MEKATRONİĞİN TEMELLERİ

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "MEKATRONİĞİN TEMELLERİ"

Transkript

1 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ Teknik Bilimler Meslek Yüksek Okulu Elektronik Teknolojisi Programı Öğr. Gör. Hüseyin Ulvi Aydoğmuş 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 1

2 Mekatronik Nedir? Mekatronik, makine, elektronik, yazılım ve kontrol mühendisliğine dayanan, çok kontrollü bir mühendislik dalıdır. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 2

3 Mekatronik Nedir? Mekanik ve elektronik bileşenlerden oluşan,verileri algılayıcılar yardımıyla çevre ortamdan algılayan, Toplamış olduğu bu verileri kontrol donanımları(mikroişlemciler v.s.) ve hafızasındaki yazılımlar marifetiyle yorumlayan ve gerekli kararları alabilen, Tahrik elemanları (aktüatörler) ile de gerekli tepkileri veren tüm makineler, cihazlar ve sistemler birer mekatroniksistemlerdir. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 3

4 Mekatronik Nedir? Algılayabilen, ölçebilen, karar verebilen ve bu kararyönünde hareket edebilen otomatik makineler; Savunma sanayiinde, Güvenlik sistemlerinde, Makine sanayinde, Endüstriyel otomasyon sistemlerinde, Tıpta, tarım, bankacılık, madencilik gibi birçok alanda kullanılmakta ve her geçen gün kullanım alanı artmaktadır. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 4

5 Mekatroniğin Temel Bileşenleri Mekanik Sistemler: Güç ileten, değiştiren veya biriktiren ve bu şekilde faydalı bir iş yapabilme klabiliyetine sahip olan yapıtlardır. Mekanik sistemler, enerji üreten sistemlerden (Örneğin-motor) almış olduğu hareketi işin yapıldığı kısma iletirler. Bu esnada hareketin yönünü, şeklini ve özelliklerini değiştirebilirler. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 5

6 Mil, yatak, kaplin, yay vb. destekleme elemanları 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 6

7 Elektrik-Elektronik Sistemler-1: Mekatronik sistemlerde, sistemin çalışabilmesi için güç kaynağına ihtiyaç duyulur. Sistemin çalışmaya başlatılması, durdurulması, tekrar çalıştırılması gibi kontrol fonksiyonlarının düzenli olarak yerine getirilmesi gereklidir. Bu amaçla, elektrik-elektronik sistemler kullanılır. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 7

8 Elektrik-Elektronik Sistemler-2: Elektriksel sistemler; yük,akım ve voltajdan oluşan üç temel büyüklüğün davranışı ile ilgilidir. Elektrik-Elektronik sistemler, güç sistemleri ve iletişim sistemleri olarak ikiye ayrılır. Güç sistemleri, sistemin fonksiyonunu yerine getirebilmesi için kullanılan herbir ünitenin harcadığı enerjiyi sağlar. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 8

9 Elektrik-Elektronik Sistemler-3: 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 9

10 Elektrik-Elektronik Sistemler-4: Jeneratörler, mekanik enerjiyi elektrik enerjisine dönüştürdüğü gibi, tersi bir işlemle elektrik motorları da elektrik enerjisini mekanik enerjiye dönüştürürler. Sisteme sağlanması gereken güç, sistem tarafından yapılan iş ve kayıp enerjinin toplamına eşittir. Bu enerji, güç kaynağı tarafından sağlanmalı ve elektrik enerjisi olarak sisteme iletilmelidir. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 10

11 Bilgi Sistemleri-1: Çoğu mekatronik sistem, günümüzde ulaştığı aşama sonucu zeki sistemler şeklinde isimlendirilebilir. Temel özellik, alına bilginin değerlendirilmesi ve sistemin yapması gereken görev hakkında karar verebilmesidir. Örneğin; mobil robotun karşılaştığı bir engel karşısındaki davranışı. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 11

12 Bilgi Sistemleri-2: Mekatronik sistemlerin değişik durumlar karşısında, çok karmaşık işlemleri anında çözümleyerek karar alabilmesi için Yapay Zeka yöntemleri kullanan bilgi sistemleri geliştirilmiştir. Bu yöntemlerde genelde insan beyninin çalışmasından esinlenilmektedir. Yapay sinir ağları, makine öğrenmesi, bulanık mantık vb. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 12

13 Bilgisayar Sistemler-1: Mekatronik sistem kontrolünde, yüksek hızlarda karar verebilme ve hassa hesaplar yapabilme kabiliyeti bakımından bilgisayarlar yaygın olarak kullanırlar. Sistem çıkışında oluşan değişikliklerin anında algılanarak, bunu sistemde istenen değerler ile karşışaltırıp değerlendirmek ve sistem girişine bilgiyi göndererek en uygun çıkışın elde edilmesi amaçlanmaktadır. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 13

14 Bilgisayar Sistemler-2: 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 14

15 Sistem, Modelleme ve Simülasyon Modelleme: Modelleme bir sistemi incelemek üzere o sistemin basit bir örneği yapılması anlamına gelir. Bu örnek gerçek sistemin yardımcısı ve basitleştirilmiş bir şeklidir. Fakat modelden de gerçek sistemden alınacak sonuçlara izin verecek kadar detaylı olması beklenir. Modelleme yapılırken matematiksel metotlar kullanılır. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 15

16 Sistem, Modelleme ve Simülasyon 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 16

17 Simülasyon: Benzetim (Simülasyon) ise bir sisteme ait neden sonuç ilişkilerinin bilgisayar ortamına aktarılarak sistemin davranışlarının bilgisayarda izlenmesini sağlayan bir modelleme tekniğidir. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 17

18 Örneğin bir uçuş simülatörü, uçuşun kurallarının bir bilgisayar üzerinde öğretilmesi için kullanılan bir simülasyon modelidir. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 18

19 Matlab-Simulink LabView Matrixx VisSim 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 19

20 Sistem: Birbiriyle ilişkili parçaların oluşturduğu bir bütündür. Elemanların ve bunların özelliklerinin arasındaki ilişkileri içeren bir elemanlar topluluğudur. Belli bir amacın sağlanması için bir araya getirilmiş parçalar (elemanlar) dizisidir. Bir amacın gerçekleşmesindeki araçlardır. Bu nedenle, sistemin belirli amaçlan olmalı ve bunlar belli işlem ve yöntemler yardımıyla elde edilmelidir. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 20

21 Belirli bir amaç doğrultusunda girdilere cevap olarak çıktı üreten, aralarında karşılıklı etkileşim olan elemanlar topluluğuna sistem denir. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 21

22 Sistem Elemanları: Sistem elemanları: Sistem içersinde aralarında etkileşim olan birimlerdir (alt sistemler). Alt sistemler girdileri çıktılara dönüştürmek için sistem sınırları içinde birbirleriyle etkileşimli olarak çalışırlar. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 22

23 Sistemin çevresi: Sistem faaliyetlerinin oluşturduğu alanın dışında olan ve sistem tarafından kontrol edilemeyen alandır. Sistem Sınırı: Bir sistemi diğer bir sistemden ya da çevresinden ayıran alandır. Sistemin sınırları içinde kalan elemanlar sistemin dışına göre daha kolay değiştirilebilir ve kontrol edilebilirler. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 23

24 Sistemin Girdileri: Çevreden sisteme verilen enerjilerdir. Bir sistem tarafından talep edilen ve sistem tarafından yönlendirilen kaynaklar (veri, hizmet, malzeme, enerji vb.) sistemin girdilerini oluştururlar. Sistemin Çıktıları: Sistemden dışarıya verilen enerjilerdir. Sistem faaliyetleri sonucunda üretilen ürünler (bilgi, rapor, dokümanlar, malzeme vb.) sistemin çıktılarını oluştururlar. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 24

25 Sistem Geribeslemesi: Geribeslemenin amacı kontrolü sağlamaktır. Kontrolün amacı ise, önceden belirlenmiş standartlara göre çıktıların karşılaştırmasını yapmaktır. Geribesleme, sistemdeki karar sürecinin sistem durumunu düzeltici gerekli eylemleri yaratmasını sağlayan bilgi veya girdi akışıdır. Bu nedenle, sistemde devamlı akış halinde olan bir döngüyü oluşturur. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 25

26 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 26

27 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 27

28 Ölçme Sistemleri Ölçme sistemleri çoğu mekatronik sistemin başlıca kısmını meydana getirir. Ölçme sistemleri genelde 3 temel elemandan oluşur: Sensör Sinyal işleyici Kaydedici 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 28

29 Ölçme Sistemleri Sensörler: Fiziksel bir giriş büyüklüğünü genellikle bir voltaj olan çıktıya dönüştürem biz sezgi elemanıdır. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 29

30 Ölçme Sistemleri Sinyal işleyici: Sensörden aldığı değeri göstergede okunabilecek yada kontrol sisteminin kullanabileceği şekle dönüştürerek kaydeder. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 30

31 Ölçme Sistemleri Gösterge (Kaydedici): Sinyal işleyicinin çıktısının görüntülendiği veya kaydedildiği kısımdır. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 31

32 Ölçme Sistemleri Ölçme bir büyüklüğün birim olarak kullanılan değerlere kıyaslanmasıdır. Çeşitli fiziksel büyüklüklerin sistematik olarak değerlendirilmesi birim sistemiyle sağlanmaktadır. Mühendislik çalışmalarında kullanılan fiziksel ve teknik tüm boyutların ölçülendirilmesinde aynı birimlerin kullanılma çabası Uluslarararası Birim Sistemini (SI) ortaya çıkarmıştır. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 32

33 Ölçme Sistemleri 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 33

34 Ölçme Sistemleri SI birim sistemi; Temel birimler Türetilmiş birimlerden oluşmaktadır. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 34

35 Ölçme Sistemleri-Temel Birimler 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 35

36 Ölçme Sistemleri-Türetilmiş Birimler 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 36

37 Ölçme Sistemleri-Uzunluk Ölçme 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 37

38 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 38

39 Kumpas: 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 39

40 Kumpas: 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 40

41 Mikrometre: 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 41

42 Mikrometre: 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 42

43 Ölçme Sistemleri-Ağırlık Ölçme Ağırlık, bir cisim üzerindeki yerçekimi kuvvetinin ölçüsüdür. Kuvvetin birimi Newton (N) dir. Kütle, bir cisimdeki madde miktarıdır. Birimi Kilogram (kg) dır. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 43

44 Ölçme Sistemleri-Alan Ölçme 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 44

45 Ölçme Sistemleri-Hacim Ölçme 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 45

46 Ölçme Sistemleri-Konum ve Hız Ölçme Robot, CNC tezgahı vb. mekatronik sistemlerde en çok karşılaşılan konum ve hız ölçümüdür. Sistemin davranışını kontrol edebilmek için onun farklı kısımlarının hangi konumda ve hızda olduğunu bilmemiz gereklidir. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 46

47 Yakınlık sensörleri ve sınır anahtarları mekatronik sistemin elemanlarının istenilen sınıra ulaşıp ulaşmadığını ölçer. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 47

48 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 48

49 Doğrusal yada dairesel konumu analog ölçen diğer bir çözüm potansiyometredir. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 49

50 Dijital kodlayıcı-enkoder: 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 50

51 Hız ölçümü: Belli zaman aralıklarında ardışık konum ölçümleri alınarak ve konumdaki değişim zamanda bölünere elde edilebilir. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 51

52 Ölçme Sistemleri-Titreşim ve İvme Ölçümü Mekatronik sistemlerde titreşimi ölçmek için genelde ivme ölçerler kullanılır. İvme ölçerler, titreşimi ölçülmek istenen yapının uygun bir yerine mekanik olarak tutturulur. İvme ölçer, eksen yönünde titreşimleri alır, eksene dik diğer yönde titreşimlerden etkilenmez. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 52

53 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 53

54 Ölçme Sistemler-Sıcaklık Ölçümü Sıcaklık, mekatronik sistemlerde kontrol edilmesi gereken önemli parametrelerden biridir. Özellikle kimyasal prosesler, ısıtma tesisleri, taşıtlar gibi birçok sistemde kullanılır. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 54

55 Termokupl: Termokupl veya ısıl çift, bir tür sıcaklık sensörüdür. Farklı iki iletken malzemeden oluşur. Bu malzemelerin iki ucu birleştirilir (sıcak nokta) ve ısıtılırsa, diğer uçlarda (soğuk nokta) gerilim elde edilir. Bu gerilimin değeri kullanılan malzemenin cinsine ve birleşim noktasının ısınma miktarına bağlıdır. Sıcak nokta ile soğuk nokta sıcaklık dağılımı nasıl olursa olsun üretilen gerilim sıcak ile soğuk nokta arasındaki sıcaklık farkıyla orantılıdır. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 55

56 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 56

57 Kuvvet, Gerilme ve Şekil Değiştirme Ölçümü Gerilme ve şekil değiştirme: Dış yükler etkisindeki zorlamalar karşısında makine elemanlarının maruz kalacağı şekil değştirmelerin ölçülmesi gerekir. Bu dış kuvvetleirn ölçülmesinde «strain gage» kullanılır. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 57

58 Strain-Gage, üzerine bağlandığı metalin genleşmesi sonucu oluşan uzama miktarını ölçmek için kullanılır. Bu ölçüm işlemi yapılırken Strain-Gage malzemesinin direnç değişimi hesaplanarak malzemenin uzama katsayısı ortaya çıkartılır. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 58

59 Gerilmeye bağlı olarak strain gage üzerinde bir kaç mili voltluk değişim gözlenir. İyi bir ölçüm için strain-gage sensörü genleşen malzemeye çok iyi bir şekilde sabitlenmelidir. Bu yüzden folyo kağıdı kadar çok ince bir yapıda imal edilir. İnceliği yaklaşık olarak 1/1000 inch yani 25,4 mikron seviyelerindedir. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 59

60 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 60

61 Kapasitif gerilme ölçüm sensörleri: Kondasatörler yapıları gereği elektrik yükü depolayabilir. Kondansatörlerin yük depolayabilme kapasiteleri ise kondansatör plakalarının boyutlarına, bu plakalar arasındaki mesafenin uzaklığına ve iki plaka arasındaki yalıtkan malzemenin özelliğine bağlıdır. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 61

62 Sonuç olarak kondansatör plakaları birbirinden uzaklaştırılırsa ya da esnetilirse veya iki plaka arasındaki dielektrik malzeme hareket ettirilirse, kondansatörün kapasitesi değişir. Kondansatörün kapasitesi ile beraber alternatif akıma gösterdiği direnç de değişir. İşte bu prensipten hareketle kapasitif basınç sensörleri üretilmiştir. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 62

63 Kuvvet ölçümü: Kuvvet ölçümü için genellikle loadcell hücreleri kullanılır. Loadcell, yüzeyine birkaç tane strain gage yapıştrılmış esnek elemanlardan oluşmaktadır. Yük hücresi çıkışında yük ile oranlılı bir voltaj üretilir. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 63

64 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 64

65 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 65

66 Sensörler Sensor Fiziksel sinyalleri elektrik sinyallerine çevirir. Transducer Bir enerji formunu diğer bir enerji formuna dönüştürür. Örnek: Mikrofon sesi algılayan bir sensördür. Öte yandan, ses dalgalarını, içindeki bobin aracılığıyla elektrik akımına dönüştürdü ğü için bir transdüserdir. Bu yüzden bu iki kelimeyi eş anlamlı kabul edilebilir. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 66

67 Isı Sensörleri Termistörler ; PTC (Pozitif Isı Katsayılı Termistör) ve NTC (Negatif Isı Katsayılı Termistör) olmak üzere ikiye ayrılır. Sıcaklığın artmasıyla direnci artan termistörlere PTC denir Sıcaklığın artmasıyla direnci azalan termistörlere NTC denir 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 67

68 Sıcaklığın artmasıyla direnci artan termistörlere PTC denir 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 68

69 PTC (Pozitif Isı Katsayılı Termistör): PTC ler - 60 ºC ile +150 ºC arasındaki sıcaklıklar da kararlı bir şekilde çalışır. 0.1 ºC ye kadar duyarlılıkta olanları vardır. Daha çok elektrik motorlarını fazla ısınmaya karşı korumak için tasarlanan devrelerde kullanılır. Ayrıca ısı seviyesini belirli bir değer aralığında tutulması gereken tüm işlemlerde kullanılabilir. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 69

70 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 70

71 NTC (Negatif Isı Katsayılı Termistör) : Sıcaklığın artmasıyla direnci azalan termistörlere NTC denir 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 71

72 NTC ler C ile +50 C arasındaki sıcaklıklar da kararlı bir şekilde çalışırlar. 0.1 Cº ye kadar duyarlılıkta olanları vardır. Daha çok elektronik termometrelerde, arabaların radyatörlerin de, amplifikatörlerin çıkış güç katlarında, ısı denetimli havyalarda kullanılırlar. PTC lere göre kullanım alanları daha fazladır 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 72

73 NTC veya PTC yi avometre uçlarına bağladığınızda avometrede gördüğümüz değer oda sıcaklığındaki direnç değerleridir. Daha sonra mum veya benzeri bir araç ile ısıttığınızda direnci azalıyor ise bu malzeme NTC artıyor ise PTC dir. Aksi durumlarda kullanılan NTC veya PTC arızalıdır. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 73

74 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 74

75 Manyetik Sensörler Ortamdaki manyetik değişiklikleri algılayan ve buna bağlı olarak çıkışında gerilim üreten elemanlara manyetik transdüser denir. Manyetik sensörlere Alan Etkili Transdüser adı da verilir. Manyetik sensörler, endüktif ve yarı iletken olmak üzere iki çeşit elemandan yapılmaktadır. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 75

76 Bobinli (endüktif) manteyik sensörler: Bobin endüktif bir elemandır ve manyetik alan değişimi içinde bulunursa uçlarında gerilim üretir. Bobin uçlarındaki gerilimin sürekli olması için sürekli değişen bir manyetik alan içinde bulunması yani mıknatısın ya da bobinin sürekli hareket etmesi gerekir. Hareketin sürekli olmadığı durumlarda bobin pasif olarak kullanılır. Bir bobinin içindeki nüvenin konumuna göre bobinin endüktans değeri değişmektedir. Bu sayede uygulanan gerilime göre bobin uçlarına düşen voltaj değişir. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 76

77 Manyetik temassız kontakt (reed sensör) 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 77

78 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 78

79 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 79

80 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 80

81 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 81

82 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 82

83 Manyetik sensörler Bağlantı kablosu Algı bobini Yüksek frekanslı manyetik alan LED 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 83

84 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 84

85 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 85

86 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 86

87 Kapasitif sensörler: Elektrostatik yüzey Aktif yüzey Aktif elektrod Toprak elektrodu LED Ayar vidası Bağlantı kablosu 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 87

88 Target 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 88

89 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 89

90 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 90

91 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 91

92 Elektronik Devreli Manyetik Sensörler (Yaklaşım Sensörleri): Bir iletkenin içinden akım geçerse o iletkenin etrafında manyetik bir alan oluşur. Bu manyetik alanın içine metal bir cisim girerse bu bobinin indüktans değeri değişir. Bu indüktans değişimi sensörün içinde bulunan devrenin denge noktasını değiştirir. Sensörün içinde bulunan ölçüm yapan devre sayesinde metalin ne kadar yakın ya da uzak olduğunu tespit edebiliriz. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 92

93 Alan (Hall) Etkili Transdüserler : Hall sensörü hall etkisine dayanır. Bir yarı iletkenden elektronlar akarken akım yönüne dik bir manyetik alan uygulanınca elektronlar belli bir bölgede yoğunlaşır. Bu da yarı iletkenin diğer uçlarında gerilim oluşmasına neden olur. Bu duruma hall etkisi denir. Bu gerilimin değeri manyetik alana, levhanın yakınlığı ile değişir. Bu prensibe göre alan etkili transdüserler yapılır. Alan etkili transdüserler hassas mesafe, pozisyon ve dönüş algılayıcıları olarak kullanır. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 93

94 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 94

95 Optik Sensörler Işık etkisi ile çalışan elektronik devre elemanlarına genel olarak optik elemanlar denir. Foto direnç: Kalsiyum sülfat ve kadmiyum selenid gibi bazı maddeler üzerlerine düşen ışık ile ters orantılı olarak direnç değişimi gösterir. Bu maddelerden yararlanılarak foto direnç adıverilen devre elemanları yapılmıştır. Üzerine ışık düştüğünde direnci azalan, karanlıkta ise yüksek direnç gösteren devre elemanına foto direnç denir. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 95

96 Foto diyot: Foto diyotlar ışık etkisi ile ters yönde iletken olan diyotlardır. Ters polarma altında kullanılır. Doğru polarmada normal diyotlar gibi çalışır, ters polarmada ise N ve P maddelerinin birleşim yüzeyine ışık düşene kadar yalıtkandır. Birleşim yüzeyine ışık düştüğünde ise birleşim yüzeyindeki elektron ve oyuklar açığa çıkar ve bu şekilde foto diyot üzerinden akım geçer. Bu akımın boyutu yaklaşık 20 mikroamper civarındadır. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 96

97 Led: LED ismi, ingilizce Light Emitting Diode (ışık yayan diyot) kelimelerinin başharflerinden oluşmaktadır. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 97

98 Optokuplör: Işık yayan eleman ile ışık algılayan elemanın aynı gövde içinde birleştirilmesiyle elde edilen elemanlara optokuplör denir. Bu elemanlarda ışık yayan eleman olarak "LED", "Enfraruj LED" kullanılırken ışık algılayıcı olarak "foto diyot", "foto transistör" vb. gibi elemanlar kullanılır. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 98

99 Aşağıdaki devrede digital çıkış ile 12 volt kontrolü yapılamaktadır. Optokuplör girişinde led bölümünde voltaj yok iken, çıkışında transistörün kollektörü üzerinde 10K direnç ile sınırlanmış voltaj vardır optokuplör girişine voltaj uygulandığında transistör iletime geçer ve direncin kollektör ucuna bağlı olan ucunu şaseye bağlar, çıkış aktif olur 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 99

100 Aktüatörler Bir cismi hareket ettiren veya kontrol eden mekanik cihazlara denir. Mekatronik sistemlerde aktüatörler, sistemin sınıflanmış görevlerinden en son aşamayı yerine getirirler. Sensörler tarafından algılanıp, mikroişlemciye gönderilen bilgiler değerlendirilerek bir karara varılır. Bu kararların uygulanması ise aktüatörlerin görevidir. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 100

101 Elektrik motorları ve elektrikli sürücüler Hidrolik sürücüler Pnömatik sürücüler İçten yanmalı ve hibrit motorlar

102 Elektrikli aktuatörler Elektriksel enerji mekanik enerjiye dönüştürülür. DC motorlar (Doğru akım motorları) AC motorlar (Alternatif akım motorları) Doğrusal motorlar Step (adım) motor

103 DC motorlar Dönel aktuatörlerdir. Güç aralığı 1 W -100 kw dır. Güç kaynağı olarak güneş, rüzgar.. gibi enerji kaynaklarını elektrik enerjisine dönüştüren Grid, jeneratör veya pil kullanılabilir. Doğru olarak kontrol edilmesi kolaydır.

104 Bir iletkene doğru akım uygulandığı zaman iletken, sabit manyetik alan meydana getirir. Bu manyetik alan N ve S kutuplarını meydana getirir ve kutuplar arasında kuvvetli bir manyetik akı oluşur. Rotorda meydana gelen sabit manyetik alanın itme ve çekmesiyle dönme oluşur. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 104

105 Basit çalışma prensibi Elekrik akımı magnetik alan içindeki sarımlardan geçtiği zaman, sağ el kuralına göre baş parmak akım yönünde işaret parmağı magnetik alan yönünde tutulursa avuç içi yönünde magnetik kuvvet oluşur (F=I*L*B). Sonuçta magnetik kuvvet ile oluşturulan tork DC motor çıkışında dönme hareketinin elde edilmesini sağlar. video

106 Armatüre (rotor) voltaj uygulanır. Üretilen akım komutatör ile armatür sargılarına aktarılır. Armatür, kutuplu stator tarafından üretilen magnetik alan içinde döner. Statorün magnetik alan üretmesi için DC akımla tahrik edilen kutupları vardır. Armatür voltajı ve magnetik alan gücüyle hız kontrol edilir. Hız voltaj ile orantılıdır. Tork akım ile orantılıdır. Güç=hız * Tork

107 Tork:Bir kuvvetin, nesnenin ekseninde, dayanak noktasında ya da çevresinde dönme eğilimidir. EMK: Devreden elektrik akımı çekilmediği durumlarda devrenin iki ucu arasında oluşan potansiyel farktır. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 107

108 DC motor: Temel kurallar Tork akım ile orantılıdır. T=Kt * İa Kt Tork sabiti, İa armatürde dolaşan akım Kb: Ters elektromotor kuvveti (EMK) sabiti omega çıktı açısal hızı Ters EMK ile Jeneratör gibi manyetik alan içindeki armatür hareketi ile voltaj üretilir.

109 Tork-hız ilişkisi Yüksüz hız Hızın sıfırlandığı tork

110 Örnek problem DC motor Tork sabiti Kt=5, Ters EMK sabiti Kb=0.2 olan 220 voltluk bir DC motor T=100Nm tork üretmektedir. Armatür direnci Ra=10ohm ise çıkış devrini bulunuz? (N=100 d/d) Armatür direnci Ra=1ohm olursa aynı devir sayısını elde etmek için armatürden geçmesi gereken akımı ve üretilen torku bulunuz? (T=1000 Nm)

111 H köprüsü devreleri transistörler ya da fetler ile DC motorların direkt elektrik sinyallerinden kontrol edilmesi için hazırlanan devrelerdir. H köprüsü devresinde iki çift sinyal kaynağı kullanılmaktadır. Birinci çift Q1 ve Q4, ikinci çift ise Q2 ve Q3 transistörlerinin baz uçlarından oluşur. Bu uygulamada dört olasılık bulunmaktadır. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 111

112 DC Motorların hız kontrolü Darbe Genişlik Modülasyonu Pulse Width Modulation (PWM) tekniği ile yapılır. Bu teknikte motor uçlarına uygulanan voltaj sabit frekanslı kare dalga (darbe: puls) şeklindedir. Her bir periyotta uygulanan voltaj süresinin periyoda oranına doluluk oranı denir. Doluluk oranı arttıkça etkin voltaj değeri artmakta ve bununla orantılı olarak motorun hızı artırılabilmektedir. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 112

113 DC motor avantajları Doğru pozisyon veya hız kontrolü Düşük gürültü Yüksek etkinlik Düşük maliyet Hız ve tork ayarının kolay olması

114 Bazı kullanım örnekleri Tüketim ürünleri CDler disk sürücüler Fanlar Üretim Robotlar CNC tezgahları Kaynak makinaları matkaplar Araçlar Yakıt iradesi Klima Geçmişte akü şarj eden dinamolar

115 AC motorlar Tek veya 3 fazlıdırlar. Güç aralığı 100W-1MW Yüksek güç, yüksek tork uygulamaları için uygundur. Yüksek hız uygulamaları için uygundur. Bazı tipleri fırçasızdır. Kurulumu kolaydır. Uzun ömürlü ve dayanıklıdır. Yapısı karmaşıktır ve ağırlığı fazladır. Hız kontrolü için özel algoritmalara ihtiyaç duyar.

116 DC motordaki gibi bir akım sarımlardan geçer, ancak bu alternatif akımdır. Sarımda Tork üretilir. Akım alternatif olduğu için motor alternatif akım frekansında çalışır.bu motora senkron motor denir.

117 Genelde AC motorlarda motor sarımlarıyla aynı AC voltaj kaynağı ile magnetik alan üretilir. Magnetik alan üreten sarımlara stator denir. Dönen çekirdek ve sarımlarına armatür (rotor) denir. AC motorda magnetik alan sarımlardaki alternatif akım değişimine paralel olarak sinüsoidal olarak değişir.

118 AC-DC motor karşılaştırması Aynı gücün eldesi için kullanılacak bir AC motor maliyet bakımından daha ucuzdur. AC motor daha dayanıklı olduğu için bakıma daha az ihtiyaç duyar. DC motorlarda ise sargı ve fırça ark oluşturmak suretiyle sıklıkla arıza çıkarabilir. AC motorun devir sayısı yükle çok az bir değişim gösterir. DC motorda devir sayısı direk gerilim ile kontrol edilebilir. Eskiden AC motorun devir sayısı DC motor gibi kolaylıkla değiştirilemezdi. Gelişen teknoloji ile birlikte AC motorun devir sayısı AC gerilim Frekansı değişimi ile kontrol edilebilmektedir.

119 Bazı kullanım örnekleri Vinçler, kaldırma sistemleri Bantlar, taşıma sistemleri Yüksek hız trenleri

120 Servomotor sistemleri Motor, dişli, pozisyon sensörü, hata yükseltici, motor sürücüsü ve istenen pozisyonu kodlayan devreden oluşan sistemlerdir. Şekilde tipik bir servomotor ünitesinin blok diyagramı görülmektedir. (RC tipi servomotor) Bir kontrolör mili saniye mertebesindeki belli aralıklarla (20ms gibi) puls üretir. Bu pulsların genişliği 1-2 milisaniyedir. Puls genişliği motorun dönmesi gereken pozisyonu belirlemede kullanılır.

121 DC Servo motorlar Servo sistemlerde kullanılan doğru akım motorlarına D.C. servomotorlar adı verilir. D.C. servo motor çalışma prensibi açısından aslında, Statoru Daimi Mıknatıs olan bir D.C. motordur. Manyetik alan ile içinden akım geçirilen iletkenler arasındaki etkileşim nedeniyle bir döndürme momenti meydana gelir. D.C. servomotorlarda rotor eylemsizlik momenti çok küçüktür. Bu sebepten piyasada çıkış momentinin eylemsizlik momentine oranı çok büyük olan motorlar bulunur. Bazı D.C. Servomotorların çok küçük zaman sabitleri vardır. Bu girdiye çok hızlı bir şekilde tepki verebilmesi demektir.

122 DC servomotor kullanım alanları Düşük güçlü D.C. servomotorlar piyasada genellikle bilgisayar kontrollü cihazlarda (disket sürücüler, teyp sürücüleri, yazıcılar, kelime işlemciler, tarayıcılar vs.) kullanılırlar. Orta ve büyük güçlü servomotorlar ise sanayide genellikle robot sistemleri ile sayısal denetimli hassas diş açma tezgâhlarında kullanılır.

123 Step Motorlar Step motor,elektrik enerjisini dönme hareketine çeviren elektromekanik bir cihazdır. DC gerilimin uygulandığı sargıların bulunduğu kısım stator,dönen kısım ise rotor olarak isim lendirilir. Elektrik enerjisi alındığında rotor ve buna bağlı şaft,sabit açısal birimlerde(adım-adım) dönmeye başlar. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 123

124 Step motorları,bir motor turundaki adım sayısı ile anılır. Örnek olarak 400 adımlık bir step motor, bir tam dönüşünde 400 adım yapar. Bu durumda bir adımın açısı 360/400=0.9 derecedir. Bu değer,step motorun hassasiyetinin bir göstergesidir. Bir devirdeki adım sayısı yükseldikçe step motorun hassasiyeti de yükselir. Dolayısı ile maliyeti de yükselir. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 124

125 Adım motorlar temelde fırçasız doğru akım motorlarıdır. Ancak hassas konumlandırma için birkaç farklı özelliği vardır. Genel bir adım motor düzeneği yandaki gibidir. Ortadaki sabit mıknatıs kendisini çevreleyen sargılardaki manyetik alana göre hareket eder. Bu sargılar sırayla güç verilirse o zaman rotor da bu manyetik alanı takip etmek zorunda kalacağı için rotora bağlı şafttan hareket alınmış olur. Örneğin,şekilde step motoru döndürmek için S1,S2,S3 ve S4 anahtarlarını sırasıyla teker teker devreye sokmaya yeterli olacaktır. Mıknatısların N kutbu kendisini çeken elektromıknatısları takip etmek zorunda kalacak ve dönecektir.şekildeki motorda her bir anahtarlamada motor 90 derece döner.bu açıya adım açısı denir. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 125

126 Step motorların bir anahtarlamada meydana gelen dönüş açısına adım açısı denir. Adım açısı rotorun üzerindeki kutup sayısına bağlı olarak değişir. Örnekte tek bir anahtarlamada rotor 90 derece döneceği için bu motorun adım açısı 90 derecedir. Motorların adım açıları amaca yönelik olmasının yanında 90 derece hassas konumlandırma için yeterince küçük bir açı değildir. Bu nedenle günümüzde 90, 75, 45, 30 gibi derecelerin yanında, 3.6, 1.8 ve 0.9 gibi çok küçük adım açılarına ve yüksek konumlandırma hassasiyetine sahip adım motorlar mevcuttur. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 126

127 Avantajları: Geri beslemeye ihtiyaç duymazlar. Açık döngülü olarak kontrol edilebilirler. Motorun hareketlerinde konum hatası yoktur. Mikroişlemci ile kontrol edilirler. Mekanik yapısı basit olduğundan bakım gerektirmezler. Dezavantajları Adım açıları sabit olduğundan hareketleri sürekli değil darbelidir. Sürtünme kaynaklı yükler, geri beslemesiz kontrollerde konum hatası doğurabilir. Elde edilebilecek güç ve moment sınırlıdır. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 127

128 Adım motorlarından 4,5,6 veya 8 kablo çıkabilir. Bu sayı motorun özelliklerine bağlı olarak değişir. Step motorlar iki grupta ele alınır: 1) Bipolar (Çift Kutuplu) Adım Motor 2) Unipolar (Tek Kutuplu) Adım Motor 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 128

129 Bipolar (Çift Kutuplu) Adım Motor: Adım motorlarda hareketi statordaki sargılardaki manyetik alan sağlar. Bu manyetik alan da akımın yönüne bağlı olarak değişir. Bipolar adım motorlarında 2 sargıya sırayla ve akım yönleri değiştirilecek güç verilir. Aşağıdaki resmi göz önüne alırsak, 1a (+), 1b (-) kutuplara bağlandığında sargılarda manyetik alan oluşacak ve rotor kendini bu manyetik alana göre pozisyonlayacaktır. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 129

130 2. durumda 2a (+), 2b (-) kutuplara bağlanırsa bu sefer rotor değişen manyetik alanı takip edecek ve ok şeklindeki uç kısım 2a ya, arka kısım 2b ye dönerek yeni pozisyonunu alacak ve motor şaftı 90 derece dönmüş olacaktır. 3. durumda 1b (+), 1a (-) kutba bağlanacak ve hareketin devamı sağlanacaktır. 4. durumda da 2b (+), 2a (-) kutba bağlanınca tam bir tur hareket tamamlanmış olacaktır. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 130

131 Ancak bipolar adım motorlarındaki akım yönünü değiştirme zarureti ve bu sebepten kontrol devrelerinin nispeten karışıklığı unipolar adım motorlarının ortaya çıkmasına neden olmuştur. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 131

132 Unipolar (tek kutuplu step motor): Bipolar adım motorlardaki akım yönü değiştirme zaruretine alternatif olarak geliştirilen unipolar adım motorların temel şematik görüntüsü aşağıdaki gibidir 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 132

133 Şemadaki tipik bir 6 kablolu unipolar adım motorudur. Unipolar yapıda bütün sargının üzerinden geçen akımın yönünü değiştirmek yerine sargının ortasından alınan bir uç ile sargıda 2 yönlü akım akışı sağlanmıştır. Aşağıdaki resimde 1 ve 2 numaralı uçlar ortak (common) uçlardır. 5 kablolu unipolar motorların 6 kabloludan tek farkı 1 ve 2 numaralı ortak uçların içeride birleşerek dışarıya tek kablo olarak çıkmasıdır. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 133

134 Aşağıdaki resim üzerinden adım adım ilerlersek; 1 ve 2 ortak uçları sürekli pozitif voltaja bağlı olsun. Bu durumda 1a yı 0 volta çekersek, 1 den 1a ya doğru akım geçer ve sargıda manyetik alan oluşur. Bu manyetik alandan etkilenen rotor kendini konumlandırır. 2. durumda 2a yı 0 volta çekersek bu kez 2a nın sarılı olduğu sargıda manyetik alan oluşur ve rotor saat yönünde 90 derece döner. 3. durumda 1b yi ve 4. durumda 2b yi 0 volta çekersek motor şaftımız 1 tam tur atmış olur. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 134

135 Unipolar motorlar aynı boyutlardaki bipolar motorlara göre daha düşük torka sahiptir. Unipolar adım motorda bipolardaki ile aynı alana bipolardakinin aksine 2 sargı sığdırmak zorunda olduğumuz için sargıları oluşturan iletkenler daha incedir. Daha ince iletken daha düşük akım demektir. Daha düşük akım da daha düşük tork anlamına gelir. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 135

136 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 136

137 Kontrol Sistemleri Çok genel bir kavram olan kontrol, özgül olarak insan makina etkileşimini simgeler. Kontrol işlemlerinin birçoğu otomatik biçimde, yani insan girişimi olmadan gerçekleşir. Doğada, çevrede, günlük işlerde ve endüstriyel alanda kullanılan, sınırsız sayıda kontrol sistemi örneği vardır. Otomatik Kontrol bilimler arası bir konudur 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 137

138 Termosifon, şofben ya da fırın sıcaklığının belirli bir değer etrafında tutulması. Merdiven otomatiği, merdiven-koridor ışıklarının yakıldıktan bir süre sonra kendi kendine sönmesini sağlar. Su basıncının hidrofor sistemleri ile ayarlanması. Brülör otomatiği, kalorifer kazanı brülörlerinin kazan suyu sıcaklığı düştüğü zaman yanmasını, önceden belirlenmiş bir sıcaklığın üzerine çıktığı zaman durmasını sağlar. Depo sıvı seviyelerinin şamandıralı açma-kapama vanaları ile kontrolü de benzer uygulamalardır. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 138

139 Toplumsal yaşantımızı doğrudan etkileyen konularda da kontrol uygulamaları vardır : Fiyat artışları (enflasyon), pazardaki talebin azalması veya paranın değerinin artırılması ile kontrol edilebilir. Para değerini artırmak için dolaşımdaki para miktarı ve kontrol edilen harcamalar azaltılabilir. Talebi azaltmak için ise kişilerin harcama güçleri kısıtlanabilir. Bugün modern ev ve bürolardaki ısıtma ve havalandırma sistem ya da düzenekleri otomatik kontrol yöntemleri yardımıyla sıcaklığı yada nemi ayarlamaktadır. Endüstride otomatik kontrol sistemlerinin sayısız uygulama örnekleri mevcuttur. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 139

140 Kontrol sistemlerinin kullanıldığı vbaşlıca alanlar: Robotik Uzay teknolojileri Savunma Montaj hatları Tarım Ulaşım 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 140

141 Elektriksel Sistemler Mekanik Sistemler Aerodinamik Sistemler Elektro-mekanik Sistemler Uzaktan Kontrollü Sistemler Endüstriyel Sistemler Isıl Sistemler Foto - Elektrik Sistemler Akışkan Sistemler Elektromanyetik Sis Bilgi İletim Sistemleri Ulaşım Sistemleri 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 141

142 Örneğin bir devre: Bu devrede kontrol edilen unsur gerilim ve akımdır. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 142

143 Mekanik Sistemler: Araba. Burada arabanın hızı, konumu, açısı, direksiyon durumu, fren ve gaz pedallarının konumu,ısıtma havalandırma konumu v.b. bilgiler kontrol edilir. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 143

144 Elektromekanik Sistemler : Robot kolu. Burada konum, açı, hız, gerilim v.b. bilgiler kontrol edilir. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 144

145 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 145

146 Kontrol nasıl gerçekleştirilebilir? Kişisel bilgisayar (PC) ile kontrol paneli ile gömülü sistemler ile 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 146

147 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 147

148 Foto Elektrik Sistemler : Örneğin Güneş paneli. panelin açısı, gerilim v.b.bilgiler kontrol edilir. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 148

149 Sistem: Bir amacı gerçekleştirmek için beraber hareket eden etkileşimli elemanlar topluluğudur. u : dışarıdan gelen, gözlemci tarafından değiştirilen işaret,giriş (Input) y : gözlenen işaret, çıkış (Output) w : ölçülebilen dış bozucu (Measured Disturbance) v : ölçülemeyen dış bozucu (Unmeasured Disturbance) 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 149

150 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 150

151 Kontrol: İncelenen davranışların belirli istenen değerler etrafında tutulması veya istenen değişimleri göstermesi için yapılanlar kontrol işlemlerini tanımlar. Kontrol sistemi: Bir sistemin genel olarak davranışını ve çıkışlarını, bozucu değişkenlerin etkisine rağmen, istenen değerlere yöneltmek için gerekli işlemleri gerçekleştiren adımların bileşkesidir. Kontrol sistemi, kontrol edilmek istenen sistemle bir bütün oluşturur. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 151

152 Otomatik Kontrol: Kontrol işlemlerinin, kontrol edilmek istenen olay etrafında kurulmuş bir karar mekanizması tarafından, doğrudan insan girişimi olmaksızın gerçekleştirilebilmesidir. Depo sıvı seviyesinin kontrolü, fırın sıcaklığının kontrolü, hız kontrolü, basınç kontrolü, akış hızı kontrolü, nem kontrolü, yoğunluk kontrolü v.b. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 152

153 Açık çevrim kontrol: Bir kontrol çevriminde kontrol ve kumanda, sistemin çıkışları fiziksel (organik) bir bağlantı ile belirlenmiyorsa, kontrol çevrimi açıktır denir. Kumanda edilen sistemin yapısının ve sisteme etkiyen diğer girişlerin önceden çok iyi bilindiği uygulamalarda kullanılır. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 153

154 Zamana göre işlem yapan her sistem, açık çevrimdir. Örnek olarak, trafik sinyalizasyonu, merdiven otomatiği, otomatik çamaşır makineleridir 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 154

155 Kapalı çevrim kontrol: Kontrol ve kumanda, sistemin çıkışlarındaki değişmelere bağımlı ise kontrol çevrimi kapalıdır. Sistem çıkışındaki değişmeler, sisteme uygulanacak kumandanın belirlenmesi için, daha önceki adımlara (karşılaştırma - kontrol) geri gönderildiği için, bu türden kontrol çevrimlerine geri beslemeli kontrol çevrimleri de denir. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 155

156 Örnek: 23C de oda sıcaklığının sabit kalması için, kontrol organları daima ayar noktası etrafında, artı veya eksi kabul edilebilir sınırlar içinde çalışırlar. Ayar noktası istediğimiz değer olan 23C dir. Kontrol noktası ise sahip olduğumuz değerdir. Her ikisi arasındaki fark sapma değeridir. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 156

157 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 157

158 Oda sıcaklığına bağlı ısıtma yada soğutma düzeneği, Su sıcaklığına bağlı kullanım suyu ısıtma düzeneği, Basınç ölçümüne bağlı pompalama düzeneği, Yağmur şiddetine bağlı silecek düzeneği, Güneş açısına bağlı açısal dönüş yapan kollektörler, Gün ışık şiddetine bağlı çalışan aydınlatma araçlarıdır 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 158

159 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 159

160 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 160

161 Açık çevrimli sistem ile kapalı çevrimli sistemi birbirinden ayıran en önemli unsur geri besleme etkisidir. Kapalı çevrimli kontrol sisteminin bir avantajı, geri besleme sistem cevabını, dış bozucular ve sistem parametrelerindeki iç değişikliklere karşı duyarsız yapmasıdır. Kapalı çevrimli kontrolle, verilen bir sistemin hassas kontrolünü, hassas olmayan ve ucuz elemanlarla yapmak mümkün olurken, bu açık çevrimle mümkün değildir. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 161

162 Kararlılık açısından karşılaştırıldığında, açık çevrimli kontrol sisteminin kurulması kolaydır. Çünkü sistem kararlılığı önemli bir problem değildir. Diğer taraftan kapalı çevrimli kontrol sisteminde kararlılık önemli bir problemdir. Çünkü, sabit yada değişen genlikli osilasyonlar meydana gelebilir. Otomatik Kontrol Sistemlerinde kumanda, kontrol çevrimi elemanlarınca, bu elemanlar üzerinde ayarlanabilen kontrol amaç ve sistem çıkışlarındaki değişmelere göre hesaplanır ve sisteme uygulanır. Dolayısıyla Otomatik Kontrol sistemleri genelde Kapalı çevrimli Geri beslemeli Kontrol Sistemleridir. 11/11/2015 MEKATRONİĞİN TEMELLERİ 162

Sensörler. Yrd.Doç.Dr. İlker ÜNAL

Sensörler. Yrd.Doç.Dr. İlker ÜNAL Sensörler Yrd.Doç.Dr. İlker ÜNAL İçerik Algılama Teknolojisi Algılama Mekanizması Uygun Sensör SENSÖR SİSTEMİ Ölçme ve Kontrol Sistemi Transdüser ve Sensör Kavramı Günlük hayatımızda ısı, ışık, basınç

Detaylı

ELEKTRİKSEL EYLEYİCİLER

ELEKTRİKSEL EYLEYİCİLER ELEKTRİKSEL EYLEYİCİLER Eyleyiciler (Aktuatörler) Bir cismi hareket ettiren veya kontrol eden mekanik cihazlara denir. Elektrik motorları ve elektrikli sürücüler Hidrolik sürücüler Pinomatik sürücüler

Detaylı

SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ TEKNİK EĞİTİM FAKÜLTESİ MEKATRONİK EĞİTİMİ BÖLÜMÜ BİLGİSAYAR DESTEKLİ İMALAT SERVO VE STEP MOTORLAR

SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ TEKNİK EĞİTİM FAKÜLTESİ MEKATRONİK EĞİTİMİ BÖLÜMÜ BİLGİSAYAR DESTEKLİ İMALAT SERVO VE STEP MOTORLAR BİLGİSAYAR DESTEKLİ İMALAT SERVO VE STEP MOTORLAR Step (Adım) Motorlar Elektrik enerjisini açısal dönme hareketine çeviren motorlardır. Elektrik motorlarının uygulama alanlarında sürekli hareketin (fırçalı

Detaylı

Sensörler. Yrd.Doç.Dr. İlker ÜNAL

Sensörler. Yrd.Doç.Dr. İlker ÜNAL Sensörler Yrd.Doç.Dr. İlker ÜNAL Transdüser ve Sensör Kavramı Fiziksel ortam değişikliklerini (ısı, ışık, basınç, ses, vb.) algılayan elemanlara sensör, algıladığı bilgiyi elektrik enerjisine çeviren elemanlara

Detaylı

MEKATRONİĞİN TEMELLERİ

MEKATRONİĞİN TEMELLERİ MEKATRONİĞİN TEMELLERİ Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu Mekatronik Programı Yrd. Doç. Dr. İlker ÜNAL Vize %30 Dersin Koşulları Final %60 Ödev %10 Dersin Konuları Mekatronik Sistemler Birimler ve Ölçme

Detaylı

ÖZEL EGE LİSESİ FİLTREN DÖNDÜKÇE ELEKTRİK ELDE ET

ÖZEL EGE LİSESİ FİLTREN DÖNDÜKÇE ELEKTRİK ELDE ET ÖZEL EGE LİSESİ FİLTREN DÖNDÜKÇE ELEKTRİK ELDE ET HAZIRLAYAN ÖĞRENCİLER: Öykü Doğa TANSEL DANIŞMAN ÖĞRETMEN: Gökhan TUFAN İZMİR 2016 İÇİNDEKİLER 1. Projenin amacı.. 2 2. Projenin hedefi.. 2 3. Elektrik

Detaylı

AKTÜATÖRLER Elektromekanik Aktüatörler

AKTÜATÖRLER Elektromekanik Aktüatörler AKTÜATÖRLER Bir sitemi kontrol için, elektriksel, termal yada hidrolik, pnömatik gibi mekanik büyüklükleri harekete dönüştüren elemanlardır. Elektromekanik aktüatörler, Hidromekanik aktüatörler ve pnömatik

Detaylı

ALGILAYICILAR (SENSÖRLER-TRANSDÜSERLER)

ALGILAYICILAR (SENSÖRLER-TRANSDÜSERLER) ALGILAYICILAR (SENSÖRLER-TRANSDÜSERLER) SENSÖRLER-TRANSDÜSERLER Fiziksel ortam değişikliklerini (ısı, ışık, basınç, ses, vb.) algılayan cihazlara algılayıcılar denir. Algılayıcılar, fiziksel ortam ile

Detaylı

Sensörler Öğr. Gör. Erhan CEMÜNAL Thomas Alva Edison

Sensörler Öğr. Gör. Erhan CEMÜNAL Thomas Alva Edison Sensörler Öğr. Gör. Erhan CEMÜNAL Sıkı bir çalışmanın yerini hiç bir şey alamaz. Deha yüzde bir ilham ve yüzde doksandokuz terdir. Thomas Alva Edison İçerik TEMEL ELEKTRONİK KAVRAMLARI Transdüser ve Sensör

Detaylı

SABİT MIKNATISLI MOTORLAR ve SÜRÜCÜLERİ

SABİT MIKNATISLI MOTORLAR ve SÜRÜCÜLERİ SABİT MIKNATISLI MOTORLAR ve SÜRÜCÜLERİ 1-Step Motorlar - Sabit mıknatıslı Step Motorlar 2- Sorvo motorlar - Sabit mıknatıslı Servo motorlar 1- STEP (ADIM) MOTOR NEDİR Açısal konumu adımlar halinde değiştiren,

Detaylı

Robotik AKTUATÖRLER Motorlar: Çalışma prensibi

Robotik AKTUATÖRLER Motorlar: Çalışma prensibi Robotik AKTUATÖRLER Motorlar: Çalışma prensibi 1 Motorlar: Çalışma prensibi Motorlar: Çalışma prensibi 2 Motorlar: Çalışma prensibi AC sinyal kutupları ters çevirir + - AC Motor AC motorun hızı üç değişkene

Detaylı

SICAKLIK ALGILAYICILAR

SICAKLIK ALGILAYICILAR SICAKLIK ALGILAYICILAR AVANTAJLARI Kendisi güç üretir Oldukça kararlı çıkış Yüksek çıkış Doğrusal çıkış verir Basit yapıda Doğru çıkış verir Hızlı Yüksek çıkış Sağlam Termokupldan (ısıl İki hatlı direnç

Detaylı

mikroc Dili ile Mikrodenetleyici Programlama Ders Notları / Dr. Serkan DİŞLİTAŞ

mikroc Dili ile Mikrodenetleyici Programlama Ders Notları / Dr. Serkan DİŞLİTAŞ 12. Motor Kontrolü Motorlar, elektrik enerjisini hareket enerjisine çeviren elektromekanik sistemlerdir. Motorlar temel olarak 2 kısımdan oluşur: Stator: Hareketsiz dış gövde kısmı Rotor: Stator içerisinde

Detaylı

Sensörler. Yrd.Doç.Dr. İlker ÜNAL

Sensörler. Yrd.Doç.Dr. İlker ÜNAL Sensörler Yrd.Doç.Dr. İlker ÜNAL Basınç Sensörleri Üzerlerine düşen basınçla orantılı olarak fiziki yapılarında meydana gelen değişimden dolayı basınç seviyesini ya da basınç değişimi seviyesini elektriksel

Detaylı

Elektrik Motorları ve Sürücüleri

Elektrik Motorları ve Sürücüleri Elektrik Motorları ve Sürücüleri Genel Kavramlar Motor sarımı görüntüleri Sağ el kuralı bobine uygulanırsa: 4 parmak akım yönünü Başparmak N kutbunu gösterir N ve S kutbunun oluşumu Manyetik alan yönü

Detaylı

ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ Elektrik ve Elektronik Ölçmeler Laboratuvarı Deney Adı: Sensörler. Deney 5: Sensörler. Deneyin Amacı: A.

ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ Elektrik ve Elektronik Ölçmeler Laboratuvarı Deney Adı: Sensörler. Deney 5: Sensörler. Deneyin Amacı: A. Deneyin Amacı: Deney 5: Sensörler Sensör kavramının anlaşılması, kullanım alanlarının ve kullanım yerine göre çeşitlerinin öğrenilmesi. Çeşitli sensör tipleri için çalışma mantığı anlaşılıp sağlamlık testi

Detaylı

SENSÖRLER VE TRANSDÜSERLER

SENSÖRLER VE TRANSDÜSERLER SENSÖRLER VE TRANSDÜSERLER 1. SENSÖR VE TRANSDÜSER KAVRAMLARI Tüm fiziksel ortam değişikliklerini (ısı, ışık, basınç, ses, vb.) bizim yerimize algılayan cihazlara sensör, algıladığı bilgiyi elektrik enerjisine

Detaylı

MEKATRONİĞİN TEMELLERİ TEMEL ELEKTRONİK KAVRAMLARI

MEKATRONİĞİN TEMELLERİ TEMEL ELEKTRONİK KAVRAMLARI MEKATRONİĞİN TEMELLERİ TEMEL ELEKTRONİK KAVRAMLARI KONDANSATÖR Kondansatör iki iletken plaka arasına bir yalıtkan malzeme konarak elde edilen ve elektrik enerjisini elektrostatik enerji olarak depolamaya

Detaylı

Sensörler. Yrd.Doç.Dr. İlker ÜNAL

Sensörler. Yrd.Doç.Dr. İlker ÜNAL Sensörler Yrd.Doç.Dr. İlker ÜNAL MANYETİK SENSÖRLER VE TRANSDÜSERLER Bir tel bobin haline getirilip içinden akım geçirilirse, bu bobinin içinde ve çevresinde manyetik alan oluşur. Bu manyetik alan gözle

Detaylı

Sensörler. Yrd.Doç.Dr. İlker ÜNAL

Sensörler. Yrd.Doç.Dr. İlker ÜNAL Sensörler Yrd.Doç.Dr. İlker ÜNAL MANYETİK SENSÖRLER VE TRANSDÜSERLER Bir tel bobin haline getirilip içinden akım geçirilirse, bu bobinin içinde ve çevresinde manyetik alan oluşur. Bu manyetik alan gözle

Detaylı

H04 Mekatronik Sistemler. Yrd. Doç. Dr. Aytaç Gören

H04 Mekatronik Sistemler. Yrd. Doç. Dr. Aytaç Gören H04 Mekatronik Sistemler MAK 3026 - Ders Kapsamı H01 İçerik ve Otomatik kontrol kavramı H02 Otomatik kontrol kavramı ve devreler H03 Kontrol devrelerinde geri beslemenin önemi H04 Aktüatörler ve ölçme

Detaylı

BASINÇ (GERİLME) TRANSDÜSERLERİ

BASINÇ (GERİLME) TRANSDÜSERLERİ BASINÇ (GERİLME) TRANSDÜSERLERİ Tanımı Üzerlerine düşen basınçla orantılı olarak fiziki yapılarında meydana gelen değişimden dolayı basınç seviyesini ya da basınç değişimi seviyesini elektriksel işarete

Detaylı

Hazırlayan: Tugay ARSLAN

Hazırlayan: Tugay ARSLAN Hazırlayan: Tugay ARSLAN ELEKTRİKSEL TERİMLER Nikola Tesla Thomas Edison KONULAR VOLTAJ AKIM DİRENÇ GÜÇ KISA DEVRE AÇIK DEVRE AC DC VOLTAJ Gerilim ya da voltaj (elektrik potansiyeli farkı) elektronları

Detaylı

ELEKTRİK MOTORLARI VE SÜRÜCÜLER ELEKTRİK MOTORLARINDA DENETİM PRENSİPLERİ

ELEKTRİK MOTORLARI VE SÜRÜCÜLER ELEKTRİK MOTORLARINDA DENETİM PRENSİPLERİ BÖLÜM 2 ELEKTRİK MOTORLARINDA DENETİM PRENSİPLERİ 2.1.OTOMATİK KONTROL SİSTEMLERİNE GİRİŞ Otomatik kontrol sistemleri, günün teknolojik gelişmesine paralel olarak üzerinde en çok çalışılan bir konu olmuştur.

Detaylı

Sıcaklık ( Isı ) Sensörleri Tarihçesi by İngilizce Öğretmeni Sefa Sezer

Sıcaklık ( Isı ) Sensörleri Tarihçesi by İngilizce Öğretmeni Sefa Sezer İÇİNDEKİLER Sıcaklık ( Isı ) Sensörleri Tarihçesi 1. Sıcaklık ( Isı ) Sensörleri nedir? 1.1 Genel Tanıtım 1.2 Genel Özellikleri 2. Sıcaklık ( Isı ) Sensör Çeşitleri ve Tanımları 2.1 PTC (Positive Temperature

Detaylı

Sensörler. Yrd.Doç.Dr. İlker ÜNAL

Sensörler. Yrd.Doç.Dr. İlker ÜNAL Sensörler Yrd.Doç.Dr. İlker ÜNAL Optokuplör Optokuplör kelime anlamı olarak optik kuplaj anlamına gelir. Kuplaj bir sistem içindeki iki katın birbirinden ayrılması ama aralarındaki sinyal iletişiminin

Detaylı

ELEKTRİK MAKİNELERİ (MEP 112) Yazar: Yrd. Doç. Dr. Mustafa Turan S1

ELEKTRİK MAKİNELERİ (MEP 112) Yazar: Yrd. Doç. Dr. Mustafa Turan S1 ELEKTRİK MAKİNELERİ (MEP 112) Yazar: Yrd. Doç. Dr. Mustafa Turan S1 SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Adapazarı Meslek Yüksekokulu Bu ders içeriğinin basım, yayım ve satış hakları Sakarya Üniversitesi ne aittir. "Uzaktan

Detaylı

Doğru Akım (DC) Makinaları

Doğru Akım (DC) Makinaları Doğru Akım (DC) Makinaları Doğru akım makinaları motor veya jeneratör olarak kullanılabilir. Genellikle DC makinalar motor olarak kullanılır. En büyük avantajları hız ve tork ayarının kolay yapılabilmesidir.

Detaylı

Sensörler. Yrd.Doç.Dr. İlker ÜNAL

Sensörler. Yrd.Doç.Dr. İlker ÜNAL Sensörler Yrd.Doç.Dr. İlker ÜNAL Basınç Sensörleri Üzerlerine düşen basınçla orantılı olarak fiziki yapılarında meydana gelen değişimden dolayı basınç seviyesini ya da basınç değişimi seviyesini elektriksel

Detaylı

DC Motor ve Parçaları

DC Motor ve Parçaları DC Motor ve Parçaları DC Motor ve Parçaları Doğru akım motorları, doğru akım elektrik enerjisini dairesel mekanik enerjiye dönüştüren elektrik makineleridir. Yapıları DC generatörlere çok benzer. 1.7.1.

Detaylı

Derste Neler Anlatılacak? Temel Mekatronik Birimler,temel birim dönüşümü Güncel konular(hes,termik Santral,Rüzgar Enerjisi,Güneş

Derste Neler Anlatılacak? Temel Mekatronik Birimler,temel birim dönüşümü Güncel konular(hes,termik Santral,Rüzgar Enerjisi,Güneş Derste Neler Anlatılacak? Temel Mekatronik Birimler,temel birim dönüşümü Güncel konular(hes,termik Santral,Rüzgar Enerjisi,Güneş Enerjisi,Doğalgaz,Biyogaz vs.) Mekatroniğin uygulama alanları Temel Mekanik

Detaylı

Temel Kavramlar. Elektrik Nedir? Elektrik nedir? Elektrikler geldi, gitti, çarpıldım derken neyi kastederiz?

Temel Kavramlar. Elektrik Nedir? Elektrik nedir? Elektrikler geldi, gitti, çarpıldım derken neyi kastederiz? Temel Kavramlar Elektrik Nedir? Elektrik nedir? Elektrikler geldi, gitti, çarpıldım derken neyi kastederiz? 1 Elektriksel Yük Elektrik yükü bu dış yörüngede dolanan elektron sayısının çekirdekteki proton

Detaylı

Sıcaklık Nasıl Ölçülür?

Sıcaklık Nasıl Ölçülür? Sıcaklık Nasıl Ölçülür? En basit ve en çok kullanılan özellik ısıl genleşmedir. Cam termometredeki sıvıda olduğu gibi. Elektriksel dönüşüm için algılamanın farklı metotları kullanılır. Bunlar : rezistif

Detaylı

Endüstriyel Sensörler ve Uygulama Alanları Kalite kontrol amaçlı ölçme sistemleri, üretim ve montaj hatlarında imalat sürecinin en önemli aşamalarındandır. Günümüz teknolojisi mükemmelliği ve üretimdeki

Detaylı

MESAFE VE KONUM ALGILAYICILARI

MESAFE VE KONUM ALGILAYICILARI MESAFE VE KONUM ALGILAYICILARI Mesafe (veya yer değiştirme) algılayıcıları birçok farklı türde ölçüm sistemini temel alabilir. Temassız tip mesafe algılayıcıları imalat sanayinde geniş kullanım alanına

Detaylı

Şekil-1. Doğru ve Alternatif Akım dalga şekilleri

Şekil-1. Doğru ve Alternatif Akım dalga şekilleri 2. Alternatif Akım =AC (Alternating Current) Değeri ve yönü zamana göre belirli bir düzen içerisinde değişen akıma AC denir. En çok bilinen AC dalga biçimi Sinüs dalgasıdır. Bununla birlikte farklı uygulamalarda

Detaylı

Bölüm 1 Güç Elektroniği Sistemleri

Bölüm 1 Güç Elektroniği Sistemleri Bölüm 1 Güç Elektroniği Sistemleri Elektrik gücünü yüksek verimli bir biçimde kontrol etmek ve formunu değiştirmek (dönüştürmek) için oluşturlan devrelere denir. Şekil 1 de güç girişi 1 veya 3 fazlı AA

Detaylı

Açık Çevrim Kontrol Açık Çevrim Kontrol

Açık Çevrim Kontrol Açık Çevrim Kontrol Açık Çevrim Kontrol Açık Çevrim Kontrol Açık çevrim kontrol ileri kontrol prosesi olarak da ifade edilebilir. Yandaki şekilde açık çevrim oda sıcaklık kontrolü yapılmaktadır. Burada referans olarak dışarı

Detaylı

Bu Haftanın Konu Başlıkları

Bu Haftanın Konu Başlıkları Sensörler-2 Kuvvet, Gerilme, Sıcaklık, Akış sensörleri... (devamı) Sensörlerin sınıflandırılması Giriş sinyaline göre Çıkış sinyaline göre Beslenme ihtiyacına göre Sensör karakteristikleri Ölçüm aralığı

Detaylı

ANKARA ÜNİVERSİTESİ GAMA MESLEK YÜKSEKOKULU ELEKTRİK VE ENERJİ BÖLÜMÜ ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARI TEKNOLOJİSİ ELEKTRİK MAKİNALARI 12.

ANKARA ÜNİVERSİTESİ GAMA MESLEK YÜKSEKOKULU ELEKTRİK VE ENERJİ BÖLÜMÜ ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARI TEKNOLOJİSİ ELEKTRİK MAKİNALARI 12. ANKARA ÜNİVERSİTESİ GAMA MESLEK YÜKSEKOKULU ELEKTRİK VE ENERJİ BÖLÜMÜ ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARI TEKNOLOJİSİ ELEKTRİK MAKİNALARI 12. HAFTA 1 İçindekiler Fırçasız Doğru Akım Motorları 2 TANIMI VE ÖZELLİKLERİ

Detaylı

YAKLAŞIM SENSÖRLERİ (PROXIMITY) Endüktif, Kapasitif ve Optik Yaklaşım Sensörleri

YAKLAŞIM SENSÖRLERİ (PROXIMITY) Endüktif, Kapasitif ve Optik Yaklaşım Sensörleri YAKLAŞIM SENSÖRLERİ (PROXIMITY) Endüktif, Kapasitif ve Optik Yaklaşım Sensörleri Sanayi fabrika otomasyonunda proximity (yaklasım) sensorler kullanılır. Porximity sensorler profesyonel yapıda cevre sartlarından

Detaylı

ALTERNATİF AKIMIN TEMEL ESASLARI

ALTERNATİF AKIMIN TEMEL ESASLARI ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ DERSİ ALTERNATİF AKIMIN TEMEL ESASLARI Dr. Öğr. Üyesi Ahmet ÇİFCİ Elektrik enerjisi, alternatif akım ve doğru akım olarak

Detaylı

ÜÇ FAZLI ASENKRON MOTORDA KAYMANIN BULUNMASI

ÜÇ FAZLI ASENKRON MOTORDA KAYMANIN BULUNMASI DENEY-2 Kapaksız raporlar değerlendirilmeyecektir. ÜÇ FAZLI ASENKRON MOTORDA KAYMANIN BULUNMASI 1. Teorik Bilgi Asenkron Motorların Çalışma Prensibi Asenkron motorların çalışması şu üç prensibe dayanır:

Detaylı

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI RÜZGAR ENERJİSİ SİSTEMLERİ Eğitim Merkezi Projesi

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI RÜZGAR ENERJİSİ SİSTEMLERİ Eğitim Merkezi Projesi YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI RÜZGAR ENERJİSİ SİSTEMLERİ Eğitim Merkezi Projesi Konu Başlıkları Enerjide değişim Enerji sistemleri mühendisliği Rüzgar enerjisi Rüzgar enerjisi eğitim müfredatı Eğitim

Detaylı

Sensörler. Yrd.Doç.Dr. İlker ÜNAL

Sensörler. Yrd.Doç.Dr. İlker ÜNAL Sensörler Yrd.Doç.Dr. İlker ÜNAL Optik Sensörler Üzerine düşen ışığa bağlı olarak üstünden geçen akımı değiştiren elemanlara optik eleman denir. Optik transdüserler ışık miktarındaki değişmeleri elektriksel

Detaylı

İklimlendirme Soğutma Elektriği ve Kumanda Devreleri BÖLÜM KONDANSATÖRLER

İklimlendirme Soğutma Elektriği ve Kumanda Devreleri BÖLÜM KONDANSATÖRLER BÖLÜM KONDANSATÖRLER AMAÇ: İklimlendirme ve soğutma kompresörlerinde kullanılan kalkış (ilk hareket) ve daimi kondansatörleri seçebilme ve bağlantılarını yapabilme. Kondansatörler 91 BÖLÜM-7 KONDANSATÖRLER

Detaylı

YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ MAKİNE FAKÜLTESİ MEKATRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MEKATRONİK MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ DERSİ. IŞIĞA DÖNEN KAFA Proje No:2

YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ MAKİNE FAKÜLTESİ MEKATRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MEKATRONİK MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ DERSİ. IŞIĞA DÖNEN KAFA Proje No:2 YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ MAKİNE FAKÜLTESİ MEKATRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MEKATRONİK MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ DERSİ IŞIĞA DÖNEN KAFA Proje No:2 Proje Raporu ÖMER FARUK ŞAHAN 12068030 16.01.2013 İstanbul İÇİNDEKİLER

Detaylı

MEKATRONİK MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ DERSİ

MEKATRONİK MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ DERSİ YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ MAKİNE FAKÜLTESİ MEKATRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MEKATRONİK MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ DERSİ Proje Adı-Proje No El yapımı elektrik motoru-3 Proje Raporu ADI SOYADI: CEMASLAN ÖĞRENCİ

Detaylı

KONUM ALGILAMA YÖNTEMLERİ VE KONTROLÜ

KONUM ALGILAMA YÖNTEMLERİ VE KONTROLÜ KONUM ALGILAMA YÖNTEMLERİ VE KONTROLÜ 1. AMAÇ: Endüstride kullanılan direnç, kapasite ve indüktans tipi konum (yerdeğiştirme) algılama transdüserlerinin temel ilkelerini açıklayıp kapalı döngü denetim

Detaylı

ASENKRON MOTOR ASENKRON (İNDÜKSİYON) MOTOR. Genel

ASENKRON MOTOR ASENKRON (İNDÜKSİYON) MOTOR. Genel Genel ASENKRON (İNDÜKSİYON) MOTOR Asenkron makinalar motor ve jeneratör olarak kullanılabilmekle birlikte, jeneratör olarak kullanım rüzgar santralleri haricinde yaygın değildir. Genellikle sanayide kullanılan

Detaylı

Servo Motor. Servo Motorların Kullanıldığı Yerler

Servo Motor. Servo Motorların Kullanıldığı Yerler Servo Motor Tanımı: 1 devir/dakikalık hız bölgelerinin altında bile kararlı çalışabilen, hız ve moment kontrolü yapan yardımcı motorlardır. Örneğin hassas takım tezgâhlarında ilerleme hareketleri için

Detaylı

Karadeniz Teknik Üniversitesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü Elektronik Laboratuvarı I ENDÜSTRİYEL KONTROL UYGULAMALARI

Karadeniz Teknik Üniversitesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü Elektronik Laboratuvarı I ENDÜSTRİYEL KONTROL UYGULAMALARI Öğr. Gör. Oğuzhan ÇAKIR 377 42 03, KTÜ, 2010 1. Deneyin Amacı Karadeniz Teknik Üniversitesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü Elektronik Laboratuvarı I ENDÜSTRİYEL KONTROL UYGULAMALARI CDS (Kadmiyum

Detaylı

Buna göre, bir devrede yük akışı olabilmesi için, üreteç ve pil gibi aygıtlara ihtiyaç vardır.

Buna göre, bir devrede yük akışı olabilmesi için, üreteç ve pil gibi aygıtlara ihtiyaç vardır. ELEKTRİK AKIMI Potansiyelleri farklı olan iki iletken cisim birbirlerine dokundurulduğunda potansiyelleri eşit oluncaya kadar birinden diğerine elektrik yükü akışı olur. Potansiyeller eşitlendiğinde yani

Detaylı

Doğru Akım (DC) Makinaları

Doğru Akım (DC) Makinaları Doğru Akım (DC) Makinaları Doğru akım makinaları motor veya jeneratör olarak kullanılabilir. Genellikle DC makinalar motor olarak kullanılır. En büyük avantajları hız ve tork ayarının kolay yapılabilmesidir.

Detaylı

MOTOR KORUMA RÖLELERİ. Motorların şebekeden aşırı akım çekme nedenleri

MOTOR KORUMA RÖLELERİ. Motorların şebekeden aşırı akım çekme nedenleri MOTOR KORUMA RÖLELERİ Motorlar herhangi bir nedenle normal değerlerinin üzerinde akım çektiğinde sargılarının ve devre elemanlarının zarar görmemesi için en kısa sürede enerjilerinin kesilmesi gerekir.

Detaylı

2 MALZEME ÖZELLİKLERİ

2 MALZEME ÖZELLİKLERİ ÖNSÖZ İÇİNDEKİLER III Bölüm 1 TEMEL KAVRAMLAR 11 1.1. Fizik 12 1.2. Fiziksel Büyüklükler 12 1.3. Ölçme ve Birim Sistemleri 13 1.4. Çevirmeler 15 1.5. Üstel İfadeler ve İşlemler 18 1.6. Boyut Denklemleri

Detaylı

ASENKRON (İNDÜKSİYON)

ASENKRON (İNDÜKSİYON) ASENKRON (İNDÜKSİYON) Genel MOTOR Tek fazlı indüksiyon motoru Asenkron makinalar motor ve jeneratör olarak kullanılabilmekle birlikte, jeneratör olarak kullanım rüzgar santralleri haricinde yaygın değildir.

Detaylı

SENKRON MAKİNA DENEYLERİ

SENKRON MAKİNA DENEYLERİ DENEY-8 SENKRON MAKİNA DENEYLERİ Senkron Makinaların Genel Tanımı Senkron makina; stator sargılarında alternatif akım, rotor sargılarında ise doğru akım bulunan ve rotor hızı senkron devirle dönen veya

Detaylı

HAFTA SAAT KAZANIM ÖĞRENME YÖNTEMLERİ ARAÇ-GEREÇLER KONU DEĞERLENDİRME

HAFTA SAAT KAZANIM ÖĞRENME YÖNTEMLERİ ARAÇ-GEREÇLER KONU DEĞERLENDİRME 75. YIL MESLEKİ VE TEKNİK ANADOLU LİSESİ ELEKTRİK ELEKTRONİK TEKNOLOJİSİ ALANI ELEKTRİK-ELEKTRONİK ESASLARI DERSİ 10. SINIF ÜNİTELENDİRİLMİŞ YILLIK DERS PLANI EYLÜL EYLÜL EKİM 1.(17-23) 2.(24-30) 3.(01-07)

Detaylı

MODELLEME VE BENZETİM

MODELLEME VE BENZETİM MODELLEME VE BENZETİM Hazırlayan: Özlem AYDIN Not: Bu sunumda Yrd. Doç. Dr. Yılmaz YÜCEL in Modelleme ve Benzetim dersi notlarından faydalanılmıştır. DERSE İLİŞKİN GENEL BİLGİLER Dersi veren: Özlem AYDIN

Detaylı

Elektrik Nedir? Elektrik nedir? Elektrikler geldi, gitti, çarpıldım derken neyi kastederiz?

Elektrik Nedir? Elektrik nedir? Elektrikler geldi, gitti, çarpıldım derken neyi kastederiz? 30.09.2011 Elektrik Nedir? Elektrik nedir? Elektrikler geldi, gitti, çarpıldım derken neyi kastederiz? 1 Elektriksel Yük Elektrik yükü bu dış yörüngede dolanan elektron sayısının çekirdekteki proton sayısından

Detaylı

BÖLÜM 1. ASENKRON MOTORLAR

BÖLÜM 1. ASENKRON MOTORLAR İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...iv GİRİŞ...v BÖLÜM 1. ASENKRON MOTORLAR 1. ASENKRON MOTORLAR... 1 1.1. Üç Fazlı Asenkron Motorlar... 1 1.1.1. Üç fazlı asenkron motorda üretilen tork... 2 1.1.2. Üç fazlı asenkron motorlara

Detaylı

OTOMATİK KONTROL SİSTEMLERİ TEMEL KAVRAMLAR VE TANIMLAR

OTOMATİK KONTROL SİSTEMLERİ TEMEL KAVRAMLAR VE TANIMLAR OTOMATİK KONTROL SİSTEMLERİ TEMEL KAVRAMLAR VE TANIMLAR KONTROL SİSTEMLERİ GİRİŞ Son yıllarda kontrol sistemleri, insanlığın ve uygarlığın gelişme ve ilerlemesinde çok önemli rol oynayan bir bilim dalı

Detaylı

4. ÜNİTE ALTERNATİF AKIMDA GÜÇ

4. ÜNİTE ALTERNATİF AKIMDA GÜÇ 4. ÜNİTE ALTERNATİF AKIMDA GÜÇ KONULAR 1. Ani Güç, Ortalama Güç 2. Dirençli Devrelerde Güç 3. Bobinli Devrelerde Güç 4. Kondansatörlü Devrelerde Güç 5. Güç Üçgeni 6. Güç Ölçme GİRİŞ Bir doğru akım devresinde

Detaylı

ANKARA ÜNİVERSİTESİ GAMA MESLEK YÜKSEKOKULU ELEKTRİK VE ENERJİ BÖLÜMÜ ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARI TEKNOLOJİSİ

ANKARA ÜNİVERSİTESİ GAMA MESLEK YÜKSEKOKULU ELEKTRİK VE ENERJİ BÖLÜMÜ ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARI TEKNOLOJİSİ ANKARA ÜNİVERSİTESİ GAMA MESLEK YÜKSEKOKULU ELEKTRİK VE ENERJİ BÖLÜMÜ ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARI TEKNOLOJİSİ RÜZGAR GÜCÜ İLE ELEKTRİK ÜRETİMİ 4. HAFTA 1 İçindekiler Rüzgar Türbini Çalışma Karakteristiği

Detaylı

TEMEL ELEKTRİK-ELEKTRONİK DERSİ SORU BANKASI

TEMEL ELEKTRİK-ELEKTRONİK DERSİ SORU BANKASI TEMEL ELEKTRİK-ELEKTRONİK DERSİ SORU BANKASI TEMEL ELEKTRİK ELEKTRONİK 1 1. Atomun çekirdeği nelerden oluşur? A) Elektron B) Proton C) Proton +nötron D) Elektron + nötron 2. Elektron hangi yükle yüklüdür?

Detaylı

H1 - Otomatik Kontrol Kavramı ve Örnek Devreler. Yrd. Doç. Dr. Aytaç Gören

H1 - Otomatik Kontrol Kavramı ve Örnek Devreler. Yrd. Doç. Dr. Aytaç Gören H1 - Otomatik Kontrol Kavramı ve Örnek Devreler MAK 3026 - Ders Kapsamı H01 İçerik ve Otomatik kontrol kavramı H02 Otomatik kontrol kavramı ve devreler H03 Kontrol devrelerinde geri beslemenin önemi H04

Detaylı

ELEKTRĐK MOTORLARI SÜRÜCÜLERĐ EELP212 DERS 05

ELEKTRĐK MOTORLARI SÜRÜCÜLERĐ EELP212 DERS 05 EELP212 DERS 05 Özer ŞENYURT Mayıs 10 1 BĐR FAZLI MOTORLAR Bir fazlı motorların çeşitleri Yardımcı sargılı motorlar Ek kutuplu motorlar Relüktans motorlar Repülsiyon motorlar Üniversal motorlar Özer ŞENYURT

Detaylı

MEKATRONİĞE GİRİŞ (EEP251)

MEKATRONİĞE GİRİŞ (EEP251) MEKATRONİĞE GİRİŞ (EEP251) Yazar: Yrd.Doç.Dr. Durmuş KARAYEL S1 SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Adapazarı Meslek Yüksekokulu Bu ders içeriğinin basım, yayım ve satış hakları Sakarya Üniversitesi ne aittir. "Uzaktan

Detaylı

3. ELEKTRİK MOTORLARI

3. ELEKTRİK MOTORLARI 3. ELEKTRİK MOTORLARI Elektrik enerjisini mekanik enerjiye dönüştüren makinalardır. Her elektrik motoru biri sabit (Stator, Endüktör) ve diğeri kendi çevresinde dönen (Rotor, Endüvi) iki ana parçadan oluşur.

Detaylı

Robot Bilimi. Robot Aktüatörler (Çıkış Elemanları, Uygulayıcılar) Öğr. Gör. M. Ozan AKI. r1.0

Robot Bilimi. Robot Aktüatörler (Çıkış Elemanları, Uygulayıcılar) Öğr. Gör. M. Ozan AKI. r1.0 Robot Bilimi Robot Aktüatörler (Çıkış Elemanları, Uygulayıcılar) Öğr. Gör. M. Ozan AKI r1.0 Robot Aktüatörler Aktüatör, İngilizce act (eylem, işini yapmak) kelimesinden gelmektedir Robotun fiziksel olarak

Detaylı

Otomatik Kontrol I. Dinamik Sistemlerin Matematik Modellenmesi. Yard.Doç.Dr. Vasfi Emre Ömürlü

Otomatik Kontrol I. Dinamik Sistemlerin Matematik Modellenmesi. Yard.Doç.Dr. Vasfi Emre Ömürlü Otomatik Kontrol I Dinamik Sistemlerin Matematik Modellenmesi Yard.Doç.Dr. Vasfi Emre Ömürlü Mekanik Sistemlerin Modellenmesi Elektriksel Sistemlerin Modellenmesi Örnekler 2 3 Giriş Karmaşık sistemlerin

Detaylı

ANKARA ÜNİVERSİTESİ GAMA MESLEK YÜKSEKOKULU ELEKTRİK VE ENERJİ BÖLÜMÜ ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARI TEKNOLOJİSİ ELEKTRİK MAKİNALARI 1.

ANKARA ÜNİVERSİTESİ GAMA MESLEK YÜKSEKOKULU ELEKTRİK VE ENERJİ BÖLÜMÜ ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARI TEKNOLOJİSİ ELEKTRİK MAKİNALARI 1. ANKARA ÜNİVERSİTESİ GAMA MESLEK YÜKSEKOKULU ELEKTRİK VE ENERJİ BÖLÜMÜ ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARI TEKNOLOJİSİ ELEKTRİK MAKİNALARI 1. HAFTA 1 İçindekiler Elektrik Makinalarına Giriş Elektrik Makinalarının

Detaylı

7. Hareketli (Analog) Ölçü Aletleri

7. Hareketli (Analog) Ölçü Aletleri 7. Hareketli (Analog) Ölçü Aletleri Hareketli ölçü aletleri genellikle; 1. Sabit bir bobin 2. Dönebilen çok küçük bir parçadan oluşur. Dönebilen parçanın etkisi statik sürtünme (M ss ) şeklindedir. Bunun

Detaylı

ÜNİTE 5 KLASİK SORU VE CEVAPLARI (TEMEL ELEKTRONİK) Transformatörün tanımını yapınız. Alternatif akımın frekansını değiştirmeden, gerilimini

ÜNİTE 5 KLASİK SORU VE CEVAPLARI (TEMEL ELEKTRONİK) Transformatörün tanımını yapınız. Alternatif akımın frekansını değiştirmeden, gerilimini ÜNİTE 5 KLASİK SORU VE CEVAPLARI (TEMEL ELEKTRONİK) Transformatörün tanımını yapınız. Alternatif akımın frekansını değiştirmeden, gerilimini alçaltmaya veya yükseltmeye yarayan elektro manyetik indüksiyon

Detaylı

ELEKTRĐK MOTORLARI ve SÜRÜCÜLERĐ DERS 02

ELEKTRĐK MOTORLARI ve SÜRÜCÜLERĐ DERS 02 DERS 02 Özer ŞENYURT Mart 10 1 DA DĐNAMOSUNUN ÇALIŞMA PRENSĐBĐ Dinamolar elektromanyetik endüksiyon prensibine göre çalışırlar. Buna göre manyetik alan içinde bir iletken manyetik kuvvet çizgilerini keserse

Detaylı

21. ÜNİTE FREKANS-GÜÇ KATSAYISI VE DEVİR SAYISININ ÖLÇÜLMESİ

21. ÜNİTE FREKANS-GÜÇ KATSAYISI VE DEVİR SAYISININ ÖLÇÜLMESİ 21. ÜNİTE FREKANS-GÜÇ KATSAYISI VE DEVİR SAYISININ ÖLÇÜLMESİ KONULAR 1. Frekansın Ölçülmesi 2. Güç Katsayısının Ölçülmesi 3. Devir Sayının Ölçülmesi 21.1.Frekansın Ölçülmesi 21.1.1. Frekansın Tanımı Frekans,

Detaylı

11.1. ELEKTRONİK ATEŞLEME SİSTEMLERİ ( ELECTRONIC IGNATION )

11.1. ELEKTRONİK ATEŞLEME SİSTEMLERİ ( ELECTRONIC IGNATION ) 11. DİĞER ELEKTRONİK SİSTEMLER 11.1. ELEKTRONİK ATEŞLEME SİSTEMLERİ ( ELECTRONIC IGNATION ) Elektronik ateşlemenin diğerlerinden farkı, motorun her durumda ateşleme zamanlamasının hassas olarak hesaplanabilmesidir.

Detaylı

Dielektrik malzeme DİELEKTRİK ÖZELLİKLER. Elektriksel Kutuplaşma. Dielektrik malzemeler. Kutuplaşma Türleri 15.4.2015. Elektronik kutuplaşma

Dielektrik malzeme DİELEKTRİK ÖZELLİKLER. Elektriksel Kutuplaşma. Dielektrik malzemeler. Kutuplaşma Türleri 15.4.2015. Elektronik kutuplaşma Dielektrik malzeme DİELEKTRİK ÖZELLİKLER Dielektrik malzemeler; serbest elektron yoktur, yalıtkan malzemelerdir, uygulanan elektriksel alandan etkilenebilirler. 1 2 Dielektrik malzemeler Elektriksel alan

Detaylı

Elektromekanik Kumanda Sistemleri / Ders Notları

Elektromekanik Kumanda Sistemleri / Ders Notları 10. MOTORLARIN FRENLENMESİ Durdurulacak motoru daha kısa sürede durdurmada veya yükün yer çekimi nedeniyle motor devrinin artmasına sebep olduğu durumlarda elektriksel frenleme yapılır. Kumanda devrelerinde

Detaylı

Makine Mühendisliği İçin Elektrik-Elektronik Bilgisi. Ders Notu-2 Hazırlayan: Yrd. Doç. Dr. Ahmet DUMLU

Makine Mühendisliği İçin Elektrik-Elektronik Bilgisi. Ders Notu-2 Hazırlayan: Yrd. Doç. Dr. Ahmet DUMLU Makine Mühendisliği İçin Elektrik-Elektronik Bilgisi Ders Notu-2 Hazırlayan: Yrd. Doç. Dr. Ahmet DUMLU DİRENÇLER Direnci elektrik akımına gösterilen zorluk olarak tanımlayabiliriz. Bir iletkenin elektrik

Detaylı

KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ Mühendislik Fakültesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü Power Electronic Circuits (Güç Elektroniği Devreleri)

KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ Mühendislik Fakültesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü Power Electronic Circuits (Güç Elektroniği Devreleri) KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ Mühendislik Fakültesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü Power Electronic Circuits (Güç Elektroniği Devreleri) 1. DENEYİN AMACI ÜÇ FAZ EVİRİCİ 3 Faz eviricilerin çalışma

Detaylı

Buna göre, bir devrede yük akışı olabilmesi için, üreteç ve pil gibi aygıtlara ihtiyaç vardır.

Buna göre, bir devrede yük akışı olabilmesi için, üreteç ve pil gibi aygıtlara ihtiyaç vardır. ELEKTRİK AKIMI ve LAMBALAR ELEKTRİK AKIMI Potansiyelleri farklı olan iki iletken cisim birbirlerine dokundurulduğunda potansiyelleri eşit oluncaya kadar birinden diğerine elektrik yükü akışı olur. Potansiyeller

Detaylı

Alternatif Akım Devreleri

Alternatif Akım Devreleri Alternatif akım sürekli yönü ve şiddeti değişen bir akımdır. Alternatif akımda bazı devre elemanları (bobin, kapasitör, yarı iletken devre elemanları) doğruakım devrelerinde olduğundan farklı davranırlar.

Detaylı

ASİSTAN ARŞ. GÖR. GÜL DAYAN

ASİSTAN ARŞ. GÖR. GÜL DAYAN ASİSTAN ARŞ. GÖR. GÜL DAYAN VİSKOZİTE ÖLÇÜMÜ Viskozite, bir sıvının iç sürtünmesi olarak tanımlanır. Viskoziteyi etkileyen en önemli faktör sıcaklıktır. Sıcaklık arttıkça sıvıların viskoziteleri azalır.

Detaylı

İletken, Yalıtkan ve Yarı İletken

İletken, Yalıtkan ve Yarı İletken Diyot, transistör, tümleşik (entegre) devreler ve isimlerini buraya sığdıramadağımız daha birçok elektronik elemanlar, yarı iletken malzemelerden yapılmışlardır. Bu kısımdaki en önemli konulardan biri,

Detaylı

Mekatroniğe Giriş Dersi

Mekatroniğe Giriş Dersi Mekatroniğe Giriş Dersi 7. Hafta Aktüatörler Aktüatör nedir? Aktüatöre neden ihtiyaç duyulur? Aktüatör Türleri Hidrolik-Pnömatik Aktüatörler Elektrikli Aktüatörler Bu Haftanın Konu Başlıkları SAÜ - Sakarya

Detaylı

İLERI MIKRODENETLEYICILER. Ege Üniversitesi Ege MYO Mekatronik Programı

İLERI MIKRODENETLEYICILER. Ege Üniversitesi Ege MYO Mekatronik Programı İLERI MIKRODENETLEYICILER Ege Üniversitesi Ege MYO Mekatronik Programı BÖLÜM 4 Motor Denetimi Adım (Step) Motorunun Yapısı Adım Motorlar elektrik vurularını düzgün mekanik harekete dönüştüren elektromekanik

Detaylı

2: MALZEME ÖZELLİKLERİ

2: MALZEME ÖZELLİKLERİ İÇİNDEKİLER Önsöz III Bölüm 1: TEMEL KAVRAMLAR 11 1.1.Mekanik, Tanımlar 12 1.1.1.Madde ve Özellikleri 12 1.2.Sayılar, Çevirmeler 13 1.2.1.Üslü Sayılarla İşlemler 13 1.2.2.Köklü Sayılarla İşlemler 16 1.2.3.İkinci

Detaylı

9- ANALOG DEVRE ELEMANLARI

9- ANALOG DEVRE ELEMANLARI 9- ANALOG DEVRE ELEMANLARI *ANALOG VE DİJİTAL KAVRAMLARI *Herhangi bir fiziksel olayı ifade eden büyüklüklere işaret denmektedir. *Zaman içerisinde kesintisiz olarak devam eden işaretlere Analog işaret

Detaylı

BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAK - 402 MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ LABORATUVARI DENEY 4

BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAK - 402 MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ LABORATUVARI DENEY 4 BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAK - 0 MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ LABORATUVARI DENEY İÇİNDE SABİT SICAKLIKTA SİLİNDİRİK ISITICI BULUNAN DİKDÖRTGEN PRİZMATİK SAC KUTU YÜZEYLERİNDEN ZORLANMIŞ TAŞINIM

Detaylı

Doğru Akım Motorları

Doğru Akım Motorları 08.05.2012 Doğru Akım Motorları Yrd. Doç. Dr. Aytaç Gören İçerik Doğru Akım Elektrik Motorları Doğru Akım Motorlarının Kısımları ve Özellikleri Güç Hesabı Adım (Step) Motorlar Servo Motorlar Lineer Servo

Detaylı

KARAMANOĞLU MEHMETBEY ÜNİVERSİTESİ ELEKTRİK ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

KARAMANOĞLU MEHMETBEY ÜNİVERSİTESİ ELEKTRİK ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ KARAMANOĞLU MEHMETBEY ÜNİVERSİTESİ ELEKTRİK ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ Elektrik Makinaları II Laboratuvarı DENEY 3 ASENKRON MOTOR A. Deneyin Amacı: Boşta çalışma ve kilitli rotor deneyleri yapılarak

Detaylı

Asenkron Makineler (2/3)

Asenkron Makineler (2/3) Asenkron Makineler (2/3) 1) Asenkron motorun çalışma prensibi Yanıt 1: (8. Hafta web sayfası ilk animasyonu dikkatle inceleyiniz) Statora 120 derecelik aralıklarla konuşlandırılmış 3 faz sargılarına, 3

Detaylı

ASENKRON MOTORLARA YOL VERME METODLARI

ASENKRON MOTORLARA YOL VERME METODLARI DENEY-6 ASENKRON MOTORLARA YOL VERME METODLARI TEORİK BİLGİ KALKINMA AKIMININ ETKİLERİ Asenkron motorların çalışmaya başladıkları ilk anda şebekeden çektiği akıma kalkınma akımı, yol alma akımı veya kalkış

Detaylı

3 FAZLI ASENKRON MOTORLAR

3 FAZLI ASENKRON MOTORLAR 3 FAZLI ASENKRON MOTORLAR 3 FAZLI ASENKRON MOTORLAR Üç fazlı AC makinelerde üretilen üç fazlı gerilim, endüstride R-S-T (L1-L2- L3) olarak bilinir. R-S-T gerilimleri, aralarında 120 şer derece faz farkı

Detaylı

Bölüm 9 ELEKTROMANYETİK İNDÜKSİYON. Copyright 2008 Pearson Education Inc., publishing as Pearson Addison-Wesley

Bölüm 9 ELEKTROMANYETİK İNDÜKSİYON. Copyright 2008 Pearson Education Inc., publishing as Pearson Addison-Wesley Bölüm 9 ELEKTROMANYETİK İNDÜKSİYON Hedef Öğretiler Faraday Kanunu Lenz kanunu Hareke bağlı EMK İndüksiyon Elektrik Alan Maxwell denklemleri ve uygulamaları Giriş Pratikte Mıknatısın hareketi akım oluşmasına

Detaylı

DİRENÇ ÇEŞİTLERİ. Sabit dirençler Ayarlı dirençler Entegre tipi dirençler Özel (ortam etkili) dirençler

DİRENÇ ÇEŞİTLERİ. Sabit dirençler Ayarlı dirençler Entegre tipi dirençler Özel (ortam etkili) dirençler DİRENÇ ÇEŞİTLERİ Sabit dirençler Ayarlı dirençler Entegre tipi dirençler Özel (ortam etkili) dirençler Sabit dirençler Direnç değerleri sabit olan, yani değiştirilemeyen elemanlardır. Ayarlı dirençler

Detaylı

YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ MAKİNE FAKÜLTESİ MEKATRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MEKATRONİK MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ DERSİ. El Yapımı Basit Elektrik Motoru 3

YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ MAKİNE FAKÜLTESİ MEKATRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MEKATRONİK MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ DERSİ. El Yapımı Basit Elektrik Motoru 3 YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ MAKİNE FAKÜLTESİ MEKATRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MEKATRONİK MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ DERSİ El Yapımı Basit Elektrik Motoru 3 Proje Raporu Ozan GÜNGÖR 12068010 16.01.2013 İstanbul

Detaylı