5

15 lakünaları olarak bilinen kemik yüzeyindeki rezorpsiyon kraterlerinde yerleşmiş, sitoplazmik sınırları düzensiz multinükleer hücrelerdir (Şekil 5). 8 Kemik yüzeyine tutunması, parathormon tarafından uyarılır, kalsitonin tarafından inhibe edilir. Osteoblast Osteosit Osteoklast Şekil 5: Kemiği oluşturan hücrelerin histolojik görünümü (HE). Kemik Gelişimi: Fetal kemik formasyonu ve postnatal büyüme, iki yolla olur: 1. İntramembranöz ossifikasyonda fetal mezenkimal hücre kümeleri direk osteoblastlara diferansiye olurlar (Şekil 6). İntramemranöz kemik oluşumu sırasında başlangıçta ayrı ayrı merkezlerde ossifikasyon alanları görülür ve bunlar genişleyerek birleşirler. Büyüme, özellikle konveks yüzdeki periostun kambium tabakasında osteoidin depolanması ile olur. Tübülasyon ve şekillenme ise konkav yüzdeki osteoklastik aktivite ile gerçekleşir Enkondral kemik oluşumununda ise önce kıkırdak matriks oluşur. Bu matriks, osteoid depozisyonu için iskelet oluşturur (Şekil 7). Kıkırdak matrikste fokal kalsifikasyonlar olur, vasküler invazyon ve osteoblastlar görülür. Böylece büyüme plağı ve eklem yüzeyleri hariç kıkırdak matriksin yerini kemik alır. Epifizyel büyüme plağı ve metafizyel kemikteki mezenkimal-vasküler bileşkede sürekli olarak gelişen kıkırdağı, osteoblastik diferansiyasyon ve osteoid formasyonu takip eder. Aynı hızda osteoklastlar tarafından rezorbsiyon 6

16 gerçekleştirilir. Sonuç olarak epifizyel plağın kalınlığı sabit kalırken uzun kemikte büyüme gerçekleşir. Büyümenin tamamlanmasıyla epifizyel plak kademeli olarak ortadan kalkar. Şekil 6: İntramembranöz ossifikasyon (HE). 1 Kıkırdak matriks Ossifikasyon alanı Şekil 7: Enkondral ossifikasyon (HE). 1 7

17 2.2 Kemiğin Dev Hücre İçeren Tümörleri ve Lezyonları Tümör benzeri lezyonlar DHRG Hiperparatiroidi / Brown tümör Fibröz displazi Cherubizm Metafizyel fibröz defekt Benign fibröz histiyositom Langerhans hücreli histiyositozis Benign Tümörler DHKT Osteoblastom Kondromiksoid fibrom Kondroblastom Malign Tümörler Osteoklast tipi dev hücreden zengin osteosarkom Metastatik karsinom Myelom, plazmositom Kistik Lezyonlar ve diğerleri AKK Basit kemik kisti Kallus Yumuşak Dokunun Dev Hücreli Tümörleri Benign TKDHT İntermediate Yumuşak dokunun dev hücreli tümörü (YDDHT) Malign DH li malign fibröz histiyositom / DH içeren indiferansiye pleomorfik sarkom. 9 8

18 Dev Hücreli Kemik Tümörü DHKT, lokal agresif seyirli benign bir tümördür. İlk defa 1940 yılında Jaffe et al. tarafından tanımlanmıştır. 10 Tüm primer kemik tümörlerinin %4-5 ini, primer benign tümörlerinin de %20 sini oluşturur. En sık yaşları arasında görülmekle birlikte seyrek olarak iskelet maturasyonu tamamlanmamış kişilerde ve nadiren de 10 yaş altındaki çocuklarda görülebilir. 1 Yapılan geniş serilerde bir miktar kadın predominansı saptanmıştır. Dikkat çekici bir ırksal varyasyon olmamakla birlikte bazı coğrafik varyasyonlar bulunabilir. 1 DHKT, tipik olarak uzun kemiklerin uçlarını, özellikle de distal femur, proksimal tibia, distal radius ve proksimal humerusta görülür. Yassı kemikler %5 oranında tutulur ve özellikle pelvis tutulumu sıktır. Aksiyal iskelette ise en sık sakrum tutulur, %5 ten az olguda el ve ayağın tübüler kemikleri etkilenir (Şekil 8). 1 Pik insidans İnsidans Dekadlar Şekil 8: DHKT nin en sık görüldüğü yaş grubu ve lokalizasyon. 1 9

19 görülür. 1 Radyoloji: Spesifik anatomik pozisyonlarda ve kemik maturasyonunu Hastalar tipik olarak, tümörün olduğu bölgede ağrı, şişlik ve hareket kısıtlılığı ile gelirler. %5-10 olguda patolojik kırık görülür. Direk grafide kemiği genişleten, ekzantrik yerleşimli, litik alanlar görülür. Lezyon epifizde ve buna bitişik metafizde yerleşir, sıklıkla subkondral plağa, bazen de eklem içine uzanır. Nadiren tümör metafize sınırlıdır; bu durum genellikle adölesanlarda, büyüme plağı açık olduğunda tamamlamış hastalarda radyolojik görünüm oldukça karakteristiktir. Direk grafide genellikle iyi sınırlı, ekzantrik, subkondral alanda epifiz ve metafizi içeren radyolusent alanlar şeklindedir (Şekil 9). Korteks genellikle genişlemiştir. Şekil 9: Direk grafide epifiz ve metafiz yerleşimli DHKT. Lezyonun sınırları değişkendir ve bu özellik radyolojik derecelendirme/ evrelendirme sisteminin temelini oluşturur: Tip1 sakin lezyonlar; sklerozisle çevrelenmiş, iyi sınırlı lezyonlardır. Tip2 aktif tümörler; iyi sınırlı fakat etrafında sklerozisi bulunmayan, korteksi incelten ve genişleten lezyonlardır. Tip3 agressif tümörler; sınırları düzgün olmayan, sıklıkla kortikal yıkım ve çevre yumuşak dokuya yayılım gösteren tümörlerdir. Bu derecelendirme sistemi histolojik görünümle 10

20 korelasyon göstermemektedir. Bilgisayarlı tomografi (BT) ile kortikal incelme ve penetrasyon konusunda daha doğru değerlendirme yapılır. Manyetik rezonans (MR) ise intraosseöz yayılım, yumuşak doku yayılımı ve eklem tutulumlarını göstermede daha kullanışlı bir görüntüleme yöntemidir. 1 Makroskobi: İntakt spesmenlerde radyolojik görüntüye parelel olarak ekzantrik yerleşimli kemik destrüksiyonu alanları izlenir. Bu alan sıklıkla inkomplet reaktif kemik dokusu ile çevrilidir. Genellikle kırmızı kahverenklidir, ksantomatöz değişikliklere bağlı sarı, fibrozise bağlı olarak da beyaz alanlar görülebilir (Şekil 10). Kanla dolu kistik boşluklar içerebilir ve bu nedenle AKK ile karışabilir. 1 Şekil 10: Radius distalinde kemik kontürünü genişleten iyi sınırlı ekzantrik DHKT kitlesi. 1 Şekil 11: DHKT de çok sayıda osteoklast tipi DH ler ve MN hücreler (HE). 11

21 Histopatoloji: DHKT histolojik olarak üç tip hücreden oluşur: 1. Tümörün proliferatif komponentini oluşturan mononükleer (MN) mezenkimal stromal hücreler. 2. Monosit benzeri, hematopoetik kökenli, osteoklast prekürsörü MN hücreler. 3. Osteoklast benzeri multinükleer DH ler (Şekil 11) MN mezenkimal hücreler iğsi, fibroblast benzeri hücrelerdir ve sıklıkla puro şeklinde nükleus içerirler. Bu hücreler tümörün bazı alanlarında daha baskın olup fibröz bir zemin veya storiform patern oluşturabilirler. Bu alanlarda DH ler daha az sayıdadır. 14 Monosit benzeri hücreler ise belirgin santral nükleolusa sahip oval nükleuslu hücrelerdir. Bu hücrelerin, periferik kandaki monositlerin, içerdikleri bazı reseptörler sayesinde endotelden geçerek tümör stromasına yerleştiği ve osteoklastogenezisi uyaran bazı faktörler sayesinde de multinükleer DH leri oluşturduğu düşünülmektedir. 15 MN hücrelerin her iki tipinde de mitotik figürler görülebilir ancak atipik mitoz yoktur. Eğer varsa DH den zengin sarkom düşünülmelidir. 14,16 Tümördeki DH sayısı olgudan olguya farklılıklar gösterebilir. Ayrıca DH lerdeki nükleus sayısı da oldukça değişkendir (5-100 adet). DH nükleusları, monosit benzeri MN hücrelerin nükleusları ile özdeştir fakat bu hücrelerde mitoz asla görülmez. Bazı olgular fibrozis, köpük hücreleri ve hemosiderin birikimi gibi regresif değişiklikler içerebilir. İnfarkt benzeri nekroz alanları sıktır. Nadiren reaktif kemik ve osteoid oluşumu görülebilir. 14 DH ler MN hücreler arasında diffüz dağılım gösterirler. Multinükleer DH lerin kemik rezorpsiyonundan sorumlu olduğu ve bunların osteoklast olduğuna dair kanıtlar artmaktadır. 17 DHKT olgularında %10 oranında sekonder AKK gelişir. Tümör içinde özellikle patolojik kırıklar veya biyopsiye ikincil küçük kemik yapıları görülebilir. Yumuşak dokuya yayılan veya akciğerde görülen tümör, primer lezyonla özdeştir ve sıklıkla etrafı reaktif kemik dokusu ile çevrilidir. Dikkat çekici bir özellik, vakaların üçte birinde, özellikle lezyonun periferinde, damar içi tümör trombüslerinin varlığıdır, bunun prognostik önemi yoktur. Özellikle büyük lezyonlarda nekroz alanları sıktır

22 Tedavi ve prognoz: DHKT nin tedavisinde birinci tercih küretaj ve kemik greftidir. 1 Küretaja kriyoterapinin eklendiği bazı merkezlerde rekürrenslerin azaldığı görülmüştür. 1 Eğer tümörün yerleşimi veya evresi uygunsa, seçilmiş bazı olgularda geniş eksizyon yapılabilir. Geniş eksizyon ve allograft veya prostetik replasmanlara rağmen lezyon belirgin olarak küçültülebilir ancak tamamen yok olmaz. Bu nedenle de tekrarlar. Tekrarlayan lezyonlar ikinci bir küretajla tedavi edilirler. Yumuşak doku rekürrensleri ise DHKT lerin nadir görülen lokal komplikasyonudur. Bu durum tipik olarak cerrahi tedavi sırasında yumuşak dokuya tümör implantasyonu ile gerçekleşir. Rekürrensler genellikle primer lezyonun cerrahisinden sonraki ilk üç yıl içerisinde görülür. Ancak nadiren uzun yıllar sonra da ortaya çıkabilir. Geçmişte hastalığın kontrolü için lokal radyoterapi uygulanmasının lokal rekürrensleri önlediği görülmüştür. Daha sonra DHKT lerde gelişen malign transformasyonların önceki radyoterapilere bağlanması üzerine bu uygulamadan vazgeçilmiştir. 18 Ancak nadiren, vertebralar gibi anatomik yerleşimleri nedeni ile teknik olarak eksizyonları ve tam küretajları mümkün olmayan olgularda hala hastalığın kontrolü için radyoterapi kullanılmaktadır Bu lokalizasyonlar için arteriyel embolizasyonla gerçekleştirilen vazookluziv tedavi de bir diğer tedavi seçeneğidir. 22 DHKT ler lokal agresif seyirlidir ve nadiren akciğere uzak metastaz yaparlar. Geniş serilerde bu oran %2-9 dur. 14 Histolojisine bakılarak davranışı tahmin edilemez. Tanıdan ortalama 3-4 yıl sonra %2 olguda, soliter ve multipl akciğer metastazı görülür. Bu metastazların bazıları çok yavaş büyür (benign pulmoner implantlar), bazıları da spontan regresyona uğrar. Çok küçük bir kısmı da progressif seyir göstererek hastanın ölümüne neden olur. 16 Sarkom gelişimi en ciddi ama nadir görülen bir komplikasyondur ve daha önce de bahsedildiği gibi bunların major sebebi önceki radyoterapidir. Primer malign DHKT ise çok nadirdir. 13

23 2.2.2 Anevrizmal Kemik Kisti AKK, kemiğin benign kistik bir lezyonudur. İlk defa 1942 de Jaffe ve Linchtenstein tarafından tariflenmiştir. 1 Primer (%70) veya diğer malign ya da benign kemik tümörlerine sekonder olarak gelişebilir. Primer kemik tümörlerinin %2,5 ini oluşturur. 1 En sık ilk iki dekadda olmak üzere tüm yaş gruplarında görülebilir. Sıklıkla femur, tibia ve humerus gibi uzun kemiklerin metafizi ve vertebraların posterioru etkilenir. Morfolojik olarak kemiğin primer AKK leri ile özdeş lezyonlar nadiren yumuşak dokuda da tariflenmiştir. 23 Ağrı ve şişlik en sık görülen semptomdur, bu bulgular nadiren kırığa sekonder de gelişebilir. Vertebral lezyonlarda, sinirlere ya da medulla spinalise bası sonucu nörolojik semptomlar görülebilir. Radyoloji: AKK nin radyolojik görüntüsü oldukça karakteristik olup çoğu olguda tanı koydurucudur. Genellikle ince subperiostal reaktif kemik dokuyla çevrili, iyi sınırlı, litik, ekzantrik yerleşimli büyük lezyonlardır. BT ve MR ile kist sıvısının özelliği ve sekonder AKK olgularında, alttaki primer lezyon saptanabilir. 23 Makroskobi: Septalarla ayrılmış, kanla dolu kistik boşluklar içeren düzensiz lobüler yapıda ancak iyi sınırlı, süngerimsi, multiloküle kitlelerdir (Şekil 12). Kistik yapıların çapı 1 mm den cm lere kadar değişebilir. Arada daha solid alanlar görülebilir, bu alanlar AKK nin solid alanlarına veya alttaki primer lezyona ait olabilir. 1 Şekil 12: Klavikulada kanla dolu kistik boşluklar ile karakterize AKK. 1 14

24 Mikroskobi: Mikroskobik özellikler de makroskobik bulgulara parelellik gösterir. Histolojik olarak primer AKK de, fibröz septalarla ayrılmış, kanla dolu kistik boşluklar izlenir. Septalar ve daha solid alanlar, çok sayıda kapiller yapılar, multinükleer DH ler, inflamatuar hücreler ve ekstravaze eritrositler içeren gevşek fibröz dokudan oluşur (Şekil 13). Genel olarak genç granülasyon dokusuna benzer. Kistik alanları döşeyen bir epitel genellikle görülmez ancak fokal alanlarda yassılaşmış endotel benzeri hücreler bulunabilir. Bazen immünohistokimyasal olarak endotelyal proliferasyon görülebilirse de elektron mikroskobik bulgular bu boşlukların endotelle döşeli olduğunu doğrulamaz. Osteoklast benzeri DH ler genellikle kanama alanları çevresinde düzensiz gruplar oluşturur. Reaktif kemik oluşumu hemen daima fokaldir, nadiren belirgin olur. Bu alanlardaki immatür osteoid doku ile birlikte şişkin osteoblastlar, osteoid üreten malign tümör şüphesi uyandırır. Mitoz sıklıkla bulunur, çok sayıda da olabilir ancak atipik mitoz yoktur. Nekroz patolojik kırık olmadığı sürece pek görülmez. 23 Şekil 13: AKK de kistik boşluklar çevresinde DH, lenfosit infiltrasyonu izlenenin fibröz çeperi yapı (HE). 15

25 Sekonder AKK lerin çoğu DHKT, osteoblastom, kondroblastom ve fibröz displazi gibi benign lezyonlara eşlik eder. Ancak AKK benzeri değişiklikler sarkomlarla, özellikle de osteosarkomlarla da birlikte olabilir. 8 Tedavi ve prognoz: AKK ler lokal destrüktif lezyonlardır, çeşitli deformitelere fonksiyon kayıplarına neden olabilir. Vertebrada ya da kraniofasial kemiklerde yerleştiğinde vital yapılara bası yaparak ölüme bile neden olabilir Prognoz genellikle iyidir. Bazı lezyonların boyutlarında büyüme olmaksızın radyolojik olarak intralezyoner sklerozis gelişebilir. Ancak çoğu lezyonda büyüme olur ve cerrahi müdahale gerektirir. En etkili tedavi lezyonun tamamının eksizyonudur ancak fonksiyonel kayıplara neden olacağı için bu genellikle yapılmaz. Sıklıkla küretaj ve kemik grefti yapılır. Küretajı takiben %20-70 oranında rekürrens görülür. 1,29, Dev Hücreli Reperatif Granülom (Santral Dev Hücreli Granülom) DHRG, tipik olarak çene kemiğinde görülen, soliter, osteolitik seyirli benign bir tümördür. İlk defa 1953 yılında Jaffe tarafından tarif edilmiştir. 1 Genellikle çocuklarda ve genç erişkinlerde ve ağırlıklı olarak da kadınlarda görülür. Pik insidansı ikinci dekaddır ve hastaların çoğu yaşları arasındadır. 31 Kemikte kistik lezyonlar oluşturur. 32 Hemen daima maksilla ve mandibulada, özellikle de anterior bölgelerinde yerleşir. İkinci sıklıkta el ve ayaktaki kısa tübüler kemikler tutulur. Bu kemiklerdeki lezyonlar metafiz ve diafiz yerleşimlidir. İskelet maturasyonunu tamamlamış kişilerde epifize invazyon görülebilir ancak bu tutulum daima metafiz veya diafizdeki primer lezyona eşlik eder. 1 Uzun tübüler kemiklerde ve vertebralarda son derece nadirdir. 33 Radyolojik olarak kafa ve yüz kemiklerinde nadiren ince trabekülasyonlar oluşturan yuvarlak veya oval radyolusent alanlar şeklinde izlenir (Şekil 14). Lezyonun sınırları belirgindir ve minimal reaktif sklerozis içerir. Kemik konturlarında genişleme ve kortekste belirgin incelme görülebilir. Korteks genellikle intakttır ve periost reaksiyonu izlenmez. El ve ayakların kısa tübüler kemiklerinde ise lezyon metafiz veya diafizde santral yerleşimlidir. Kemik konturları belirgin olarak genişlemiş ve incelmiştir ancak korteks sağlamdır. 1 16

26 Şekil 14: DHRG de direk grafide iyi sınırlı litik lezyon. Şekil 15: DHRG de çok sayıda DH ler (HE). Histolojik olarak çok sayıda osteoklast benzeri DH, fibrolastlar, değişken oranlarda kollajen, oldukça sellüler vasküler bir stroma ve sıklıkla yeni kemik formasyonu izlenir (Şekil 15). Stromal fibroblastlarda mitoz nadiren görülebilir. Dikkat çekici özelliği, skar benzeri stromal doku bantlarının ayırdığı düzensiz dağılım gösteren multinükleer DH lerin varlığıdır. Taze ve eski kanama odakları hemen daima bulunur. Osteoklast benzeri DH ler kanama alanlarına yakın bölgelerde yerleşme eğilimindedir. Bu görünümün hemoraji alanlarındaki fagositik yanıt olabileceği düşünülmüştür. Az sayıda MN iltihap hücresi ve osteoblastlarla çevrili reaktif yeni kemik oluşumu genellikle vardır. Reaktif kemik oluşumu bazan oldukça yaygın olup lezyonun diğer elmentlerini gizleyebilir. Mikroskopik olarak AKK benzeri hemorajik kist oluşumları sıklıkla mevcuttur. Osteolizisin patogenezi tam olarak bilinmemekle birlikte son çalışmalar, osteoklast tipi DH lerin buna neden olduğunu göstermiştir. 2,7,34 Benzer mikroskobik görünüm lezyonun çene dışı lokalizasyonlarında da görülür. Tedavi: Çene ve kısa tübüler kemik yerleşimli DHRG olguları genellikle kemik grefti olmaksızın yalnızca küretajla tedavisi yeterli olmaktadır. 31,35 Maksilladaki lezyonlar ise geçiçi de olsa steroid tedavisinden fayda görür. 36 Küretajla tedavi edilen olgularda %33-50 oranında rekürrens görülür

27 Tendon Kılıfının Dev Hücreli Tümörü TKDHT sıklıkla eklemlerin sinovyasından, bursadan ve tendon kılıfından köken alan bir lezyondur. Bu tümörler genellikle, yerleşim yerlerine göre (intra veya ekstraartiküler) ve büyüme paternlerine göre (lokalize veya diffüz) çeşitli alt gruplara ayrılırlar. Bunların klinik özellikleri ve davranışları farklıdır. 9 TKDHT nin lokalize formu: Sinovyal benzeri MN hücre proliferasyonu ve buna eşlik eden değişken sayıda osteoklast benzeri DH ler, köpük hücreleri, siderofajlar ve inflamatuar hücrelerle karekterizedir (Şekil 16). Her yaşta görülebilmekle birlikte genellikle yaşlar arasında ve kadınlarda sık görülür. Sıklıkla parmaklarda, ağırlıklı olarak da el parmaklarında görülür. Daha nadir olarak ayak bileği, ayak, diz ve çok nadiren de dirsek ve kalça eklemi tutulabilir. Parmaktaki lezyonlar tipik olarak interfalangial ekleme komşu lokalizasyonludur. Komşu kemiği erode veya infiltre edebilir, nadiren cilde invazyon gösterebilir. En sık klinik bulgu ağrısız sişliktir. Tümör, yıllar içinde çok yavaş olarak büyür. %1-50 olguda travma öyküsü vardır. 9 Şekil 16: TKDHT de DH ler, köpük hücreleri, lenfositler (HE). 18

28 Radyolojik olarak, nadiren çevre eklem ve kemik dokularda dejeneratif değişikliğe neden olan iyi sınırlı yumuşak doku kitlesi şeklinde görülürler. Hastaların bir kısmında kemikte kortikal erozyon görülebilir. 37 Makroskobik olarak küçük (0,5-4 cm), iyi sınırlı, lobule kitlelerdir. Tutulan ekleme göre daha büyük boyutlarda olabilir. 9,37 Kesit yüzü benekli görünümdedir: İçerdiği lipid ve hemosiderin miktarına bağlı olarak gri-pembe bir zemin üzerinde sarı veya kahverengi benek tarzında yapılar izlenir. 37 Mikroskopik incelemede, yer yer fibröz kapsülle çevrili, içerdiği MN hücre, DH, köpüksü makrofaj, siderofaj ve stroma oranına bağlı olarak değişik morfolojik görüntü sergileyebilen lezyonlardır (Şekil 17). Osteoklast benzeri DH ler bazen kolaylıkla seçilebilmekle birlikte oldukça sellüler olan tümörlerde seçilemeyebilir. MN hücrelerin çoğu yuvarlak veya iğsi soluk sitoplazmalı, sıklıkla çentik içeren yuvarlak veya böbrek şekilli nükleusa sahiptirler. Nodülün periferinde genellikle kümeler oluşturan ksantom hücreleri görülür ve buna kolesterol yarıkları da eşlik edebilir. Hemosiderin pigmenti hemen hemen tüm vakalarda vardır. Şekil 17: TKDHT de DH ler ve köpük hücreleri (HE). 19

29 Stromada çeşitli derecelerde hyalinizasyon olabilir, nadiren de osteoid benzeri görünüm sergileyebilir. Mitotik aktivite 10 büyük büyütme alanında ortalama 3-5 adet olmakla birlikte 20 ye kadar ulaşabilir. Nadiren fokal nekroz da görülebilir. İmmünohistokimyasal olarak MN hücreler CD68 pozitiftir. Multinükleer DH ler de CD68, CD45 ve TRAP gibi markerlarla pozitif reaksiyon verir. 9,38-41 TKDHT lokal eksizyonla tedavi edilir ve sık rekürrens gösterir (%4-30). Rekürrens daha çok sık mitoz içeren ve yüksek sellüleriteye sahip olgularda görülür. 37 Ancak bu rekürrensler destrüktif değildir ve reeksizyonlarla kontrol altına alınır. 9 20

30 2.3. Hücre Siklusu 1882 yılında Flemming, kromatin kümeleşmesinden sonra olan hücre bölünmesini mitoz olarak adlandırmıştır. Hücrelerin herbiri mitozla meydana gelir ve S fazında kromozomal DNA replike olur. Mitoz S fazı arasında G1, S fazı mitoz arasında da G2 fazı yer alır (Şekil 18). 42 Şekil 18: Hücre siklusunun şematik görünümü. 44 G1 Fazı: G1 fazı siklusun en uzun ve en değişken fazıdır. Bu faz, iki farklı siklus kontrol noktası ile düzenlenir: kısıtlama noktası ve G1 DNA hasar noktası. Her iki kontrol noktasında da birçok kanserde kayıp vardır. G0 ve Büyüme Kontrolü: Vücuttaki birçok hücre, özel fonksiyonları gerçekleştirmek üzere diferansiye olmuştur ve artık bölünmezler. Böyle hücreler G0 olarak adlandırılan, G1 fazının özel bir kompartmanında yer alırlar. G0 fazı tamamen hareketsiz bir faz değildir; gerçekten bu hücreler sıklıkla protein sentezi ve sekresyonu 21

31 ile meşguldürler ve oldukça aktif olabilirler. G0 daki hücreler çeşitli uyaranlara yanıt olarak siklusa tekrar girebilirler. S Fazı: G1 fazı boyunca kromozomlar, prereplikasyon komplekslerini oluşturmak üzere modifiye olurlar. Replikasyon, kromozomal DNA boyunca replikasyon orjini denilen farklı bölgelerden başlayabilir. Kromozomal replikasyon üniteleri replikasyon kümelerinden oluşur. Genomun transkribe bölgesi genellikle S fazının erken döneminde replike olur, oysa inaktif heterokromatin bölgesi geç dönemde replike olur. G2 Fazı: G2 fazı boyunca hücrelerde DNA yapıları tamir edilir ve hücre mitoza hazırlanır. Eğer replike olmamış veya hasarlı DNA saptanırsa, G2 DNA hasarı kontrol noktası denilen protein kinaz basamağı tetiklenir. Bu olay, mitoza giriş için gerekli olan siklin bağımlı kinazın (CDK) inaktivitesine neden olur. Sonuçta G2 fazında gecikme meydana gelir. Bu kontrol noktasındaki enzimlerde oluşabilecek defektler kansere neden olabilir. M Fazı: Profaz, prometafaz, metafaz, anafaz ve telofaz olmak üzere, beş farklı fazdan oluşur. Bu fazların sonunda hücrenin kromozomları ve sitoplazması ikiye bölünür. Hücre Siklus Geçişlerinin Biyokimyasal Temeli: Hücre siklusu fazları arasındaki geçişler, protein kinazlar ve fosfatazlar tarafından tetiklenir Siklinler ve Siklin Bağımlı Kinazlar Hücrelerin, hücre siklusuna girişi ve ilerleyişi, siklinlerin seviyeleri ve aktivitelerindeki değişiklikler tarafından kontrol edilir. Hücre siklusunun spesifik fazlarında çeşitli siklinlerin seviyeleri pik yapar, daha sonra hızla düşer ve hücre, siklusun bir sonraki fazına girer. Siklinler, fonksiyonlarını CDK larla kompleks oluşturarak gerçekleştirirler. CDK lar hücre siklusu sırasında düzenli olarak fakat inaktif formda yapılır. Siklinlere bağlandıktan sonra fosforile olarak aktif forma dönüşürler. Siklinler ise hücre siklusunun spesifik fazlarında sentezlenirler, görevleri CDK ları aktive etmektir (Şekil 19). Siklinler ve CDK ların farklı kombinasyonları hücre siklusundaki önemli geçişlerde rol alır. SiklinD1 amplifikasyonu ve/veya protein 22

32 overekspresyonu bazı epitelyal kanserler (meme, özefagus, mesane, akciğer ve skuamöz hücreli karsinom), lenfomalar, bazı santral sinir sistemi tümörleri gibi birçok tümörde gösterilmiştir. Ayrıca memenin benign ve premalign lezyonları, oral ve laringeal mukozanın epitelyal displazilerindeki siklind1 değişiklikleri, malign transformasyon gelişmeden önce gösterilmiştir Siklusun kendi içinde kontrolleri vardır. Başlıca iki denetim noktası G1/S ve G2/M geçişleridir. Her ne kadar hücre siklusundaki her basamak önemli ise de G1 den S fazına geçiş, hücre siklusundaki çok önemli bir kontrol noktasıdır. S fazı, siklusun geri dönüşü olmayan bir noktasıdır. 43 Bu noktada hücrede ya genom replikasyonu olur, ya hücre sessiz kalır ya da diferansiye olur. 44 Şekil 19: Siklinler ve CDK ların hücre siklusundaki fonksiyonlarının şematik görünümü. 44 Hücre büyüme sinyali aldığında, D tipi siklinler sentezlenir (Şekil 19). D tipi siklinler çok kısa yarılanma ömrüne sahiptir (yaklaşık 30 dakika) ve sentezleri büyüme faktörlerine bağımlıdır. Büyüme faktörleri olmadığında sentezi hemen durur. Bu durum D tipi siklinlerin büyüme faktörü sensörü gibi davrandığı fikrini doğurmuştur. Üç tip hücre spesifik siklind vardır; siklind1, siklind2 ve siklind3. 46 Bunlar CDK4 ve CDK6 ya bağlanırlar ve G1 in erken safhalarında stimüle 23

33 olurlar. G1 in geç dönemlerinde ise siklin E lerin sentezi uyarılır. Siklin E ler CDK2 ye bağlanırlar. SiklinD/CDK4, siklind/cdk6 ve sikline/cdk2 kompleksi retinoblastom proteinini fosforile eder (Şekil 20). Bu kritik bir reaksiyondur çünkü bu noktadan sonra hücre S fazına girer ve DNA sentezi başlar. Bu seviyedeki siklin salınımını etkileyen bir mutasyon, hücrelerin kolayca S fazına geçişine olanak sağlar. 44 Şekil 20: Hücre siklusunda G1-S geçişi. 44 S fazından G2 fazına geçiş, siklina seviyelerindeki artış ile gerçekleşir. SiklinA, CDK2 ve CDK1 ile bağlanır. SiklinA/CDK2 kompleksinin fosforilasyonu ile G2 fazına geçilir. CDK1 in rolü tam olarak bilinmemektedir

34 SiklinB/CDK1 fonksiyonu G2 den M fazına geçişi kontrol eder. G2 fazında; siklinb sentezlenir, CDK1 e bağlanır, siklin B/CDK1 kompleksi oluşur, fosforilasyonla aktive olur, siklinb/cdk1 kompleksinin aktivasyonu ile M fazına geçiş gerçekleşir. Daha sonra çeşitli proteinler mitoz sırasında devreye girer, DNA replikasonu, mitotik iğ formasyonu olur ve ilgili siklinler ubiquitin-proteosome yolu ile ortamdan uzaklaştırılır Siklin Bağımlı Kinaz İnhibitörleri Aktif CDK kompleksinin sentezi ve yok edilmesi CDK inhibitörleri (CDKI) ile de düzenlenir. Bu inhibitörler hücre siklusunda CDK ların aktivitesini dengelerler. Bunların seviyesindeki değişiklikler, bazı tümörlerde veya hücre yaşlanmasında görülebilir, normal siklusun ilerleyişini değiştirebilirler. 42 Son çalışmalar, CDKI ların birçok hücrenin diferansiyasyon, proliferasyon ve apoptozis kontrolünde rol alabileceğini göstermiştir. 47,48 Siklin-CDK komplekslerinin aktivitesi iki CDK inhibitörü aile tarafından sıkı denetim altındadır: İlki, p21, p27 ve p57 den oluşan CIP/KIP ailesi, diğeri ise p15, p16, p18 ve p19 dan oluşan INK4 ailesidir. 3 INK4 yalnızca CDK4 ve CDK6 ile bağlanır. CIP/KIP ailesinin substratı ise daha geniştir: siklind ler siklina lar ve sikline ler (Şekil 21). 44 İlk gruptakiler, siklinlere ve siklin bağımlı kinazlara bağlanarak bunların birbirleri ile kompleks oluşturmalarını engellerler. P21 in transkripsiyonel aktivasyonu p53 ün kontrolü altındadır ancak bazı hücrelerin diferansiyasyonu sırasındaki p21 düzenlenmesi p53 ten bağımsızdır. 44,49,50 P53 ün hücre siklusundaki asıl rolü hasarlı hücrelerin siklustaki kritik geçişlerdeki progresyonunu yavaşlatmak, durdurmak veya hücreyi apoptozise götürmektir. 43 P53, insan kanserlerinde en sık mutasyona uğrayan gendir. P53 inaktive olduğunda DNA hasarına yanıt olarak oluşan p21 düzenlenmesi de kaybolur. 51 P27 ise TGF beta gibi büyüme supresörlerine yanıt olarak hücre siklus arresti ile diferansiyasyon ve kontakt inhibisyonda rol alır. 42 P27 ekspresyon kaybı akciğer, meme ve mesane gibi birçok tümörde gösterilmiş, kötü prognoz ve agresif davranışla korele bulunmuştur. 45,52,53 Ayrıca p21 ve p27 nin hücrelerin terminal diferansiyasyonu sonucu hücre 25

35 siklusundan çıkması ve proliferatif aktivitesini kaybetmesinde rolü olduğunu gösteren çalışmalar vardır. 54 Şekil 21: Hücre siklusunda siklinler, CDK lar ve CDKI ların fonksiyonlarının şematik görünümü. 44 CDK inhibitörleri negatif büyüme düzenleyicisidir ve bunların tümör baskılayıcı fonksiyonu olabilir. Tersine hücre siklusundaki negatif düzenleyicilerin fonksiyonel inaktivitesi, hücre siklus kontrolünün bozulmasına ve bu nedenle neoplastik transformasyona katkıda bulunur. Gerçekten P16 kaybı ve P27 seviyesindeki azalmanın çeşitli kanserlerde prognostik anlamı saptanmıştır. 3,55 26

36 Ki-67 Ki-67 proteini, kda ağırlığında, nükleer nonhiston bir proteindir. 56 İlk defa 1983 te Gerdes et al. tarafından tanımlanan bir proliferasyon belirleyicisidir. 57 Hücre siklusunun aktif fazlarında (G1, S, G2 ve M) eksprese edilir, fakat G0 fazındaki hücrelerde bulunmaz. 57 Bu nedenle gerek normal dokularda gerekse neoplastik dokularda, büyüme fraksiyonundaki hücreleri göstermede mükemmel bir belirleyicidir. Tümördeki Ki-67 pozitif hücre fraksiyonu (Ki-67 labeling indeks) sıklıkla hastalığın klinik gidişi ile pareleldir. Ki-67 labeling indeks, mitoz sayısı ile karşılaştırıldığında daha sensitiftir. Çünkü bu yöntemle yalnızca mitoz fazındaki hücreler değil, aynı zamanda proliferatif fazdaki tüm hücreler belirlenebilmektedir. Genel olarak mitoz sayısı ile iyi korelasyon gösterir. Hücre siklusunda Ki-67 ekspresyonu ilk olarak G1 fazının geç dönemlerinde ortaya çıkar ve sonraki tüm fazlarda pozitiftir. Yarılanma ömrü yaklaşık 90 dakikadır. Bu protein, tüm proliferatif hücrelerde (normal hücre veya tümör hücresi) immünohistokimyasal olarak nükleer boyanma paterni gösterir. 58 Yapılan çeşitli çalışmalarda Ki-67 labeling indeksin farklı malignitelerle ilişkisi gösterilmiştir. Örneğin multipl myelomda hastalığın seyri ile Ki-67 ekspresyonu arasında korelasyon saptanmıştır. Ayrıca multipl myelomu, önemi belirlenemeyen monoklonal gammapatilerden, folliküler lenfomayı reaktif folliküler hiperplaziden ayırmada da bu belirleyici faydalı bulunmuştur Ki-67 indeksinin, yumuşak doku sarkomlarında da hasta surveyi ve uzak metastaz oluşumu ile ilişkili olduğu görülmüştür

37 3. GEREÇ VE YÖNTEM Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Patoloji Anabilim Dalı nda yılları arasında tanı almış 18 DHKT, 15 AKK, 21 DHRG, 16 TKDHT olgusu çalışma grubuna alındı. Olgulara ait hematoksilen eozin boyalı preparatlar ışık mikroskobunda incelendi. Seçilen uygun preparatlara ait bloklardan immünohistokimyasal çalışma için her lama iki adet 5 mikron kalınlığında kesitler alındı. Parafin bloklardan hazırlanan kesitlere Strept Avidin-Biotin kompleks immünperoksidaz yöntemi ile siklind1, siklind3, p21, p27 ve Ki-67 antikoru uygulandı. Tüm antikorlar için pozitif kontrol olarak tonsil dokusu kullanıldı Strept avidin-biotin boyama yöntemi Dokuların hazırlanması Parafin bloklardan 5 mikron kalınlığında alınan kesitler 60 C lik ısıda etüvde dakika bekletilerek üzerindeki parafin eritildi. Aynı etüv içerisindeki ksilollü şale içerisinde kesitler 10 dakika bekletildi. Etüvden çıkarılan kesitler üç kez ksilol serisinden 5 er dakika geçirilerek çalkalandı. Sonra %95 lik 3 ayrı alkol şalesinde 5 er dakika tutularak distile suda iyice yıkandı. %3 lük H 2 O 2 (hidrojen peroksit) ile 5 dakika inkübe edildi. Daha sonra tekrar distile suda iyice yıkandı. SiklinD1 Boyanma Evreleri 1. Kesitler HIER solusyonu içerisine konularak Beko 1550 model mikrodalga fırının medium konumunda 10 dakika inkübe edildi. Daha sonra oda ısısında dakika aynı solüsyon içerisinde bekletildi. (HIER solüsyonu: Tris/EDTA (10/1mM) ph 9: 1-21 gr Tris. 0,37 gr EDTA, 1000 ml distile suda çözülerek ph 9 a ayarlanır). 2. Kesitler, ph 7,4 olan fosfat buffer (PBS) solüsyonunda 3-5 dakika yıkandı. Doku çevresi silindi. 28

38 3. Doku üzerine 1/150 oranında dilüe edilerek hazırlanan primer SiklinD1 antikoru (NCL CyclinD1-GM Batch: L mause monoklonal) damlatılarak 60 dakika oda ısısında nemli ortamda bırakıldı. 4. Kesitler PBS ile 3-5 dakika yıkanarak doku çevresi silindi. 5. Dokuların üzerine biotin damlatıldıktan sonra 25 dakika nemli ortamda, oda ısısında bekletildi. 6. Kesitler tekrar PBS ile 3-5 dakika yıkanarak doku çevresi silindi. 7. Kesitler üzerine strept avidin damlatılarak 30 dakika nemli ortamda oda ısısında bekletildi. 8. Kesitler tekrar PBS ile 3-5 dakika yıkanarak doku çevresi silindi. 9. Dokuların üzerine AEC kromojen substrat damlatılarak oda ısısında 5-20 dakika bekletildi. 10. Lamlar, Aqueous- Mount Low Viscosity Ref: AML 030 Lot: Scytec marka kapatma maddesi ile kapatılarak mikroskopta incelemeye hazır hale getirildi. SiklinD3 Boyanma Evreleri Yukarıda anlatılan basamaklar üçüncü aşamaya kadar aynı şekilde uygulandı. Primer antikor aşamasında doku üzerine 1/30 oranında dilüe edilerek hazırlanan siklind3 antikoru (NCL Batch mouse monoclonal) damlatılarak 60 dakika oda ısısında nemli ortamda bırakıldı. Sonraki aşamalar aynı şekilde uygulanarak kesitler incelemeye hazır hale getirildi. P21 (WAF-1) Boyanma Evreleri Yukarıda anlatılan basamaklar üçüncü aşamaya kadar aynı şekilde uygulandı. Primer antikor aşamasında doku üzerine 1/30 oranında dilüe edilerek hazırlanan p21 antikoru (NCL-WAF-1 mause monoclonal Batch: ) damlatılarak 60 dakika oda ısısında nemli ortamda bırakıldı. Sonraki aşamalar aynı şekilde uygulanarak kesitler incelemeye hazır hale getirildi. 29

39 P27 Boyanma Evreleri Yukarıda anlatılan basamaklar üçüncü aşamaya kadar aynı şekilde uygulandı. Primer antikor aşamasında doku üzerine 1/40 oranında dilüe edilerek hazırlanan p27 antikoru (NCL p27 mouse monoclonal Batch: ) damlatılarak 60 dakika oda ısısında nemli ortamda bırakıldı. Sonraki aşamalar aynı şekilde uygulanarak kesitler incelemeye hazır hale getirildi. Ki-67 Boyanma Evreleri Yukarıda anlatılan basamaklar üçüncü aşamaya kadar aynı şekilde uygulandı. Primer antikor aşamasında doku üzerine 1/30 oranında dilüe edilerek hazırlanan Ki-67 antikoru (Zymed Ret/cat no: mause) damlatılarak 60 dakika oda ısısında nemli ortamda bırakıldı. Sonraki aşamalar aynı şekilde uygulanarak kesitler incelemeye hazır hale getirildi Değerlendirme Tüm kesitler ışık mikroskobunda iki araştırmacı tarafından birlikte değerlendirildi. Tüm antikorlar için nükleer boyanma pozitif kabul edildi. Ki-67 için tüm kesitlerde 500 MN hücre sayıldı. Pozitif boyanan hücrelerinin total hücrelere oranı hesaplandı. SiklinD1, siklind3, p21 ve p27 için tüm kesitlerde 500 MN ve 200 DH sayıldı. Pozitif boyanan hücrelerin sayısı MN ve DH ler için ayrı ayrı hesaplandı. Pozitif boyanan DH sayısı tüm DH sayısına oranlanarak pozitif DH yüzdesi, pozitif boyanan MN hücre sayısı tüm MN hücre sayısına oranlanarak da pozitif MN hücre yüzdesi hesaplandı. Tüm antikorlar için %5 in üzerindeki boyanma pozitif, altındaki ise negatif olarak değerlendirildi. DH ve MN hücrelerin boyanma yüzdesi ve tümör tipi arasındaki ilişki, ki kare istatistik yöntemi kullanılarak saptandı. 30

SERT DOKUNUN SULU (KĠSTĠK) LEZYONU. Dr Arzu AVCI ATATÜRK EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ TIBBİ PATOLOJİ KLİNİĞİ 17 Kasım 2011

SERT DOKUNUN SULU (KĠSTĠK) LEZYONU. Dr Arzu AVCI ATATÜRK EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ TIBBİ PATOLOJİ KLİNİĞİ 17 Kasım 2011 SERT DOKUNUN SULU (KĠSTĠK) LEZYONU Dr Arzu AVCI ATATÜRK EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ TIBBİ PATOLOJİ KLİNİĞİ 17 Kasım 2011 OLGU 9 Y, K Sağ humerus proksimali 2 yıl önce kırık Doğal iyileşmeye bırakılmış

Detaylı

Radyolüsent Görüntü Veren Odontojenik Tümörler Dr.Zuhal Tuğsel

Radyolüsent Görüntü Veren Odontojenik Tümörler Dr.Zuhal Tuğsel Radyolüsent GörüntG ntü Veren Odontojenik TümörlerT Dr.Zuhal Tuğsel Ameloblastoma Odontojenik epitelden kökenli yavaş büyüyen, iyi huylu bir tümördür. Herhangi bir yaşta görülür, literatürde sözü edilen

Detaylı

Kemik dokusu, yapısı ve işlevi. Dr. Kutay Engin Özturan

Kemik dokusu, yapısı ve işlevi. Dr. Kutay Engin Özturan Kemik dokusu, yapısı ve işlevi Dr. Kutay Engin Özturan Kemik dokusunun görevleri Mekanik destek ve çatı Hayati organların korunması Mineral depolanması ve homestazisi Kemik iliği için ev sahipliği Hareket

Detaylı

Organizmanın en sert dokusudur. Kemik dokusunun hücreler arası maddesinin içinde kollajen teller ve inorganik elemanlar bulunur. İnorganik elemanlar

Organizmanın en sert dokusudur. Kemik dokusunun hücreler arası maddesinin içinde kollajen teller ve inorganik elemanlar bulunur. İnorganik elemanlar KEMİK DOKUSU Organizmanın en sert dokusudur. Kemik dokusunun hücreler arası maddesinin içinde kollajen teller ve inorganik elemanlar bulunur. İnorganik elemanlar hidroksiapatit kristalleri olarak tanımlanır.

Detaylı

ELİN YUMUŞAK DOKU TÜMÖRLERİ

ELİN YUMUŞAK DOKU TÜMÖRLERİ ELİN YUMUŞAK DOKU TÜMÖRLERİ Çoğunlukla selim karakterde olan bu tümörlerin sadece % 1-2 si habistir. Sinovial kistler, tendon kılıfının dev hücreli tümörü, lipom, enkondrom sık görülen selim oluşumlardır.

Detaylı

Epidermal bazal hücrelerden veya kıl folikülünün dış kök kılıfından köken alan malin deri tm

Epidermal bazal hücrelerden veya kıl folikülünün dış kök kılıfından köken alan malin deri tm BAZAL HÜCRELİ KARSİNOM Epidermal bazal hücrelerden veya kıl folikülünün dış kök kılıfından köken alan malin deri tm Nadiren met. yapar fakat tedavisiz bırakıldığında invazif davranış göstermesi,lokal invazyon,

Detaylı

Tanı: Metastatik hastalık için patognomonik bir radyolojik. Tek veya muitipl nodüller iyi sınırlı veya difüz. Göğüs Cerrahisi Hasan Çaylak

Tanı: Metastatik hastalık için patognomonik bir radyolojik. Tek veya muitipl nodüller iyi sınırlı veya difüz. Göğüs Cerrahisi Hasan Çaylak Journal of Clinical and Analytical Medicine Göğüs Cerrahisi Hasan Çaylak Göğüs Cerrahisi Metastatik Akciğer Tümörleri Giriş İzole akciğer metastazlarına tedavi edilemez gözüyle bakılmamalıdır Tümör tipine

Detaylı

Pediatrik kemik tümörlerinde radyolojik tanı

Pediatrik kemik tümörlerinde radyolojik tanı Pediatrik kemik tümörlerinde radyolojik tanı Dr. Zeynep Yazıcı Uludağ Üniversitesi, Bursa Kemik tümörleri Tüm kemik tümörlerinin %42 si: İlk 20 yaşta Çoğu: Belirli bir yaşta görülme eğiliminde D Resnick,

Detaylı

İSKELET YAPISI VE FONKSİYONLARI

İSKELET YAPISI VE FONKSİYONLARI İSKELET YAPISI VE FONKSİYONLARI 1- Vücuda şekil vermek 2- Kaslara bağlantı yeri oluşturmak ve hareketlerin yapılmasına olanaksağlamak 3- Vücut ağırlığını taşımak 4- Vücudun yumuşak kısımlarını korumak

Detaylı

Multipl Myeloma da PET/BT. Dr. N. Özlem Küçük Ankara Üniv. Tıp Fak. Nükleer Tıp ABD

Multipl Myeloma da PET/BT. Dr. N. Özlem Küçük Ankara Üniv. Tıp Fak. Nükleer Tıp ABD Multipl Myeloma da PET/BT Dr. N. Özlem Küçük Ankara Üniv. Tıp Fak. Nükleer Tıp ABD İskelet sisteminin en sık görülen primer neoplazmı Radyolojik olarak iskelette çok sayıda destrüktif lezyon ve yaygın

Detaylı

Dr. Recep Savaş Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyoloji AD, İzmir

Dr. Recep Savaş Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyoloji AD, İzmir Dr. Recep Savaş Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyoloji AD, İzmir SİSTEMATİK DEĞERLENDİRME Yorumlama dıştan içe veya içten dışa doğru yapılmalı TORAKS DUVARI Kostalar Sternum Klavikula Torasik vertebralar

Detaylı

Prof Dr Sergülen Dervişoğlu. Kemik tümörleri Kemiğin tümör benzeri lezyonları

Prof Dr Sergülen Dervişoğlu. Kemik tümörleri Kemiğin tümör benzeri lezyonları Prof Dr Sergülen Dervişoğlu Kemik tümörleri Kemiğin tümör benzeri lezyonları Kemik tümörleri Ekip çalışması Ortopedist Radyolog Patolog Onkolog ( Medikal/Radyasyon) Klinik anamnez Tanıda çok önemli Yaş

Detaylı

Çocukluk çağı Kemik Tümörlerinde Radyoloji

Çocukluk çağı Kemik Tümörlerinde Radyoloji Çocukluk çağı Kemik Tümörlerinde Radyoloji Dr.Hakan Gençhellaç. Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyoloji Ana Bilim Dalı, Çocuk Radyolojisi Bilim Dalı Türk Radyoloji Derneği 36. ULUSAL RADYOLOJİ KONGRESİ

Detaylı

SIK KARŞILAŞILAN KAS İSKELET LEZYONLARINDA AYIRICI TANI

SIK KARŞILAŞILAN KAS İSKELET LEZYONLARINDA AYIRICI TANI SIK KARŞILAŞILAN KAS İSKELET LEZYONLARINDA AYIRICI TANI Dr. İbrahim ADALETLİ İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Radyoloji AD. Pediatrik Radyoloji Bilim Dalı Olgu 1 Tanınız nedir? 1- Enkondrom 2- Non ossifaying

Detaylı

Deri Tümörleri Pratik Ders İçeriği

Deri Tümörleri Pratik Ders İçeriği Deri Tümörleri Pratik Ders İçeriği Deri Tümörleri DSÖ(2006) sınıflaması Yassı Hücreli Karsinom Bazal Hücreli Karsinom Bazoskuamoz Karsinom Melanositik Dermal Nevus Melanom DSÖ DERİ TÜMÖRLERİ SINIFLAMASI

Detaylı

Göğüs Cerrahisi Alkın Yazıcıoğlu. Journal of Clinical and Analytical Medicine Göğüs Cerrahisi

Göğüs Cerrahisi Alkın Yazıcıoğlu. Journal of Clinical and Analytical Medicine Göğüs Cerrahisi Mediastenin Nadir Görülen Tümörleri Tüm mediastinal kitlelerin %10 dan azını meydana getiren bu lezyonlar mezenkimal veya epitelyal kökenli tümörlerden oluşmaktadır. Journal of linical and nalytical Medicine

Detaylı

MEME PATOLOJİSİ Slayt Semineri Oturum Başkanları: Dr. Osman ZEKİOĞLU - Dr. Gülnur GÜLER

MEME PATOLOJİSİ Slayt Semineri Oturum Başkanları: Dr. Osman ZEKİOĞLU - Dr. Gülnur GÜLER MEME PATOLOJİSİ Slayt Semineri Oturum Başkanları: Dr. Osman ZEKİOĞLU - Dr. Gülnur GÜLER OLGU SUNUMU Dr Tülin Öztürk İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Patoloji Anabilim Dalı 25. Ulusal Patoloji Kongresi 14-17

Detaylı

Akciğer Karsinomlarının Histopatolojisi

Akciğer Karsinomlarının Histopatolojisi Akciğer Karsinomlarının Histopatolojisi Journal of Clinical and Analytical Medicine Göğüs Cerrahisi Akciğer karsinomlarının gelişiminde preinvaziv epitelyal lezyonlar; Akciğer karsinomlarının gelişiminde

Detaylı

HABİS KEMİK TÜMÖRLERİNDE ORTOPEDİK CERRAHİ YAKLAŞIM. Prof.Dr.Murat HIZ İ.Ü.Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Ortopedi ve Travmatoloji A.B.D.

HABİS KEMİK TÜMÖRLERİNDE ORTOPEDİK CERRAHİ YAKLAŞIM. Prof.Dr.Murat HIZ İ.Ü.Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Ortopedi ve Travmatoloji A.B.D. HABİS KEMİK TÜMÖRLERİNDE ORTOPEDİK CERRAHİ YAKLAŞIM Prof.Dr.Murat HIZ İ.Ü.Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Ortopedi ve Travmatoloji A.B.D. Habis Kemik Tümörleri Nadir görülen tümörler olmasına rağmen ( tüm kanserlerin

Detaylı

AZ DİFERANSİYE TİROİD KANSERLERİ. Prof. Dr. Müfide Nuran AKÇAY Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi Genel Cerrahi Anabilim Dalı ERZURUM

AZ DİFERANSİYE TİROİD KANSERLERİ. Prof. Dr. Müfide Nuran AKÇAY Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi Genel Cerrahi Anabilim Dalı ERZURUM AZ DİFERANSİYE TİROİD KANSERLERİ Prof. Dr. Müfide Nuran AKÇAY Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi Genel Cerrahi Anabilim Dalı ERZURUM Tanım Az diferansiye tiroid karsinomları, iyi diferansiye ve anaplastik

Detaylı

MEME PATOLOJİSİ SLAYT SEMİNERİ

MEME PATOLOJİSİ SLAYT SEMİNERİ MEME PATOLOJİSİ SLAYT SEMİNERİ Prof. Dr. Şahsine Tolunay Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Patoloji Anabilim Dalı 17.10.2015 OLGU 43 yaşında kadın 2 çocuğu var Sol memede ağrı ve kitle yakınması mevcut

Detaylı

MELANOMA PATOLOJİSİ KLİNİSYEN PATOLOGTAN NE BEKLEMELİDİR?

MELANOMA PATOLOJİSİ KLİNİSYEN PATOLOGTAN NE BEKLEMELİDİR? MELANOMA PATOLOJİSİ KLİNİSYEN PATOLOGTAN NE BEKLEMELİDİR? Dr. Nebil BAL Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Patoloji Anabilim Dalı Adana Arş ve Uyg Mrk 1 Malign Melanoma Deri Mukozal 2 Malign Melanoma Biyopsi

Detaylı

ÇOK HÜCRELİ ORGANİZMALARIN GELİŞİMİ

ÇOK HÜCRELİ ORGANİZMALARIN GELİŞİMİ ÇOK HÜCRELİ ORGANİZMALARIN GELİŞİMİ Seçici gen ifadesi embriyonun gelişmesini sağlayan 4 temel işlevi denetler: 1. Hücre çoğalması 2. Hücre farklılaşması 3. Hücre etkileşimleri 4. Hücre hareketi HÜCRE

Detaylı

Hücre Nükleusu, Nükleus Membranı, Nükleus Porları. Doç. Dr. Ahmet Özaydın

Hücre Nükleusu, Nükleus Membranı, Nükleus Porları. Doç. Dr. Ahmet Özaydın Hücre Nükleusu, Nükleus Membranı, Nükleus Porları Doç. Dr. Ahmet Özaydın Nükleus (çekirdek) ökaryotlar ile prokaryotları ayıran temel özelliktir. Çekirdek hem genetik bilginin deposu hem de kontrol merkezidir.

Detaylı

Aksillanın Görüntülenmesi ve Biyopsi Teknikleri. Prof. Dr. Meltem Gülsün Akpınar Hacettepe Üniversitesi Radyoloji Anabilim Dalı

Aksillanın Görüntülenmesi ve Biyopsi Teknikleri. Prof. Dr. Meltem Gülsün Akpınar Hacettepe Üniversitesi Radyoloji Anabilim Dalı Aksillanın Görüntülenmesi ve Biyopsi Teknikleri Prof. Dr. Meltem Gülsün Akpınar Hacettepe Üniversitesi Radyoloji Anabilim Dalı Meme kanserli hastalarda ana prognostik faktörler: Primer tümörün büyüklüğü

Detaylı

Tiroid bezinde ender bir mezenkimal tümör. Dr. Ersin TUNCER Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Patoloji Anabilim Dalı

Tiroid bezinde ender bir mezenkimal tümör. Dr. Ersin TUNCER Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Patoloji Anabilim Dalı Tiroid bezinde ender bir mezenkimal tümör Dr. Ersin TUNCER Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Patoloji Anabilim Dalı 10-10 - 2015 ANKARA Ülkemizin başı sağ olsun Değerli Hocamızı saygıyla anıyoruz Prof.

Detaylı

Endometrial stromal tümörler

Endometrial stromal tümörler Endometrial stromal tümörler WHO-2014 sınıflamasında neler değişti? Dr. Şennur İlvan İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Patoloji AD Endometrial stromal tümör (1966) Endometrial stromal nodül Low grade endometrial

Detaylı

Kemik iliği yapısı Miyeloretiküler Bağ Dokusu

Kemik iliği yapısı Miyeloretiküler Bağ Dokusu Kemik iliği yapısı Miyeloretiküler Bağ Dokusu Doç. Dr. Sinan Özkavukcu Histoloji-Embriyoloji AD Öğretim Üyesi Üremeye Yardımcı Tedavi ve Eğitim Merkezi Laboratuvar Sorumlusu Kemik İliği Kemik iliği çok

Detaylı

Adrenalde sık ve nadir görülen lezyonlar. Dr.Aylar Poyraz Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Patoloji AD

Adrenalde sık ve nadir görülen lezyonlar. Dr.Aylar Poyraz Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Patoloji AD Adrenalde sık ve nadir görülen lezyonlar Dr.Aylar Poyraz Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Patoloji AD Feokromositoma Kromafin hücrelerden köken alır 2 tip hücre içerir:kromafin hücreler ve sustentaküler

Detaylı

YARA İYİLEŞMESİ. Yrd.Doç.Dr. Burak Veli Ülger

YARA İYİLEŞMESİ. Yrd.Doç.Dr. Burak Veli Ülger YARA İYİLEŞMESİ Yrd.Doç.Dr. Burak Veli Ülger YARA Doku bütünlüğünün bozulmasıdır. Cerrahi ya da travmatik olabilir. Akut Yara: Onarım süreci düzenli ve zamanında gelişir. Anatomik ve fonksiyonel bütünlük

Detaylı

BAŞ BOYUN PATOLOJİSİ SLAYT SEMİNERİ. Dr. Sezer Kulaçoğlu Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi

BAŞ BOYUN PATOLOJİSİ SLAYT SEMİNERİ. Dr. Sezer Kulaçoğlu Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi BAŞ BOYUN PATOLOJİSİ SLAYT SEMİNERİ Dr. Sezer Kulaçoğlu Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi 61 y/ K Sol parotiste kitle Makroskopi: 2.3x2.2x0.7 cm ölçülerinde kirli beyaz-kahverengi, kesitinde

Detaylı

SAĞ VE SOL KOLON YERLEŞİMLİ TÜMÖRLER: AYNI ORGANDA FARKLI PATOLOJİK BULGULAR VE MİKROSATELLİT İNSTABİLİTE DURUMU

SAĞ VE SOL KOLON YERLEŞİMLİ TÜMÖRLER: AYNI ORGANDA FARKLI PATOLOJİK BULGULAR VE MİKROSATELLİT İNSTABİLİTE DURUMU SAĞ VE SOL KOLON YERLEŞİMLİ TÜMÖRLER: AYNI ORGANDA FARKLI PATOLOJİK BULGULAR VE MİKROSATELLİT İNSTABİLİTE DURUMU Ezgi Işıl Turhan 1, Nesrin Uğraş 1, Ömer Yerci 1, Seçil Ak 2, Berrin Tunca 2, Ersin Öztürk

Detaylı

Kemik Doku. Prof.Dr.Ümit Türkoğlu

Kemik Doku. Prof.Dr.Ümit Türkoğlu Kemik Doku Prof.Dr.Ümit Türkoğlu 1 Kemik Dokusu İskelet sistemi başlıca işlevleri: Mekanik destek Hareket için kasların yapışma yerlerini sağlama Medüllasında yer alan, hemapoetik sistem elemanı kemik

Detaylı

Pleomorfik mezankimal tümörler ve taklitçileri. Dr. Bahar Müezzinoğlu

Pleomorfik mezankimal tümörler ve taklitçileri. Dr. Bahar Müezzinoğlu Pleomorfik mezankimal tümörler ve taklitçileri Dr. Bahar Müezzinoğlu Pleomorfik lezyon yaş yerleşim hikaye Pleomorfik lezyon neoplastik Neoplastik değil benign malign sarkom Karsinom Lenfoma melanom Pleomorfizm

Detaylı

FTR 207 Kinezyoloji I. Eklemlerin Temel Yapısı ve Fonksiyonu II. yrd.doç.dr. emin ulaş erdem

FTR 207 Kinezyoloji I. Eklemlerin Temel Yapısı ve Fonksiyonu II. yrd.doç.dr. emin ulaş erdem FTR 207 Kinezyoloji I Eklemlerin Temel Yapısı ve Fonksiyonu II yrd.doç.dr. emin ulaş erdem EKLEMLERDEKİ BAĞ DOKUSUNU OLUŞTURAN BİYOLOJİK MATERYALLER Eklemlerdeki bağ dokusunu oluşturan biyolojik materyallerin

Detaylı

Çekirdek 4 bölümden oluşur Çekirdek zarı: karyolemma Kromatin: Chromatin Çekirdekcik: Nucleolus Çekirdek sıvısı: karyolymph

Çekirdek 4 bölümden oluşur Çekirdek zarı: karyolemma Kromatin: Chromatin Çekirdekcik: Nucleolus Çekirdek sıvısı: karyolymph NUKLEUS Bir hücrenin tüm yapılarının ve etkinliklerinin kodlandığı kromozomu Ayrıca, DNA sını dublike edecek ve 3 tip RNA yı ribozomal (rrna), haberci (mrna) ve transfer (trna)-sentezleyecek ve işleyecek

Detaylı

GELİŞİMSEL KALÇA DİSPLAZİSİ PROGNOZU VE GÖRÜNTÜLEME. Dr. Öznur Leman Boyunağa Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Pediatrik Radyoloji Bilim Dalı

GELİŞİMSEL KALÇA DİSPLAZİSİ PROGNOZU VE GÖRÜNTÜLEME. Dr. Öznur Leman Boyunağa Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Pediatrik Radyoloji Bilim Dalı GELİŞİMSEL KALÇA DİSPLAZİSİ PROGNOZU VE GÖRÜNTÜLEME Dr. Öznur Leman Boyunağa Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Pediatrik Radyoloji Bilim Dalı Doğal seyir & Prognoz Tedavi edilmezse uzun dönemde ekstremite

Detaylı

Dr. A. Nimet Karadayı. Hastanesi, Patoloji Kliniği

Dr. A. Nimet Karadayı. Hastanesi, Patoloji Kliniği Dr. A. Nimet Karadayı Dr. Lütfi Kırdar Kartal Eğitim ve Araştırma Dr. Lütfi Kırdar Kartal Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Patoloji Kliniği MEME TÜMÖRLERİNDE PATOLOJİ RAPORLARINDA STANDARDİZASYON Amaç, hasta

Detaylı

LENFOİD SİSTEM DR GÖKSAL KESKİN ARALIK-2014

LENFOİD SİSTEM DR GÖKSAL KESKİN ARALIK-2014 LENFOİD SİSTEM DR GÖKSAL KESKİN ARALIK-2014 Lenfoid Sistem Lenfositlerin, mononükleer fagositlerin ve diğer yardımcı rol oynayan hücrelerin bulunduğu, yabancı antijenlerin taşınıp yoğunlaştırıldığı, Antijenin

Detaylı

HİSTOLOJİ. DrYasemin Sezgin

HİSTOLOJİ. DrYasemin Sezgin HİSTOLOJİ DrYasemin Sezgin HİSTOLOJİ - Canlı vücudunu meydana getiren hücre, doku ve organların çıplak gözle görülemeyen (mikroskopik) yapılarını inceleyen bir bilim koludur. - Histolojinin sözlük anlamı

Detaylı

VÜCUDUN TEMEL PARÇALARI. 1) Baş-boyun 2)Gövde 3)Ekstremiteler (Kollar ve bacaklar)

VÜCUDUN TEMEL PARÇALARI. 1) Baş-boyun 2)Gövde 3)Ekstremiteler (Kollar ve bacaklar) VÜCUDUN TEMEL PARÇALARI 1) Baş-boyun 2)Gövde 3)Ekstremiteler (Kollar ve bacaklar) 1)BAŞ a)yüz b)kranium (Kafatası) 2) GÖVDE a)toraks (Göğüs kafesi) b)karın 3) EKSTREMİTELER a)üst ekstremiteler b)alt ekstremiteler

Detaylı

Savaş Baba, Sabri Özden, Barış Saylam, Umut Fırat Turan Ankara Numune EAH. Meme Endokrin Cerrahi Kliniği

Savaş Baba, Sabri Özden, Barış Saylam, Umut Fırat Turan Ankara Numune EAH. Meme Endokrin Cerrahi Kliniği Savaş Baba, Sabri Özden, Barış Saylam, Umut Fırat Turan Ankara Numune EAH. Meme Endokrin Cerrahi Kliniği Tiroid kanserleri bütün kanserler içinde yaklaşık % 1 oranında görülmekte olup, özellikle kadınlarda

Detaylı

Anatomik Sistemler. Hastalıklar Bilgisi Ders-2 İskelet-Kas-Sinir Sistemleri

Anatomik Sistemler. Hastalıklar Bilgisi Ders-2 İskelet-Kas-Sinir Sistemleri Anatomik Sistemler Hastalıklar Bilgisi Ders-2 İskelet-Kas-Sinir Sistemleri Anatomik Sistem İskelet Sistemi İskeletin Görevleri Vücuda şekil verir. Vücuda destek sağlar. Göğüs kafes ve kafatası kemikleri

Detaylı

Dr. Merih Tepeoğlu Başkent Üniversitesi Patoloji A.B.D

Dr. Merih Tepeoğlu Başkent Üniversitesi Patoloji A.B.D Dr. Merih Tepeoğlu Başkent Üniversitesi Patoloji A.B.D 03.11.2016 Olgu 22 yaşında, kadın hasta Bacakta nodüler lezyon Son 1 yıl içinde farkediyor. Özgeçmiş: Özellik yok. Klinik ön tanı: Yumuşak doku sarkomu?

Detaylı

BİRİNCİL KEMİK KANSERİ

BİRİNCİL KEMİK KANSERİ BİRİNCİL KEMİK KANSERİ KONDROSARKOM (KS) PROF. DR. LEVENT ERALP Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı İÇİNDEKİLER Kondrosarkom Nedir? KS dan kimler etkilenir? Bulgular nelerdir? KS tipleri nelerdir? Risk faktörleri

Detaylı

NAZOFARENKS KARSİNOMUNDA CLAUDIN 1, 4 VE 7 EKSPRESYON PATERNİ VE PROGNOSTİK ÖNEMİ

NAZOFARENKS KARSİNOMUNDA CLAUDIN 1, 4 VE 7 EKSPRESYON PATERNİ VE PROGNOSTİK ÖNEMİ NAZOFARENKS KARSİNOMUNDA CLAUDIN 1, 4 VE 7 EKSPRESYON PATERNİ VE PROGNOSTİK ÖNEMİ Dinç Süren 1, Mustafa Yıldırım 2, Vildan Kaya 3, Ruksan Elal 1, Ömer Tarık Selçuk 4, Üstün Osma 4, Mustafa Yıldız 5, Cem

Detaylı

HÜCRENİN YAŞAM DÖNGÜSÜ

HÜCRENİN YAŞAM DÖNGÜSÜ HÜCRENİN YAŞAM DÖNGÜSÜ *Hücrenin yaşam döngüsü: Hücrenin; bir bölünme sonundan, ikinci bir bölünme sonuna kadar olan zaman sürecinde; geçirdiği yaşamsal olaylara hücrenin yaşam döngüsü denir. Hücreler,

Detaylı

Meme Olgu Sunumu. Gürdeniz Serin. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Patoloji Anabilim Dalı. 3 Kasım Antalya

Meme Olgu Sunumu. Gürdeniz Serin. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Patoloji Anabilim Dalı. 3 Kasım Antalya Meme Olgu Sunumu 3 Kasım 2016 Antalya Gürdeniz Serin Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Patoloji Anabilim Dalı Olgu 35 yaşında kadın Sağ meme de kitle Özgeçmişinde: SLE - Renal Tx Radyoloji Mamografi: Sağ

Detaylı

HÜCRE SİKLUSU. Hücrenin bir bölünme sonundan diğer ikinci bölünme sonuna kadar geçen devrine hücre siklusu adı verilir.

HÜCRE SİKLUSU. Hücrenin bir bölünme sonundan diğer ikinci bölünme sonuna kadar geçen devrine hücre siklusu adı verilir. HÜCRE SİKLUSU Hücrenin bir bölünme sonundan diğer ikinci bölünme sonuna kadar geçen devrine hücre siklusu adı verilir. Mitoz (M), G 1 (= 1. Aralık), Sentez (S) ve G 2 olmak üzere birbirini izleyen dört

Detaylı

Böbrek kistleri olan hastaya yaklaşım

Böbrek kistleri olan hastaya yaklaşım Böbrek kistleri olan hastaya yaklaşım Dr. Ayşegül Örs Zümrütdal Başkent Üniversitesi-Nefroloji Bilim Dalı 20/05/2011-ANTALYA Böbrek kistleri Genetik ya da genetik olmayan nedenlere bağlı olarak, Değişik

Detaylı

Çocukluk çağı yuvarlak hücreli tümörleri 21.Ulusal Patoloji Kongresi İzmir. Dr.Aylar Poyraz Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Patoloji AD

Çocukluk çağı yuvarlak hücreli tümörleri 21.Ulusal Patoloji Kongresi İzmir. Dr.Aylar Poyraz Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Patoloji AD Çocukluk çağı yuvarlak hücreli tümörleri 21.Ulusal Patoloji Kongresi İzmir Dr.Aylar Poyraz Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Patoloji AD 15 yaşında kız 1 yıldır farkettiği giderek büyüyen karın şişliği

Detaylı

Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi, İç Hastalıkları ABD, Medikal Onkoloji BD Güldal Esendağlı

Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi, İç Hastalıkları ABD, Medikal Onkoloji BD Güldal Esendağlı Sağlık Bakanlığından Muaf Hekimin Ünvanı - Adı Soyadı Aydın Aytekin Bildiriyi Sunacak Kişi Ünvanı - Adı Soyadı Rafiye Çiftçiler Bildiriyi Sunacak Kişi Kurumu Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi, İç Hastalıkları

Detaylı

OLGU SUNUMU. Prof. Dr. Yeşim Gürbüz

OLGU SUNUMU. Prof. Dr. Yeşim Gürbüz OLGU SUNUMU Prof. Dr. Yeşim Gürbüz HİKAYE 48 yaşında bayan hasta, 2 senedir nefes darlığı olan hasta dahiliyeye başvurmuş, Tiroit palpasyonunda sol lopta 3x2 cm boyutunda kitle ele gelmiş, MNG tanısı

Detaylı

MİDE KANSERİNDE APOPİTOZİSİN BİYOLOJİK BELİRTEÇLERİNİN PROGNOSTİK ÖNEMİ

MİDE KANSERİNDE APOPİTOZİSİN BİYOLOJİK BELİRTEÇLERİNİN PROGNOSTİK ÖNEMİ MİDE KANSERİNDE APOPİTOZİSİN BİYOLOJİK BELİRTEÇLERİNİN PROGNOSTİK ÖNEMİ Cem Sezer 1, Mustafa Yıldırım 2, Mustafa Yıldız 2, Arsenal Sezgin Alikanoğlu 1,Utku Dönem Dilli 1, Sevil Göktaş 1, Nurullah Bülbüller

Detaylı

XVII. ULUSAL KANSER KONGRESİ

XVII. ULUSAL KANSER KONGRESİ XVII. ULUSAL KANSER KONGRESİ İnteraktif Olgu Sunumu KEMİK TÜMÖRLERİ . 17 yaşında bayan hasta. 2.5 yıldır sol bacakda yürürken ağrı Enfeksiyon ve dolaşım bozukluğu tedavisi uygulanmış. Son 6 aydır ağrı

Detaylı

KAS DOKUSU. Prof.Dr. Ümit TÜRKOĞLU

KAS DOKUSU. Prof.Dr. Ümit TÜRKOĞLU KAS DOKUSU Prof.Dr. Ümit TÜRKOĞLU 1 Kas dokusu, kimyasal enerjiyi mekanik enerjiye dönüştürerek hareketi sağlayan bir dokudur. Toplam vücut ağırlığının Yenidoğanda % 25 Genç erişkin dönemde % 40 ve yaşlılık

Detaylı

Kuramsal: 28 saat. 4 saat-histoloji. Uygulama: 28 saat. 14 saat-fizyoloji 10 saat-biyokimya

Kuramsal: 28 saat. 4 saat-histoloji. Uygulama: 28 saat. 14 saat-fizyoloji 10 saat-biyokimya HEMATOPOETİK SİSTEM Hematopoetik Sistem * Periferik kan * Hematopoezle ilgili dokular * Hemopoetik hücrelerin fonksiyon gösterdikleri doku ve organlardan meydana gelmiştir Kuramsal: 28 saat 14 saat-fizyoloji

Detaylı

İstanbul Tıp Fakültesi Tıbbi Biyoloji ABD Prof. Dr. Filiz Aydın

İstanbul Tıp Fakültesi Tıbbi Biyoloji ABD Prof. Dr. Filiz Aydın İstanbul Tıp Fakültesi Tıbbi Biyoloji ABD Prof. Dr. Filiz Aydın Mitokondri, ökaryotik organizmanın farklı bir organeli Şekilleri küremsi veya uzun silindirik Çapları 0.5-1 μm uzunlukları 2-6 μm Sayıları

Detaylı

SİNOVİTLER. Dr. Güldal Esendağlı Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Patoloji AD 16 Ekim 2015

SİNOVİTLER. Dr. Güldal Esendağlı Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Patoloji AD 16 Ekim 2015 SİNOVİTLER Dr. Güldal Esendağlı Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Patoloji AD 16 Ekim 2015 Sinovyal Dokunun Non-tümöral ve Tümör-benzeri Lezyonları Non-tümöral Lezyonlar Reaktif Tümör-benzeri Lezyonlar

Detaylı

ERKEN LOKAL NÜKS GELİŞEN VULVA KANSERİ: OLGU SUNUMU

ERKEN LOKAL NÜKS GELİŞEN VULVA KANSERİ: OLGU SUNUMU ERKEN LOKAL NÜKS GELİŞEN VULVA KANSERİ: OLGU SUNUMU Op.Dr.Hakan YETİMALAR Doç.Dr.İncim BEZİRCİOĞLU Dr. Gonca Gül GÜLBAŞ TANRISEVER İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Atatürk Eğitim ve Araştıma Hastanesi GİRİŞ

Detaylı

NEOPLAZİ D R. Y A S E M İ N S E Z G İ N. yasemin sezgin

NEOPLAZİ D R. Y A S E M İ N S E Z G İ N. yasemin sezgin NEOPLAZİ D R. Y A S E M İ N S E Z G İ N yasemin sezgin Neoplazi Yeni bir doku oluşmasını ifade eder. Oluşan bu kitleye neoplazm denir. Aslen şişlik anlamına gelen tümör deyimi de neoplazm anlamında kullanılmaktadır.

Detaylı

Yaşlanmaya Bağlı Oluşan Kas ve İskelet Sistemi Patofizyolojileri. Sena Aydın 0341110011

Yaşlanmaya Bağlı Oluşan Kas ve İskelet Sistemi Patofizyolojileri. Sena Aydın 0341110011 Yaşlanmaya Bağlı Oluşan Kas ve İskelet Sistemi Patofizyolojileri Sena Aydın 0341110011 PATOFİZYOLOJİ Fizyoloji, hücre ve organların normal işleyişini incelerken patoloji ise bunların normalden sapmasını

Detaylı

Kemik ve Eklem Enfeksiyonları. Dr Fahri Erdoğan

Kemik ve Eklem Enfeksiyonları. Dr Fahri Erdoğan Kemik ve Eklem Enfeksiyonları Dr Fahri Erdoğan KEMİK VE EKLEM ENFEKSİYONLARI Erken tanı ve tedavi Sintigrafi, MRI Artroskopik cerrahi Antibiyotik direnci Spesifik M.Tuberculosis M. Lepra T.Pallidumun Nonspesifik?

Detaylı

Sternum korpusunda (en çok)

Sternum korpusunda (en çok) GÖĞÜS DUVARI TÜMÖRLERİ PROF. DR. REFİK ÜLKÜ D.Ü Tıp Fak Göğüs Cerrahisi Tüm primer tümörler arasında %1-1.5 Malign primer göğüs duvarı tümörleri, tüm kanser hastaları arasında %0.04 Göğüs duvarı malign

Detaylı

PROF. DR. OKTAY ARDA

PROF. DR. OKTAY ARDA PROF. DR. OKTAY ARDA 2 BAĞ DOKUSU? OLUŞUR HÜCRELER LİFLER ARA MADDE 3 KEMİK ÖZELL BİR BAĞ DOKUSUDUR 4 KEMİĞİN DİĞER BAĞ DOKULARINDAN FARKI ARA MADDESİ YAPISI 5 KEMİK ARA MADDESİ KALSİFİYE SERT DİFÜZYON

Detaylı

ADENOKARSİNOMLARDA HİSTOLOJİK ALT TİPLER. Prof. Dr. Ali VERAL Ege ÜTF Patoloji A.D. 21. Ulusal Patoloji Kongresi İzmir

ADENOKARSİNOMLARDA HİSTOLOJİK ALT TİPLER. Prof. Dr. Ali VERAL Ege ÜTF Patoloji A.D. 21. Ulusal Patoloji Kongresi İzmir ADENOKARSİNOMLARDA HİSTOLOJİK ALT TİPLER Prof. Dr. Ali VERAL Ege ÜTF Patoloji A.D. 21. Ulusal Patoloji Kongresi 17.11.2011 İzmir Adenokarsinom WHO 1967 1981 Bronkojenik o Asiner o Papiller Bronkiolo-alveoler

Detaylı

FİBRİNOJEN DEPO HASTALIĞI. Yrd.Doç.Dr. Güldal YILMAZ Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Patoloji Anabilim Dalı Ankara

FİBRİNOJEN DEPO HASTALIĞI. Yrd.Doç.Dr. Güldal YILMAZ Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Patoloji Anabilim Dalı Ankara FİBRİNOJEN DEPO HASTALIĞI Yrd.Doç.Dr. Güldal YILMAZ Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Patoloji Anabilim Dalı Ankara H. K., 5 yaşında, Kız çocuğu Şikayet: Karında şişlik Özgeçmiş: 8 aylıkken karında

Detaylı

Destekleme Koruma Hareket. Kemik dokusunun Fonksiyonları. Mineral depolama (Ca, P) Kan yapımı Enerji depolama (kemiklerdeki sarı kemik iliği)

Destekleme Koruma Hareket. Kemik dokusunun Fonksiyonları. Mineral depolama (Ca, P) Kan yapımı Enerji depolama (kemiklerdeki sarı kemik iliği) KEMİK DOKUSU Destekleme Koruma Hareket Kemik dokusunun Fonksiyonları Mineral depolama (Ca, P) Kan yapımı Enerji depolama (kemiklerdeki sarı kemik iliği) Hücrelerarası madde (matriks) I. Organik maddeler

Detaylı

15- RADYASYONUN NÜKLEİK ASİTLER VE PROTEİNLERE ETKİLERİ

15- RADYASYONUN NÜKLEİK ASİTLER VE PROTEİNLERE ETKİLERİ 15- RADYASYONUN NÜKLEİK ASİTLER VE PROTEİNLERE ETKİLERİ İyonlaştırıcı radyasyonların biyomoleküllere örneğin nükleik asitler ve proteinlere olan etkisi hakkında yeterli bilgi yoktur. Ancak, nükleik asitlerden

Detaylı

Osteosarkom Tedavisinde Neoadjuvan Tedavi. Dr. Bülent Yalçın 5. Türk Tıbbi Onkoloji Kongresi, Mart 2014 Susesi Otel, Antalya

Osteosarkom Tedavisinde Neoadjuvan Tedavi. Dr. Bülent Yalçın 5. Türk Tıbbi Onkoloji Kongresi, Mart 2014 Susesi Otel, Antalya Osteosarkom Tedavisinde Neoadjuvan Tedavi Dr. Bülent Yalçın 5. Türk Tıbbi Onkoloji Kongresi, 19-23 Mart 2014 Susesi Otel, Antalya Osteosarkoma-1 Nadir tümörler (2-3/100.000), Çalışma yapmak zor (çok merkezli,

Detaylı

Canlılarda mitoz, amitoz ve mayoz olmak üzere üç çeşit bölünme görülür.

Canlılarda mitoz, amitoz ve mayoz olmak üzere üç çeşit bölünme görülür. HÜCRE BÖLÜNMELERİ Canlılarda mitoz, amitoz ve mayoz olmak üzere üç çeşit bölünme görülür. I. MİTOZ BÖLÜNME Mitoz bölünme tek hücreli canlılardan, çok hücreli canlılara ve insana kadar bir çok canlı grubu

Detaylı

Primer Kemik Lenfomaları Olgu Sunumu. Prof. Dr. Mustafa Benekli Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Onkoloji Bilim Dalı Ankara

Primer Kemik Lenfomaları Olgu Sunumu. Prof. Dr. Mustafa Benekli Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Onkoloji Bilim Dalı Ankara Primer Kemik Lenfomaları Olgu Sunumu Prof. Dr. Mustafa Benekli Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Onkoloji Bilim Dalı Ankara Olgu sunumu 49 y kadın hasta, Bir dış merkeze 2 aydır devam eden öksürük,

Detaylı

Prognostik Öngörü. Tedavi Stratejisi Belirleme. Klinik Çalışma Dizaynı

Prognostik Öngörü. Tedavi Stratejisi Belirleme. Klinik Çalışma Dizaynı Prognostik Öngörü Tedavi Stratejisi Belirleme Klinik Çalışma Dizaynı Prognostik faktörlerin idantifikasyonu ve analizi Primer tumor; BRESLOW Tumor kalınlığı Mitoz oranı Ulserasyon CLARK seviyesi Anatomik

Detaylı

OSTEOARTRİT. Uzm. Fzt. Nazmi ŞEKERCİ

OSTEOARTRİT. Uzm. Fzt. Nazmi ŞEKERCİ OSTEOARTRİT Uzm. Fzt. Nazmi ŞEKERCİ Eklem kıkırdağından başlayıp, eklemlerde mekanik aşınmaya ve dejenerasyona yol açan kronik bir eklem hastalığıdır. LİTERATÜRDEKİ İSİMLERİ ARTROZ DEJENERATİF ARTRİT Yavaş

Detaylı

DİCLE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ DÖNEM I HÜCRE BİLİMLERİ 2 KOMİTESİ. İmmunohistokimya teknikleri ve Kullanım Alanları. Doç.Dr.

DİCLE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ DÖNEM I HÜCRE BİLİMLERİ 2 KOMİTESİ. İmmunohistokimya teknikleri ve Kullanım Alanları. Doç.Dr. DİCLE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ DÖNEM I HÜCRE BİLİMLERİ 2 KOMİTESİ İmmunohistokimya teknikleri ve Kullanım Alanları Doç.Dr. Engin DEVECİ İmmunohistokimya Hücre ve doku içinde bulunan bazı enzimlerin ya

Detaylı

MEDİPOL ÜNİVERSİTESİ RADYASYON ONKOLOJİSİ ABD. Dr.Rashad Rzazade

MEDİPOL ÜNİVERSİTESİ RADYASYON ONKOLOJİSİ ABD. Dr.Rashad Rzazade MEDİPOL ÜNİVERSİTESİ RADYASYON ONKOLOJİSİ ABD. Dr.Rashad Rzazade Vaka sunumu (İA) 43 yaş erkek hasta 2/2016 da göğüs ağrısı PAAC: Sol akciğerde kitle Toraks BT (25.02.2016) Sol akciğer üst lob apikoposterior

Detaylı

Göğüs Cerrahisi Sedat Gürkok. Göğüs Cerrahisi. Journal of Clinical and Analytical Medicine

Göğüs Cerrahisi Sedat Gürkok. Göğüs Cerrahisi. Journal of Clinical and Analytical Medicine Journal of Clinical and Analytical Medicine Göğüs Cerrahisi Soliter Pulmoner Nodül Tanım: Genel bir tanımı olmasa da 3 cm den küçük, akciğer parankimi ile çevrili, beraberinde herhangi patolojinin eşlik

Detaylı

DOKU. Dicle Aras. Doku ve doku türleri

DOKU. Dicle Aras. Doku ve doku türleri DOKU Dicle Aras Doku ve doku türleri Doku Bazı özel görevler üstlenmiş hücre topluluklarıdır. Bir doku aynı yönde özelleşmiş hücre ve hücreler arası maddelerin bir araya gelmesiyle oluşmuştur. İntrauterin

Detaylı

Şekil 1. Mitoz bölünmenin profaz evresi.

Şekil 1. Mitoz bölünmenin profaz evresi. KONU 9. HÜCRE BÖLÜNMESİ MİTOZ BÖLÜNME Mitoz bölünme tek hücreli canlılardan, çok hücreli canlılara ve insana kadar birçok canlı grubu tarafından gerçekleştirilebilir. Mitoz bölünme sonunda bölünen hücrelerden

Detaylı

KİNEZYOLOJİ ÖĞR.GÖR. CİHAN CİCİK

KİNEZYOLOJİ ÖĞR.GÖR. CİHAN CİCİK KİNEZYOLOJİ ÖĞR.GÖR. CİHAN CİCİK 1 Dik postürü oluşturan rijit dokuyu kemikler oluşturmaktadır. Kemik, hareket sistemi için esas olan kaldıraç sistemini ve desteği oluşturmasının yanında iç organları ve

Detaylı

DFSP, Klinik 14.10.2015. DERMATOFİBROSARKOMA PROTUBERANS (Morfolojik spektrum ve ayırıcı tanı) DFSP, Histopatoloji

DFSP, Klinik 14.10.2015. DERMATOFİBROSARKOMA PROTUBERANS (Morfolojik spektrum ve ayırıcı tanı) DFSP, Histopatoloji Dermatofibrosarkoma protuberans (DFSP) DERMATOFİBROSARKOMA PROTUBERANS (Morfolojik spektrum ve ayırıcı tanı) Prof Dr Taner Akalın Ege ÜTF Patoloji AD 25. Ulusal Patoloji Kongresi, 14-17 Ekim 2015, Bursa

Detaylı

ANORMAL TRANSFORMASYON ZONU: ASETİK ASİTİN ETKİSİ NEDİR?

ANORMAL TRANSFORMASYON ZONU: ASETİK ASİTİN ETKİSİ NEDİR? ANORMAL TRANSFORMASYON ZONU: ASETİK ASİTİN ETKİSİ NEDİR? Dr. Murat DEDE GATA Kadın Hast. Ve Doğum AD Jinekolojik Onkoloji Ünitesi Serviks Epiteli Skuamoz epitel: Ektoserviks Kolumnar epitel: Endoserviks

Detaylı

ERKEN EVRE OVER KANSERİ VE BORDERLİNE OVER TÜMÖRLERİ. Dr. Derin KÖSEBAY

ERKEN EVRE OVER KANSERİ VE BORDERLİNE OVER TÜMÖRLERİ. Dr. Derin KÖSEBAY ERKEN EVRE OVER KANSERİ VE BORDERLİNE OVER TÜMÖRLERİ Dr. Derin KÖSEBAY OVER KANSERİ Over kanseri tanısı koyulduktan sonra ortalama 5 yıllık yaşam oranı %35 civarındadır. Evre I olgularında 5 yıllık yaşam

Detaylı

Multipl Endokrin Neoplaziler. Dr. Tuba T. Duman-2012

Multipl Endokrin Neoplaziler. Dr. Tuba T. Duman-2012 Multipl Endokrin Neoplaziler Dr. Tuba T. Duman-2012 Multipl Endokrin Neoplaziler Klinik gözlemlerle, endokrin bezleri içeren neoplastik sendromlar tanımlanmıştır. Paratiroid, hipofiz, adrenal,tiroid ve

Detaylı

Dr. Özlem Erdem Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Patoloji AD 22. ULUSAL PATOLOJİ KONGRESİ

Dr. Özlem Erdem Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Patoloji AD 22. ULUSAL PATOLOJİ KONGRESİ Dr. Özlem Erdem Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Patoloji AD 22. ULUSAL PATOLOJİ KONGRESİ OLGU 45 yaşında erkek hasta Yaklaşık 1,5 yıldan beri devam eden alt ekstremite ve gövde alt kısımlarında daha

Detaylı

DÖNEM 2- I. DERS KURULU AMAÇ VE HEDEFLERİ

DÖNEM 2- I. DERS KURULU AMAÇ VE HEDEFLERİ DÖNEM 2- I. DERS KURULU AMAÇ VE HEDEFLERİ Kan, kalp, dolaşım ve solunum sistemine ait normal yapı ve fonksiyonların öğrenilmesi 1. Kanın bileşenlerini, fiziksel ve fonksiyonel özelliklerini sayar, plazmanın

Detaylı

Spor yaralanmaları sportif aktivite sırasında meydana gelen yaralanmaların genel adıdır. Normal yaşamda yaralanmalar sıklıkla dış etkilerle

Spor yaralanmaları sportif aktivite sırasında meydana gelen yaralanmaların genel adıdır. Normal yaşamda yaralanmalar sıklıkla dış etkilerle Doç. Dr. Onur POLAT Spor yaralanmaları sportif aktivite sırasında meydana gelen yaralanmaların genel adıdır. Normal yaşamda yaralanmalar sıklıkla dış etkilerle gelişirken, spor yaralanmalarında hem dış

Detaylı

ERKEK GENİTAL SİSTEMİ. Webmaster tarafından yazıldı. Pazartesi, 12 Ocak 2009 11:39 - Son Güncelleme Perşembe, 15 Ocak 2009 09:19

ERKEK GENİTAL SİSTEMİ. Webmaster tarafından yazıldı. Pazartesi, 12 Ocak 2009 11:39 - Son Güncelleme Perşembe, 15 Ocak 2009 09:19 1) Çocuklarda en sık görülen testis tümörü aşağıdakilerden hangisidir? (1998 NİSAN) a) Klasik seminom b) Teratom c) Yolk sak tümörü d) Kariokarsinom e) Spermatositik seminom Testisde en sık görülen tümör

Detaylı

SANKO ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ 2015-2016 EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI DERS KURULU 102: HÜCRE VE DOKU SİSTEMLERİ

SANKO ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ 2015-2016 EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI DERS KURULU 102: HÜCRE VE DOKU SİSTEMLERİ 05-06 EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI DERS KURULU 0: HÜCRE VE DOKU SİSTEMLERİ Ders Kurulu Başkanı: / Başkan Yardımcıları: / Histoloji Embriyoloji Yrd. Doç. Dr. Bahadır Murat Demirel / Üyeler: / Tıbbi / Dersin AKTS

Detaylı

PAPİLLER TİROİD KARSİNOMLU OLGULARIMIZDA BRAF(V600E) GEN MUTASYON ANALİZİ. Klinik ve patolojik özellikler

PAPİLLER TİROİD KARSİNOMLU OLGULARIMIZDA BRAF(V600E) GEN MUTASYON ANALİZİ. Klinik ve patolojik özellikler PAPİLLER TİROİD KARSİNOMLU OLGULARIMIZDA BRAF(V600E) GEN MUTASYON ANALİZİ Klinik ve patolojik özellikler Neslihan KURTULMUŞ,, Mete DÜREN, D Serdar GİRAY, G Ümit İNCE, Önder PEKER, Özlem AYDIN, M.Cengiz

Detaylı

TÜLAY AKSARAY TECİMER 4 MAYIS 2013

TÜLAY AKSARAY TECİMER 4 MAYIS 2013 TÜLAY AKSARAY TECİMER 4 MAYIS 2013 Langerhans hücreli histiyositoz(lhh) Castleman Hastalığı (CH) Kimura Hastalığı Kikuchi Fujimoto -Histiyositik nekrotizan lenfadenit Rosai-Dorfman hastalığı Tanım Langerhans

Detaylı

Anormal Kolposkopik Bulgular-1 (IFCPC, 2011)

Anormal Kolposkopik Bulgular-1 (IFCPC, 2011) Anormal Kolposkopik Bulgular-1 Genel Değerlendirme Lezyonun lokalizasyonu T/Z içinde veya dışında Saat kadranına göre yeri Lezyonun büyüklüğü Kapladığı kadran sayısı Kapladığı alan yüzdesi Grade-1(Minör)

Detaylı

Klasik Hodgkin Lenfoma Vakalarında PD-L1 Ekspresyonunun Sıklığı, EBV ile İlişkisi, Klinik ve Prognostik Önemi

Klasik Hodgkin Lenfoma Vakalarında PD-L1 Ekspresyonunun Sıklığı, EBV ile İlişkisi, Klinik ve Prognostik Önemi Klasik Hodgkin Lenfoma Vakalarında PD-L1 Ekspresyonunun Sıklığı, EBV ile İlişkisi, Klinik ve Prognostik Önemi Dr. Süleyman ÖZDEMİR, Uzm. Dr Özlem TON, Prof Dr. Fevziye KABUKÇUOĞLU Sağlık Bilimleri Üniversitesi

Detaylı

SANKO ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI DERS KURULU 102: HÜCRE VE DOKU SİSTEMLERİ

SANKO ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI DERS KURULU 102: HÜCRE VE DOKU SİSTEMLERİ Ders Kurulu Başkanı: Prof. Dr. Şahin A. Sırmalı / Histoloji ve Embriyoloji Başkan Yardımcıları: Doç. Dr. Ayşegül Çört / Tıbbi Biyokimya / Üyeler: Prof. Dr. İlker Saygılı / Tıbbi Biyokimya / / Dersin AKTS

Detaylı

SERVİKAL PREKANSER VE KANSERLERİN TESPİTİNDE P16/Kİ 67 DUAL BOYAMA YÖNTEMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE TARAMA TRİAGE KULLANIMI PROF. DR. M.

SERVİKAL PREKANSER VE KANSERLERİN TESPİTİNDE P16/Kİ 67 DUAL BOYAMA YÖNTEMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE TARAMA TRİAGE KULLANIMI PROF. DR. M. SERVİKAL PREKANSER VE KANSERLERİN TESPİTİNDE P16/Kİ 67 DUAL BOYAMA YÖNTEMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE TARAMA TRİAGE KULLANIMI PROF. DR. M.YAVUZ SALİHOGLU İ.Ü. İSTANBUL TIP FAKÜLTESİ KADIN HASTALIKLARI VE

Detaylı

KAS FİZYOLOJİSİ. Yrd.Doç.Dr. Önder AYTEKİN

KAS FİZYOLOJİSİ. Yrd.Doç.Dr. Önder AYTEKİN KAS FİZYOLOJİSİ Yrd.Doç.Dr. Önder AYTEKİN Uyarılabilen dokular herhangi bir uyarıya karşı hücre zarlarının elektriksel özelliğini değiştirerek aksiyon potansiyeli oluşturup, iletebilme özelliği göstermektedir.

Detaylı

MESANE TÜMÖRLERİNİN DOĞAL SEYRİ

MESANE TÜMÖRLERİNİN DOĞAL SEYRİ MESANE TÜMÖRLERİNİN DOĞAL SEYRİ ve MOLEKÜLER PROGNOSTİK FAKTÖRLER Prof. Dr. Levent Türkeri Üroloji Anabilim Dalı Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mesane Tümörü (Transizyonel Hücreli Karsinom) Yüzeyel

Detaylı

VÜCUDUMUZDA SISTEMLER. Destek ve Hareket

VÜCUDUMUZDA SISTEMLER. Destek ve Hareket VÜCUDUMUZDA SISTEMLER Destek ve Hareket DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ Vücudun hareket etmesini sağlamak Vücutta bulunan organlara destek sağlamak Destek ve Hareket Sistemi İskelet Sistemi Kaslar Kemikler Eklemler

Detaylı

Dev Karaciğer Metastazlı Gastrointestinal Stromal Tümör Olgusu ve Cerrahi Tedavi Serüveni

Dev Karaciğer Metastazlı Gastrointestinal Stromal Tümör Olgusu ve Cerrahi Tedavi Serüveni Dev Karaciğer Metastazlı Gastrointestinal Stromal Tümör Olgusu ve Cerrahi Tedavi Serüveni Dr. Koray TOPGÜL Medical Park Samsun Hastanesi Genel Cerrahi Bölümü/ SAMSUN 35 yaşında erkek hasta, İlk kez 2007

Detaylı

KOLOREKTAL KARSİNOMLARDA HPV NİN ROLÜ VE KARSİNOGENEZ AÇISINDAN P53 VE BCL-2 İLE İLİŞKİSİ

KOLOREKTAL KARSİNOMLARDA HPV NİN ROLÜ VE KARSİNOGENEZ AÇISINDAN P53 VE BCL-2 İLE İLİŞKİSİ KOLOREKTAL KARSİNOMLARDA HPV NİN ROLÜ VE KARSİNOGENEZ AÇISINDAN P53 VE BCL-2 İLE İLİŞKİSİ Ruksan ELAL 1, Arsenal SEZGİN ALİKANOĞLU 2, Dinç SÜREN 2, Mustafa YILDIRIM 3, Nurullah BÜLBÜLLER 4, Cem SEZER 2

Detaylı