RUHSATLI S LÂH BULUNDURAN VE TAfiIYANLARIN K fi L K PROF LLER N N DE ERLEND R LMES

Transkript

1 RUHSATLI S LÂH BULUNDURAN VE TAfiIYANLARIN K fi L K PROF LLER N N DE ERLEND R LMES Seda Tan*, Seçil Aldemir**, fi. Selen Sevinç***, brahim Özer**** * Uzman Psikolog, Fatih Üniversitesi T p Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dal, Ankara, Türkiye ** Uzman Doktor, Fatih Üniversitesi T p Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dal, Ankara, Türkiye *** Araflt rma Görevlisi Doktor, Fatih Üniversitesi T p Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dal, Ankara, Türkiye **** Araflt rma Görevlisi Doktor, Fatih Üniversitesi T p Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dal, Ankara, Türkiye Uzm. Psk. Seda Tan, Fatih Üniversitesi T p Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dal, Alparslan Türkefl Caddesi No: 57, 06510, Ankara, Türkiye Telefon: / 5732 Faks: pskseda@gmail.com ÖZET RUHSATLI S LÂH BULUNDURAN VE TAfiIYANLARIN K fi L K PROF LLER N N DE ERLEND R LMES Amaç: Silâh tafl ma veya bulundurma ruhsat için baflvuran ve sa l k raporu alan kiflilerin, kiflilik profillerinin ve bâz demografik özelliklerinin de erlendirilmesi amaçlanm flt r. Yöntem: Çal flmada, 2009 y l fiubat-eylül aylar aras nda Fatih Üniversitesi T p Fakültesi Hastanesi ne silâh ruhsat almak amac yla baflvuran ve psikiyatri poliklini inde MMPI (Minnesota Çok Yönlü Kiflilik Envanteri) de erlendirmesi yap lan ve sa l k raporu alan 87 kiflilik örneklem retrospektif olarak incelenmifltir. Kiflilerin cinsiyetleri, ruhsat bulundurma amaçl m tafl ma amaçl m istedikleri, yafllar, ö renim durumlar, sosyoekonomik düzeyleri, meslekleri ve medenî halleri belirlenmifl ve bu de iflkenlerin MMPI alt ölçekleriyle olan iliflkisi de erlendirilmifltir. Bulgular: Yafl ortalamas n n 45.8±11.7 (25-80) oldu u örneklemde tafl ma ruhsat için baflvuranlarda, Mf ve Pt puanlar daha düflük, K puanlar ise daha yüksek bulunmufltur. Yaflla birlikte L puan nda art fl oldu u, e itim düzeyi artt kça Pa puanlar n n azald ayr ca kad nlar n hepsinin bulundurma ruhsat için baflvurdu u tesbit edilmifltir. Tart flma ve Sonuç: Tafl ma ve bulundurma ruhsat alanlar n kiflilik profillerinde anlaml farkl l klar bulunmufltur. Silâh ruhsat baflvurular nda MMPI de erlendirmesi yap lmas n n, e itim düzeyi ve yafl de iflkenlerinin psikiyatrik de erlendirmelerde dikkate al nmas n n önemi ortaya konmufltur. Anahtar Kelimeler: silâh ruhsat, psikiyatri, MMPI ABSTRACT EVALUATION OF PERSONALITY PROFILES OF LICENSED GUN HOLDERS Objective: The aim of this work was to assess the personal profile and the demographic characteristic of medically certificated applicants who demand carry or possession gun license. Method: In this study, 87 people who have attended to the Fatih University Medical Hospital to take the medical report for the gun license between February and September in 2009 were examined retrospectively. MMPI was administered to the applicants in the psychiatry policlinic. The genders, ages, education levels, occupations, marital status, socioeconomic levels and kinds of license of the sample were determined and their correlations with MMPI subscales were examined. Findings: The work showed that L scale increases with age where the age average of sample is 45.8±11.7 (25-80). Pa scale decreases with increasing education level. People who attend for carrying license have lower Mf and Pt scores while having higher K scores. Also it was shown that women only applied for possession license. New/Yeni Symposium Journal 89

2 Discussion and Conclusion: There is a significant difference in personality profiles between people who get carrying license and people who get possession license. It is concluded that MMPI should be performed in gun license applications and education level and age parameters should be considered in psychiatric assessments. Keywords: gun license, psychiatry, MMPI G R fi Silâh, insano lunun ilkça larda beslenme gibi temel gereksinimlerini karfl lamak amaçl kulland bir araçken zamanla, güvenlikle ilgili kayg lar gidermek amac yla yayg n olarak kullan lan, güç ve kuvveti tan mlayan bir sembol hâline gelmifltir (Balc o lu 2006). Günümüzde, kiflisel tercihe göre, avc l k ve at c l k gibi hobi amaçl faâliyetlerde veya hayvanc l kla u raflanlarda korunma amaçl kullan lsa da, bireysel güvenlik amaçl kullan m n daha yo un oldu u görülmektedir (Boylan 2003). Silâh n kullan m amac genellenebilirken, sembolü toplumlara ve kültürlere göre farkl l k göstermektedir. Türklerde silâh, at ve kad nla birlikte üç temel de- er aras nda, kontrol ve güç sembolü olarak tan mlanmaktad r ( lhan ve fienel 2008). Cooke ve Puddifoot un (2000) kültürel farkl l a de indi i araflt rmas nda ise, Amerikal kad nlar n silâh özgürlük ve ba ms zl k simgesi, ngiliz kad nlar n ise daha çok tehlike ve fliddet sembolü olarak alg lad klar saptanm flt r (Cooke ve Puddifoot 2000). Toplumumuzun genel olarak ateflli silâhlara karfl e ilimi oldu u bilinmekte ve son y llarda bireysel silâhlanmada h zl bir art fl oldu u gözlenmektedir (Demirkan ve ark 2005). Özellikle ruhsatl silâh baflvurular nda Karadeniz Bölgesinde do an insanlar n ilk s - rada yer almas dikkat çekmektedir (Balc o lu 2006). Silâh n bulundu u ortamdaki çocuklara bak ld nda ise, silâha olan merak n k rsal kesimde yetiflen çocuklarda daha fazla oldu u bilinmekte, gençlik döneminde yaflanan travmalarda silâh n olumsuz etkisi görülmektedir (Slovak 2002). Bir grup ergenle yap lan çal flmada ergenlerin çevrelerinde silâh sesi duymalar n n stres düzeyini artt r c en etkili faktörlerden biri oldu- u saptanm flt r (Büken ve ark. 2009). Buna ra men farkl bir çal flmada ise, ergenlerin silâhla alâkal konuflmaya ihtiyaç duyduklar, silâh sâhibi olmay do- al karfl lad klar görülmektedir (Kahn ve ark 2001). Silâha yönelik merak özellikle yetiflkinlerde ruhsatl veya ruhsats z silâh tafl ma oran n artt rm flt r. Yasal olarak ruhsatl silâh edinme hakk, polis, asker gibi silâhl bir meslek grubunda bulunanlarla, stratejik pozisyondaki kamu görevlileri ve güvenlik riski yasayla tan mlanan kiflilere verilmifltir. Bu amaçla, her türlü ateflli silâh sat n al nmas, bulundurulmas ve tafl nmas, 6136 say l Ateflli Silâhlar Yasas ve bu yasalara dayan larak ç kar lm fl yönetmelikler ile 2521 say l Avda ve Sporda Kullan lan Tüfekler, Niflan Tabancalar ve Av B çaklar n n Yap m, Al m, Sat m ve Bulundurulmas na Dâir Yasa ile düzenlenmifltir ( lkiz 2006). Yasal düzenlemelere ra men, Türkiye de yap lan çal flmalarda ateflli silâhlar n %66 ilâ %75.6 s n n ruhsats z oldu u belirlenmifl, cinayet vak alar nda da ruhsats z silâh kullan m n n ruhsatl silâh kullan m na oran 4/1 olarak tesbit edilmifltir (Balc o lu 2006). Emniyet genel müdürlü ünün 2006 verilerine göre, yaklafl k 612 bin kiflinin silâh ruhsat ald, bu say n n 299 bininin tafl ma ruhsat di erlerinin de bulundurma ruhsat oldu u bilinmektedir (Umut Vakf 2007). Türkiye genelinde her 10 kifliden 1 inde, her 3 evden 1 inde ateflli silâh bulunmaktad r. Yaklafl k sekiz milyon olarak belirlenen silâh say s n n yüzde 60' n n sivil vatandafllarda oldu u tesbit edilmifltir. Bunun sonucu da intihar, kazayla öldürme, âile içi cinayetler, evde fliddet olarak görülmektedir (Akcan 2009). Silâhla ilgili suç verileri de erlendirildi inde, son on y lda Türkiye deki silâh say s n n on kat artt, cinayet vak alar n n yar s n n silâhla gerçekleflti i, intiharlarda silâh kullan m n n ikinci s rada yer ald, efl öldürmelerinin yüzde 35 inin evde bulundurulan silâhla gerçeklefltirildi i görülmektedir (Akcan 2009). Psikososyal boyutta de erlendirildi inde, evde bulundurulan silâh, özellikle kad n ve çocuk üzerinde sembolik bir bask arac ve sembolik fliddet kayna olarak tan mlanmaktad r (Dedeman 2007). Ruhsatl silâh bulunduran veya tafl yan kiflilerde öfke düzeyinin de erlendirildi i bir çal flmada, kiflilerin %39.6's n n sürekli öfke içinde oldu u, %45.6's n n öfkesini içe yans tt, %31 inin öfkesini d fla yans tt, %18.6's n n öfkesini kontrol edemedi i; sonuçta silâh sâhibi her üç kifliden birisinin öfke boyutuna ba l olarak her an cinayet, yaralama veya intihar etme potansiyelini tafl d bulunmufltur (Akcan ve Balc o lu 2002). Toplumsal boyutta silâh n bu oranda ön plâna ç k- New/Yeni Symposium Journal 90

3 mas, silâh ruhsat almak amaçl sa l k kurulufllar na baflvuran kiflilerin kiflilik özelliklerinin de erlendirilmesini gerekli hâle getirmektedir. Bu amaçla, çal flmam zda silâh ruhsat n tafl mak veya bulundurmak amac yla t p fakültesi hastânesine sa l k raporu için baflvurup ruhsat alan kifliler de erlendirmeye al nm flt r. Bu kiflilerin kiflilik profillerinin ve bâz demografik bilgilerinin de erlendirilmesi yap lm flt r. YÖNTEM VE GEREÇLER Çal flma, 2009 y l fiubat-eylül aylar aras nda Fatih Üniversitesi T p Fakültesi Hastânesi ne silâh ruhsat için sa l k raporu almak amac yla baflvuran ve psikiyatri poliklini inde MMPI (Minnesota Çok Yönlü Kiflilik Envanteri) de erlendirmesi yap lan ve sa l k raporu alan 80 (%92.0) erkek ve 7 (%8.0) kad n örnekleminde retrospektif olarak yap lm flt r. Testi doldurmak istememe, afl r savunmac yaklafl m ve benzeri nedenlerle testi geçersiz olan, de erlendirmeye al nmayan ve sa l k raporu verilmeyen kifliler çal flmaya dâhil edilmemifltir. Örneklemdeki bireylerin cinsiyetleri, silâh kullan m amaçlar (tafl ma/bulundurma), yafllar, ö renim durumlar, sosyoekonomik düzeyleri, meslekleri ve medenî hâlleri belirlenmifl ve bu de iflkenlerin MMPI alt ölçekleriyle olan iliflkisi de erlendirilmifltir. Minnesota Çok Yönlü Kiflilik Envanteri (MMPI- Minnesota Multiphasic Personality Inventory), kiflinin kendisinin yan tlad 566 sorudan oluflan objektif bir kiflilik testidir. Mckinley ve Hathavay taraf ndan 1956 y l nda gelifltirilmifl, Savafl r (1981) taraf ndan Türkçe ye çevrilmifltir. Güvenilirlik çal flmas sonucu,.51 ve.89 olarak tesbit edilmifltir. Geçerlilik çal flmas Erol (1982) taraf ndan yap lm fl ve ölçe in klinik tan alan ve almayan bireyleri ay rt etti i gösterilmifltir. Testi Tablo 1: Yafl ile MMPI Alt Ölçekleri Aras ndaki Korelasyon Katsay lar ve Önemlilik Düzeyleri De iflkenler r p L 0,225 0,037 F -0,077 0,481 K 0,020 0,855 Hs 0,023 0,830 D 0,151 0,163 Hy 0,069 0,527 Pd 0,038 0,727 Mf 0,094 0,388 Pa 0,148 0,172 Pt 0,030 0,785 Sc 0,038 0,726 Ma -0,107 0,323 Si -0,003 0,976 alan kifli her bir maddenin kendisine uygun olup olmad n düflünerek do ru, yanl fl veya bilmiyorum fleklindeki cevaplardan birini seçmektedir. Puanlama ifllemi sonucunda 3 geçerlik ve 10 klinik ölçe- e iliflkin puanlar elde edilmektedir. L (yalan), F (uyum) ve K (savunma-inkâr) geçerlik alt ölçeklerine, Hipokandria (Hs), Depresyon (D), Histeri (Hy), Psikopatik sapma (Pd), Masculinity-Feminity (Kad nl k-erkeklik) (Mf), Paronoya (Pa), Psikasteni (Pt), fiizofreni (Sc), Hipomani (Ma) ve Sosyal içedönme (Si) de klinik ölçeklere karfl l k gelmektedir. Ölçe in alt testlerinde, uygulanan topluma göre patolojik kesim noktas farkl l k göstermektedir. Ülkemizde, puan kesim noktas olarak kabûl edilmektedir (Graham 1998). statistiksel Analiz SPSS for Windows 11.5 paket program nda yap ld. Tan mlay c istatistikler sürekli de iflkenler için ortalama ± standart sapma veya ortanca (çeyrekler aras genifllik) olarak kategorik de iflkenler ise vak a say s ve (%) olarak gösterildi. Cinsiyet, medenî durum ve baflvuru flekline göre MMPI alt boyutlar nda anlaml de iflimin olup olmad Mann Whitney U testiyle ö renim düzeyine göre MMPI alt boyutlar nda anlaml de iflimin olup olmad ise Kruskal Wallis testiyle de erlendirildi. Kruskal Wallis test istatisti i sonucunda anlaml fark n görülmesi halinde parametrik olmayan çoklu karfl laflt rma testi kullan larak anlaml farka neden olan durumlar belirlendi. Yafl ile MMPI alt boyutlar aras nda anlaml korelasyon olup olmad Spearman Korelasyon analiziyle de erlendirildi. p<0,05 için sonuçlar istatistiksel olarak anlaml kabûl edildi. BULGULAR Araflt rmaya al nan 80 (%92.0) erkek ve 7 (%8.0) kad n örneklemde, bulundurma ruhsat almak amaçl 18 (%20,7), tafl ma ruhsat almak amaçl ise 69 (%79.3) kiflinin baflvurdu u tesbit edilmifltir. Kad nlar n hepsinin bulundurma ruhsat için baflvurdu u tesbit edilmifltir. Toplamda 87 kifliye iliflkin demografik özelliklerin de erlendirildi i çal flmada, yafl ortalamas 45.8±11.7 (25-80) olan 19 (%21.9) ilkö retim, 23 (%26.4) lise ve 45 (%51.7) üniversite mezunu bulunmaktad r. Medenî durum de erlendirildi inde, 80 (%92.0) kifli evli, 6 (%6.9) kifli bekâr, 1 (%1.1) kifli de duldur. Örneklemdeki meslek gruplar n n ço unlu unu ifl adamlar ile müteahhitlerin oluflturdu u ve tan mlanan sosyoekonomik düzeyin orta ve üstü oldu u tesbit edilmifl, sosyoekonomik düzey, meslek ve cinsiyet ay rt edici bir de iflken olarak görülmemifl ve de erlendirmeye al nmam flt r. Ekonomik düzey de erlendirilmesi için Devlet statistik Enstitüsü ne âit en son yay nla- New/Yeni Symposium Journal 91

4 Tablo 2: Ö renim Düzeylerine Göre MMPI Alt Ölçekleri De iflkenler lkö retim Lise Üniversite p L 56 (5) 53 (15) 56 (15) 0,530 F 46 (7) 43 (8) 42 (4) 0,081 K 55 (14) 57 (11) 57 (16) 0,431 Hs 51 (13) 51 (6) 49 (13) 0,254 D 50 (7) 48 (11) 48 (9) 0,337 Hy 52 (8) 56 (18) 52 (13,5) 0,414 Pd 45 (19) 45 (12) 45 (10) 0,899 Mf 44 (20) 46 (14) 42 (10) 0,501 Pa 47 (12) a,b 45 (10) a 45 (7) b 0,017 Pt 45 (7) 49 (9) 45 (6) 0,059 Sc 46 (9) b 43 (9) 43 (6) b 0,041 Ma 44 (8) 44 (11) 44 (8) 0,969 Si 50 (10) b 49 (9) 47 (7) b 0,031 a lkö retim grubu ile Lise grubu aras ndaki fark istatistiksel olarak anlaml (p=0,023). b lkö retim grubu ile üniversite grubu aras ndaki fark istatistiksel olarak anlaml (p<0,01). nan 2005 y l verileri esas al nm flt r. Yafl ile MMPI alt ölçekleri aras ndaki korelasyon katsay lar ve önemlilik düzeyleri de erlendirildi inde, yafl ile sâdece L alt ölçe i aras nda istatistiksel olarak anlaml iliflki görülmüfltür (r=0,225; p=0,037). Yafl ilerledikçe L puan nda da art fl oldu u tesbit edilmifltir. Di er alt testlerle yafl aras nda anlaml bir iliflki bulunmam flt r (Tablo 1). Ö renim düzeylerine göre s ras yla Pa, Sc ve Si alt ölçeklerinde yönünden istatistiksel olarak anlaml fark bulunmufltur (p=0.017; p=0.041 ve p=0.031). Pa alt ölçe i yönünden ilkö retim grubunun puanlar s - ras yla lise ve üniversite mezunu gruplara göre anlaml düzeyde daha yüksek bulunmufltur (p=0.023 ve p=0.002). Sc ve Si yönünden ise, ilkö retim mezunlar n n üniversite mezunlar na göre puanlar istatistiksel olarak anlaml düzeyde daha yüksek bulunmufltur (p=0.007; p=0.007). Di er alt ölçeklerle ö renim düzeyi aras nda anlaml fark bulunmam flt r (Tablo 2). Ruhsat türüne göre yap lan de erlendirmede K, Mf ve Pt düzeylerinde istatistiksel olarak anlaml de- iflim görülmüfltür (p=0.031; p=0.043 ve p=0.031). Tafl ma ruhsat için baflvuranlar n s ras yla Mf ve Pt puanlar daha düflük, K puanlar ise daha yüksek bulunmufltur. Di er alt ölçekler aç s ndan anlaml farkl l k tesbit edilmemifltir (Tablo 3). Medenî duruma göre MMPI alt ölçeklerinde istatistiksel olarak anlaml de- iflim görülmemifltir (p>0.05). TARTIfiMA Bu çal flmada, silâh ruhsat için sa l k raporu almak amac yla baflvuran ve psikiyatri poliklini inde MMPI uygulanan 87 kiflinin demografik özellikleri de belirlenerek de erlendirme yap lm flt r. fl adam ve müteahhit fleklinde benzer mesleklerin bulundu u örneklemde, orta ve üstü fleklinde tan mlanan sosyoekonomik düzey dikkat çekmektedir. Yafl da l m 25 ilâ 80 aras nda de iflen örneklemde, yafl ilerledikçe L puan nda da yükselme oldu u tesbit edilmifltir. Yalan ölçe i olarak da tan mlanan L alt ölçe iyle, basit inkâr mekanizmalar ile birlikte sorular n dürüst cevaplan p cevaplanmad tesbit edilir (Graham 1998). Çal flmam z n sonucunda, belli bir sosyoekonomik düzeyde, yaflla birlikte oluflan sosyal rolün, kiflinin toplumca onaylanmayan davran fllar n kamufle etme çabas n artt rd düflünülmüfltür. Sorias ve Sorias n (1984) çal flma sonuçlar da L alt ölçe inde yaflla beraber yükselmelerin oldu u yönündedir. Örneklemde gözlenen yafl da l m nda, 80 yafl nda da ruhsat baflvurular n n olmas ülkemizde yasal olarak üst yafla yönelik bir s n r olmad n göstermektedir. Yap lan çal flmalarda Amerika dâhil bir çok geliflmifl ülkede de üst yafl s n r olmad görülmektedir (Akcan 2006). Yafl ilerledikçe kognitif ve davran flsal boyutlarda bozulma riski daha yüksektir. Bu sebeple, bireysel silâhlanmayla iliflkili çal flmalarda da önerildi i flekliyle yafl s n r konulmas n n veya 5 y l olan ruhsat geçerlilik süresinin k salt lmas n n önemi ön plâna ç kmaktad r. Silâh tafl mak isteyenler ile bulundurmak isteyenlere yönelik yap lan karfl laflt rmada, tafl ma ruhsat için baflvuranlarda, Mf ve Pt puanlar daha düflük, K puanlar ise daha yüksek bulunmufltu. Mf alt ölçe i zekâ, e itim düzeyi ve sosyoekonomik düzeyle do ru- New/Yeni Symposium Journal 92

5 Tablo 3: Ruhsat Baflvuru fiekline Göre MMPI Alt Ölçekleri De iflkenler Bulundurma Tafl ma p L 53 (15) 56 (12,5) 0,130 F 43 (6,2) 42 (6) 0,485 K 52 (18,5) 57 (10,5) 0,031 Hs 51,5 (10,2) 49 (13) 0,332 D 50 (12) 48 (9) 0,448 Hy 48 (18) 52 (11,5) 0,254 Pd 45 (10) 45 (12) 0,879 Mf 47,5 (20) 42 (10) 0,043 Pa 46 (9) 45 (7) 0,079 Pt 50 (10,5) 45 (7) 0,031 Sc 45,5 (9) 43 (6,5) 0,184 Ma 44 (6) 44 (8) 0,487 Si 49 (9,5) 47 (7) 0,199 dan iliflkili olan cinsiyet rolünü belirleyen bir ölçektir. Erkeklerde Mf puan ndaki düflüfl fiziksel güç ve cesaretin ön plana ç kt, eylemi düflünceye tercih eden erkek cinsiyet rolünü tan mlamaktad r. Psikasteni (Pt) alt ölçe i, anksiyöz, sinirli ve obsesif kiflilik özelliklerini belirlemede ön plana ç kmaktad r (Graham 1998). Kullan lan karmafl k savunma mekanizmalar n n de erlendirildi i K alt ölçe indeki yükselme ise, kiflinin kendini olumlu gösterme çabas n n, kontrollü ve savunucu bir tutumun sonucudur. Öztürk (2002), savunma mekanizmalar n belli bir do al yetene i olan organizman n toplumsal etkileflim ile kazand do al yetiler olarak tan mlamaktad r. Bu aç dan de erlendirildi inde, tafl ma ruhsat alanlarda geleneksel erkek rolünün ve savunmac yaklafl m n daha yüksek oldu u, anksiyöz yap n n daha az oldu u görülmektedir. Bireylerin klinik ortamda testi al fl tutumlar, soru say s n n fazla oldu u veya zamanlar n n k ymetli oldu u gibi yak nmalar göz önüne al nd nda savunmac yaklafl m n testi doldurmadan bafllad görülmektedir. Pa (Paronaya) alt ölçe iyle, afl r al nganl k, kötülük görme düflüncesi ve flüphecilik gibi paranoid e ilimler belirlenmektedir. Afl r yükselme ve düflüfller patolojik boyutta önemlidir. Graham (1998) n, paronaya puanlar n n yafl ve e itim düzeyinden fazla etkilenmedi ini belirtmesine ra men, çal flmam zda bireylerin e itim düzeyi artt kça paronoya puanlar n n azald bulunmufltur. Farkl çal flmalarda, Pa puanlar n n yükseldi i grup profillerinde, bu yükselmenin acting-out davran fl ve risk almaya isteklilik e ilimleriyle yak ndan iliflkili oldu u bulunmufltur (Karak l ç 2006, Gültekin 2001). Bu nedenle, bireyin silâh kullan - m na onay vermeden önce paranoid e ilimlerinin tesbiti önem kazanmaktad r. Çal flmam zda, Sc ve Si ilkö retim mezunlar nda üniversite mezunlar na göre daha yüksek bulunmufltur. Sc (fiizofreni) alt ölçe i, patolojik boyutta hezeyanlar ve hallüsinasyonlar n oldu u flizofreni hastalar n belirlemektedir. Bu ölçekteki belirgin yükselmeler içe çekilmenin oldu u, ketum ve kayg l kiflilik özelliklerini düflündürür. Si (sosyal içedönme) alt ölçe i ise, insan iliflkilerinde problemlerin olabildi i, güvensiz, antisosyal ve karamsar özellikleri tan mlamaktad r (Graham 1998). Bu alt test puanlar n n lise mezunlar nda anlaml fark oluflturmazken, üniversite mezunlar nda azalmas psikososyal geliflimde üniversite e itimini özellikle ön plâna ç karmaktad r. Klinik ortamda yap - lan gözlemlerde, sorular okumakta da anlamakta da zorlanan e itim düzeyi düflük ama ikinci veya üçüncü silâh için ruhsat almak isteyen birçok bireyin bu benim yasal hakk m tan mlamas n yaparak rapor talep etti i görülmektedir. Ülkemizde silâh ruhsat al m na yönelik merkezi bir veri taban n bulunmad ve birden fazla silâh k s tlamas n n olmad görülmektedir ( lkiz 2006). Bu nedenle yasal haklar n s n r n n tekrar gözden geçirilmesi gerekti i düflünülmektedir. Genel literatürde daha çok erkek taraf ndan evde silâh bulundurulmas n n çocuk ve kad n üzerindeki olumsuz etkileri de erlendirilmekte fakat kad nlar n silâh tafl mas veya bulundurmas na yönelik yeterli çal flma bulunmamaktad r. Suç iflleyen kad nlara yönelik yap lan bir çal flmada Pa ve Sc yükselmelerinin ciddi psikopatoloji gösteren kiflilik yap lar oldu u saptanm flt r (Ö ünç ve fiar 2007). Çal flmam zda kad nlar n da silâh ruhsat n bulundurmak için baflvurdu u görülmektedir. Fakat kad n say s ndaki yetersizlik cinsiyet ve di er de iflkenler aç s ndan farkl l klar n incelenmesini engellemifltir. Literatürdeki çal flma sonuçla- New/Yeni Symposium Journal 93

6 r da dikkate al narak kad n popülasyonu yüksek, daha kapsaml çal flmalar n gerekti i düflünülmektedir. Çal flmam zdaki örneklem, bireysel de erlendirme sonucunda patolojik tan grubunda yer almayan ve ruhsat edinen bireylerden oluflmaktad r. Buna ra men, yap lan genel de erlendirmede tan konmayacak düzeyde patolojik yükselmeler dikkat çekmektedir. Yap lan farkl çal flmalarda antisosyal, depresif edilgen-sald rgan, paranoid ve narsisistik gibi kiflilik bozuklu u olan hâttâ bu tür kiflilik özellikleri bulunan bireylerin silâh almas n n sak ncal ve riskli oldu u, mevcut sistemde ve muayene flartlar nda bu kiflilerin tesbit edilmesinin zorluk arz etti i belirtilmifltir (Demirkan ve ark 2005). Ruhsal muayenenin hangi flartlarda yap laca, hangi tetkiklerin yâhut testlerin uygulanaca gibi konularla ilgili bir standardizasyon henüz ülkemizde yoktur (Özalp ve Soygür 2006). Bu yasal bofllu un, oluflabilecek toplumsal sorunlara zemin haz rlayaca düflünülmektedir. SONUÇ Birçok sa l k kuruluflunda kiflilik de erlendirmesinde testler uygulanmamakta, aradan yap lan hekim görüflmeleriyle kolayca silâh ruhsat al nabilmektedir. Bu nedenle, MMPI gibi klinik testlerin ruhsat al m nda uygulanmas n n gerekli oldu u düflünülmektedir. Türkiye de bireysel silâhlanmadaki art fl da dikkate al narak hem e itim düzeyine hem de yafla yönelik s - n rlamalar da içeren yeni bir yasal yap lanman n gerekli oldu u düflünülmektedir. KAYNAKLAR Akcan A (2006) Silâhlanma... Di er ülkelerde neler oluyor? Anadolu Psikiyatri Dergisi; 7(ek say.1): 5-9. Akcan A (2009) Yaflama Hakk Aç s ndan Bireysel Silâhs zlanma: Türkiye'de Durum ve Medyan n Sorumlulu u. Türkiye'de Bireysel Silâhs zlanma ve fiiddet Haberleri Yerel Medya Semineri - Antakya, Umut Vakf Yay nlar ; Akcan A, Balc o lu (2002) Ruhsatl silâh bulunduran veya tafl - yan 1650 kiflide öfke düzeyi. 9. Ulusal Sosyal Psikiyatri Kongresi Kitab, Malatya; Balc o lu (2006) Adli Psikiyatri ve Silâh. Anadolu Psikiyatri Dergisi; 7(ek say.1): Boylan M (2003) Gun control in the US: ethical perspectives for the twenty-first centry. Clin Orthopaedics Rel Res; 408: Büken B, Erkol Z, Bahçebafl T, Büken E, Özdinçer S, Ercan N (2009) Ateflli silâhlar n adolesans döneminde stres yap c faktör olarak etkisi. Türk Psikiyatri Dergisi; 3: Cooke A C, Puddifoot J E (2000) Gun culture and symbolism among U.K. and U.S. women, J Social Pschol; 140: Dedeman N (2007) Bireysel Silâhlanman n Demografisi Paneli, Kad n ve Silâh Konulu Tebli. 43. Ulusal Psikiyatri Kongresi Kitab, stanbul; 126. Demirkan Ö, Demirkan S, Dal U, Beyaztafl FY (2005) Silâh aâhibi olmas sak ncal kiflilik özellikleri. Adlî Psikiyatri Dergisi; 2: Erol N (1982) Ülkemizdeki psikiyatrik hastalarda MMPI n geçerlik çal flmas. Psikoloji Dergisi; 14: Graham JR (1998) MMPI Uygulama ve Yorumlama Rehberi. Sorias O, çeviren. 2. Bas m. Ankara: Türk Psikologlar Derne i Yay nlar. Gültekin E (2001) Polis Seçimi ve Psikolojik Testlerin Kullan m. Polis Bilimleri Dergisi; 3: 3-4. lhan N ve fienel M (2008) Divanu Lugat it Türk e göre av, avc - l k ve hayvanc l kla ilgili kelimeler ve kavramlar. International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic; Winter; 3: 1. lkiz F (2006) Silâh ve ruhsatland rma. Anadolu Psikiyatri Dergisi; 7(ek say.1): Kahn J D, Kazimi M M, Mulvihill N M (2001) Attitudes of New York City high school students regarding fire arm violence. Am Acad of Pediatrics;107: Karak l ç H (2006) Silâhl bir meslek grubunda ruhsal rahats zl klar de erlendirmenin önemi: Türk Emniyet Teflkilat ndaki uygulaman n bir özeti. Anadolu Psikiyatri Dergisi; 7(ek say.1): Ö ünç NE, fiar V (2007) Adam öldürme suçu ifllemifl kad nlar n suç motivasyonlar ve kiflilik özellikleri. Adlî Psikiyatri Dergisi; 4: Özalp E, Soygür H (2006) Silâh ruhsatland rmas nda ruh hekiminin rolü. Anadolu Psikiyatri Dergisi; 7(ek say.1): Öztürk O (2002) Ruh Sa l ve Bozukluklar. Bas m 9. Ankara: Feryal Matbaas. Savafl r I (1981) Minnesota Çok Yönlü Kiflilik Envanteri El Kitab, Ankara. Slovak K (2002) Gun Violence and children: factors related to exposure and trauma. Health Social Work; 27: 2. Sorias S ve Sorias O (1984) Psikiyatrik hastalar n MMPI alt test özelliklerinin araflt r lmas : geçerlik alt testleri. Ege Üniversitesi T p Fakültesi Dergisi; 23: Umut Vakf (2007) Türkiye de Bireysel Silâhlanmaya liflkin Veriler. Veriler Ekim 2009 tarihinde adresinden indirildi New/Yeni Symposium Journal 94