NEHĠR TĠPĠ HĠDROELEKTRĠK SANTRALLERĠN ÇEVRESEL VE SOSYAL ETKĠLERĠNĠN ULUSAL HAVZA YÖNETĠMĠ STRATEJĠSĠ EKSENĠNDE DEĞERLENDĠRĠLMESĠ

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "NEHĠR TĠPĠ HĠDROELEKTRĠK SANTRALLERĠN ÇEVRESEL VE SOSYAL ETKĠLERĠNĠN ULUSAL HAVZA YÖNETĠMĠ STRATEJĠSĠ EKSENĠNDE DEĞERLENDĠRĠLMESĠ"

Transkript

1 NEHĠR TĠPĠ HĠDROELEKTRĠK SANTRALLERĠN ÇEVRESEL VE SOSYAL ETKĠLERĠNĠN ULUSAL HAVZA YÖNETĠMĠ STRATEJĠSĠ EKSENĠNDE DEĞERLENDĠRĠLMESĠ ÖZET Prof. Dr. Erdoğan ATMİŞ Bartın Üniversitesi Orman Fakültesi Yrd. Doç. Dr. H. Batuhan GÜNŞEN Bartın Üniversitesi Orman Fakültesi Yrd. Doç. Dr. Gökçe GENÇAY Bartın Üniversitesi Orman Fakültesi Türkiye de son yıllarda hidroelektrik santrallerin yapımı hızlanmıştır. Hidroelektrik santraller (HES), baraj ve nehir tipi olarak ikiye ayrılmaktadır. Kısa süre içinde çok sayıda nehir tipi HES projelendirilmesi ve yapılmaya başlanmasının havzaların bütünlüğünü bozarak geri dönüşü olmayan tahribatlar yaşanmasına neden olduğu bilinmektedir. Nehir tipi HES lerin; havza bazında oluşturduğu çevresel tahribatların yanı sıra siyasal, ekonomik ve toplumsal boyutta önemli çatışmalara da yol açtığı görülmektedir. Ülkemizde havzaların sürdürülebilir yönetimini sağlamak amacıyla hazırlanan Ulusal Havza Yönetimi Stratejisi ( ) tarihinde Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Stratejinin, mevcut su kaynaklarını ve doğayı tahrip ettiği düşünülen HES leri havza bütünlüğüne zarar veren bir tesis olmaktan çok, ülkeye enerji sağlayacak bir yatırım aracı olarak gören bir anlayışla hazırlanmış olduğu tespit edilmiştir. Bu çalışmada; nehir tipi HES lerin havza bütünlüğü üzerindeki etkileri, Stratejinin 7 temel amacı doğrultusunda analiz edilmiş ve ortaya çıkan bulgulara ilişkin değerlendirmeler yapılmıştır. Anahtar Kelimeler: Havza yönetimi, HES, çevresel etki değerlendirmesi, doğal kaynaklar, Ulusal Havza Yönetimi Stratejisi. 1.GĠRĠġ Yeni yürürlüğe giren Ulusal Havza Yönetimi Stratejisi (UHYS) ne göre; su kaynaklarının verimli kullanılabilmesi kadar, doğal yenilenme süreci temel alınarak gelecek nesillerin ihtiyacının da dikkate alınması büyük önem taşımaktadır. Stratejide; özellikle havza bazında koruma planları yapılırken, tüm gelişmelere ve kullanımlara kontrollü bir şekilde yön verilmesi gerektiği vurgulanmaktadır. Yine Strateji ye göre; kantitatif dağılımın yanı sıra, su kalitesinde de ülke genelinde büyük farklılıklar gözlenmektedir. Hızlı nüfus artışına bağlı olarak artan su ihtiyacına karşın, uygun kaynak varlığının azlığı ve gün geçtikçe gelişen sanayi ve tarımsal faaliyetlere paralel olarak ortaya çıkan aşırı kullanım, 1

2 yer altı su rezervlerindeki düşüşler ve kirlilik oluşumu nedenleriyle yaşanan sorunlar, havza bazında su kaynakları yönetiminin önemini bir kat daha arttırmıştır (UHYS, 2014). Diğer yandan 1980 sonrasında Dünya Bankası ve IMF eksenli olarak Türkiye de uygulanmaya başlanan neo-liberal politikaların enerji alanında da etkili olduğu bilinmektedir. Bu politikaların etkisiyle 2001 yılında çıkarılan 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu hükümleri gereğince enerji üretim tesislerinin yapımı ağırlıklı olarak özel sektöre devredilmiştir. Söz konusu kanun kapsamında Elektrik Piyasasında Üretim Faaliyetlerinde Bulunmak Üzere Su Kullanım Hakkı Anlaşması İmzalanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik in 26 Haziran 2003 yılında yürürlüğe girmesiyle birlikte hidroelektrik projeler Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü resmi web sitesinde yayınlanarak özel sektör başvurusuna açılmış (İMO, 2009) ve süreç içinde sayısı binlerle ifade edilen nehir tipi HES yapımı gündeme gelmiştir. Her ne kadar UHYS nde ülkemizdeki havza yönetiminde, havza bazında tüm doğal kaynakların bütüncül (entegre) biçimde, ilgili kurumların eşgüdümlü çalışmaları ve paydaşların katılımıyla yönetim anlayışının benimsendiği belirtilse de, havzalardaki HES uygulamalarının bunu tekzip ettiği görülmektedir. HES ler çoğunlukla havza bütünlüğü gözetilmeden planlanmakta ve inşa edilmekte, HES lerin yapım aşamasında ve işletilme aşamasında, ilgili kamu kurumları pasifleştirildiği için, asgari denetimleri dahi yapılamamaktadır (TMMOB, 2011). HES ler genel olarak yapım aşamasında ve işletme sürecinde farklı çevresel sorunlara yol açmaktadır (Bobat 2013, a, b). Bu iki aşamadaki sorunları; sosyal, kültürel, tarihi ve ekonomik etkiler, kirlilik ve hafriyat sorunları, türler, doğal yaşam alanları üzerindeki etkiler, deltaların erimesi, yeraltı sularının azalması ve doğal göllerin kuruması, su kalitesinin düşmesi, ekosistemin zarar görmesi, akarsu düzeninin değişmesi ve sucul ekosistemdeki değişmeler, iklim değişikliğine olumsuz katkı, tarımsal üretime olumsuz etki, biyoçeşitliliğe olumsuz etki, yeraltı-yeryüzü şekillerinin değişmesi, erozyon ve heyelan riski, ağaçların ve diğer orman varlıkların aşırı şekilde yok edilmesi, doğanın insansızlaştırılması ve buna bağlı olarak madencilik faaliyetlerinin arttırılması, insanların da en temel ihtiyaçlarından mahrum kalması ve yaşadıkları yerleri göç ederek terk etmek zorunda kalmaları şeklinde sıralamak mümkündür. 2

3 Su havzalarının bir bütün olarak ele alınması gerektiği, havzaları tahrip edecek şekilde inşa edilen HES projelerinin artış gösterdiği bu dönemde her zamankinden daha önemli olmuştur. Havzada yapılacak herhangi bir su yapısı suyun davranışını doğrudan etkilediğinden suyun havzadaki kullanımına müdahale olarak değerlendirilebilir. Bu kapsamda bakıldığında havzalar için planlama yapılmadan önce herhangi bir su yapısına ya da su kullanımına izin verilmesi halinde, havza özelinde ve etkileyeceği diğer komşu havzalar içinde suya bağlı sorunların ortaya çıkması kaçınılmazdır (TMMOB, 2011). Temel önceliği ülkemiz su toplama havzalarındaki yıllardır süregelen doğal kaynak ve çevresel bozunum sürecini durdurmak olan UHYS nin, mevcut su kaynaklarını ve doğayı tahrip ettiği düşünülen HES leri havza bütünlüğüne zarar veren bir tesis olmaktan çok, ülkeye enerji sağlayacak bir yatırım aracı olarak gören bir anlayışla hazırlanmış olduğu görülmektedir. Ne yazık ki strateji, HES lerin havza üzerinde yarattığı tahribatları irdelemekten çok uzaktır. Oysa Stratejinin sürdürülebilir havza yönetimini sağlamak için oluşturulan 7 temel amacı incelendiğinde, HES lerin bu amaçların her biriyle ayrı ayrı ters düşmekte olduğu anlaşılacaktır. Bu çalışmada; nehir tipi HES lerin havza bütünlüğü üzerindeki etkileri, stratejinin 7 temel amacıyla karşılaştırılarak analiz edilmiş ve ortaya çıkan bulgulara ilişkin değerlendirmeler yapılmıştır. 2.MATERYAL VE YÖNTEM Bildirinin hazırlanmasında öncelikle havza, havza yönetimi, elektrik enerjisi üretimi, hidroelektrik santralleri ve suyun kullanımı konularında ayrıntılı literatür taraması yapılmıştır. Bu konularla ilgili kamu kurumlarının ve sivil toplum örgütlerinin hazırladığı raporlar ile bazı HES ve regülatör projelerinin ÇED başvuru dosyaları incelenmiştir. İncelenen bu belgeler ile Ulusal Havza Yönetimi Stratejisi çalışmanın materyalini oluşturmaktadır. Nehir tipi HES ler en basit tanımla suyun dere yatağından alındıktan sonra kilometrelerce ileride belli bir kottan düşürülüp türbinleri döndürmesi yoluyla elektrik üreten tesislerdir (Hamsici, 2011). Türkiye de işletmede 205 adet, inşa halinde 514 adet, il etüt, master plan, planlama ve kati projesi hazır olan 1222 adet olmak üzere toplam 1941 adet HES bulunmaktadır (TMMOB, 2011). 3

4 UHYS, Orman ve Su İşleri Bakanlığı koordinatörlüğünde, su havzalarının ve onların doğal kaynaklarının korunması, geliştirilmesi ve sürdürülebilir kullanımı ile ilgili orta ve uzun vadeli kararlara ve yatırım programlarına rehberlik sağlamak, toplumumuzun havzaların ekolojik, ekonomik, sosyal ve kültürel fayda ve hizmetleri ile ilgili ihtiyaç ve beklentilerinin yeterli düzeyde ve sürdürülebilir olarak karşılanması için yapılacak çalışmalara yol göstermesi amacıyla 10 yıllık bir periyodu kapsayacak ( ) şekilde hazırlanmıştır (UHYS, 2014). Strateji tarihinde Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. UHYS nde 7 temel amaç ve 9 alt amaç belirlenmiştir. Temel amaçlar şöyledir: 1. Havzaların sürdürülebilir yönetimi için yasal çerçeve ve kurumsal kapasitelerin güçlendirilmesi, kurumlar ve paydaşlar arasında eşgüdüm ve işbirliğinin sağlanması. 2. Havza su kaynaklarının sürdürülebilir olarak yönetimi ve kullanımı. 3. Havza alanları ve doğal kaynaklarında tahribatın ve erozyonun önlenmesi, bozuk havza alanlarının ıslahı ve sürdürülebilir kullanımı. 4. Havzaların biyolojik çeşitliliğinin, doğal ve kültürel peyzaj kaynak değerlerinin korunması ve yönetimi ile ekosistem hizmetleri sürdürülebilirliğinin sağlanması. 5. Havzalarda yaşayan halkın bilinçlendirilmesi, yaşam kalitesi ve refah düzeyinin yükseltilmesi ve doğal kaynaklar üzerindeki baskının azaltılması. 6. Havza yönetiminde afetler ve zararlarına karşı önlem ve mücadele mekanizmalarının entegrasyonu, geliştirilmesi ve etkinleştirilmesi. 7. Havza yönetimine iklim değişikliğinin muhtemel etkilerinin ve bu etkilere uyumun dâhil edilmesi, uyum ve mücadele mekanizmalarının geliştirilmesi. Bildiride UHYS nin 7 temel amacı birer başlık haline dönüştürülerek, her bir amacın nehir tipi HES lerle ilişkisi bu başlıklar altında değerlendirilmiştir. 4

5 3.BULGULAR 3.1. Yasal Çerçeve ve Kurumsal Kapasitelerin Güçlendirilmesi UHYS amaçlarından ilki; havzaların sürdürülebilir yönetimi için yasal çerçeve ve kurumsal kapasitelerin güçlendirilmesi, kurumlar ve paydaşlar arasında eşgüdüm ve işbirliğinin sağlanması olarak tespit edilmiştir. HES lerin yapım süreci ve yasal düzenlemeleri dikkate alındığında; Türkiye deki hidrolojik enerji potansiyelinin yeterince değerlendirilmediği tartışmalarının uzun yıllardır gündemde yerini korumakta olduğu görülmektedir yılında çıkarılan 4628 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu (Bu kanun 2013 yılında 6446 sayılı kanunla Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanuna dönüştürülmüştür) ve 26 Haziran 2003 tarihinde Resmi Gazetede yayınlanan Elektrik Piyasasında Üretim Faaliyetlerinde Bulunmak Üzere Su Kullanım Hakkı Anlaşması İmzalanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik ile hidrolojik enerjinin serbest piyasa kurallarına göre değerlendirilmesi konusunda ciddi adımlar atılmıştır. Ayrıca tarihli Resmi Gazete de yayınlanan 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun gibi yenilenebilir enerjiyle ilgili kanunlarda alım garantisi ve teşviklerin yer alması özel sektörü harekete geçirmiştir. Elektrik Piyasası Kanununun amacına uygun şekilde yürütüldüğü ve çok küçük ile küçük ölçekteki HES yapımına ilginin arttığı ve kısa sayılabilecek bir sürede yüzlerce HES projesinin gündeme geldiği görülmüştür (Bobat, 2013a). Ancak bu süreçte bütüncül havza yönetiminin göz ardı edilmesi, hem toplum yararı hem de ekosistem açısından sorunlara yol açmıştır. Son yıllarda yapılan bu yasal düzenlemelerle HES lerin projelendirilmesinde kümülatif etkinin dikkate alınmadığı düşünülmektedir. Öncelikle üzerinde durulması gereken noktalar HES lerin havza ve havzadaki ekosistemler üzerindeki etkilerinin bir bütün olarak değerlendirilmesi gerektiği ve bir akarsu üzerine yapılacak HES sayısı konusunda bir sınırlama olması gerektiğidir. Fakat ne yazık ki bazı akarsularda 20 yi aşan sayıda HES planlandığı bilinmektedir. Oysa yasal düzenlemelere bakıldığında bu konuda sınırlandırıcı her hangi bir hüküm bulunmadığı tespit edilmiştir. Yine HES Projelerinde akarsudan alınan suyun taşındığı açık kanal, boru ve tünel mesafeleri sınırlandırılmamakta, 5

6 su azalmasının yaşanacağı dere uzunluğuna bir sınırlama getirilmemektedir. Bu mesafelerin uzunluğu nedeniyle dere yatağından alınan su, bazen kilometreler boyunca dere yatağına kavuşamadığı için, çevre üzerinde ortaya çıkacak tahribatın boyutunu ve şiddetini artırmaktadır. Ayrıca HES projeleri ile inşaatlarının gerek yapım ve gerekse işletme süreci sırasında doğacak sorunları denetleyecek kurum, denetim esasları ve yetki ve sorumluluklar belirlenmemiştir. HES sürecindeki hiçbir faaliyetin denetimi mümkün olmamaktadır. Etkin bir karar ve destek sistemi ile denetim yetki ve sorumluluk zinciri oluşturulmamıştır. Elektrik Üretim Hakkı ve Su Kullanım Hakkı Anlaşması imzalamaya hak kazanan firmalarca HES yapım süreci içerisinde çevreye verilebilecek zararın önceden tespit edilerek önlenebilmesi için Çevresel Etki Değerlendirilmesinin (ÇED) yapılması gerekli görülmüştür. Çevresel Etki Değerlendirilmesi Yönetmeliği nin 1 Ek 1 listesine göre HES lerin bir kısmı 2 Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak Projeler Listesi içinde bulunurken bir kısmı 3 Ek-2 listesine göre Seçme-Eleme Kriterleri Uygulanacak Projeler Listesi nde yer almaktadır. Yapılan çeşitli değişikliklerle enerji faaliyetlerinde ÇED yönetmeliği neredeyse kullanılmaz hale getirilmiştir. HES lerin önemli bir kısmının yapımı ÇED sürecinin dışında bırakılmıştır. Hatta ÇED sürecine tabii olan HES lerde ÇED süreci gereken ciddiyette uygulanmadığı için gereken ÇED olumlu kararı kolaylıkla alınabilmektedir. ÇED sürecinin etkisizleşmesinin nedenleri şunlardır (TOD, 2011): -ÇED raporları gerekenden daha kısa süre içinde hazırlanmaktadır. -ÇED raporlarını hazırlayan ekipler uzmanlık alanları bakımından yetersizdir. -ÇED raporlarının hazırlanması sürecinde yapılan halkın katılımı toplantıları yerel halk göz ardı edilerek formaliteden yapılmaktadır. -ÇED raporlarının hazırlanmasında bütünleşik havza yaklaşımı dikkate alınmamaktadır. -Raporların çoğu kopyala yapıştır anlayışıyla bilimsel içerikten yoksun olarak hazırlanmaktadır. 1 Resmi Gazete Tarihi: Resmi Gazete Sayısı: Kurulu gücü 25 MWm ve üzeri olan hidroelektrik santralleri. 3 Kurulu gücü 1-25 MWm arasında olan hidroelektrik enerji santralleri. 6

7 -ÇED raporlarında HES in enterkonnekte sistemine bağlanabilmesi için gereken enerji iletim hatlarına yer verilmemektedir. -Proje sahası ile ilgili flora ve fauna türlerinin tespiti bilgileri çoğunlukla literatür taraması ile oluşturulmakta, saha çalışması yürütülmemektedir. -Flora envanterinde sadece tohumlu bitkiler dikkate alınmakta, likenler ve yosunlar dikkate alınmamaktadır. - Fauna envanterinde ise kuşlar, memeliler, sürüngenler dikkate alınmakta, böcekler dikkate alınmamaktadır. ÇED raporlarının hazırlanmasındaki eksiklikler nedeniyle, HES lerin tamamına yakını mahkemelik olmuştur. Mahkemeler bilirkişiler aracılığıyla projeleri tekrar değerlendirmekte ve özellikle HES lerin flora ve fauna üzerindeki yapacağı etkiler bilirkişiler tarafından yeterince irdelendiği takdirde ÇED olumlu kararı mahkemelerce iptal edilmektedir. HES projelerinin ayrılmaz bir parçası olan ve üretilen enerjinin nakledilmesinde kullanılan elektrik iletim hatlarının HES projelerine dair ÇED raporlarına dâhil edilmemesi de çok ciddi bir eksikliktir. İletim hatlarının maliyetinin yanı sıra nereden geçeceği, geçtiği alanda yaratacağı orman tahribatı projelerde yer almamaktadır. Oysa bu hatların ulusal şebekeye bağlanacağı yere kadarki bölümde yaratacağı doğa tahribatı çok yüksek düzeydedir. Santral inşaatı bittikten sonra elektrik iletim hattına ÇED oluru verilmemesi olasılık dâhilinde olduğuna göre, onca yatırımın heba edilmesi söz konusu olacağından elektrik iletim hatlarına sonradan ÇED alınması kamu iradesini etkileyebilecek bir unsur olmaktadır. Bu durumda HES inşaatı tamamlandıktan sonra iletim hatlarına dair alınacak ÇED raporlarının güvenilirliği sorgulanmaktadır (Ürker ve Çobanoğlu, 2012). Yasal bir gereklilik olan ÇED süreci ise artık birçok HES projesinde uygulanmamakta, uygulanması zorunlu olanlarda ise havzalar üzerindeki bütünleşik etkileri dikkate alınmadan göstermelik şekilde hazırlanmaktadır. Bunların dışında son yıllarda yapılan yeni yasal düzenlemelerle koruma değeri yüksek alanlar da HES planlama/yapımına konu edilmiş ve edilmektedir sayılı Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanunu değiştiren tarihli Resmi Gazete de yayınlanan 6094 sayılı kanunun 5. maddesi milli park, tabiat parkı, tabiat anıtı ile tabiatı koruma alanlarında, muhafaza ormanlarında, yaban 7

8 hayatı geliştirme sahalarında, özel çevre koruma bölgelerinde ilgili bakanlığın, doğal sit alanlarında HES yapımına olanak verecek şekilde yürürlüğe girmiştir. Türkiye Büyük Millet Meclisinde tartışılan Tabiatı ve Biyolojik Çeşitliliği Koruma Kanunu Tasarısı aracılığıyla da korunan alanların enerji üretimi için kullanılmasının önü açılmak istenmektedir. Yapılan bu yasal düzenlemelerle ulusal ve uluslararası hukuka göre önemli olan doğa koruma alanları ve ekosistemlerin zarar göreceği göz ardı edilmektedir. Bütün bunların yanı sıra, Orman ve Su İşleri Bakanlığı ile işbirliği içinde olan kurumların desteği ile hazırlanan Türkiye nin Su Ayak İzi Raporu içinde yer alan su ayak izi kavramı 4, nehir havzaları yönetim planı süreçlerini destekleyici bir araç olarak tanımlanmıştır. Rapora göre; su kıtlığı yaşayan bir havzadaki yüksek su ayak izi; sağlıklı ve yeterli içme suyuna erişim, nehirlerin kuruması, bazı canlı türlerinin yok olması ve geçim kaynaklarının azalması gibi yıkıcı sonuçlar doğurabilmektedir (WWF, 2014). Bütünleşik havza yönetimi konusunda incelenmesi gereken bir diğer yasal kaynak; Su Çerçeve Direktifi dir. Avrupa Birliğinin Su Çerçeve Direktifi (SÇD) Aralık 2000 de yürürlüğe girmiş olup, tüm Avrupa da entegre su yönetimi için bir çerçeve oluşturmaktadır. SÇD nin önemli bir kavramı olan entegre nehir havzası yönetimi yaklaşımı şu özellikleri taşımaktadır: (1) yönetimin havza bazında yapılması; (2) farklı tip ve formdaki suların bütünleşik değerlendirilmesi; (3) arazi ve su kaynakları ilişkisinin dikkate alınması; (4) doğal kısıtların, sosyal ve ekonomik ihtiyaçların, politik ve idari süreçlerin entegrasyonu; (5) nehirlerin ve havzalarının şimdiki ve gelecek kuşaklar için çok yönlü kullanımının devam ettirilmesi (sürdürülebilirlik) (Dalkılıç ve Harmancıoğlu, 2008). Bu düzenlemelerin doğal bir sonucu olarak yapılan nehir tipi HES lerin havzalarda parçalanmalara yol açtığı ve buna bağlı olarak havza bütünlüğünün bozulmakta olduğu görülmektedir. Konu ile ilgili 2011 yılında yapılan bir çalışmada Reşadiye Hidroelektrik santrallerinin çevresel etkilerinin incelenmesi sonucu; Kelkit çayı üzerinde yapılan HES lerin havza bütünlüğünü bozduğu tespit edilmiştir (Karadeniz vd., 2011). 4 Su ayak izi: hem üreticinin hem de tüketicinin kullandığı doğrudan ve dolaylı suyun tatlı su kullanımını ifade eden bir göstergedir. Bireyin, topluluğun veya sektörün su ayak izi, birey veya topluluk tarafından tüketilen ve sektör tarafından da üretilen her mal ve hizmetin üretilmesi için gereken toplam tatlı su hacmidir. 8

9 3.2. Havza Su Kaynaklarının Sürdürülebilir Olarak Yönetimi Ve Kullanımı Havzalardaki su kaynaklarının gelecek nesillere aktarılabilmesi diğer bir deyişle sürdürülebilir olması için bu suyun kullanımı ve yönetimi oldukça önemli bir husustur. Bu nedenle su kaynaklarının sürdürülebilir bir anlayışla yönetilmesi konusu UHYS nin ikinci temel amacı olarak belirlenmiştir. Bu temel amacın altında 5 alt amaç, her bir alt amaca ulaşmak için toplam 19 hedef ve hedefleri gerçekleştirebilmek için 26 strateji ortaya konmuştur (UHYS, 2014). Alt amaçlardan birisi havzalardaki hidroelektrik enerji potansiyelinden yararlanmanın geliştirilmesi, HES yatırımlarının çevresel, sosyal ve ekonomik etkilerinin (havza içinde ve dışında) uygun değerlendirmelere dayalı olarak gerçekleştirilmesi dir (UHYS, 2014). Bu alt amaca ulaşmak için sürdürülebilir hidroelektrik potansiyelinden 2023 yılına kadar tam olarak yararlanmak ve HES projelerinin kümülatif etkilerinin (ekonomik, sosyal ve çevresel etkilerinin, maliyetlerinin, faydalarının) belirlenmesi ve değerlendirilmesi ile ilgili yöntemleri ve mevzuatı geliştirmek, kurumsal kapasiteleri güçlendirmek şeklinde iki hedef belirlenmiştir. Birinci hedefe ulaşmak için izlenecek 2 strateji geliştirilmiştir. Bunlar; havza yatırımlarının kümülatif etki değerlendirmeleri yöntemlerini, kılavuzları ve mevzuat düzenlemelerini geliştirmek, bu konuda kurumsal kapasiteleri güçlendirmek ve HES projeleri ile ilgili değerlendirmelerde ve kararlarda yöre halkının ve paydaşlarının yeterli şekilde bilgilendirilmelerini ve değerlendirmelere katılım ve katkılarını sağlamaya gerekli özeni göstermek tir. İkinci hedefe ulaşmak için ise herhangi bir strateji oluşturulmamıştır. Açıkça görülmektedir ki hedeflerde; hem 2023 yılına kadar havzalardaki hidroelektrik potansiyelin tamamından yararlanmak, hem de HES projelerinin havza bütünündeki toplam etkilerinin, maliyetlerinin ve faydalarının belirlenmesi ve değerlendirilmesi istenmektedir. Bazı bölgelerde gerçekleştirilecek HES projelerinin ekonomik, sosyal ve çevresel etkileri göz önüne alındığında HES in yapılmamasının daha doğru olacağı düşünüldüğünde, havzalardaki hidroelektrik potansiyelinin tamamından hangi şekilde yararlanılacağı konusunda soru işaretleri ortaya çıkmaktadır. Nitekim TMMOB Hidroelektrik Santraller Raporu nda (TMMOB, 2011), coğrafi yapının ve iklim özelliklerinin hidroelektrik enerji potansiyeli için belirleyici olduğuna, toplumsal 9

10 fayda açısından hidrolik enerji üretimi için kurulacak tesis ve suyun taşınmasının doğal yaşama olan etkileri bütünsellik içerisinde değerlendirildiğinde her hidrolik potansiyelin enerjiye dönüştürülemeyeceği özellikle vurgulanmaktadır. Raporda ayrıca 2001 yılında çıkarılan 4628 sayılı Kanun kapsamında geliştirilen HES projelerinin resmi olarak ifade edilen teknik (140 milyar kwh/yıl) ya da teorik (433 milyar kwh/yıl) hidroelektrik enerji potansiyeline ulaşılabilmesinin mümkün olmadığı da belirtilmektedir. Nehir tipi HES lerde nehir yatağında bulunan suyun neredeyse tamamı iletim kanalları veya borularıyla başka bir noktaya taşınmakta, nehre çok az miktar su bırakılmaktadır. Sadece nehirdeki canlıların yaşamını sürdürebilmesi için bırakılan bu suya Can Suyu denmektedir. Ülkemizdeki uygulamalara bakıldığında ilk önceleri suların hiçbir özelliği dikkate alınmadan hiçbir ayrım yapılmaksızın can suyu için 50lt/sn gibi bir değer belirlenmiştir. Bu uygulamadan sonra Su Kullanım Hakkına Dair Yönetmelikteki düzenlemeyle nehir yatağındaki su akımının uzun yıllar ortalamasının %10 u gibi bir değer can suyu olarak belirlenmeye başlamıştır. Ülkemizdeki uygulamalarda can suyu hesaplamasına ilişkin yapılan bilimsel çalışmalar yetersizdir (TMMOB, 2011). Can suyu hesaplamasında derelerde ve çevresinde yaşayan canlılar ve insanlar için gerekli su miktarı çok değişken olabilmektedir. Benzer şekilde can suyu üzerinde dere vadilerinin topografyası (yayvan ya da dar kesitli olması gibi) jeolojisi, debi ve havza karakteristikleri gibi birçok faktör etkili olabilmektedir. Ayrıca derelerin çoğu üzerinde akım gözlem istasyonları bulunmadığı için bu değerler en yakın istasyondan sağlanmakta dolayısıyla bırakılacak su miktarı da net olarak bilinmemektedir. Bu durumda akarsuyun bırakılan %10 oranındaki suyla yaşamını devam ettirmesi mümkün değildir. Bu konuda Gümüş de (2012) can suyuyla ilgili yapılan hesaplamaların yasal bir dayanağının olmadığını belirtmekte, yaptığı gözlemlerde Cizere Deresi üzerindeki HES in bırakmış olduğu can suyunun derede yaşayan canlıların hareket etmesine bile olanak vermeyecek derecede az olduğunu, Gavraz Deresi üzerindeki HES ten ise can suyu bırakılmadığını tespit etmiştir. Diğer taraftan HES regülatörleri üzerinde yapılan balık geçitlerinin ise göstermelik olduğunu bildirmiştir. Ayrıca UHYS nde ikinci amaca ulaşmak için izlenecek stratejilerden birisinin havzada suyun ekolojik bütünlüğü destekleyecek şekilde verimli kullanımına yönelik tedbirleri geliştirmek olduğu belirtilmektedir. Ancak 2001 yılından sonra 4628 sayılı kanunla 10

11 birlikte ülkemizde neredeyse tüm nehirlerin üstünde hatta bazı nehirlerde peş peşe nehir tipi HES lerin projelendirilmesi ve yapılmaya başlanması havzalardaki suyun ekolojik bütünlüğünü tehlikeye sokmuştur. Bu konuda Türkiye Ormancılar Derneği HES Çalışma Grubu Raporunda nehirlerdeki HES yapımlarının havzaların hidrolojik yapısına ve dere ekosistemlerine zarar vereceği açıkça ifade edilmektedir (TOD, 2011). Bu bilgiler ışığında Stratejide yapılmak istenenlerle, hidrolojik elektrik potansiyelin değerlendirilmesi için HES lerin önünü açmaya yönelik olarak hazırlanan yasal düzenleme ve politikaların birbiriyle örtüşmediğini söylemek mümkündür Havza Alanları ve Doğal Kaynaklarında Tahribatın ve Erozyonun Önlenmesi UHYS nin üçüncü temel amacı havza alanları ve doğal kaynaklarında tahribatın ve erozyonun önlenmesi, bozuk havza alanlarının ıslahı ve sürdürülebilir kullanımıdır. Ancak HES lerin doğayı çeşitli şekillerde tahrip ederek bu amaca ters düştüğü çok açıktır. HES ler öncelikle inşaat aşamasında çok büyük doğal yıkımlara yol açmaktadır. Genel olarak incelendiğinde; HES inşaatları sırasında yolların yapılması, iletim hatlarının oluşturulması ve tünel inşaatları sırasında ortaya çıkan hafriyatın zarar vermeden alandan uzaklaştırılması istenmektedir. Oysa uygulamada kazılan topraklar yan taraftaki eğimli alanlara bırakılmakta ve rüsubat yan şevdeki bitki örtüsüne zarar vermekte, çoğunlukla da zamanla akarsuya karışmaktadır. İnşaat sürecinde, hafriyatın depolanması ve/veya depolanmamasından kaynaklanan tahribatlar olmaktadır. Ayrıca; su alma yapıları olan regülatörler küçük birer baraj gibi davranarak akarsuların bütünlüklerini bozmakta, su alma yapıları ile suyun yeniden akarsuya verildiği alan arasında suyun çok büyük miktarını alarak akarsuyun doğal akımını değiştirmektedir (Ürker ve Çobanoğlu, 2012). Yine Karadeniz Bölgesi ndeki HES lerin yarattığı tahribat nedeniyle derelerde su seviyesinin düştüğü, canlı hayatın olumsuz etkilendiği, yeraltı sularının yeri değiştiği için köylerde sıkıntılar yaşandığı bildirilmektedir (Anonim, 2013) HES lerin neden olduğu doğal tahribat ve erozyon gibi etkilerin şu şekilde ortaya çıkmakta olduğu görülmektedir. - su alma yapıları (regülatörler) nehrin bütünlüğünü bozarak balıkların geçişlerini ve göç hareketlerini etkilemekte, 11

12 - açık kanal biçiminde yapılan su iletim hatlarının hayvan geçişlerini etkileyerek habitat bölünmesine yol açmakta, - inşaat yapılan tüm alanlarda toprak yüzeyi sıyrıldığından arazide çok büyük tahribatlar oluşmakta ve alan erozyona maruz kalmakta, - akım hızı ve debilerdeki değişime bağlı olarak tüm sucul yaşam tehdit altına girmekte (Ürker ve Çobanoğlu, 2012), - HES ile ilgili yol, kanal ve tünel gibi altyapı ve tesislerin inşası esnasında heyelan, sel ve erozyon gibi doğal çevre sorunları riski fazla olan havzadaki yamaçların doğal dengesini bozmakta, - su iletim hatlarının yüksek maliyetten dolayı proje dışına çıkılarak kanalların doğrudan vadi yamaçları üzerine inşa edildiği ve bu durumunda killi kayaçların yaygın olduğu sahada heyelan riski artmakta (Karadeniz vd., 2011), - HES inşası sırasında çıkan rüsubatın çevreye kontrolsüz ve plansız şekilde boşaltılması ormanlardaki flora ve faunanın üzerinde baskı oluşturmaktadır (TOD, 2011), - iletim boruları görüntü kirliliği yaratarak, yörenin ekolojik turizm ve peyzaj değerlerini düşürebilmekte, - çıkan hafriyatın akarsu yatağına ya da çevresine dökülmesinin akarsuyun bulanıklaşmasına ve oksijen seviyesinin düşmesine, dip canlılarının ve yer altına sızan suyun azalmasına, dere yatağına bırakılan hafriyatın zamanla yatağı daraltarak sel ve taşkın meydana getirmesine neden olabilmekte (Bobat, 2013a). İletim hattının yapabileceği doğal yıkım ve neden olabileceği erozyon konusunda Batı Karadeniz Havzasındaki Ulus (Bartın) ve Safranbolu (Karabük) ilçeleri arasında kalan Ovacuma Çayı üzerine yapılmak istenen Orsa I Regülatörü ve HES i örnek verilebilir (ORSA, 2013). Bu projenin ÇED Raporu incelendiğinde; regülatör ile HES arasında su taşıyacak iletim borusunun çapının 1,80 m, boyunun ise 7950 m olduğu, 1,80 m çapındaki iletim borusunu yerleştirecek çukurları açmak için 8 km boyunca kazı yapılacağı, buradan çıkacak m 3 miktarındaki hafriyatın depolanmasında sorunlar yaşanacağı, eğimli bir yapıda seyreden 8 km lik bu hat boyunca toprağın filişli yapısı nedeniyle erozyon ve heyelanlar meydana geleceği, bunlara bağlı olarak Amasra-Safranbolu turistik merkezlerini birleştiren Karabük-Bartın yoluna paralel olarak devam eden iletim borusunun, bu turistik yoldaki manzarayı 8 km boyunca bozacağı rapor üzerinde yapılan değerlendirmeler sonucu ortaya çıkmaktadır. Aynı tür sorunlar Loç Vadisindeki Devrekani Çayının üstüne tesis 12

13 edilmek istenerek Küre Dağları Milli Parkı nı tehdit eden Cide Regülatörü ve HES inde de görülmektedir. Fiziksel yapı üzerindeki bir diğer olumsuz etki ise HES lerde üretilen elektriğin iletimi için çoğunlukla orman alanlarının kullanılması sonucu orman alanlarının parçalanmasıdır. Elektrik iletim hatları 6831 sayılı Orman Kanununun 17. maddesine göre kamu yararı gerekçe gösterilerek ormanlardan rahatlıkla geçirilebilmektedir. HES şirketleri tarafından ormanlar ya da kamu alanları özellikle tercih edilmektedir. Çünkü diğer alanlardan enerji iletim hatlarının geçirilmesi başta mülkiyet olmak üzere kiralama maliyetleri gibi birçok sorunu beraberinde getirmektedir. Orman alanlarından elektrik iletim hatlarının geçirilmesi, ormanı parçalayarak doğal yapısını bozmakta, bu parçalanma o bölgedeki flora ve faunayı olumsuz yönde etkilemekte, hatta elektrik iletim hatlarının geçirilmesi için tıraşlanan orman alanlarında erozyon yaşanabilmektedir. Örneğin; Gümüşhane ili Torul ilçesinde yapılan Kopuz HES e ait elektrik iletim hattının geçtiği orman ekosistemi üzerinde büyük tahriplere yol açtığı tespit edilmiştir (Gümüş, 2012). HES lerin orman alanlarını tahrip ettiği ve bu tahribatın habitat daralması ile doğal vejetasyonun yapısına, havzanın hidrolojik yapısına ve dere ekosistemlerine zarar verdiği çeşitli çalışmalarla ortaya konmuştur. Ekosistemde meydana gelen parçalanmanın yaban hayvanlarının barınma, beslenme ve üreme alanlarının yok olmasına, bununla beraber hayvanların göç etmesine yol açtığı da belirtilmektedir. Diğer yandan, AB Natura 2000 kapsamında değerlendirilebilecek bu alanlardaki habitatların belirlenmesi sürecinde HES lerin bu alanlardaki habitat tiplerinin belirlenmesini engelleyeceği, nadir ve endemik habitat ve vejetasyon tiplerinin tahribine neden olacağı ifade edilmektedir (TOD, 2011) Havzaların Korunması ve Yönetimi Ġle Ekosistem Hizmetlerinin Sürdürülebilirliği Havzaların biyolojik çeşitliliğinin, doğal ve kültürel peyzaj kaynak değerlerinin korunması ve yönetimi ile ekosistem hizmetleri sürdürülebilirliğinin sağlanması konusu, UHYS nin dördüncü ana amacı olarak belirlenmiştir. Önceki bölümde de verildiği gibi; HES lerin havzalarda neden olduğu ekolojik sorunlar; flora ve fauna üzerindeki tahribatlar, ekosistemlerin parçalanması, orman alanlarının daraltılması, mera ve orman tahribatları sonucunda oluşacak erozyon, sel ve taşkın riskinin 13

14 artması, yaban hayvanlarının doğal yetişme ve yaşama alanları ile çiftleşme, beslenme ve göç yollarının zarar görmesi veya tahrip edilmesi şeklinde karşımıza çıkmaktadır. Örneğin: Sağlam vd. (2010), Çoruh nehri üzerinde yapılması planlanan HES lerin ve ulaşım için sırtlara yapılan anayolların yaban keçilerinin habitatlarının bölünmesine, yaşama alanlarının daralmasına ve besin miktarlarının azalmasına neden olacağını belirtmektedir. Kocabaş vd. (2013) de, HES lerde yapılacak balık geçitlerinin, akarsuyun mevsimlere göre debisinin, akarsu yatağı drenaj yapısının, mevsimsel sıcaklıkların, balık türlerinin, yumurtlama ve göç dönemlerinin dikkate alınarak yapılması gerektiğini aksi takdirde akarsudaki balıkların ve diğer sucul canlıların olumsuz yönde etkileneceğini belirtmektedir. Diğer taraftan Aksungur vd. (2011), Trabzon ili sınırları içinde bulunan 19 HES in 17 sinin ÇED raporlarında sucul canlılar ve sucul ekosisteme etkilerinin literatür üzerinden verildiğini, sadece iki HES projesinde saha çalışması yapıldığını tespit etmişlerdir. Ayrıca bırakılan suyun da akarsuyun yapısına, balıkların beslenme ve yumurtlama için göç etmelerinin dönemlerine, mevsimsel değişimlerin akarsu ve balıkların üzerinde yarattığı etkiye göre belirlenmediğini, bunun da akarsudaki balıkların ve diğer canlıların tükenmesine neden olabileceğini vurgulamaktadırlar. Aydın ve Yandı (2002) da endemik bir balık türü olan Karadeniz Alası nın (Salmotruttalabrax Pallas, 1811) İkizdere ve Fırtına Derelerindeki göç yolları ve yumurtlama alanlarının nehir tipi HES ler yüzünden ciddi olarak bozulduğunu ve bu durumun da balığın neslinin sürdürebilmesini ciddi olarak tehlikeye soktuğunu tespit etmişlerdir Havzalarda YaĢayan Halkın Bilinçlendirilmesi Havza koruma ve rehabilitasyon çalışmalarının, doğal kaynaklar üzerinde baskı oluşturan düşük gelirli halkın yaşam ve gelir koşullarının iyileştirilmesi faaliyetleri ile beraber yürütülmesine yönelik havzalarda yaşayan halkın bilinçlendirilmesi, yaşam kalitesi ve refah düzeyinin yükseltilmesi ve doğal kaynaklar üzerinde baskının azaltılması UHYS nin beşinci temel amacıdır. Bu amaca ulaşabilmek için belirlenen stratejilerden birisi havzalarda doğal bitki örtüsü olarak yetişebilen tıbbi ve aromatik bitkilerin yetiştirilmesi, organik tarım uygulamaları, arıcılık, ipek böcekçiliği, su ürünleri yetiştiriciliği, ekoturizm gibi alternatif gelir yaratıcı faaliyetlerin geliştirilmesi ve bunlarla ilgili olarak yerel halkın pazarlama kapasitelerinin güçlendirilmesinin desteklenmesi dir (UHYS, 2014). 14

15 Burada, havzalardaki doğal kaynaklar üzerinde baskı yaptığı düşünülen gelir seviyesi düşük halkın sosyal, kültürel ve ekonomik yönden geliştirilmesi düşünülmekte ve bunun için neler yapılabileceğinden bahsedilmektedir. Ancak havzalardaki nehirler üstünde kurulan veya kurulması planlanan HES lerin yörenin doğal, sosyal ve ekonomik yapısı üzerinde oluşturduğu olumsuzluklara hiç değinilmemektedir. Özalp vd. (2010) göre, nehir tipi HES ler, yerleşim alanlarında yaşayan yerel halk ile arazi ve su kullanımı açısından çeşitli sorunlara ve sosyal çatışmalara neden olmaktadır. Halkın geleneksel yaşam tarzı, üretim şekilleri ve nitelikleri ihmal edilerek yöre halkının tarımsal amaçlı, içme ve/veya kullanma suyu olarak kullandığı su ihtiyacı göz ardı edilmektedir. Açıkçası stratejide de yöre halkı için gelir kaynağı oluşturması düşünülen kaynaklar özellikle nehir tipi HES lerin yapımıyla birer birer yok edilmektedir. Örneğin; barındırdığı kültürel ve doğal kaynak potansiyeliyle önemli bir turizm değerine sahip olan Aksu ve Uğursuyu havzalarındaki HES lerin bölgenin ekoturizm değerini ciddi ölçüde azalttığını ortaya konmuştur (Uzun ve Gültekin, 2010). Yine Rize ve Artvin de yapılması planlanan 200 nehir tipi HES in bölgedeki ekoturizmin tüm kaynak değerlerini yok edebileceği belirtilmekte ve bir vadinin enerji üretimi için hizmet vermesi durumunda artık o bölgede turizmden söz edilemeyeceği önemle vurgulamaktadır (Kurdoğlu ve Özalp, 2010). Ayrıca HES lerin regülatör olarak adlandırılan su toplama bölümünde su altında kalan yerlerin daha önce genellikle tarım alanı olarak kullanıldığı ve yöre halkının bu yerlerde tarım ve hayvancılık ile geçimini sağladığı göz önüne alındığında, HES projelerinin bir anlamda halkın geçim kaynaklarını yok ederek sosyal ve ekonomik sorunlara yol açtığı ifade edilmektedir. Bunun dışında istimlak bedellerinin düşük tutulması, geç ödenmesi ya da açılan davaların uzun yıllar sürmesi de yöre halkının yaşadığı sorunlar arasındadır (Bobat, 2013a). HES lerin yöre halkının kaliteli ve temiz suya erişimini ciddi ölçüde kısıtladığı bilinmektedir. Bu tip durumlar yöre halkının sağlığını da tehlikeye düşürebilmektedir (Güler ve Çobanoğlu, 1997). Diğer yandan üretilen elektriğin dağıtımında kullanılan yüksek gerilim hatlarının dar vadilerde yerleşim yerlerinin üzerinden geçirilmesi de, burada yaşayan insanların sağlığını olumsuz yönde etkilemektedir (Muluk vd., 2009). 15

16 3.6. Havza Yönetiminde Afetler ve Zararlarına KarĢı Önlem UHYS nin altıncı amacı; havza yönetiminde afetler ve zararlarına karşı önlem ve mücadele mekanizmalarının entegrasyonu, geliştirilmesi ve etkinleştirilmesidir. Stratejide nehir tipi HES lerin meydana getireceği zararların havza için afete dönüşebileceği göz ardı edilmiştir. Oysa jeolojik, topoğrafik ve iklimsel özellikleri nedeniyle sel ve heyelan gibi afetlere karşı son derece hassas olan yerlerde HES yapılmasının toprak ve su dengesini olumsuz etkileyerek afetlere davetiye çıkartacağı, özellikle orman ve mera alanlarında yaşanacak tahribatın aynı zamanda yağış sularının sele dönüşmesine ve toprakların erozyonla taşınıp gitmesine neden olacağı belirtilmektedir (TEMA, 2014) Havza Yönetiminde Ġklim DeğiĢikliğinin Muhtemel Etkilerin Dikkate Alınması Ulusal Havza Yönetimi Stratejisindeki temel amaçlardan sonuncusu, iklim değişikliğinin muhtemel etkilerinin ve bu etkilere uyumun dâhil edilmesi, uyum ve mücadele mekanizmalarının geliştirilmesidir. Öncelikle bilimsel araştırmalar ve modelleme çalışmalarıyla havzalar için iklim değişikliği projeksiyonları geliştirilmesi ve iklim değişikliğine karşı en hassas havza alanlarının belirlenmesi bu son amacın ilk hedefidir. Bu bağlamda HES lerin özellikle hassas havza alanlarında bulunması ve çevreye olumsuz etkiler yaratması belirlenen amaca ulaşma yolunda bir engel olacaktır. Arazi kullanımındaki değişiklikler ve arazi bozunumu aynı zamanda sera gazı emisyonlarını arttırmakta ve yerel iklim koşullarını etkilemektedir. Türkiye nin arazi kullanımından ve arazi kullanımı değişikliğinden kaynaklanan net emisyonlar çok büyük olmamasına karşın, arazi kullanımı değişiklikleri toprak üstü ve toprak karbonunu azaltmakta, organik maddedeki bu azalma, toprak verimliliğini, biyolojik çeşitliliği ve ekolojik fonksiyonları olumsuz etkileyen fiziksel, kimyasal ve biyolojik etkilere yol açmaktadır (UHYS, 2014). Buna göre nehir tipi HES lerin hem inşa hem de işletme aşamasında havzalarda yarattığı olumsuz etkilerle CO 2 salınımına katkı yapması iklim değişimini tetikleyen unsurlardan birisidir (Ürker ve Çobanoğlu, 2012). Diğer taraftan iklim değişikliğiyle mücadelede enerji üretiminden kaynaklı etkinin azaltılması amacıyla yenilenebilir enerji ve temiz enerji kaynaklarının kullanımına yönelinmektedir. Bu açıdan bakıldığında hidroelektrik enerji üretiminin artırılması iklim 16

17 değişiminin etkisinin azaltılmasında önemli olarak görülebilir. Ancak su kaynaklarının korunmaması ve suyun sürekliliğinin engellenmesi durumunda iklim değişiminin bile oluşturamayacağı olumsuzlukların, daha kısa sürede ve çok daha etkili olarak ortaya çıkması kaçınılmaz olacaktır (TMMOB, 2011). 4. TARTIġMA VE SONUÇ UHYS belgesinin yazımında, (i) havza yönetimi ile alakalı mevcut önemli raporlar ve dokümanlar; süreç çerçevesinde düzenlenen dört çalıştay; (ii) kurum ve kuruluş ziyaretleri ve toplantıları; (iii) çok sayıda paydaş kurum ve kuruluş (kamu kuruluşları, STK lar, meslek kuruluşları, üniversiteler, valilikler, belediyeler, özel sektör, vb.) tarafından (taslak belgenin Web sayfasında yayınlanması ve yaklaşık 180 civarında kuruluşa yazı yazmak suretiyle) elde edilen görüşler ve önerilerden yararlanıldığı belirtilmektedir (UHYS, 2014). Ancak bu stratejinin hazırlanmasında; özellikle nehir tipi HES lerin havzalarda yapmış olduğu tahribatı değerlendiren raporlara (İMO, 2009; TEMA, 2014; TOD, 2011; TMMOB, 2011; WWF, 2013) başvurulmadığı ve bu raporlara hiç değinilmediği görülmektedir. Bulgularda bahsedildiği gibi Türkiye de HES lerin yapımı konusunda son yıllarda güncellenen yasal düzenlemeler, havza bütünlüğünü dikkate almaktan uzak bir şekilde hazırlanmıştır. Ancak bir havza içinde yasalara uygun olarak yapılması planlanan her türlü faaliyetin, o havza içinde parçalanmalar meydana getirmeyecek ve havzanın doğal ekosistemini bozmayacak şekilde düzenlenmesi gerekmektedir. HES yatırımları ve lisans verme süreçlerinde havza bazında bir planlama yapılmadığı için ÇED ler de her bir proje için noktasal bazda ve tekil olarak gerçekleştirilmektedir. Oysaki bir akarsu havzası içerisinde suyla ilişkili tüm sektörleri göz önünde bulundurarak (sanayi, tarım, kentsel gelişim, balıkçılık vb.) su, toprak ve ilgili kaynakların korunmasını ve yönetimini (WWF, 2013) koordine edecek bir yasal düzenlemeye ihtiyaç vardır. HES işletmecisi şirketlerin, baraj göllerindeki suyun kullanım hakkını da tümüyle ele geçirecek olması büyük önem taşımaktadır. Gelecekte enerji üretmekten çok, küresel ısınmayla birlikte daha da değerlenecek olan suyun pazarlanma konusu, bu şirketlerin iştahını kabartmaktadır. Enerjinin bahane edilerek su kullanım anlaşmaları ile 17

18 akarsuların birer birer özelleştirilmesi de süreç içinde gündeme getirilmekte ve halkın kullanmakta olduğu sulara el koyma hesapları yapıldığı şeklinde algılanmaktadır. Nehir tipi HES lerin doğal ve kültürel çevre üzerinde yarattığı yıkımlar ile bölgede yaşayan insanların üzerinde yarattığı baskılar hakkında birçok bilimsel çalışma yapılmıştır. Aynı zamanda konuyla ilgili meslek odaları ve sivil toplum örgütleri tarafından konunun uzmanları eşliğinde raporlar hazırlanmıştır. Bu çalışmalara rağmen, havzaların bütünlüğünü ve doğal yapısını bozmadan yönetilmesi konusunda amaçları ve hedefleri ortaya koyan (belirleyen) UHYS nde özellikle nehir tipi HES lerin havzalarda yapacağı tahribata neredeyse hiç değinilmemiştir. Hatta Strateji metni, HES yapılması planlanan yörelerde yaşayanların HES lere karşı tepkilerinin iyi bilgilendirilmemekten kaynaklandığını ve yöre insanının ikna edilmesi durumunda HES lerin rahatlıkla yapılabileceğini ima eden ibareler içermektedir. UHYS belgesinde 14 ilke yer almaktadır. Havzalarda yapılan ve yapılmak istenen HES ler göz önünde bulundurulduğunda Çevreye duyarlılık ve Bilimsellik ilkeleri dikkati çekmektedir. Çevreye duyarlılık ilkesi doğal çevreye zarar verici uygulamalardan kaçınmaya gerekli özen olarak açıklanırken, bilimsellik ilkesi karar verme, uygulama ve değerlendirmelerin bilimsel ölçütlere ve yöntemlere dayalı olması olarak açıklanmaktadır. HES lerin doğal ve kültürel çevreye verdiği zararlar çeşitli bilimsel çalışma ve raporlarla net bir şekilde ortaya konmuş olmasına rağmen, çevre duyarlılığı ve bilimsellik ilkeleri ardına sığınarak HES lerin yapılmasına olumlu yaklaşan bir UHYS nin varlığı büyük bir tutarsızlıktır. Üstelik; 2023 yılına kadar havzalardaki hidroelektrik potansiyelin tamamından yararlanmak iddiasındaki bir havza yönetimi stratejisinin tutarlılığını sorgulanmaya gereksinimi vardır. UHYS nin temel önceliğinin; ülkemiz su toplama havzalarında yıllardır süregelen doğal kaynak ve çevresel bozunum sürecini durdurmak, toprak, yeraltı ve yerüstü su kaynaklarının verimliliğini ve kalitesini korumak ve geliştirmek, havzadaki fauna ve floranın korunmasını ve durumlarının iyileştirilmesini sağlamak, alt havzalardaki kullanıcılara sunulan havza hizmetlerini havzanın ekosistem bütünlüğüne zarar vermeyecek biçimde azami düzeye çıkarmak ve havzada yaşayan düşük gelirli kırsal nüfusun refah düzeyinin yükseltilmesine katkı sağlamak olduğu ifade edilmektedir. Ancak havzalarda yapılmış olan ve yapılması planlanan HES lerin bu temel öncelikleri 18

19 görmezden gelerek inşa edildiği apaçık ortadadır. Diğer taraftan ülkemizdeki havzalarda doğal ve kültürel yıkımlara yol açtığı çeşitli bilimsel çalışmalarla ortaya konmuş nehir tipi HES lerin etkilerinin görmezden gelinerek ülke havzalarıyla ilgili stratejini geliştirilmesi akılcı bir davranış değildir. Bir taraftan havzaları koruma ve sürdürülebilirliğini sağlamayla ilgili politikalar oluşturulurken, diğer taraftan havzaların yok olmasına yol açan nehir tipi HES ler gibi uygulamaların olması, politikalar ve uygulamalar arasındaki tutarsızlıkları net bir şekilde ortaya koymaktadır. HES lerin sadece enerji amacına ilişkin projeler özelinde noktasal olarak ele alınması doğru değildir. HES ve benzeri tesislerin yapılmasında akarsu havzaları bir bütün olarak ele alınmalıdır (TMMOB, 2011). Stratejide belirtildiği gibi; su kaynaklarının ancak havza bazında yönetiminin gerçekleştirilmesi halinde etkili bir şekilde korunabildiği ve değerlendirilebildiği bilimsel olarak kanıtlanmıştır (UHYS, 2014). Nihayetinde görülüyor ki, nehirlerin bütüncül yapısının korunması ve ekosistem hizmetlerinin devamlılığının sağlanması için HES planlamalarının havza bazında yapılması, Türkiye genelinde havza bazında planlama süreci tamamlanmadan lisans verilmemesi gerekmektedir. Bu kapsamda Ulusal Havza Yönetimi Stratejisi nin, nehir tipi HES lerin havza bazında oluşturduğu zararları dikkate alarak yeniden düzenlenmesi gerekmektedir. 5.KAYNAKLAR Anonim, HES lerde Son Durum Raporu. Toprak Su Enerji Grubu Raporu. Rapor No:15. Aksungur, M., Ak, O. ve Özdemir, A., Nehir tipi hidroelektrik santrallerin sucul ekosisteme etkisi: Trabzon örneği. Journal of FisheriesSciences.com, 5(1): Aydın, H. ve Yandı, İ., Karadeniz Alası (SalmotruttalabraxPallas, 1811) nın Doğu Karadeniz Bölgesi nde Yumurtlama Alanlarının Durumu. E.Ü. Su Ürünleri Dergisi, 19(3-4): Bobat, A. 2013a. HES projelerinde sorular ve sorunlar. Orman ve Av, 90(5): Bobat, A. 2013b. HES projelerinde sorular ve sorunlar (2). Orman ve Av, 90(6): Güler, Ç. ve Çobanoğlu, Z., Su Kalitesi. T.C. Sağlık Bakanlığı Çevre Sağlığı Temel Kaynak Dizisi No: 43. Birinci baskı. Ankara. 95 sayfa. Gümüş, C HES lerde çevresel endişeler ve bazı sorular. Orman ve Av, 89(5):

20 Dalkılıç, Y.,Harmancıoğlu, N. 2008, Avrupa Birliği Su Çerçeve Direktifinin Türkiye de Uygulama Olanakları, TMMOB 2. Su Politikaları Kongresi Mart 2008, ( ). Hamsici, M., Dereler ve İsyanlar. 2. Baskı. NotaBene Yayınları. Ankara, 304s. İMO, Hidroelektrik santrallerin yapımı ile ilgili İnşaat Mühendisleri Odası Görüşü. Karadeniz, V., Akpınar, E. ve Başıbüyük, A., Nehir tipi hidroelektrik santraller ve çevresel etkileri (Reşadiye hidroelektrik santralleri örneği). Doğu Coğrafya Dergisi, 16(26): Kocabaş, M.,Başçınar, N., Kutluyer, F. ve Aksu, Ö., HES ler ve balıklar. Türkiye Bilimsel Derlemeler Dergisi, 6(1): Kurdoğlu, O. ve Özalp, M., Nehir tipi hidroelektrik santral yatırımlarının yasal süreç, çevresel etkiler, doğa koruma ve ekoturizmin geleceği kapsamında değerlendirilmesi. III. Ulusal Karadeniz Ormancılık Kongresi, Cilt: II, Sayfa: Muluk, Ç.B.,Turak, A., Yılmaz, D., Zeydanlı, U., Bilgin, C.C Hidroelektrik SantralEtkileri Uzman Raporu: Barhal Vadisi. Kaçkar Dağları Sürdürülebilir Orman Kullanımı ve Koruma Projesi, TEMA-ODTÜ-Doğa Koruma Merkezi. ORSA, Orsa I Regülatörü ve Hidroelektrik Santrali, Kırma Eleme Tesisi ve Beton Santrali Projesi Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu. Özalp, M., Kurdoğlu, O., Erdoğan Y. E. ve Yıldırımer, S., Artvin de Nehir Tipi Hidroelektrik Santrallerin Neden Olduğu/Olacağı Ekolojik ve Sosyal Sorunlar. III. Ulusal Karadeniz Ormancılık Kongresi, Cilt: II, Sayfa: Sağlam, B., Mıhlı, A. ve Bucak F., Artvin Yöresindeki Yaban Keçisi (CapraaegagrusErxl.) nin Varlığı ve Sürekliliği Hakkındaki Değerlendirmeler. III. Ulusal Karadeniz Ormancılık Kongresi, Cilt: III, Sayfa: TEMA, TEMA Vakfının Nehir Tipi HES lerle İlgili Görüşü. gle&sp_table=&sp_primary=&sp_table_extra=&openfrom=sortial TMMOB, TMMOB Hidroelektrik Santraller Raporu. 102 s. TOD, Türkiye Ormancılar Derneği Ormancılığımızda Yasal Sorunlar-Çözüm Önerileri Çalıştayı Hidroelektrik Santraller ile Tabiatı ve Biyolojik Çeşitliliği Koruma Yasası Çalışma Grubu Raporu. Ankara, s:

21 UHYS, Ulusal Havza Yönetim Stratejisi( ). T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı. Ankara, 44s. Uzun, O. ve Gültekin, P., Düzce Uğursuyu ve Aksu Havzaları Ekoturizm Potansiyeli ve Bazı Arazi Kullanım Kararları Arasındaki Etkileşimler. Peyzaj Mimarlığı 4. Kongresi, Ekim 2010, Kuşadası. Ürker, O., Çobanoğlu, N., 2012 Türkiye de Hidroelektrik Santraller in Durumu (HES ler) ve Çevre Politikaları Bağlamında Değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2012, 3(2). WWF, Soruda Hidroelektrik Santraller. WWF Türkiye yayını. WWF, Sürdürülebilir Yaşam İçin Sürdürülebilir HES ler. WWF Türkiye Resmi WEB Sitesi. (Erişim Tarihi: ) 21

ULUSAL HAVZA YÖNETİM STRATEJİSİ

ULUSAL HAVZA YÖNETİM STRATEJİSİ ULUSAL HAVZA YÖNETİM STRATEJİSİ Bayram HOPUR Entegre Projeler Uygulama Şube Müdürü Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü www.cem.gov.tr 3. Ulusal Taşkın Sempozyumu- 29.04.2013 İstanbul ULUSAL

Detaylı

HANGİ ÇEVRE? HANGİ AKIŞ?

HANGİ ÇEVRE? HANGİ AKIŞ? HANGİ ÇEVRE? HANGİ AKIŞ? Yrd.Doç.Dr. Oğuz KURDOĞLU KTÜ Orman Fakültesi Oğuz KURDOĞLU, 21.11.2013 Mövenpick-Ankara 2 Maliyetleri kim karşılayacak? Oğuz KURDOĞLU, 21.11.2013 Mövenpick-Ankara 3 Oğuz KURDOĞLU,

Detaylı

HANGİ ÇEVRE? HANGİ AKIŞ?

HANGİ ÇEVRE? HANGİ AKIŞ? HANGİ ÇEVRE? HANGİ AKIŞ? Yrd.Doç.Dr. Oğuz KURDOĞLU KTÜ Orman Fakültesi Oğuz KURDOĞLU, 21.11.2013 Mövenpick-Ankara 2 Maliyetleri kim karşılayacak? Oğuz KURDOĞLU, 21.11.2013 Mövenpick-Ankara 3 Oğuz KURDOĞLU,

Detaylı

Düzce nin Çevre Sorunları ve Çözüm Önerileri Çalıştayı 04 Aralık 2012, Düzce

Düzce nin Çevre Sorunları ve Çözüm Önerileri Çalıştayı 04 Aralık 2012, Düzce Düzce nin Çevre Sorunları ve Çözüm Önerileri Çalıştayı 04 Aralık 2012, Düzce İÇERİK Enerji Kaynakları HES Faaliyetlerinin Aşamaları Düzce İlindeki HES Faaliyetleri Karşılaşılan Çevresel Sorunlar Çözüm

Detaylı

ORMAN VE SU ĠġLERĠ BAKANLIĞI

ORMAN VE SU ĠġLERĠ BAKANLIĞI ORMAN VE SU ĠġLERĠ BAKANLIĞI ÇölleĢme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü Ulusal Havza Yönetim Stratejisi Yönlendirme Komitesi Toplantısı Ankara, 5 Ekim 2011 TOPLANTI GÜNDEMĠ UHYS sürecinin amacı ve

Detaylı

12 Mayıs 2016 PERŞEMBE

12 Mayıs 2016 PERŞEMBE 12 Mayıs 2016 PERŞEMBE Resmî Gazete Sayı : 29710 YÖNETMELİK Orman ve Su İşleri Bakanlığından: TAŞKIN YÖNETİM PLANLARININ HAZIRLANMASI, UYGULANMASI VE İZLENMESİ HAKKINDA YÖNETMELİK BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam,

Detaylı

HAVZA KORUMA EYLEM PLANLARI EYLEMLERİ

HAVZA KORUMA EYLEM PLANLARI EYLEMLERİ Türkiye de Su Yönetiminin Değişimi Taner KİMENÇE, Altunkaya ÇAVUŞ,Burhan Fuat Çankaya 31 Ocak 2017 HAVZA KORUMA EYLEM PLANLARI EYLEMLERİ Havza Koruma Eylem Planları ile Ülkemizde bulunan 25 Nehir Havzasının

Detaylı

DOĞA - İNSAN İLİŞKİLERİ VE ÇEVRE SORUNLARININ NEDENLERİ DERS 3

DOĞA - İNSAN İLİŞKİLERİ VE ÇEVRE SORUNLARININ NEDENLERİ DERS 3 DOĞA - İNSAN İLİŞKİLERİ VE ÇEVRE SORUNLARININ NEDENLERİ DERS 3 İnsan yaşamı ve refahı tarihsel süreç içinde hep doğa ve doğal kaynaklarla kurduğu ilişki ile gelişmiştir. Özellikle sanayi devrimine kadar

Detaylı

BELEDİYELERCE BİLGİ SAĞLANACAK İDEP EYLEMLERİ

BELEDİYELERCE BİLGİ SAĞLANACAK İDEP EYLEMLERİ Arazi Kullanımı ve Ormancılık 3. ORMAN, MERA, TARIM VE YERLEŞİM GİBİ ARAZİ KULLANIMLARI VE DEĞİŞİMLERİNİN İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİ OLUMSUZ YÖNDE ETKİLEMESİNİ SINIRLANDIRMAK 5. 2012 yılında yerleşim alanlarında

Detaylı

DÜZCE NİN ÇEVRE SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ ÇALIŞTAYI 4 ARALIK 2012 I. OTURUM OTURUM BAŞKANI: PROF. DR. SÜLEYMAN AKBULUT

DÜZCE NİN ÇEVRE SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ ÇALIŞTAYI 4 ARALIK 2012 I. OTURUM OTURUM BAŞKANI: PROF. DR. SÜLEYMAN AKBULUT DÜZCE NİN ÇEVRE SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ ÇALIŞTAYI 4 ARALIK 2012 I. OTURUM OTURUM BAŞKANI: PROF. DR. SÜLEYMAN AKBULUT YÖNETİCİ ÖZETİ Düzce Valiliği ve Düzce Üniversitesi nin birlikte düzenlemiş olduğu

Detaylı

Doğal Su Ekosistemleri. Yapay Su Ekosistemleri

Doğal Su Ekosistemleri. Yapay Su Ekosistemleri Okyanuslar ve denizler dışında kalan ve karaların üzerinde hem yüzeyde hem de yüzey altında bulunan su kaynaklarıdır. Doğal Su Ekosistemleri Akarsular Göller Yer altı su kaynakları Bataklıklar Buzullar

Detaylı

Türkiye de Stratejik Çevresel Değerlendirme: İhtiyaçlar, Zorluklar ve Fırsatlar

Türkiye de Stratejik Çevresel Değerlendirme: İhtiyaçlar, Zorluklar ve Fırsatlar Technical Assistance for Implementation of the By-Law on Strategic Environmental Assessment EuropeAid/133447/D/SER/TR Stratejik Çevresel Değerlendirme Yönetmeliği'nin Uygulanması Teknik Yardım Projesi

Detaylı

LAND DEGRADATİON. Hanifi AVCI AGM Genel Müdür Yardımcısı

LAND DEGRADATİON. Hanifi AVCI AGM Genel Müdür Yardımcısı ARAZİ BOZULUMU LAND DEGRADATİON Hanifi AVCI AGM Genel Müdür Yardımcısı LAND DEGRADATİON ( ARAZİ BOZULUMU) SOİL DEGRADATİON (TOPRAK BOZULUMU) DESERTİFİCATİON (ÇÖLLEŞME) Arazi Bozulumu Nedir - Su ve rüzgar

Detaylı

TÜRKĠYE CUMHURĠYETĠ HÜKÜMETĠ ĠLE TUNUS CUMHURĠYETĠ HÜKÜMETĠ ARASINDA ORMANCILIK ve SU ALANINDA ĠġBĠRLĠĞĠ ANLAġMASI

TÜRKĠYE CUMHURĠYETĠ HÜKÜMETĠ ĠLE TUNUS CUMHURĠYETĠ HÜKÜMETĠ ARASINDA ORMANCILIK ve SU ALANINDA ĠġBĠRLĠĞĠ ANLAġMASI TÜRKĠYE CUMHURĠYETĠ HÜKÜMETĠ ĠLE TUNUS CUMHURĠYETĠ HÜKÜMETĠ ARASINDA ORMANCILIK ve SU ALANINDA ĠġBĠRLĠĞĠ ANLAġMASI Bundan böyle "Taraflar" olarak anılacak olan Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Tunus Cumhuriyeti

Detaylı

Yıllar 2015 2016 2017 2018 2019 PROJE ADIMI - FAALİYET. Sorumlu Kurumlar. ÇOB, İÇOM, DSİ, TİM, Valilikler, Belediyeler ÇOB, İÇOM, Valilikler

Yıllar 2015 2016 2017 2018 2019 PROJE ADIMI - FAALİYET. Sorumlu Kurumlar. ÇOB, İÇOM, DSİ, TİM, Valilikler, Belediyeler ÇOB, İÇOM, Valilikler 1. HAVZA KORUMA PLANI KURUM VE KURULUŞLARIN KOORDİNASYONUNUN 2. SAĞLANMASI 3. ATIK SU ve ALTYAPI YÖNETİMİ 3.1. Göl Yeşil Kuşaklama Alanındaki Yerleşimler Koruma Planı'nda önerilen koşullarda önlemlerin

Detaylı

Doğu Karadeniz Bölgesi nde olduğu gibi yüksek eğim gruplarına sahip alanlar, ancak yoğun ve koruyucu orman örtüsü ile kaplı olduklarında heyelanların (toprak göçükleri) meydana gelme olasılıkları düşük

Detaylı

Tarımın Anayasası Çıktı

Tarımın Anayasası Çıktı Tarımın Anayasası Çıktı Günnur BİNİCİ ALTINTAŞ Tarım sektörünün anayasası olan 5488 sayılı Tarım Kanunu iki yıllık yoğun bir çalışmanın ardından 18.04.2006 tarihinde kabul edildi. Resmi Gazete de 25.04.2006

Detaylı

HAVZA SEÇİMİ YÖNTEM VE KRİTERLERİ

HAVZA SEÇİMİ YÖNTEM VE KRİTERLERİ Orman ve Su İşleri Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü HAVZA SEÇİMİ YÖNTEM VE KRİTERLERİ Toprak Muhafaza ve Havza Islahı Dairesi Başkanı Havza? Hidrolojik olarak; Bir akarsu tarafından parçalanan, kendine

Detaylı

GÜNEY EGE BÖLGE PLANI 2010-2013

GÜNEY EGE BÖLGE PLANI 2010-2013 GÜNEY EGE BÖLGE PLANI 2010-2013 SUNUM AKIŞI Bölge Planı Hazırlık Süreci Paydaş Analizi Atölye Çalışmalarının Gerçekleştirilmesi Mevcut Durum Analizi Yerleşim Yapısı ve Yerleşmeler Arası İlişki Analizi

Detaylı

YABANI MEYVELER ve KULLANıM ALANLARı. Araş. Gör. Dr. Mehmet Ramazan BOZHÜYÜK

YABANI MEYVELER ve KULLANıM ALANLARı. Araş. Gör. Dr. Mehmet Ramazan BOZHÜYÜK YABANI MEYVELER ve KULLANıM ALANLARı Araş. Gör. Dr. Mehmet Ramazan BOZHÜYÜK Dünyada kültüre alınıp yetiştirilmekte olan 138 meyve türünden, yaklaşık 16'sı subtropik meyve türü olan 75'e yakın tür ülkemizde

Detaylı

TÜRKİYE SULAKALANLAR KONGRESİ SONUÇ BİLDİRGESİ 22-23 Mayıs 2009 Eskikaraağaç Bursa

TÜRKİYE SULAKALANLAR KONGRESİ SONUÇ BİLDİRGESİ 22-23 Mayıs 2009 Eskikaraağaç Bursa TÜRKİYE SULAKALANLAR KONGRESİ SONUÇ BİLDİRGESİ 22-23 Mayıs 2009 Eskikaraağaç Bursa Ülkemizde sulakalanların tarihi, bataklıkların kurutulmasının ve tarım alanı olarak düzenlenmesinin tarihiyle birlikte

Detaylı

ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI 2023 YILI HEDEFLERİ

ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI 2023 YILI HEDEFLERİ ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI Sanayi tesislerinin alıcı ortama olan etkilerinin ve kirlilik yükünün azaltılması, yeni tesislerin kurulmasına karar verilmesi aşamasında alıcı ortam kapasitesinin dikkate alınarak

Detaylı

BGT MAVİ ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİM TİC. A.Ş. 8,566 MW SUKENARI HİDROELEKTRİK SANTRALI PROJE BİLGİ NOTU

BGT MAVİ ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİM TİC. A.Ş. 8,566 MW SUKENARI HİDROELEKTRİK SANTRALI PROJE BİLGİ NOTU BGT Mavi Enerji Elektrik Üretim Dağıtım Pazarlama Sanayi ve Ticaret SU KENARI HİDROELEKTRİK SANTRALİ BGT MAVİ ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİM TİC. A.Ş. 8,566 MW SUKENARI HİDROELEKTRİK SANTRALI PROJE BİLGİ NOTU

Detaylı

Resmî Gazete Sayı : 29361

Resmî Gazete Sayı : 29361 20 Mayıs 2015 ÇARŞAMBA Resmî Gazete Sayı : 29361 TEBLİĞ Orman ve Su İşleri Bakanlığından: HAVZA YÖNETİM HEYETLERİNİN TEŞEKKÜLÜ, GÖREVLERİ, ÇALIŞMA USUL VE ESASLARI HAKKINDA TEBLİĞ BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam,

Detaylı

Tarım Tarihi ve Deontolojisi Dersi 14.Hafta SÜRDÜRÜLEBİLİR TARIM VE GİRDİ KULLANIMI. Dr. Osman Orkan Özer

Tarım Tarihi ve Deontolojisi Dersi 14.Hafta SÜRDÜRÜLEBİLİR TARIM VE GİRDİ KULLANIMI. Dr. Osman Orkan Özer Tarım Tarihi ve Deontolojisi Dersi 14.Hafta SÜRDÜRÜLEBİLİR TARIM VE GİRDİ KULLANIMI Dr. Osman Orkan Özer SÜRDÜRÜLEBİLİR TARIM VE GİRDİ KULLANIMI Sürdürülebilir tarım; Günümüz kuşağının besin gereksinimi

Detaylı

TABİAT VARLIKLARINI KORUMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ENERJİ VE ÇEVRE POLİTİKALARI AÇISINDAN RESLER VE KORUNAN ALANLAR. Osman İYİMAYA Genel Müdür

TABİAT VARLIKLARINI KORUMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ENERJİ VE ÇEVRE POLİTİKALARI AÇISINDAN RESLER VE KORUNAN ALANLAR. Osman İYİMAYA Genel Müdür TABİAT VARLIKLARINI KORUMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ENERJİ VE ÇEVRE POLİTİKALARI AÇISINDAN RESLER VE KORUNAN ALANLAR Osman İYİMAYA Genel Müdür Enerji hayatımızın vazgeçilmez bir parçası olarak başta sanayi, teknoloji,

Detaylı

T.C. BALIKESĠR ÜNĠVERSĠTESĠ FEN-EDEBĠYAT FAKÜLTESĠ COĞRAFYA BÖLÜMÜ HAVZA YÖNETĠMĠ DERSĠ. Dr. ġevki DANACIOĞLU

T.C. BALIKESĠR ÜNĠVERSĠTESĠ FEN-EDEBĠYAT FAKÜLTESĠ COĞRAFYA BÖLÜMÜ HAVZA YÖNETĠMĠ DERSĠ. Dr. ġevki DANACIOĞLU T.C. BALIKESĠR ÜNĠVERSĠTESĠ FEN-EDEBĠYAT FAKÜLTESĠ COĞRAFYA BÖLÜMÜ HAVZA YÖNETĠMĠ DERSĠ Dr. ġevki DANACIOĞLU Dersin içeriği Havza ve havza yönetimi tanımı, tarihsel gelişimi ve coğrafya bilimiyle ilişkisi

Detaylı

Fonksiyonlar. Fonksiyon tanımı. Fonksiyon belirlemede kullanılan ÖLÇÜTLER. Fonksiyon belirlemede kullanılan GÖSTERGELER

Fonksiyonlar. Fonksiyon tanımı. Fonksiyon belirlemede kullanılan ÖLÇÜTLER. Fonksiyon belirlemede kullanılan GÖSTERGELER Fonksiyonlar Fonksiyon tanımı Fonksiyon belirlemede kullanılan ÖLÇÜTLER Fonksiyon belirlemede kullanılan GÖSTERGELER Fonksiyona uygulanacak Silvikültürel MÜDAHALELER 2) ETÇAP Planlarının Düzenlenmesine

Detaylı

Arazi verimliliği artırılacak, Proje alanında yaşayan yöre halkının geçim şartları iyileştirilecek, Hane halkının geliri artırılacak, Tarımsal

Arazi verimliliği artırılacak, Proje alanında yaşayan yöre halkının geçim şartları iyileştirilecek, Hane halkının geliri artırılacak, Tarımsal Arazi verimliliği artırılacak, Proje alanında yaşayan yöre halkının geçim şartları iyileştirilecek, Hane halkının geliri artırılacak, Tarımsal kaynaklı kirlilik azaltılacak, Marjinal alanlar üzerindeki

Detaylı

HİSAR REG. VE HES BİLGİ NOTU

HİSAR REG. VE HES BİLGİ NOTU HİSAR REG. VE HES BİLGİ NOTU ODAŞ ELEKTRİK ÜRETİM SAN. TİC. A.Ş. 2015 ŞUBAT HİSAR HİDRO ELEKTRİK SANRALİ PROJE BİLGİ NOTU : Hisar Regülatörü ve HES projesi Marmara bölgesinde Sakarya Nehri üzerinde Bilecik

Detaylı

Hanife Kutlu ERDEMLĐ Doğa Koruma Dairesi Başkanlığı 10.12.2009 Burdur

Hanife Kutlu ERDEMLĐ Doğa Koruma Dairesi Başkanlığı 10.12.2009 Burdur Hanife Kutlu ERDEMLĐ Doğa Koruma Dairesi Başkanlığı 10.12.2009 Burdur - Doğa Koruma Mevzuat Tarihçe - Ulusal Mevzuat - Uluslar arası Sözleşmeler - Mevcut Kurumsal Yapı - Öngörülen Kurumsal Yapı - Ulusal

Detaylı

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ: FAO NUN BAKIŞ AÇISI. Dr. Ayşegül Akın Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü Türkiye Temsilci Yardımcısı 15 Ekim 2016

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ: FAO NUN BAKIŞ AÇISI. Dr. Ayşegül Akın Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü Türkiye Temsilci Yardımcısı 15 Ekim 2016 İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ: FAO NUN BAKIŞ AÇISI Dr. Ayşegül Akın Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü Türkiye Temsilci Yardımcısı 16 Ekim Dünya Gıda Günü Herkesin gıda güvenliğine ve besleyici gıdaya ulaşma

Detaylı

1 Proje Tanımı. Şekil 1: ME-SE güneş enerjisi santrali sahası (yeşil) ve enerji nakil hattı nın (mor) uydu görüntüsü. Prepared by Arup Page 1

1 Proje Tanımı. Şekil 1: ME-SE güneş enerjisi santrali sahası (yeşil) ve enerji nakil hattı nın (mor) uydu görüntüsü. Prepared by Arup Page 1 1 Proje Tanımı Akfen Yenilenebilir (Şirket) Türkiye de Konya, Amasya, Tokat, Van ve Malatya illerinde bir fotovoltaik güneş enerjisi portföyü geliştirmektedir. Bu portföyün bütünü Akfen Güneş Enerjisi

Detaylı

Enerji Yatırımları Fizibilite Raporu Hazırlanması Semineri Enerji Yatırımlarının Çevresel ve Sosyal Etkilerinin Değerlendirilmesi 29 Mart 2012

Enerji Yatırımları Fizibilite Raporu Hazırlanması Semineri Enerji Yatırımlarının Çevresel ve Sosyal Etkilerinin Değerlendirilmesi 29 Mart 2012 Enerji Yatırımları Fizibilite Raporu Hazırlanması Semineri Enerji Yatırımlarının Çevresel ve Sosyal Etkilerinin Değerlendirilmesi 29 Mart 2012 H.Bülent KADIOĞLU Çevre Mühendisi Golder Associates Sunum

Detaylı

Düzenlenmesi. Mehmet TOPAY, Nurhan KOÇAN BARTIN.

Düzenlenmesi. Mehmet TOPAY, Nurhan KOÇAN BARTIN. Ekonomik Ömrünü Tamamlamıs s Açık A k Maden Ocaklarının n Rekreasyonel Amaçlarla Düzenlenmesi Mehmet TOPAY, Nurhan KOÇAN ZKÜ,, Bartın n Orman Fakültesi, Peyzaj Mimarlığı Bölümü, BARTIN. Teknolojik gelismelere

Detaylı

UZUN DEVRELİ GELİŞME PLANI HAZIRLAMA SÜRECİ VE BÖLGELEME

UZUN DEVRELİ GELİŞME PLANI HAZIRLAMA SÜRECİ VE BÖLGELEME UZUN DEVRELİ GELİŞME PLANI HAZIRLAMA SÜRECİ VE BÖLGELEME DOĞA KORUMA VE MİLLİ PARKLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Milli Parklar Daire Başkanlığı Cihad ÖZTÜRK Orman Yüksek Mühendisi PLANLAMA NEDİR? Planlama, sorun

Detaylı

Minamata Sözleşmesi Türkiye de Ön Değerlendirme Projesi. Bursev DOĞAN ARTUKOĞLU Ankara

Minamata Sözleşmesi Türkiye de Ön Değerlendirme Projesi. Bursev DOĞAN ARTUKOĞLU Ankara Minamata Sözleşmesi Türkiye de Ön Değerlendirme Projesi Bursev DOĞAN ARTUKOĞLU 13.09.2017 Ankara Sunum İçeriği Minamata Sözleşmesi Türkiye de Mevcut Durum Cıvaya İlişkin Ön Değerlendirme Projesi Yürütülecek

Detaylı

EK C GENEL VE TEKNİK TERİMLER SÖZLÜĞÜ YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ RAPORU

EK C GENEL VE TEKNİK TERİMLER SÖZLÜĞÜ YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ RAPORU EK C GENEL VE TEKNİK TERİMLER SÖZLÜĞÜ YUSUFELİ BARAJI VE HES PROJESİ ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ RAPORU GENEL VE TEKNİK TERİMLER SÖZLÜĞÜ Açıklığı ve tutarlılığı sağlamak adına bu bölümde; ÇED raporlarında

Detaylı

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI VE ÇEVRE MEVZUATI

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI VE ÇEVRE MEVZUATI YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI VE ÇEVRE MEVZUATI Dr. Gülnur GENÇLER ABEŞ Çevre Yönetimi ve Denetimi Şube Müdürü Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü 06/02/2016 YENİLENEBİLİR ENERJİ NEDİR? Sürekli devam eden

Detaylı

İşletme Amaçları ve Koruma Hedefleri Ormancılığın ve orman işletmesinin en önemli görevi, toplumun orman ürün ve hizmetlerine olan ihtiyacını karşılamak olduğundan, işletmenin amaç veya hedeflerini saptaya

Detaylı

1 Proje tanımı. Şekil 1: Yaysun ve MT Doğal Güneş Enerjisi santrali sahası (yeşil) ve enerji nakil hattının (mor) uydu görüntüsü

1 Proje tanımı. Şekil 1: Yaysun ve MT Doğal Güneş Enerjisi santrali sahası (yeşil) ve enerji nakil hattının (mor) uydu görüntüsü 1 Proje tanımı Akfen Yenilenebilir (Şirket) Türkiye de Konya, Tokat, Van ve Malatya illerinde bir fotovoltaik Güneş Enerjisi portföyü geliştirmektedir. Bu portföyün bütünü Akfen Güneş Enerjisi Projesi

Detaylı

İşletme Amaçları ve Koruma Hedefleri Ormancılığın ve orman işletmesinin en önemli görevi, toplumun orman ürün ve hizmetlerine olan ihtiyacını karşılamak olduğundan, işletmenin amaç veya hedeflerini saptaya

Detaylı

Peyzaj ; bir yörenin. fiziksel, kültürel ve sosyo-ekonomik yapısının. ortaya çıkardığı bir bütündür. Giriş

Peyzaj ; bir yörenin. fiziksel, kültürel ve sosyo-ekonomik yapısının. ortaya çıkardığı bir bütündür. Giriş Peyzaj ; bir yörenin fiziksel, kültürel ve sosyo-ekonomik yapısının ortaya çıkardığı bir bütündür. Giriş Dolayısıyla bir arazinin jeolojik, jeomorfolojik, hidrolojik, ekolojik, estetik, kültürel ve sosyal

Detaylı

ORMANLARIMIZ ve ORMANCILIĞIMIZ OLASI İKLİM DEĞİŞİKLİKLERİNE KARŞI DİRENEBİLİR Mİ?

ORMANLARIMIZ ve ORMANCILIĞIMIZ OLASI İKLİM DEĞİŞİKLİKLERİNE KARŞI DİRENEBİLİR Mİ? ORMANLARIMIZ ve ORMANCILIĞIMIZ OLASI İKLİM DEĞİŞİKLİKLERİNE KARŞI DİRENEBİLİR Mİ? Yücel ÇAĞLAR ormanlarindelisi@gmail.com (Resim:Jakub Roszak (Yaş 8) Nedenleri mi? Sonuçları mı? Önlemleri mi? Ekolojik

Detaylı

NEHİR TİPİ HİDROELEKTRİK SANTRALLERİNİN SUCUL EKOSİSTEM ÜZERİNE ETKİLERİ

NEHİR TİPİ HİDROELEKTRİK SANTRALLERİNİN SUCUL EKOSİSTEM ÜZERİNE ETKİLERİ MAKALE NEHİR TİPİ HİDROELEKTRİK SANTRALLERİNİN SUCUL EKOSİSTEM ÜZERİNE ETKİLERİ Dr. Orhan AK, SUMAE Giriş Hidroelektrik enerji kaynakları temiz ve yenilenebilir olmaları, yerli doğal kaynak kullanılması,

Detaylı

T.C. Kalkınma Bakanlığı

T.C. Kalkınma Bakanlığı T.C. Kalkınma Bakanlığı 2023 Vizyonu Çerçevesinde Türkiye Tarım Politikalarının Geleceği- Turkey s Agricultural Policies at a Crossroads with respect to 2023 Vision 2023 Vision, Economic Growth and Agricultural

Detaylı

TEMA Vakfı, İstanbul Projeleri Raporu nu Açıkladı

TEMA Vakfı, İstanbul Projeleri Raporu nu Açıkladı TEMA Vakfı, İstanbul Projeleri Raporu nu Açıkladı İstanbul un geleceğini etkileyecek üç proje olan 3. Köprü, 3. Havalimanı ve Kanal İstanbul un hayata geçirilmesi halinde meydana gelebilecek etkiler TEMA

Detaylı

1 Proje tanımı. Şekil 1: Tokat Güneş Enerjisi Santrali sahası (yeşil) ve enerji nakil hattının (mor) uydu görüntüsü. Prepared by Arup Page 1

1 Proje tanımı. Şekil 1: Tokat Güneş Enerjisi Santrali sahası (yeşil) ve enerji nakil hattının (mor) uydu görüntüsü. Prepared by Arup Page 1 1 Proje tanımı Akfen Yenilenebilir (Şirket) Türkiye de Konya, Amasya,, Van ve Malatya illerinde bir fotovoltaik güneş enerjisi portföyü geliştirmektedir. Bu portföyün bütünü Akfen Güneş Enerjisi Projesi

Detaylı

Murat TÜRKEŞ ve Telat KOÇ Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü, Çanakkale

Murat TÜRKEŞ ve Telat KOÇ Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü, Çanakkale (*)Türkeş, M. ve Koç, T. 2007. Kazdağı Yöresi ve dağlık alan (dağ sistemi) kavramları üzerine düşünceler. Troy Çanakkale 29:18-19. KAZ DAĞI YÖRESİ VE DAĞLIK ALAN (DAĞ SİSTEMİ) KAVRAMLARI ÜZERİNE DÜŞÜNCELER

Detaylı

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ÇEVRECİ ŞEHİRLERE DOĞRU Kadir DEMİRBOLAT İklim Değişikliği Dairesi Başkanı 7 Temmuz 2012, Gaziantep Çevreci Şehircilik; Yaşam kalitesi yüksek, Çevreye duyarlı, Tarihi ve kültürel

Detaylı

Küreselden Yerele Su Yönetimi ve Enerji

Küreselden Yerele Su Yönetimi ve Enerji Küreselden Yerele Su Yönetimi ve Enerji İMO Antalya Şubesi- 15 Kasım 2013-Antalya Dursun YILDIZ İnş.. Müh-Su M Politikaları Uzmanı DSİ Eski YöneticisiY TEMA Vakfı Bilim Kurulu Üyesi Su Yönetiminin Sorunları

Detaylı

Küresel Çevre Yönetimi için Ulusal Kapasite Öz Değerlendirme Analizi

Küresel Çevre Yönetimi için Ulusal Kapasite Öz Değerlendirme Analizi Küresel Çevre Yönetimi için Ulusal Kapasite Öz Değerlendirme Analizi REPUBLIC OF SLOVENIJA MINISTRSTRY OF ENVIRONMENT AND SPATIAL PLANNING Milena Marega Bölgesel Çevre Merkezi, Slovenya Ülke Ofisi Sunum

Detaylı

T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü ÇIĞDAN KORUNMA S-1A. ÜÇ AYLIK RAPOR (17 Haziran Eylül 2014) Eylül 2014-Ankara.

T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü ÇIĞDAN KORUNMA S-1A. ÜÇ AYLIK RAPOR (17 Haziran Eylül 2014) Eylül 2014-Ankara. T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü ÇIĞDAN KORUNMA S-1A ÜÇ AYLIK RAPOR (17 Haziran 2014-17 Eylül 2014) Eylül 2014-Ankara agrin İÇİNDEKİLER 1. Giriş 2 2. Yönetici özeti 3 3. Dönem içerisinde

Detaylı

1. Grup Çalıştay Sonuç Raporu Çalışma grubu ana başlığı: Akarsu hidrolojisi Çalışma konuları:

1. Grup Çalıştay Sonuç Raporu Çalışma grubu ana başlığı: Akarsu hidrolojisi Çalışma konuları: HES ler ve Balık Geçitleri Çalıştayı Sonuçları 1. Grup Çalıştay Sonuç Raporu Çalışma grubu ana başlığı: Akarsu hidrolojisi Akarsularda debi ve değişimleri Akarsu yatakları Taşkınlar ve Erozyon Can suyu

Detaylı

2010-2013 İZMİR BÖLGE PLANI İLÇE LANSMAN SÜRECİ BAYINDIR SONUÇ RAPORU

2010-2013 İZMİR BÖLGE PLANI İLÇE LANSMAN SÜRECİ BAYINDIR SONUÇ RAPORU 1 2010-2013 İZMİR BÖLGE PLANI İLÇE LANSMAN SÜRECİ BAYINDIR SONUÇ RAPORU Tarih: 4 Ocak 2011 Yaklaşık Katılımcı Sayısı: 65 Katılımcı listesindeki Sayı: 62 Katılımcı Düzeyi ve Profili: 2 3 4 Dağıtılan Belgeler:

Detaylı

ÇORUH NEHRİ GENEL GELİŞME PLANI BOYKESİTİ

ÇORUH NEHRİ GENEL GELİŞME PLANI BOYKESİTİ TMMOB 2. Su Politikaları Kongresi 33 ÇORUH HAVZASI PROJELERİ Sezai SUCU Bölge Müdürü DSİ 26. Bölge Müdürlüğü, Artvin Talha DİNÇ İnşaat Mühendisi ÖZET Ülkemiz sınırları içerisinde Bayburt ilinde doğan ve

Detaylı

NEHİR TİPİ HİDROELEKTRİK SANTRAL PROJELERİNDE ÇED SÜRECİ

NEHİR TİPİ HİDROELEKTRİK SANTRAL PROJELERİNDE ÇED SÜRECİ NEHİR TİPİ HİDROELEKTRİK SANTRAL PROJELERİNDE ÇED SÜRECİ İhsan Kaş 1, Korhan Altındal 2 Özet Nehir Tipi Hidroelektrik Santraller bulunduğu bölgeye, büyüklüğüne, tipine göre farklılıklar gösterir. Bu farklılıklarda

Detaylı

Doğa, Çevre, Doğal Kaynak ve Biyolojik Çeşitlilik

Doğa, Çevre, Doğal Kaynak ve Biyolojik Çeşitlilik TEMEL KAVRAMLAR Doğa, çevre, Doğal Kaynak ve Biyolojik Çeşitlilik Kavramları Yabanıl Alan, Yabanıllık ve Yaban Hayatı Kavramları Doğa Koruma Kavramı ve Kapsamı Doğal Kaynak Yönetiminin Genel Kapsamı Doğa,

Detaylı

MARMARA BÖLGESİNDEKİ HAVZA KORUMA EYLEM PLANI

MARMARA BÖLGESİNDEKİ HAVZA KORUMA EYLEM PLANI MARMARA BÖLGESİNDEKİ HAVZA KORUMA EYLEM PLANI 1 İÇERİK 1. HAVZA KORUMA EYLEM PLANLARI 2. MARMARA VE SUSURLUK HAVZALARI 3. ULUSAL HAVZA YÖNETİM STRATEJİSİ 4. HAVZA YÖNETİM YAPILANMASI 5. NEHİR HAVZA YÖNETİM

Detaylı

Akarsu Ekosistemlerinde Ekolojik Etki Analizi (Hidroelektrik Santral Uygulamaları)

Akarsu Ekosistemlerinde Ekolojik Etki Analizi (Hidroelektrik Santral Uygulamaları) T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Hassas Alanlar Dairesi Başkanlığı Sulak Alanlar Şube Müdürlüğü Akarsu Ekosistemlerinde Ekolojik Etki Analizi (Hidroelektrik

Detaylı

ULUSAL HAVZA YÖNETİM STRATEJİSİ

ULUSAL HAVZA YÖNETİM STRATEJİSİ ULUSAL HAVZA YÖNETİM STRATEJİSİ Hanifi AVCI Genel Müdür www.cem.gov.tr 11-Ağustos-2014 ULUSAL HAVZA YÖNETİMİ STRATEJİ BELGESİ Ulusal Havza Yönetimi Strateji Belgesi 13.06.2014 tarihinde Yüksek Planlama

Detaylı

AB ve Türkiye Sivil Toplum Diyaloğu - IV Tüketicinin ve Sağlığın Korunması Hibe Programı

AB ve Türkiye Sivil Toplum Diyaloğu - IV Tüketicinin ve Sağlığın Korunması Hibe Programı AB ve Türkiye Diyaloğu - IV Tüketicinin ve Sağlığın Korunması Avrupa Birliği Bakanlığı, Katılım Öncesi AB Mali Yardımı kapsamında finanse edilen diyalog sürecini desteklemeye devam etmektedir. Diyaloğu-IV

Detaylı

Havza Rehabilitasyon Projeleri Planlaması, Uygulaması ve Çıkarımlar. Halil AGAH Kırsal Kalkınma Uzmanı Şanlıurfa, 2013

Havza Rehabilitasyon Projeleri Planlaması, Uygulaması ve Çıkarımlar. Halil AGAH Kırsal Kalkınma Uzmanı Şanlıurfa, 2013 Havza Rehabilitasyon Projeleri Planlaması, Uygulaması ve Çıkarımlar Halil AGAH Kırsal Kalkınma Uzmanı Şanlıurfa, 2013 Havza Rehabilitasyonu Planlaması İÇERİK Tanımlar (Havza, Yönetim ve Rehabilitasyon)

Detaylı

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARIMIZ VE ELEKTRİK ÜRETİMİ. Prof. Dr. Zafer DEMİR --

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARIMIZ VE ELEKTRİK ÜRETİMİ. Prof. Dr. Zafer DEMİR -- YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARIMIZ VE ELEKTRİK ÜRETİMİ Prof. Dr. Zafer DEMİR -- zaferdemir@anadolu.edu.tr Konu Başlıkları 2 Yenilenebilir Enerji Türkiye de Politikası Türkiye de Yenilenebilir Enerji Teşvikleri

Detaylı

TARIMSAL ORMANCILIK (AGROFORESTRY) Prof. Dr. İbrahim TURNA

TARIMSAL ORMANCILIK (AGROFORESTRY) Prof. Dr. İbrahim TURNA TARIMSAL ORMANCILIK (AGROFORESTRY) Prof. Dr. İbrahim TURNA Ülkemizde Tarımsal Ormancılık Çalışmaları Ülkemizde tarımsal ormancılık çalışmalarını anlayabilmek için ülkemiz topraklarının yetişme ortamı özellikleri

Detaylı

ORMAN MÜHENDİSLİĞİ, ORMAN ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ VE AĞAÇ İŞLERİ ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ BİLİRKİŞİLİK ALT UZMANLIK ALANLARI DÜZENLENMESİ USUL VE ESASLARI

ORMAN MÜHENDİSLİĞİ, ORMAN ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ VE AĞAÇ İŞLERİ ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ BİLİRKİŞİLİK ALT UZMANLIK ALANLARI DÜZENLENMESİ USUL VE ESASLARI Amaç ORMAN MÜHENDİSLİĞİ, ORMAN ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ VE AĞAÇ İŞLERİ ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ BİLİRKİŞİLİK ALT UZMANLIK ALANLARI DÜZENLENMESİ USUL VE ESASLARI (Oda Yönetim Kurulunun 02/10/2017 tarihli ve 149/1

Detaylı

Doğal Afetler ve Kent Planlama

Doğal Afetler ve Kent Planlama Doğal Afetler ve Kent Planlama Yer Bilimleri ilişkisi TMMOB Şehir Plancıları Odası GİRİŞ Tsunami Türkiye tektonik oluşumu, jeolojik yapısı, topografyası, meteorolojik özellikleri nedeniyle afet tehlike

Detaylı

Sera Gazlarının İzlenmesi ve Emisyon Ticareti. Politika ve Strateji Geliştirme. Ozon Tabakasının Korunması. İklim Değişikliği Uyum

Sera Gazlarının İzlenmesi ve Emisyon Ticareti. Politika ve Strateji Geliştirme. Ozon Tabakasının Korunması. İklim Değişikliği Uyum Politika ve Strateji Geliştirme Sera Gazlarının İzlenmesi ve Emisyon Ticareti Ozon Tabakasının Korunması İklim Değişikliği Uyum 1 Birleşmiş Milletler İklim değişikliği Çerçeve Sözleşmesi ve ilgili uluslararası

Detaylı

SU KİRLİLİĞİ HİDROLOJİK DÖNGÜ. Bir damla suyun atmosfer ve litosfer arasındaki hareketi HİDROLOJİK DÖNGÜ

SU KİRLİLİĞİ HİDROLOJİK DÖNGÜ. Bir damla suyun atmosfer ve litosfer arasındaki hareketi HİDROLOJİK DÖNGÜ SU KİRLİLİĞİ HİDROLOJİK DÖNGÜ Atmosfer de bulunan su buharı başlangıç kabul edilirse buharın yoğunlaşarak yağışa dönüşmesi ve yer yüzüne ulaşıp çeşitli aşamalardan geçtik ten sonra tekrar atmosfere buhar

Detaylı

Hedef 1: KAPASİTE GELİŞTİRME

Hedef 1: KAPASİTE GELİŞTİRME Proje, Küresel Çevre Fonu (GEF) mali desteğiyle, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü tarafından Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, Gıda Tarım ve Hayvancılık

Detaylı

SU YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ KURAKLIK YÖNETİMİ İHTİSAS HEYETİ 2.TOPLANTISI

SU YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ KURAKLIK YÖNETİMİ İHTİSAS HEYETİ 2.TOPLANTISI SU YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ KURAKLIK YÖNETİMİ İHTİSAS HEYETİ 2.TOPLANTISI TOPRAK MUHAFAZA VE HAVZA ISLAHI DAİRESİ BAŞKANLIĞI FAALİYETLERİ DR.HAVVA KAPTAN ORMAN GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TOPRAK MUHAFAZA VE HAVZA

Detaylı

3 Temmuz 2009 İngiltere Büyükelçiliği Konutu, Ankara Saat: 16:00. Çevre ve Orman Bakanlığı nın Saygıdeğer Müsteşar Yardımcısı,

3 Temmuz 2009 İngiltere Büyükelçiliği Konutu, Ankara Saat: 16:00. Çevre ve Orman Bakanlığı nın Saygıdeğer Müsteşar Yardımcısı, Türkiye nin İklim Değişikliği Ulusal Eylem Planı nın Geliştirilmesi Projesi nin Açılış Toplantısında Ulrika Richardson-Golinski a.i. Tarafından Yapılan Açılış Konuşması 3 Temmuz 2009 İngiltere Büyükelçiliği

Detaylı

Yeşilırmak Havzası Taşkın Yönetim Planının Hazırlanması Projesi

Yeşilırmak Havzası Taşkın Yönetim Planının Hazırlanması Projesi T. C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI Su Yönetimi Genel Müdürlüğü Yeşilırmak Havzası Taşkın Yönetim Planının Hazırlanması Projesi Taşkın ve Kuraklık Yönetimi Daire Başkanlığı 03 Aralık 2013 / Afyonkarahisar

Detaylı

Yerleşik Alanlar, Yapılı Kentsel Çevre Çevre Düzeni Planları Nazım İmar Planları 3- Planlama Aşaması Gelişmeye Açılacak Alanlar

Yerleşik Alanlar, Yapılı Kentsel Çevre Çevre Düzeni Planları Nazım İmar Planları 3- Planlama Aşaması Gelişmeye Açılacak Alanlar 3- Planlama Aşaması Gelişmeye Açılacak Alanlar Gelişme alanlarında yapılacak planlarda jeolojikjeoteknik veriler, alanın yerleşime açılma önceliği, açılacak ise hangi kullanım türü için uygun olduğu, yerleşme

Detaylı

TMMOB PEYZAJ MiMARLARI ODASI

TMMOB PEYZAJ MiMARLARI ODASI Sayı: 2014-361 Tarih: 03.03.2014 Konu: Bakanlık teşkilat ve kadro planlamasında Peyzaj Mimarlığı hk. Sn. Alaattin BÜYÜKKAYA T.C. Avrupa Birliği Bakan Yardımcısı Bakanlığınız kuruluş amacı; Türkiye nin

Detaylı

TKDK DESTEKLERİ AKSARAY YATIRIM DESTEK OFİSİ

TKDK DESTEKLERİ AKSARAY YATIRIM DESTEK OFİSİ AKSARAY YATIRIM DESTEK OFİSİ ARALIK 2014 101-1 Süt Üreten Tarımsal İşletmelere Yönelik Destekler Tarımsal işletmelerin sürdürülebilirliklerini ve birincil ürünlerin üretiminde genel performanslarını geliştirmek,

Detaylı

Proje alanı, süresi ve bütçesi

Proje alanı, süresi ve bütçesi 1 Proje Gelişim Süreci Projenin amacı Proje alanı, süresi ve bütçesi İşbirliği yapılan kurumlar Proje Bileşenleri Proje Faaliyetleri 2/21 Mart 2011 Mart 2011 Mart 2012 Mart 2012 Haziran 2012 Haziran 2013

Detaylı

Cumhuriyet Halk Partisi

Cumhuriyet Halk Partisi 1 Cumhuriyet Halk Partisi Antalya Milletvekili Bulut, HES Projelerine kurban edilen doğal yaşam alanlarını Meclis gündemine taşıdı. Tarih : 08.03.2012 Antalya Milletvekili Arif Bulut, Orman ve Su İşleri

Detaylı

ÇÖLLEŞME VE EROZYONLA MÜCADELE KOMİSYONU

ÇÖLLEŞME VE EROZYONLA MÜCADELE KOMİSYONU ÇÖLLEŞME VE EROZYONLA MÜCADELE KOMİSYONU KARAR 1. Çölleşme ve erozyonla etkin mücadele edilmeli, etkilenen alanların ıslahı ve sürdürülebilir yönetimi sağlanmalıdır. a) Çölleşme ve erozyon kontrolü çalışmaları

Detaylı

TÜRKİYE PEYZAJI (FAKÜLTE)

TÜRKİYE PEYZAJI (FAKÜLTE) TÜRKİYE PEYZAJI (FAKÜLTE) YRD.DOÇ.DR.IŞIL KAYMAZ, 2017, ANKARA ANKARA ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ BU SUNUMU KAYNAK GÖSTERMEDEN KULLANMAYINIZ YA DA ÇOĞALTMAYINIZ! Peyzaj kavramı insanlar tarafından algılandığı

Detaylı

Dünyadaki toplam su potansiyeli. Dünyadaki toplam su miktarı : 1,4 milyar km 3 3/31

Dünyadaki toplam su potansiyeli. Dünyadaki toplam su miktarı : 1,4 milyar km 3 3/31 İçerik Dünyadaki su potansiyeline bakış Türkiye deki su potansiyeline bakış Su Yönetimi Genel Müdürlüğü Görevleri Mevzuat Çalışmaları Yapılan Faaliyetler Su Tasarrufu Eylem Planı Su Ayakizi Çalışmaları

Detaylı

2010-2013 İZMİR BÖLGE PLANI İLÇE LANSMAN SÜRECİ ÖDEMİŞ SONUÇ RAPORU

2010-2013 İZMİR BÖLGE PLANI İLÇE LANSMAN SÜRECİ ÖDEMİŞ SONUÇ RAPORU 1 2010-2013 İZMİR BÖLGE PLANI İLÇE LANSMAN SÜRECİ ÖDEMİŞ SONUÇ RAPORU Tarih: 3 Ocak 2011 Yaklaşık Katılımcı Sayısı: 75 Katılımcı listesindeki Sayı: 66 Katılımcı Düzeyi ve Profili: 2 3 4 Dağıtılan Belgeler:

Detaylı

Uluslararası Diplomatlar Birliği Universal Partners

Uluslararası Diplomatlar Birliği Universal Partners SONUÇ BİLDİRGESİ KKTC de TARIMSAL SU KULLANIMI NASIL OLMALI Çalıştayı 03 Mayıs 2018 tarihinde KKTC-Lefkoşa da gerçekleştirilmiştir.çalıştayın acılış konuşmaları, KKTC Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanı Erkut

Detaylı

Dr. Rüstem KELEŞ SASKİ Genel Müdürü ADASU Enerji AŞ. YK Başkanı

Dr. Rüstem KELEŞ SASKİ Genel Müdürü ADASU Enerji AŞ. YK Başkanı Dr. Rüstem KELEŞ SASKİ Genel Müdürü ADASU Enerji AŞ. YK Başkanı Konunun önemi Belediyelerin enerji kaynakları; Hidrolik Bio kütle Bu kaynaklardan belediyeler nasıl yararlanabilir, Yenilenebilir enerji

Detaylı

Hava Durumu İKLİM İklim Değişiyor Peki Siz Bunun Farkında mısınız? Sera Etkisi Ve İklim Değişikliği En önemli sera gazları Karbon dioksit (CO2) Metan (CH4) Diazot monoksit(n2o) İklim Değişikliğine Sebep

Detaylı

TR 2008 IB EN 04 MADEN ATIKLARININ YÖNETİMİ PROJESİ

TR 2008 IB EN 04 MADEN ATIKLARININ YÖNETİMİ PROJESİ TR 2008 IB EN 04 MADEN ATIKLARININ YÖNETİMİ PROJESİ Ülkü Füsun ERTÜRK Maden atıkları ve Tehlikesiz Atıkların Yönetimi Şube Müdürlüğü Kimya Müh. Antalya, 24-26.04.2012 Maden Atıklarının Yönetimi Projesi

Detaylı

TÜRKİYE NİN RÜZGAR ENERJİSİ POLİTİKASI ZEYNEP GÜNAYDIN ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKANLIĞI ENERJİ İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

TÜRKİYE NİN RÜZGAR ENERJİSİ POLİTİKASI ZEYNEP GÜNAYDIN ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKANLIĞI ENERJİ İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TÜRKİYE NİN RÜZGAR ENERJİSİ POLİTİKASI ZEYNEP GÜNAYDIN ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKANLIĞI ENERJİ İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ GİRİŞ POTANSİYEL MEVZUAT VE DESTEK MEKANİZMALARI MEVCUT DURUM SONUÇ Türkiye Enerji

Detaylı

Şekil 1: Malatya güneş enerjisi santrali sahası (yeşil) ve enerji nakil hattı nın (mavi) uydu görüntüsü

Şekil 1: Malatya güneş enerjisi santrali sahası (yeşil) ve enerji nakil hattı nın (mavi) uydu görüntüsü 1 Proje Tanımı Akfen Yenilenebilir (Şirket) Türkiye de Konya, Amasya, Tokat, Van ve Malatya illerinde bir fotovoltaik güneş enerjisi portföyü geliştirmektedir. Bu portföyün bütünü Akfen Güneş Enerjisi

Detaylı

Akarsu Ekosistemlerinde Ekolojik Etki Analizi (Hidroelektrik Santral Uygulamaları)

Akarsu Ekosistemlerinde Ekolojik Etki Analizi (Hidroelektrik Santral Uygulamaları) T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Hassas Alanlar Dairesi Başkanlığı Akarsu Ekosistemlerinde Ekolojik Etki Analizi (Hidroelektrik Santral Uygulamaları) Ramazan

Detaylı

KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI YATIRIM VE İŞLETMELER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI YATIRIM VE İŞLETMELER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI YATIRIM VE İŞLETMELER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ MANİSA TURGUTLU URGANLI TERMAL TURİZM MERKEZİ 1/25000 ÖLÇEKLİ ÇEVRE DÜZENİ PLANI PLAN NOTU İLAVESİ AÇIKLAMA RAPORU 2017-ANKARA 1 ALAN TANIMI

Detaylı

Ağaçlandırma Tekniği (2+1) Bahar yarıyılı Prof. Dr. Ali Ömer ÜÇLER

Ağaçlandırma Tekniği (2+1) Bahar yarıyılı Prof. Dr. Ali Ömer ÜÇLER Ağaçlandırma Tekniği (2+1) 2015-2016 Bahar yarıyılı Prof. Dr. Ali Ömer ÜÇLER 1 Ülkenin %27.3'si ormanlarla kaplıdır. Bu da 21.403.805 hektar ormana karşılık gelmektedir. Prof. Dr. Ali Ömer ÜÇLER 2 Ağaçlandırma

Detaylı

Fonksiyon ve Amaçlar 3. Hafta

Fonksiyon ve Amaçlar 3. Hafta Fonksiyon ve Amaçlar 3. Hafta Emin Zeki BAŞKENT KTÜ Orman Fakültesi Konu Başlıkları Orman fonksiyonları İşletme amaçları Koruma hedefleri Orman formları ve işletme şekilleri Orman formu-fonksiyon ilişkileri

Detaylı

HİDROELTRİK SANTARALLERİ

HİDROELTRİK SANTARALLERİ HİDROELTRİK SANTARALLERİ Bir miktar yükseklik kazandırılmış akışkanın(suyun) potansiyel enerjisine hidrolik enerji denir. Bu enerjiyi önce çeşitli düzeneklerle mekanik enerjiye, ordanda elektrik enerjisine

Detaylı

9.2.12. Beşiktaş Residence Tower 11.11.2008 / 28.10.14185. Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi

9.2.12. Beşiktaş Residence Tower 11.11.2008 / 28.10.14185. Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi 9.2.12. Beşiktaş Residence Tower 11.11.2008 / 28.10.14185 Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi Mesleki Denetimde Çevresel Etki Değerlendirmesi Çekince Raporu Projenin adı: Residence Tower Müellifi:

Detaylı

İKLİM MÜCADELELERİ. bu küresel sorunlarla yüzleşmede kilit bir rol oynayacak, eğitme, tecrübeye ve uzmanlığa sahiptir.

İKLİM MÜCADELELERİ. bu küresel sorunlarla yüzleşmede kilit bir rol oynayacak, eğitme, tecrübeye ve uzmanlığa sahiptir. İKLİM MÜCADELELERİ 20. yüzyılın ikinci yarısından başlayarak, iklimdeki değişimler daha belirgin hale gelmiştir. Günümüzde, hava sıcaklığındaki ve yağış miktarındaki değişimler, deniz seviyesinin yükselmesi,

Detaylı

AVRUPA BİRLİĞİ ÇEVRE FASLI MÜZAKERE SÜRECİ

AVRUPA BİRLİĞİ ÇEVRE FASLI MÜZAKERE SÜRECİ AVRUPA BİRLİĞİ ÇEVRE FASLI MÜZAKERE SÜRECİ 1. Genel Süreç Çevre Faslı Müzakere Sürecine ilişkin; Çevre Faslı Tanıtıcı Tarama Toplantısı 03-11 Nisan 2006, Çevre Faslı Ayrıntılı Tarama Toplantısı 29 Mayıs

Detaylı

DOĞU KARADENĠZ BÖLGESĠNDE HEYELAN

DOĞU KARADENĠZ BÖLGESĠNDE HEYELAN DOĞU KARADENĠZ BÖLGESĠNDE HEYELAN Heyelan ya da toprak kayması, zemini kaya veya yapay dolgu malzemesinden oluşan bir yamacın yerçekimi, eğim, su ve benzeri diğer kuvvetlerin etkisiyle aşağı ve dışa doğru

Detaylı

Tablo : Türkiye Su Kaynakları potansiyeli. Ortalama (aritmetik) Yıllık yağış 642,6 mm Ortalama yıllık yağış miktarı 501,0 km3

Tablo : Türkiye Su Kaynakları potansiyeli. Ortalama (aritmetik) Yıllık yağış 642,6 mm Ortalama yıllık yağış miktarı 501,0 km3 Dünyadaki toplam su miktarı 1,4 milyar km3 tür. Bu suyun % 97'si denizlerde ve okyanuslardaki tuzlu sulardan oluşmaktadır. Geriye kalan yalnızca % 2'si tatlı su kaynağı olup çeşitli amaçlar için kullanılabilir

Detaylı

1 Proje tanımı. Şekil 1: Uydu görüntüsü; Omicron Erciş (yeşil), Omicron Engil 208 (sarı) and PSI Engil 207 (pembe). Prepared by Arup Page 1

1 Proje tanımı. Şekil 1: Uydu görüntüsü; Omicron Erciş (yeşil), Omicron Engil 208 (sarı) and PSI Engil 207 (pembe). Prepared by Arup Page 1 1 Proje tanımı Akfen Yenilenebilir (Şirket) Türkiye de Konya, Amasya, Tokat, Van ve Malatya illerinde bir fotovoltaik güneş enerjisi portföyü geliştirmektedir. Bu portföyün bütünü Akfen Güneş Enerjisi

Detaylı

TELKO ENERJİ ÜRETİM TURİZM SAN. ve TİC. A.Ş. EDİNCİK BİYOGAZ PROJESİ PROJE BİLGİ NOTU

TELKO ENERJİ ÜRETİM TURİZM SAN. ve TİC. A.Ş. EDİNCİK BİYOGAZ PROJESİ PROJE BİLGİ NOTU TELKO ENERJİ ÜRETİM TURİZM SAN. ve TİC. A.Ş. EDİNCİK BİYOGAZ PROJESİ PROJE BİLGİ NOTU Ülkemizde, gıda ve elektrik enerjisine olan ihtiyaç, sanayileşme, ekonomik gelişme ve nüfus artışı gibi nedenlerden

Detaylı