Klimatoloji ve Meteoroloji
|
|
- Pembe Fırat
- 5 yıl önce
- İzleme sayısı:
Transkript
1 Klimatoloji ve Meteoroloji Prof. Dr. Hasan TATLI Coğrafya Bölümü Fen Edebiyat Fakültesi Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi
2 Ünite 5 Yüksek Atmosfer Batı Rüzgarları ve Jet Akımları Not: Buradaki sunum, öğrencilere «Kaynak Kitap» olarak önerilen kitaptan alınmıştır. Kaynak: Murat TÜRKEŞ (2010). Klimatoloji ve Meteoroloji, Kriter Yayınevi, İstanbul. Prof. Dr. Hasan TATLI
3 Batı Rüzgarlarının Oluşumu İdeal gaz yasasına ( P = R T ) d ve kalınlık kuralına göre, sıcaklığın yüksek, bu yüzden de kalınlığın daha fazla olduğu ekvatoral bölge üzerinde, hava basıncı, soğuk polar bölgelere oranla daha yavaş azalır. Bu yüzden, Yerküre atmosferinde, aynı yükseltide, genellikle tropikal kuşakta yüksek merkez (yüksek basınç koşulları), kutuplar üzerinde ise alçak merkezler (alçak basınç koşulları) egemen olma eğilimindedir. Sonuç olarak, ortaya çıkan basınç gradyanı, ekvatorun yukarısındaki yüksek merkezden, kutupların yukarısındaki alçak merkeze yönelir. Hava, oluşan basınç gradyan kuvvetinin etkisiyle, tropiklerden kutuplara doğru ilerlemeye başladığında, Koriyolis kuvveti hava akışının yönünü değiştirmek için devreye girer. Sonuç olarak, kutuplara yönelen basınç gradyan kuvveti ile Koriyolis kuvveti arasında kuvvetli bir batı-doğu bileşeni bulunan rüzgarları oluşturmak üzere bir denge gelişir. Bu rüzgarlar jeostrofik rüzgarlar olarak adlandırılır. Ekvator ile kutuplar arasındaki sıcaklık gradyanı, küresel ölçekli olduğu için, yukarıda orta ve yüksek troposferde batılı akışların oluşması beklenir. Gerçek yüksek hava gözlemleri, bunun böyle olduğunu göstermektedir. Prof. Dr. Hasan TATLI 3
4 Batı Rüzgarlarının Oluşumu Soğuk polar hava ve sıcak tropikal hava arasındaki yoğunluk farkları yüzünden, atmosferde oluşan ideal basınç gradyanı ile Koriyolis kuvveti arasında gelişen dengenin ve buna bağlı olarak yüksek hava batı rüzgarlarının oluşumunun şematik Prof. Dr. Hasan TATLI 4 gösterimi.
5 Yüksek Batı Rüzgarları Ekvator ile kutuplar arasındaki enerji eşitsizliği sonucunda beliren sıcaklık gradyanı ve onunla bağlantılı basınç gradyanı yüzünden, özellikle orta ve yüksek troposferde ekvatordan kutuplara yönelen basınç gradyan kuvvetinin, ekvatora yönelen Koriyolis kuvvetince dengelenmesi sonucunda standart basınç düzeylerinde genel olarak batıdan doğuya doğru yükseklik konturlarına koşut esen egemen jeostrofik rüzgarlara batı rüzgarları adı verilir. Basınç gradyanı yükseklikle arttığı için, rüzgar hızları da artar. Rüzgar hızındaki bu artış, aynı zamanda rüzgar hızının stratosfere doğru azalmaya başladığı yerde bulunan tropopoza kadar etkili olur. Prof. Dr. Hasan TATLI 5
6 Troposferde Yükseklikle Rüzgar Hızındaki Artışın Kanıtı Orta Troposfer ( 5000 m) Rüzgarın ve bulutun hareket yönü Prof. Dr. Hasan TATLI 6
7 Kuzey Yarımküre de 500 hpa Düzeyindeki Ortalama Dolaşım ve Batı Rüzgarları (a) Ocak (b) Temmuz Prof. Dr. Hasan TATLI 7
8 Jet Akımları Orta ve yüksek troposferde binlerce kilometre uzunluğunda dar menderesler oluşturarak batıdan doğuya doğru hareket eden hızlı jeostrofik rüzgar kuşaklarına jet akımları adı verilir. Jet akımlarının en iyi bilineni (polar jet), orta enlemlerde yaklaşık 8-12 km arasındaki yüksekliklerde oluşur. Yüksek hızlı jet akımları, yaklaşık 100 km ile yaklaşık (00:00 GMT) tarihinde yüksek atmosfer batı rüzgarları içinde gelişen polar jet akımı kuşağındaki 60 knot ve üzeri rüzgar hız dağılışı.rüzgar hızlarının en kuvvetli olduğu yerlerin ortasından geçtiği kabul edilen jet eksenine (mavi renkli) ve en yüksek rüzgar hızlarının ortasındaki 100 knot lık eş rüzgar hız eğrisinin ortasında kalan jet çekirdeğine (açık mavi gölgeli) dikkat ediniz. Prof. Dr. Hasan TATLI 500 km arasında değişen genişliğe sahiptir; kalınlıkları ise, genel olarak yalnız birkaç kilometredir. Jet akımlarındaki rüzgar hızları, çoğunlukla saatte 200 km yi geçer; ender olarak da 500 km/saat i aşar. 8
9 Kışın Polar Jetin Avrupa daki Konumu Prof. Dr. Hasan TATLI 9
10 Polar ve Subtropikal Jet Polar Jet Akımlarının Oluşumu Kuvvetli sıcaklık zıtlıklarının gözlendiği görece dar kuşaklar, aynı zamanda genel olarak sıcak ve soğuk hava kütlelerinin karşılaştıkları süreksizlik yüzeylerine karşılık gelir. Biri ötekine göre daha sıcak ve çoğunlukla daha nemli olan, farklı yoğunluktaki iki hava kütlesini birbirinden ayıran bu süreksizlik sınırına ya da yüzeyine cephe denir. Orta enlemlerde, troposferde polar cephe ile bağlantılı bir polar jet akımı oluşur. Polar jet akımı, doğrudan batı-doğu uzanımlı düzgün bir akış yerine, çoğunlukla menderesler çizerek hareket etme eğilimindedir. Polar jet kuşağı, bazen birbirine kavuşan ya da kavuşmayan iki jet akımına ayrılabilir. Polar cephe gibi, bu jet akımı kuşağı da Yerküre üzerinde süreklilik göstermez. Polar jet akımının hızı ender olarak 500 km/saat i geçer. Prof. Dr. Hasan TATLI 10
11 Subtropikal Jet Yerküre atmosferinde başka jet akımları da vardır. Örneğin, subtropikal enlemlerde egemen olduğu için subtropikal jet olarak adlandırılan yarı sürekli bir jet akımı, polar jet kadar etkili değildir ve etkisi çoğunlukla kış mevsimi ile sınırlıdır. Yazın subtropikal enlemlerde kuvvetli bir sıcaklık gradyanı gelişmediği için, subtropikal jet akımı yaz aylarında kaybolur. Orta enlem jet akımından göreceli daha yavaş olan bu batı-doğu akışlı hava akışı, yaklaşık 25 enlemi üzerinde 13 km lik bir yükseltide yerleşir. Bu jet akımının ekvatora yönelik menderesleri olduğu için, orta enlem jeti ender olarak subtropikal jet akımı ile birleşir. Prof. Dr. Hasan TATLI 11
12 Polar Jet Akımının Ortalama Hızındaki ve Yerindeki Mevsimlik Değişiklikler Prof. Dr. Hasan TATLI Polar jet, ortalama koşullarda kışın 125 km/saat hızla yol alır; yazın ise hızı bunun yarısı düzeyindedir. Bu mevsimsel farkın başlıca nedeni, kışın orta enlemlerde yaza göre çok daha kuvvetli bir sıcaklık ve buna bağlı kuvvetli bir basınç gradyanının ortaya çıkmasıdır. Soğuk kış aylarında polar jet akımı, daha güneye 30 N enlemlerine kadar uzanabilir 12
13 Polar Jetin Mevsimlik Hareketi Yeryüzüne ulaşan güneş radyasyonundaki mevsimlik değişikliklere bağlı olarak, polar jet akımının yerinde oluşan mevsimlik göçün şematik gösterimi Polar jetin hızı da sıcaklık zıtlıklarının büyüklüğüyle ilişkili olarak değişir. Yazın, Kuzey Kutbu sürekli güneş enerjisi alır ve bu yüzden, polar ve ekvatoral/tropikal hava arasındaki sıcaklık zıtlığı daha zayıftır. Kış mevsiminde ise, Kuzey Kutbu sürekli karanlık olduğu için, polar ve ekvatoral/ tropikal hava arasında daha büyük bir sıcaklık gradyanı oluşur. Bu nedenle, polar jet akımı güney enlemlere kayar ve daha yüksek bir hız kazanır. Prof. Dr. Hasan TATLI 13
14 Polar Jetin Hava ve İklim Üzerindeki Etkileri Soğuk kış aylarında polar jet akımı, daha güneye 30 enlemlerine kadar uzanabilir. Örneğin; kışın Akdeniz havzasına kadar inen polar jet akımı, orta enlem siklonlarının, hareketini ve sürekliliğini denetleyen en önemli atmosfer dolaşımı özelliklerinden biridir. Türkiye ve bölgesine, sonbahar sonu ve ilkbahar başı arasındaki dönemde, özellikle kış aylarında bulutlu/yağışlı, soğuk/serin ve fırtınalı hava koşulları taşıyan ya da burada bu tip kötü hava koşullarının oluşmasını sağlayan orta enlem siklonları, jet akımlarının denetiminde gelişir ve genel olarak batıda doğuya farklı genlikte dalgalar oluşturarak hareket eder. İlkbahar ortalarıyla birlikte, polar jet akımı kuşağı yavaşça kuzeye çekilmeye başlar. Yaz ortalarına gelindiğinde, polar jetin ortalama yeri, yaklaşık 50 K enlemleri ve daha kuzeyindeki bölgelerdir. Polar jet akımı, yıl içinde yaklaşık 30 ve 70 enlemleri arasında göç ettiği için, orta enlem jet akımı olarak da adlandırılır. Prof. Dr. Hasan TATLI 14
15 Kuzey Amerika için yayımlanan bir 24 saatlik hava ve jet akımı ( ) tahmin haritası. Haritada, enlem, coğrafi konum ve kara-deniz dağılışı gibi fiziki coğrafya etmenlerinin doğrudan denetlediği alt troposfer ve yüzey hava sıcaklıklarının farklılıklarından kaynaklanan hava olayı ve özellikle yağış türü farklılıkları belirgin olmakla birlikte, jet akımının yeri ve konumu ile şiddetli hava olayları ve yağışlar arasındaki alansal ilişki çok dikkat çekicidir. 15
16 Polar Jetin Hava ve İklim Üzerindeki Etkileri Polar jet kuzeye kaydığında, onunla bağlantılı bölgesel değişiklikler de gerçekleşir. Örneğin; kuzey Amerika ana karasında, orajların ve hortumların etkinlik alanlarında ve oluşum sıklıklarında, polar jet akımının kış ve yaz mevsimindeki kaymalarıyla eş anlamlı bölgesel değişiklikler ortaya çıkar. Hortumların çoğunluğu, Şubatta, ABD nin Meksika Körfezi ile olan sınır bölgelerinde oluşur. Bu hortum etkinliğinin merkezi, yaz ortasında ABD nin kuzeydeki Büyük Ovalar ve Büyük Göller bölgelerine kayar. Görüleceği gibi, polar jet akımı, orta enlemlerdeki, kısmen de subtropikal kuşağın kuzeyindeki bölgelerde (örneğin; Akdeniz havzasında), hava olayları ve bu yüzden de iklimler üzerinde çok önemli bir denetçi görevi üstlenir. Polar jet akımı, orta enlem fırtınalarının dolaşımına sağladığı enerjinin yanı sıra, doğrudan bu fırtınaların izledikleri yolları da yönlendirir. Bu yüzden, polar jetin akış desenindeki ve yerindeki değişikliklerin belirlenmesi ve izlenmesi, çağdaş hava öngörülerinin en önemli öğelerinden birisidir. Prof. Dr. Hasan TATLI 16
17 Polar Jetin Türkiye de Hava ve İklim Üzerindeki Etkileri Türkiye de hava ve iklimin yaz ve kış aylarındaki belirgin farklılıkları da, öteki bölgesel atmosfer dolaşımı etmenlerinin yanı sıra: temel olarak polar cephe ve ona bağlı olarak da polar jet akımı kuşağı boyunca oluşan ve doğu Akdeniz havzasına ve Türkiye ye ulaşan orta enlem gezici basınç sistemlerinin (orta enlem siklon ve antisiklonlarının), yazın ortalama olarak yaklaşık 60 K enlemlerine çekilmesi, kışın ise Güney Avrupa ve Akdeniz havzasına hatta kuzey Afrika ya kadar kayması ile açıklanır. Prof. Dr. Hasan TATLI 17
18 Rossby Dalgaları ve Yerküre nin Isı Dengesi Orta ve yüksek troposferdeki egemen batılı akışlarda oluşan döngüsel değişiklikler (yüksek atmosfer indis döngüsü) ve Rossby dalgalarının evrimi. Prof. Dr. Hasan TATLI (a) Döngünün birinci (Yüksek Zonal İndis) evresi, eksenini jet akımının oluşturduğu batılı akışlar, zayıf bir dalgalanmayla birlikte neredeyse doğubatı doğrultuludur. (b) İkinci evrede, bu akımlar menderesler çizerek dalgalanmaya başlar. (c) Üçüncü evrede, belirgin oluk ve sırtlardan oluşan ve Rossby dalgaları adı verilen geniş ölçekli atmosfer salınımları gelişir. (d) Son (Düşük Zonal İndis) Evrede ise, köklerinden koparak kapalı alçak ve yüksek merkezlere dönüşen dinamik basınç yapıları ve uzun süreli benzer hava koşullarının yaşanmasına, özellikle ekstremlerin oluşmasına neden olan blok etkinliği egemen olur. Daha sonra, gittikleri subtropikal elemlerde ısınan alçak merkezlerin ve subpolar bölgelerde soğuyan yüksek merkezlerin erimesi ya da zayıflayıp ortadan kalması sonucunda, döngünün başlangıç evresinde olduğu gibi yeniden batı-doğu doğrultulu yüksek hava akışları egemen olacaktır. 18
19 Yüksek Batı Rüzgarları ve Jet Akımları İçin Sonuç Yüksek batı rüzgarları ve jet akımları, büyük ölçüde yüzeydeki hava koşullarını denetleyen, uzun dönemlerde ise, iklimlerin oluşumlarını ve sürekliliklerini sağlayan en önemli geniş ölçekli atmosfer dolaşımı özellikleridir. Örneğin, polar jet akımları, sinoptik ölçekli orta enlem siklon ve antisiklonlarının yerini, etkinliğini, hareketlerini ve onlara bağlı bölgesel hava olaylarını yakından denetler. Bu akımların dalgalanması ise, tropikal ve polar hava kütlelerinin batı-doğu doğrultulu düzenli akışı ya da kuzeygüney yer değiştirmelerini sağlayarak, yeryüzündeki hava koşullarını denetler. Yeryüzündeki küçük ölçekli farklar, yalnız bu büyük etmen ve süreçler üzerinde yeryüzünün yaptığı termik ve dinamik etkilerden doğar. Yüksek atmosfer hava akışları, göreceli olarak düz (küçük genlikli dalgalar) olduğunda, yüzeyde zayıf ve daha küçük alanlı bir siklonik etkinlik gelişir. Tersine, yüksek batı rüzgarları ve polar jetteki eş zamanlı büyük genlikli dalgalar, yüzeyde derin ve yıkıcı orta enlem siklonik fırtınalarını oluşturur. Prof. Dr. Hasan TATLI 19
20 Mezo Ölçekli Dolaşım ve Yerel Rüzgarlar Prof. Dr. Hasan TATLI 20
21 Deniz Meltemi Belirli yere basınç ve sirkülasyon koşullarına bağlı olarak, gündüz, denizden karaya esen serin ve nemli rüzgar sistemine, deniz meltemi adı verilir. Deniz meltemleri, genellikle öğleye doğru başlar ve kara ile deniz arasındaki en büyük sıcaklık ve basınç zıtlıklarının belirdiği öğleden sonraakşamüstü saatleri arasında maksimum gücüne ulaşır. Deniz meltemleri, genellikle hava sıcaklığı ve basınç koşullarının kara ve deniz yüzeyinde yeniden benzer olduğu zamana karşılık gelen gün batımında etkisini yitirir ve kaybolur. Prof. Dr. Hasan TATLI 21
22 Deniz Meltemlerinin Hava Sıcaklığına Etkisi Deniz meltemleri, kıyıdaki hava sıcaklıkları üzerinde önemli bir yumuşatma etkisi gösterir. Deniz meltemi başladıktan hemen sonra, kara üzerindeki hava sıcaklıkları, birkaç derece, hatta bazen 5-10 C kadar düşebilir. Ancak, deniz meltemlerinin serinletici etkisi, genellikle tropikal bölgelerde kara içerisine doğru en fazla 100 km kadar sokulabilir. Deniz meltemlerinin yarattığı bu etki uzaklığı, orta enlemlerde ise, yalnız 50 km kadardır. Öğleden önce oluşmaya başlayan bu serin rüzgarların hızı, yaklaşık km/saat dolayındadır. Daha küçük ölçekli deniz meltemleri, büyük göllerin kıyıları boyunca da oluşabilir. Türkiye deki Van Gölü, İsviçre deki Leman Gölü ve ABD deki Büyük Göller gibi büyük göllerin kenarlarında yaşayanlar, göllerin serinletici etkisini özellikle yaz mevsiminde belirgin olarak hissederler. Türkiye nin genel olarak Ege kıyılarında, özellikle İzmir yöresinde, yazın denizden karaya esen serin ve nemli deniz meltemlerine imbat adı verilir. Prof. Dr. Hasan TATLI 22
23 Gün batımıyla birlikte, karanın güneş radyasyonu alması ve ısınması sona erer ve gece ilerledikçe kara yüzeyi su yüzeyinden daha hızlı oranda ısı enerjisi kaybetmeye başlar. Birkaç saat sonra, kara ve deniz yüzeyleri arasında yeniden hava sıcaklığı ve basınç zıtlıkları gelişir. Kara yüzeyinin su yüzeyinden daha soğuk olması, kara üzerinde bir termik yüksek basıncın oluşmasına neden olur. Karaya göre daha sıcak olan deniz ise, bir termik alçak basınç alanı özelliğini kazanır. Geceleyin kara üzerindeki termik yüksek basınçtan deniz üzerindeki termik alçak basınca doğru esen göreceli olarak serin ve kuru rüzgar sistemine kara meltemi adı Prof. Dr. Hasan TATLI verilir. 23 Kara Meltemi
24 Kara ve Deniz Meltemlerinin Şiddeti ve Alansal Dağılışı Güneş ışınlarının yıl boyunca dik ve dike yakın geldiği ve bu yüzden de ısınmanın yıl boyunca süreklilik gösterdiği tropikal bölgeler, orta enlemlerden daha sık ve daha kuvvetli deniz meltemlerine sahne olur. En kuvvetli deniz meltemleri, serin okyanus akıntılarına komşu tropikal kıyılar boyunca gelişir. Deniz meltemleri, orta enlemlerde en sıcak aylarda (Temmuz ve Ağustos) çok etkili ve yaygındır; tersine, kara meltemleri okyanuslardan her zaman daha soğuk olmayan karalarda gelişemez. Orta enlemlerin kuzey bölümlerinde, orta enlem yüksek ve alçak basınç sistemlerinin hızlı hareketi ve birbiri ardınca yer değiştirmesi geniş ölçekli ya da bölgesel ölçekli dolaşıma egemen olduğu için, kara ve deniz meltemleri daha az dikkat çekicidir. Prof. Dr. Hasan TATLI 24
25 Vadi Meltemi Prof. Dr. Hasan TATLI 25 Gündüz vadi ya da dağ yamaçları boyunca yukarıya doğru yönelen sıcak hava akışına, vadi meltemi adı verilir. Vadi yamaçları boyunca yükselen havanın dikine hareketi, genellikle doruklar düzeyinde bir sıcaklık terselmesinin varlığı yüzünden sınırlıdır. Yamaçlar boyunca yukarıya tırmanan hava akımları, sıcaklık enverziyonu katmanıyla karşılaşınca, önce yatay olarak hareket etmeye ve sonra alçalarak vadi tabanına geri dönmeye zorlanacaktır. Gündüz yamaçlar boyunca yukarıya doğru gelişen sıcak vadi meltemleri, yükselen havanın adyabatik olarak soğuması ve yoğunlaşmasına; dağların doruklarının üzerinde dağınık Cu bulutlarının oluşmasına neden olur. Bazen, sıcak yaz günlerinde, öğleden sonra ya da akşama doğru kümülüs bulutları daha da gelişerek, Cb bulutlarına dönüşür ve buna benzer günlerde dağların doruklarında ya da yüksek yamaçlarında sağanak ve gök gürültülü sağanak yağışlar oluşabilir.
26 Prof. Dr. Hasan TATLI Dağ Meltemi 26 Geceleyin soğuyarak yoğunluğu arttığı için yamaç aşağıya doğru harekete geçen soğuk hava akışına dağ meltemi adı verilir. Bu hareketin sonucunda ortaya çıkan soğuk hava drenajının konverjansı vadi tabanında tamamlanır. Vadi tabanına yönelik bu soğuk hava konverjansı, vadi içindeki havayı yukarıya doğru dikey olarak hareket etmeye zorlar. Vadinin ortasından yükselmeye başlayan havanın bu hareketi, havayı yatay olarak yanlara hareket etmeye zorlayan bir sıcaklık terselmesinin varlığı yüzünden genellikle dağların doruk yüksekliğiyle sınırlıdır. Yükselen havanın terselme düzeyindeki yatay hareketi, yerel dolaşım hücresini tamamlar. Dar vadilerde dağ rüzgarlarının hızı artar ve saatte 150 km ye çıkabilir.
27 Dağ Meltemlerinin Etkisi Vadi tabanları, küçük havzalar ya da tektonik çöküntüler gibi çukur alanlar, yamaç aşağı akan soğuk hava drenajının etkisiyle, özellikle bulutsuz yüksek basınçlı gecelerde, radyasyon sisinin ilk önce oluştuğu ve tarımsal üretim açısından önemli kayıplara neden olabilen don olaylarına eğilimli alanlar olarak bilinir. Vadi içlerine ya da çevresi yüksek alanlarla çevrili çukur alanlara yönelen soğuk hava drenajının etkisi, temel olarak minimum sıcaklıklarda görülür. Soğuk hava drenajının desteklediği don olaylarına ve radyasyon sislerine eğilimli çevresi yüksek arazilerle çevrili bu tür çukur alanlara, don çanağı ya da don cebi adı verilir. Prof. Dr. Hasan TATLI 27
28 Vadi ve Dağ Meltemlerinin Mevsimselliği Birçok rüzgar sistemi gibi, dağ ve vadi rüzgarları da, yöresel iklimin mevsimsel değişimlerine bağlı olarak, bazı mevsimlerde daha etkili, bazılarında ise daha az etkili olabilir. Vadi meltemleri, kısa dalga boylu güneş radyasyonuyla ısınmanın en şiddetli olduğu sıcak mevsimde daha etkili ve çok yaygın olmasına karşın, dağ meltemleri, soğuk mevsimde daha etkili ve daha sık oluşma eğilimindedir. Prof. Dr. Hasan TATLI 28
29 Fön Rüzgarları: Adyabatik Isınma ve Soğuma Hava parselinin dikey hareketi, çevresiyle enerji alışverişi yapmasını önleyecek düzeyde hızlı olmak koşuluyla, parselin dışarıdan ısı enerjisi alışverişi yapmadan gerçekleştirdiği sürece adyabatik alçalma ya da adyabatik yükselme adı verilir. Yükseklikle basıncın azalması nedeniyle, hava parseli atmosferde yükseldikçe, çevre basıncının daha düşük olduğu katlara geçer. Bunun sonucunda da, adyabatik olarak yükselen hava parseli genişler ve soğur; bu sürece adyabatik soğuma adı verilir. Adyabatik olarak soğuyan hava parseli yeteri kadar nem de içeriyorsa, yoğunlaşır; bulut ve yağış oluşur. Tersine, adyabatik bir alçalma hareketinde, hava parseli giderek yükselen basınç koşullarının altında sıkıştığı için ısınır; bu sürece adyabatik ısınma adı verilir. Adyabatik olarak ısınan hava doyma noktasından uzaklaşır. Bu durumda, aynı zamanda hava parselinin bağıl nemi ve bana bağlı olarak yağış olasılığı da azalır. Prof. Dr. Hasan TATLI 29
30 Fön Rüzgarlarının Oluşumu ve Özellikleri Yüksek dağ yamaçlarında alçaldıkları için adyabatik ısınmaya bağlı olarak doğan, çevresine göre belirgin ya da göreceli sıcak ve kuru rüzgarlara, genel olarak fön adı verilir. Fön terimi, Aplerin kuzey eteklerinde oluşan sıcak ve kuru rüzgarlara Avrupa da verilen isimden alınmıştır. Fön rüzgarlarının oluşum süreci, bulut oluşum sürecinin tersidir. Bulut ve yağış oluşumu, atmosferik hareket düzenekleri sonucunda yükselen hava parselinin adyabatik olarak soğuyarak yoğunlaşması süreciyle bağlantılı olmasına karşılık, fön rüzgarlarının oluşumu, alçalan havanın adyabatik olarak ısınması ve nem içeriğinin azalarak kurumasıyla bağlantılıdır. Kuzey Amerika nın dağlık alanlarında esen göreceli olarak sıcak ve kuru rüzgarlara ise, chinook ya da snoweater (kar yiyici) adı verilir. Prof. Dr. Hasan TATLI 30
31 Fön ve Chinook Rüzgarlarının Oluşumu Fön rüzgarları, hava Alpler gibi yüksek bir sıra dağların üzerine tırmanıp alçaldığında gelişebilir. Kuramsal olarak, dağın egemen hava akımlarına dönük rüzgar alan yanında yükselen kuru hava, doyma noktası sıcaklığına ulaşıp yoğunlaşıncaya kadar kuru adyabatik sıcaklık lapse-rate te 10 C/km soğur. Yoğunlaşma gerçekleşip bulut oluşmaya başladığında yoğunlaşma gizli ısısı salınır ve bu gizli ısı hava parselinin yükseklik ile soğuma oranını azaltır. Doyma noktasına ulaşarak yoğunlaşma gizli ısısı salan hava parseli, bundan sonra yükselmesini sürdürdüğünde nemli (doymuş) adyabatik sıcaklık değişme oranında 5 C/ km soğur. Sıra dağların kuytu yamacına ulaşan havanın nemi, dağın rüzgara dönük yanındaki tırmanması sırasında adyabatik olarak soğuyarak bulut ve yağış oluşturduğu için azalır. Ayrıca bu hava parseli, alçalırken adyabatik olarak da ısınacağı için, tümüyle kuru adyabatik sıcaklık değişme oranı ile 10 C/km ısınacaktır. Prof. Dr. Hasan TATLI 31
32 Klasik Fön Alplerin kuzey eteklerinde oluşan fön rüzgarları, Batı ve Orta Avrupa da derin bir orta enlem alçak basıncının ve orta-doğu Akdeniz havzasında ya da doğu Avrupa da bir yüksek basıncın egemen olduğu bölgesel ölçekli dolaşım koşullarında gelişebilir. Fön rüzgarları, tanımlanan bu bölgesel dolaşım tipindeki, hem alçak basıncın siklonik dönüşüne bağlı güneyli ve güneybatılı akışlar, hem de yüksek basıncın antisiklonik dönüşüne bağlı güneyli ve güneydoğulu akışların kuzeye taşıdığı ılık ve nemli Akdeniz hava kütlesinin Alpleri aşması ve kuzey yamaçlarda alçalırken adyabatik olarak ısınıp kuruması sonucunda doğar Prof. Dr. Hasan TATLI 32
33 Fön ve Fön Benzeri Rüzgarların Etkileri Türk rüzgarı, bakır sattıran rüzgar Prof. Dr. Hasan TATLI 33
34 Fön ve Fön Benzeri Rüzgarların Etkileri: Orman Yangınları... Y 1020 Fön etkisiyle Fethiye-Antalya-Anamur kıyılarında çok sıcak ve kuru hava 1000 Ağustos 2008 in ilk haftasında Antalya yöresinde oluşan büyük orman yangınının oluşumunu kolaylaştıran ve/ya da denetleyen fön olayına neden olan sinoptik ölçekli atmosfer koşullarını gösteren 1 Ağustos 2008 tarihli yüzey hava haritası. Prof. Dr. Hasan TATLI 34
35 Ünite 5 in sonu Prof. Dr. Hasan TATLI 35
B A S I N Ç ve RÜZGARLAR
B A S I N Ç ve RÜZGARLAR B A S I N Ç ve RÜZGARLAR Havadaki su buharı ve gazların, cisimler üzerine uyguladığı ağırlığa basınç denir. Basıncı ölçen alet barometredir. Normal hava basıncı 1013 milibardır.
DetaylıJAA ATPL Eğitimi (METEOROLOJİ)
JAA ATPL Eğitimi (METEOROLOJİ) Hazırlayan: Ibrahim CAMALAN Meteoroloji Mühendisi 2012 YEREL RÜZGARLAR MELTEMLER Bu rüzgarlar güneşli bir günde veya açık bir gecede, Isınma farklılıklarından kaynaklanan
DetaylıİKLİM ELEMANLARI SICAKLIK
İKLİM ELEMANLARI Bir yerin iklimini oluşturan sıcaklık, basınç, rüzgâr, nem ve yağış gibi olayların tümüne iklim elemanları denir. Bu elemanların yeryüzüne dağılışını etkileyen enlem, yer şekilleri, yükselti,
DetaylıRÜZGARLAR. Birbirine yakın iki merkezde sıcaklık farkı oluşması durumunda görülecek ilk olay rüzgarın esmeye başlamasıdır.
RÜZGARLAR Yüksek basınçtan alçak basınca doğru olan hava hareketidir. Birbirine yakın iki merkezde sıcaklık farkı oluşması durumunda görülecek ilk olay rüzgarın esmeye başlamasıdır. Rüzgarın Hızında Etkili
DetaylıJAA ATPL Eğitimi (METEOROLOGY)
JAA ATPL Eğitimi (METEOROLOGY) Hazırlayan: Ibrahim CAMALAN Meteoroloji Mühendisi 2012 TROPİKAL OLAYLAR Ekvatoral Trof (ITCZ) Her iki yarım kürede subtropikal yüksek basınçtan nispeten alçak basınca doğru
DetaylıAtmosferin Genel Sirkülasyonunu Etkileyen Faktörler
TMOSFERİK SİRKÜLSON Uzun bir periyod içerisinde atmosferin ortalama hareketine atmosferik sirkülasyon denir. tmosferdeki bu hareketin en önemli sebebi Ekvator bölgesinin aşırı derecede ısınması ile kutup
DetaylıAğır Ama Hissedemediğimiz Yük: Basınç
Ağır Ama Hissedemediğimiz Yük: Basınç Atmosfer çeşitli gazlardan oluşmuştur ve bu gazların belirli bir ağırlığı vardır. Havada bulunan bu gazların ağırlıkları oranında yeryüzüne yaptığı etkiye atmosfer
DetaylıHavacılık Meteorolojisi Ders Notları. 9. Rüzgar
Havacılık Meteorolojisi Ders Notları 9. Rüzgar Yard.Doç.Dr. İbrahim Sönmez Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ballıca Kampüsü Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi Meteoroloji Mühendisliği Bölümü isonmez@omu.edu.tr
DetaylıİKLİM BİLGİSİ - 5 BASINÇ VE RÜZGARLAR - 1. cografya cepte 14 TON. Basınç Dağılışını Etkileyen Faktörler BASINÇ. cografya CEPTE
cografya cepte BASINÇ İKLİM BİLGİSİ 5 BASINÇ VE RÜZGARLAR 1 Basınç Dağılışını Etkileyen Faktörler 14 TON Atmosfer basıncıyla, ortalama fiziğe sahip bir insanın üstüne 14 ton ağırlık yüklenmiş gibidir.
Detaylıİklim---S I C A K L I K
İklim---S I C A K L I K En önemli iklim elemanıdır. Diğer iklim olaylarının da oluşmasında sıcaklık etkilidir. Güneşten dünyamıza gelen enerji sabittir. SICAKLIK TERSELMESİ (INVERSİON) Kışın soğuk ve durgun
DetaylıMEKANSAL BIR SENTEZ: TÜRKIYE. Türkiye nin İklim Elemanları Türkiye de İklim Çeşitleri
MEKANSAL BIR SENTEZ: TÜRKIYE Türkiye nin İklim Elemanları Türkiye de İklim Çeşitleri Türkiye de Sıcaklık Türkiye de Yıllık Ortalama Sıcaklık Dağılışı Türkiye haritası incelendiğinde Yükseltiye bağlı olarak
DetaylıYAZILI SINAV CEVAP ANAHTARI COĞRAFYA
YAZILI SINAV CEVAP ANAHTARI COĞRAFYA CEVAP 1: (TOPLAM 10 PUAN) 1.1: 165 150 = 15 meridyen fark vardır. (1 puan) 15 x 4 = 60 dakika = 1 saat fark vardır. (1 puan) 12 + 1 = 13 saat 13:00 olur. (1 puan) 1.2:
DetaylıTest. Yerküre nin Şekli ve Hareketleri BÖLÜM 4
Yerküre nin Şekli ve Hareketleri 1. Dünya ile ilgili aşağıda verilen bilgilerden yanlış olan hangisidir? A) Dünya, ekseni etrafındaki bir turluk dönüş hareketini 24 saatte tamamlar. B) Dünya ekseni etrafındaki
DetaylıTÜRKİYE NİN İKLİMİ. Türkiye nin İklimini Etkileyen Faktörler :
TÜRKİYE NİN İKLİMİ İklim nedir? Geniş bir bölgede uzun yıllar boyunca görülen atmosfer olaylarının ortalaması olarak ifade edilir. Bir yerde meydana gelen meteorolojik olayların toplamının ortalamasıdır.
DetaylıTEMEL METEOROLOJİ BİLGİSİ BAHAR 2018
TEMEL METEOROLOJİ BİLGİSİ BAHAR 2018 TEMEL METEOROLOJİ BİLGİLERİNE NEDEN SAHİP OLMALIYIZ? GEZİLERDE Güvenli ve konforlu seyirler için. YARIŞLARDA Güvenli ve hızlı seyirler için. İyi denizci, ne zaman denize
DetaylıRüzgar Çeşitleri. Rüzgar Nedir?
Özel Bölümü Nedir? Çeşitleri 1 - Sürekli lar Alizeler Batı ları Kutup ları 2 - Mevsimlik Devirli lar (Musonlar) Yaz Musonu Kış Musonu 3 - Yerel lar 3.1 Meltemler (Günlük Devirli lar) a) Kara ve Deniz Meltemleri
DetaylıKlimatoloji ve Meteoroloji. Prof. Dr. Hasan TATLI
Klimatoloji ve Meteoroloji Klimatoloji ve Meteoroloji Coğrafya Bölümü Fen Edebiyat Fakültesi Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Ünite 9 Orta Enlem Siklonlar ve Antisiklonları Not: Buradaki sunum, öğrencilere
DetaylıJAA ATPL Eğitimi (METEOROLOJİ) World Climatology
JAA ATPL Eğitimi (METEOROLOJİ) World Climatology Ibrahim CAMALAN Meteoroloji Mühendisi 2012 Climate - İklim Geniş sahalarda uzun yıllar hava şartlarının ortalamalarıdır. Hava durumu, anlık hava şartlarını
DetaylıB- Türkiye de iklim elemanları
B- Türkiye de iklim elemanları Sıcaklık Basınç ve Rüzgarlar Nem ve Yağış Sıcaklık Türkiye de yıllık ortalama sıcaklıklar 4 ile 20 derece arasında değişmektedir. Güneyden kuzeye gidildikçe enlem, batıdan
DetaylıAmerikalı Öğrencilere Liselere Geçiş Sınavında 8. Sınıf 1. Üniteden Sorulan Sorular.
Amerikalı Öğrencilere Liselere Geçiş Sınavında 8. Sınıf 1. Üniteden Sorulan Sorular. 1- Şekilde Dünya nın uzaydan görünümü gösterilmiştir. Güneş ışınları Dünya bu konumda iken gündüzlerin en uzun olduğu
DetaylıMeteoroloji. IX. Hafta: Buharlaşma
Meteoroloji IX. Hafta: Buharlaşma Hidrolojik döngünün önemli bir unsurunu oluşturan buharlaşma, yeryüzünde sıvı ve katı halde farklı şekil ve şartlarda bulunan suyun meteorolojik faktörlerin etkisiyle
DetaylıHerhangi bir noktanın dünya üzerinde bulunduğu yere COĞRAFİ KONUM denir. Coğrafi konum ikiye ayrılır. 1. Matematik Konum 2.
Herhangi bir noktanın dünya üzerinde bulunduğu yere COĞRAFİ KONUM denir. Coğrafi konum ikiye ayrılır. 1. Matematik Konum 2. Özel Konum 1. Türkiye nin Matematik (Mutlak) Konumu Türkiye nin Ekvatora ve başlangıç
DetaylıJAA ATPL Eğitimi (METEOROLOJİ)
JAA ATPL Eğitimi (METEOROLOJİ) Ibrahim CAMALAN Meteoroloji Mühendisi 2012 EUROPE Avrupa ikliminin olusmasında ana faktör hava olaylarına sebebiyet veren Atlantik kaynaklı ve bütün Avrupayı gezen alcak
DetaylıCOĞRAFYA YEREL COĞRAFYA GENEL COĞRAFYA
COĞRAFİ KONUM COĞRAFYA YEREL COĞRAFYA GENEL COĞRAFYA Yeryüzünün belli bir bölümünü FİZİKİ coğrafya BEŞERİ ve gösterir. EKONOMİK -Doğa olaylarını -Kıtalar coğrafya konu alır. -Ülkeler -İnsanlar ve -Klimatoloji
DetaylıYavuz KAYMAKÇIOĞLU- Keşan İlhami Ertem Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi.
Yavuz KAYMAKÇIOĞLU- Keşan İlhami Ertem Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi yvzkymkc@gmail.com 2 Atmosferi hangi coğrafya dalı inceler? Klimatoloji 4 Asal Gazlar 0,96% Oksijen 20,95% Azot 78,07% ASAL GAZLAR
DetaylıMEVSİMLER VE İKLİM A. MEVSİMLERİN OLUŞUMU
MEVSİMLER VE İKLİM Ülkemizde hepimizinde bildiği gibi dört mevsim yaşanmaktadır. Bu mevsimler ilkbahar, yaz, sonbahar ve kış mevsimleridir. Peki ilkokuldan beri özellikleriyle beraber öğrendiğimiz bu mevsimler
DetaylıDÜNYA NIN ŞEKLİ ve BOYUTLARI
0 DÜNYA NIN ŞEKLİ ve BOYUTLARI Dünya güneşten koptuktan sonra, kendi ekseni etrafında dönerken, meydana gelen kuvvetle; ekvator kısmı şişkince, kutuplardan basık kendine özgü şeklini almıştır. Bu şekle
DetaylıNEMLİLİK VE YAĞIŞ Su Döngüsü: döngüsü NEMLİLİK nem
NEMLİLİK VE YAĞIŞ Yeryüzünde yaşamın en önemli öğelerinden biri olan su, atmosferde katı, sıvı ve gaz halinde bulunur. Su, her derecede gaz haline geçebilir. Sıcaklık 0 C nin altına düşünce donarak, katı
DetaylıHava Kirliliği Meteorolojisi Prof.Dr.Abdurrahman BAYRAM
Dokuz Eylül Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Çevre Mühendisliği Bölümü, Buca/İZMİR Hava Kirliliği Meteorolojisi Prof.Dr.Abdurrahman BAYRAM Meteoroloji Meteoroloji, içinde yaşadığımız atmosfer tabakasının
DetaylıDOĞAL SİSTEMLER DÜNYA'NIN ŞEKLİ ve HAREKETLERİ
102 1. Ünite DOĞAL SİSTEMLER 2. BÖLÜM DÜNYA'NIN ŞEKLİ ve HAREKETLERİ 1. Dünya'nın Şekli... 38 2. Dünya'nın Hareketleri... 40 3. Mevsimlerle İlgili Önemli Tarihler... 43 4. İklim Kuşakları... 45 5. Eksen
DetaylıJAA ATPL Eğitimi (METEOROLOJİ)
JAA ATPL Eğitimi (METEOROLOJİ) Hazırlayan: İbrahim ÇAMALAN Meteoroloji Mühendisi 2012 Cephesel olmayan Basınç sistemleri hava basıncı yer yüzü üzerindeki konumlara göre oldukça farklılık gösterir. Bu basınç
DetaylıYeryüzünde Sıcaklığın Dağılışını Etkileyen Etmenler
İklimin Temel Elemanı: Sıcaklık İklim elemanları içinde en önemlisi sıcaklıktır. Çünkü diğer iklim elemanları sıcaklığın kontrolündedir. Sıcaklık; cisimlerin kütlesi içinde bulunan potansiyel enerjinin
DetaylıKlimatoloji ve Meteoroloji. Prof. Dr. Hasan TATLI #
Klimatoloji ve Meteoroloji # Klimatoloji ve Meteoroloji Coğrafya Bölümü Fen Edebiyat Fakültesi Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi 2 Ünite 8 Cepheler ve Hava Olayları Not: Buradaki sunum, öğrencilere «Kaynak
DetaylıMETEOROLOJİ. IV. HAFTA: Hava basıncı
METEOROLOJİ IV. HAFTA: Hava basıncı HAVA BASINCI Tüm cisimlerin olduğu gibi havanın da bir ağırlığı vardır. Bunu ilk ortaya atan Aristo, deneyleriyle ilk ispatlayan Galileo olmuştur. Havanın sahip olduğu
DetaylıHava içindeki su buharı miktarı, basınç ve sıcaklıktan başka, su buharı kazancına da bağlıdır.
HAVA NEMLİLİĞİ VE YAĞIŞLAR Hidrometeorları Şu bölümde inceleyebiliriz. 1- Atmosferde ki Su Buharı 2- Atmosferde ki yoğunlaşmış su; Sis ve Bulutlar 3- Yağışlar ATMOSFERDE Kİ SU BUHARI Mutlak Nem: 1 m3 hava
DetaylıMETEOROLOJİ. III. Hafta: Sıcaklık
METEOROLOJİ III Hafta: Sıcaklık SICAKLIK Doğada 2 tip denge var 1 Enerji ve sıcaklık dengesi (Gelen enerji = Giden enerji) 2 Su dengesi (Hidrolojik döngü) Cisimlerin molekülleri titreşir, ancak 273 o C
DetaylıYandaki SOS oyununda toplam 100 tane kutu vardır. Bu oyunda en fazla 100 tane harf kullanabiliriz. MAKSİMUM NEM
NEMLİLİK VE YAĞIŞ Su buharına nem denir. Miktarı bazen azalan bazen çoğalan ve yağışları oluşturan nem atmosferin en alt katmanı olan troposferde en çok bulunur. Nem le ilgili olarak nem konusunu, yoğunlaşma
DetaylıMETEOROLOJİ SOARING. İbrahim ÇAMALAN Meteoroloji Mühendisi
METEOROLOJİ SOARING İbrahim ÇAMALAN Meteoroloji Mühendisi Soaring Soaring yaygın olarak Konvektif sınır tabaka (Baundary layer) içerisinde termal konveksiyon sonucu yükselen hava parsellerinden faydalanılarak
DetaylıJAA ATPL Eğitimi (METEOROLOJİ)
JAA ATPL Eğitimi (METEOROLOJİ) Hazırlayan: Ibrahim CAMALAN Meteoroloji Mühendisi 2012 Yüksek Seviye Rüzgarları (Upper Winds) İzobarlar düz ve paralel ise yüzey sürtünmesinin etkisinden uzak serbest atmosferdeki
DetaylıBasıncı Etkileyen Faktörler. 1-Sıcaklık
BASINÇ Balonu şişirirsiniz balon patlar. Çünkü balonun içine hava sıkışır, yüksek basınç balonun içine dolmuştur ve dışarıdaki alçak basınca doğru hava akımı gerçekleşir. Basınç konusu bunun gibidir, yani
Detaylı2016 Yılı Buharlaşma Değerlendirmesi
2016 Yılı Buharlaşma Değerlendirmesi GİRİŞ Tabiatta suyun hidrolojik çevriminin önemli bir unsurunu teşkil eden buharlaşma, yeryüzünde sıvı ve katı halde değişik şekil ve şartlarda bulunan suyun meteorolojik
DetaylıKUTUPLARDAKİ OZON İNCELMESİ
KUTUPLARDAKİ OZON İNCELMESİ Bilim adamlarınca, geçtiğimiz yıllarda insan faaliyetlerindeki artışa paralel olarak, küresel ölçekte çevre değişiminde ve problemlerde artış olduğu ifade edilmiştir. En belirgin
Detaylı(20-21 Ekim 2011 Günleri İçin Kısa Süreli Öznel Hava Tahmini ve Brifingi) Ders Ödev Sunumu Düzenlemesi İçin Örnek
ÇOMÜ Coğrafya Bölümü COĞ435 SİNOPTİK KLİMTOLOJİ VE METEOROLOJİ Uygulama Ödevi (20-21 Ekim 2011 Günleri İçin Kısa Süreli Öznel Hava Tahmini ve Brifingi) Ders Ödev Sunumu Düzenlemesi İçin Örnek Prof. Dr.
DetaylıGENEL JEOLOJİ. y e r i n d ı ş o l a y l a r ı
GENEL JEOLOJİ y e r i n d ı ş o l a y l a r ı D I Ş D İ N A M İ K y e r i n d ı ş o l a y l a r ı - Dış olayların genel değerlendirmesi - İklim - Ayrışma - Deniz ve okyanusların genel özellikleri - Dış
DetaylıMEVSİMLER VE OLUŞUMU
MEVSİMLER VE OLUŞUMU Mevsimler Güneş in gün dönümü ve gece gündüz eşitliği noktaları arasından geçişleri arasındaki sürelerdir. Mevsimlerin oluşmasının temel sebebi eksen eğikliği ve Dünya nın Güneş çevresindeki
DetaylıSuyun yeryüzünde, buharlaşma, yağış, yeraltına süzülme, kaynak ve akarsu olarak tekrar çıkma, bir göl veya denize akma vs gibi hareketlerine su
Suyun yeryüzünde, buharlaşma, yağış, yeraltına süzülme, kaynak ve akarsu olarak tekrar çıkma, bir göl veya denize akma vs gibi hareketlerine su döngüsü denir. Su döngüsünü harekete geçiren güneş, okyanuslardaki
DetaylıJAA ATPL Eğitimi (METEOROLOJĠ)
JAA ATPL Eğitimi (METEOROLOJĠ) Hazırlayan: Ibrahim CAMALAN Meteoroloji Mühendisi 2012 CEPHELER VE OKLÜZYONLAR (Fronts and Occlusions) Cephe çeşitlerini ve karakteristik özellikleri Farklı özelliklerdeki
DetaylıCOĞRAFİ KONUM ÖZEL KONUM TÜRKİYE'NİN ÖZEL KONUMU VE SONUÇLARI
COĞRAFİ KONUM Herhangi bir noktanın dünya üzerinde kapladığı alana coğrafi konum denir. Özel ve matematik konum diye ikiye ayrılır. Bir ülkenin coğrafi konumu, o ülkenin tabii, beşeri ve ekonomik özelliklerini
DetaylıSU HALDEN HALE G İ RER
SU HALDEN HALE GİRER Doğada Su Döngüsü Enerji Kaynağı Güneş Suyun yeryüzünde, buharlaşma, yağış, yeraltına süzülme, kaynak ve akarsu olarak tekrar çıkma, bir göl veya denize akma vs gibi hareketlerine
DetaylıMETEOROLOJİ SICAKLIK. Havacılık Meteorolojisi Şube Müdürlüğü. İbrahim ÇAMALAN Meteoroloji Mühendisi
METEOROLOJİ SICAKLIK İbrahim ÇAMALAN Meteoroloji Mühendisi Havacılık Meteorolojisi Şube Müdürlüğü Sıcaklık havacılıkta büyük bir öneme sahiptir çünkü pek çok hava aracının performans parametrelerinin hesaplanmasına
DetaylıDiğer sayfaya geçiniz YGS / SOS
18. Doğal ve beşerî unsurlar birbirleriyle karşılıklı etkileşim içindedir. 19. Arazide yön ve hedef bulma sporlarında pusula ve büyük ölçekli haritalar sporcuların en önemli yardımcılarıdır. Sporcular
DetaylıMETEOROLOJİ. VI. Hafta: Nem
METEOROLOJİ VI. Hafta: Nem NEM Havada bulunan su buharı nem olarak tanımlanır. Yeryüzündeki okyanuslardan, denizlerden, göllerden, akarsulardan, buz ve toprak yüzeylerinden buharlaşma ve bitkilerden terleme
DetaylıMEVSİMLERİN OLUŞUMU. Halil KOZANHAN EKSEN EĞİKLİĞİ DÜNYA NIN KENDİ EKSENİ ETRAFINDAKİ HAREKETİYLE GECE-GÜNDÜZ,
MEVSİMLERİN OLUŞUMU DÜNYA NIN KENDİ EKSENİ ETRAFINDAKİ HAREKETİYLE GECE-GÜNDÜZ, GÜNEŞ ETRAFINDAKİ HAREKETİ SONUCU İSE MEVSİMLER OLUŞUR. DÜNYANIN EKSEN EĞİKLİĞİ (23 27 ) SONUCU GÜNEŞ IŞINLARINI DİK OLARAK
Detaylı8. Mevsimler ve İklimler
Fen Bilimleri 8. Mevsimler ve İklimler Adı ve Soyadı: Sınıf ve No: 1. Arda defterine hava olaylarının etkileyen etmenleri daha iyi anlamak için aşağıdaki şekli çizmiştir. 3. Melih Ocak ayında Brezilya
DetaylıTest. Atmosfer - Sıcaklık BÖLÜM Aşağıdaki tabloda gösterilen neden sonuç ilişkisi eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?
BÖLÜM 5 Atmosfer - Sıcaklık 1. Aşağıdaki tabloda gösterilen neden sonuç ilişkisi eşleştirmelerden hangisi yanlıştır? Neden A) Yer çekimi B) Su buharı Sonuç Atmosferin yoğunluğu yerden yükseldikçe azalır.
Detaylı5. Bir dağ yamacı boyunca yükselirken veya Ekvator a doğru. Palme Yayıncılık. 6. Atmosfer basıncının düştüğü yerlerde hava bulutlu veya
ÖLÜM 5 asınç - Rüzgârlar 1. Atmosfer basıncı yere ve zamana bağlı olarak değişir. una göre, aşağıdakilerden hangisi atmosfer basıncının değişimi ve dağılışı üzerinde etkili değildir? A) Yer çekimi ) Sıcaklık
DetaylıBİNA BİLGİSİ 2 ÇEVRE TANIMI - İKLİM 26 ŞUBAT 2014
BİNA BİLGİSİ 2 ÇEVRE TANIMI - İKLİM DOÇ. DR. YASEMEN SAY ÖZER 26 ŞUBAT 2014 1 19.02.2014 TANIŞMA, DERSLE İLGİLİ GENEL BİLGİLER, DERSTEN BEKLENTİLER 2 26.02.2014 ÇEVRE TANIMI - İKLİM 3 05.03.2014 DOĞAL
DetaylıDünya üzerindeki herhangi bir yerde Güneş in tam tepe noktasında olduğu an saat 12.00 kabul edilir. Buna göre ayarlanan saate yerel saat denir.
Mart 30, 2013 Yerel Saat Dünya üzerindeki herhangi bir yerde Güneş in tam tepe noktasında olduğu an saat 12.00 kabul edilir. Buna göre ayarlanan saate yerel saat denir. Yerel saat doğuda ileri, badda geridir.
DetaylıDÜNYA NIN ŞEKLİ VE HAREKETLERİ
DÜNYA NIN ŞEKLİ VE HAREKETLERİ YERKÜRE NİN ŞEKLİ Bilim ve teknolojik seviyeye bağlı olarak, İlk Çağ da Dünya mızın şekli, değişik biçimlerde tahmin ediliyordu. Dünya nın çevresi günümüzden yaklaşık 2.200
DetaylıHavacılık Meteorolojisi Ders Notları. 3. Atmosferin tabakaları
Havacılık Meteorolojisi Ders Notları 3. Atmosferin tabakaları Yard.Doç.Dr. İbrahim Sönmez Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ballıca Kampüsü Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi Meteoroloji Mühendisliği Bölümü
DetaylıSICAKLIK. 1. % 25 i atmosferin etkisiyle ve bulutlara çarparak uzaya geri yansır.
SICAKLIK İklim elemanlarının en önemlisi olan sıcaklık, canlı hayatı, coğrafi olaylar ve diğer iklim elemanları temelden etkilemektedir. Örneğin yağışın oluşabilmesi için yeryüzündeki suların buharlaşıp
DetaylıÖSYM YGS / SOS M Diğer sayfaya geçiniz.
17. 18. Atatürk, Türkiye Cumhuriyeti sadece iki şeye güvenir. Biri millet kararı, diğeri en elim ve güç şartlar içinde dünyanın takdirlerine hakkıyla layık olan ordumuzun kahramanlığı; bu iki şeye güvenir.
Detaylı5. SINIF SOSYAL BİLGİLER BÖLGEMİZİ TANIYALIM TESTİ. 1- VADİ: Akarsuların yataklarını derinleştirerek oluşturdukları uzun yarıklardır.
1- VADİ: Akarsuların yataklarını derinleştirerek oluşturdukları uzun yarıklardır. PLATO: Çevresine göre yüksekte kalmış, akarsular tarafından derince yarılmış geniş düzlüklerdir. ADA: Dört tarafı karayla
DetaylıJAA ATPL Eğitimi (METEOROLOJİ)
JAA ATPL Eğitimi (METEOROLOJİ) Ibrahim CAMALAN Meteoroloji Mühendisi 2012 ATMOSFER Atmosfer, yerçekimi ile dünyanın çevresinde duran ve dünyayı çepeçevre saran gazlar topluluğudur. Bu gazlar dünya ile
DetaylıProf. Dr. Ceyhun GÖL. Çankırı Karatekin Üniversitesi Orman Fakültesi Havza Yönetimi Anabilim Dalı
Jeoloji Prof. Dr. Ceyhun GÖL Çankırı Karatekin Üniversitesi Orman Fakültesi Havza Yönetimi Anabilim Dalı Ders Konuları Jeolojinin tanımı ve tarihçesi Mineraller Güneş sistemi Dünyanın şekli ve hareketleri
DetaylıSDÜ ZİRAAT FAKÜLTESİ METEOROLOJİ DERSİ
SDÜ ZİRAAT FAKÜLTESİ METEOROLOJİ DERSİ DERSİN İÇERİĞİ ATMOSFERİN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ ATMOSFERİN KATLARI GÜNEŞ DÜNYA 1. Hafta ATMOSFERİN ÖNEMİ 1. Güneşten gelen ultraviyole ışınlara karşı siper görevi
DetaylıZeus tarafından yazıldı. Cumartesi, 09 Ekim :27 - Son Güncelleme Cumartesi, 09 Ekim :53
Yazı İçerik Sıcaklık Nedir? Sıcaklığın Özellikleri Sıcaklığın Ölçülmesi Sıcaklık Değişimi Sıcaklık Birimleri Mutlak Sıcaklık Sıcaklık ve ısı Sıcaklık ıskalası Sıcaklık ölçülmesi Yeryüzünün Farklı Isınması
DetaylıMETEOROLOJĐYE GĐRĐŞ DENİZ METEOROLOJİSİ
METEOROLOJĐYE GĐRĐŞ DENİZ METEOROLOJİSİ Yelkencilik rüzgara dayalı gerçekleştirilen bir spor olduğundan, ayrıca rüzgarın ve diğer doğa olaylarının stabilitesini koruyamamasından dolayı bir yelkenci, yaptığı
DetaylıÖZEL EGE LİSESİ İKLİM
ÖZEL EGE LİSESİ İKLİM Rehber Öğretmen : Şule Yıldız Hazırlayanlar : Bartu Çetin Burak Demiral Nilüfer İduğ Esra Tuncer Ege Uludağ Meriç Tekin 2000-2001 İZMİR TEŞEKKÜR Bize bu projede yardımda bulunan başta
DetaylıOzan Mert Göktürk İTÜ Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü (Bu yazı Şubat 2005 te Cumhuriyet Bilim Teknik dergisinde yayınlanmıştır.)
GÖL VE DENİZ ETKİSİYLE OLUŞAN KAR YAĞIŞLARI Ozan Mert Göktürk İTÜ Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü (Bu yazı Şubat 2005 te Cumhuriyet Bilim Teknik dergisinde yayınlanmıştır.) Başta İstanbul olmak üzere Marmara
DetaylıUĞUR AYSUL COĞRAFYA ÖĞRETMENİ - 22 -
İKLİM ELEMANLARI Kısa sürede hava durumunu, uzun sürede ise iklimi oluşturan elemanlara iklim elemanları denir. Bu iklim elemanları ise; Sıcaklık, Basınç, Rüzgar, Nem ve Yağıştır. ANTİBİYOTİK BİLGİ Bu
DetaylıMurat TÜRKEŞ ve Telat KOÇ Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü, Çanakkale
(*)Türkeş, M. ve Koç, T. 2007. Kazdağı Yöresi ve dağlık alan (dağ sistemi) kavramları üzerine düşünceler. Troy Çanakkale 29:18-19. KAZ DAĞI YÖRESİ VE DAĞLIK ALAN (DAĞ SİSTEMİ) KAVRAMLARI ÜZERİNE DÜŞÜNCELER
DetaylıİKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE KURAKLIK ANALİZİ. Bülent YAĞCI Araştırma ve Bilgi İşlem Dairesi Başkanı
T.C. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI DEVLET METEOROLOJİ İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE KURAKLIK ANALİZİ Bülent YAĞCI Araştırma ve Bilgi İşlem Dairesi Başkanı İklim Değişikliği 1. Ulusal Bildirimi,
DetaylıSU HALDEN HALE GİRER. Nazife ALTIN. Fen ve Teknoloji
SU HALDEN HALE GİRER SU DÖNGÜSÜ Güneş, yeryüzündeki karaları ve suları ısıtır. Havayı ise yeterince ısıtamaz. Havanın bir kısmı dolaylı yoldan ısınır. Karalar ve suların ısınması sırasında bunlarla temas
DetaylıDENİZLERDE BÖLGESEL SU ÇEKİLMESİNİN METEOROLOJİK ANALİZİ
Mahmut KAYHAN Meteoroloji Mühendisi mkayhan@meteoroloji.gov.tr DENİZLERDE BÖLGESEL SU ÇEKİLMESİNİN METEOROLOJİK ANALİZİ Türkiye'de özellikle ilkbahar ve sonbaharda Marmara bölgesinde deniz sularının çekilmesi
DetaylıTest. Coğrafi Konum BÖLÜM 3
BÖLÜM 3 Coğrafi Konum 1. Coğrafi konum aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak tanımlanmıştır? A) Bir ülkenin askeri açıdan ve savunma amaçlı konumu demektir. B) Yeryüzünde herhangi bir noktanın coğrafi
DetaylıAkdeniz iklimi / Roma. Okyanusal iklim / Arjantin
Akdeniz iklimi / Roma Okyanusal iklim / Arjantin Savan iklimi/ Meksika Savan iklimi/ Brezilya Okyanusal iklim / Londra Muson iklimi/ Calcutta-Hindistan 3 3 Kutup iklimi/ Grönland - - - - - - -3-4 -4 -
Detaylı1. İklim Değişikliği Nedir?
1. İklim Değişikliği Nedir? İklim, en basit ifadeyle, yeryüzünün herhangi bir yerinde uzun yıllar boyunca yaşanan ya da gözlenen tüm hava koşullarının ortalama durumu olarak tanımlanabilir. Yerküre mizin
DetaylıBASINÇ VE RÜZGÂRLAR BASINÇ hava atmosfer basıncı barometre milibar barograf 1- Normal Hava Basıncı: normal hava basıncı
BASINÇ VE RÜZGÂRLAR BASINÇ Atmosfer çeşitli gazların karışımıdır. Her madenin olduğu gibi gazların da bir ağırlığı vardır. Atmosferi oluşturan gazların yere uygulamış olduğu basınca, hava veya atmosfer
DetaylıProf.Dr. Tolga ELBİR. Dokuz Eylül Üniversitesi, Çevre Mühendisliği Bölümü, Tınaztepe Yerleşkesi, Buca/İzmir.
Prof.Dr. Tolga ELBİR Dokuz Eylül Üniversitesi, Çevre Mühendisliği Bölümü, Tınaztepe Yerleşkesi, 35160 Buca/İzmir E-mail : tolga.elbir@deu.edu.tr Meteoroloji Bilim Dalı Atmosferde meydana gelen hava olaylarının
DetaylıHORTUM. Gelişmiş bir oraj bulutu, kümülonimbus
HORTUM Dar bir alandaki ani basınç değişikliğiyle meydana gelen hortumlar, girdap şeklindeki çok şiddetli rüzgarlardır. Atmosferde ani basınç değişikliğine sebep olan, sıcak havanın çok büyük bir hızla
DetaylıBölüm 7. Mavi Bilye: YER
Bölüm 7 Mavi Bilye: YER Japon uzay ajansının (JAXA) AY yörüngesinde bulunan aracı KAGUYA dan Yer in doğuşu ilk defa yüksek çözünürlüklü olarak görüntülendi. 14 Kasım 2007 Yeryüzü: Okyanus tabanındaki büyük
DetaylıDERS VI-VII Nüfus Artışı Küresel Isınma
DERS VI-VII Nüfus Artışı Küresel Isınma Demografi (nüfus bilimi), sınırları belli olan bir coğrafyanın nüfus yapısını, özelliklerini ve değişimlerini incelemektedir. Doğum, ölümün yanı sıra göç gibi dinamikleri
DetaylıHİDROJEOLOJİ. Hidrolojik Çevrim Bileşenleri Buharlaşma-Yağış. 2.Hafta. Prof.Dr.N.Nur ÖZYURT
HİDROJEOLOJİ 2.Hafta Hidrolojik Çevrim Bileşenleri Buharlaşma-Yağış Prof.Dr.N.Nur ÖZYURT nozyurt@hacettepe.edu.tr Hidrolojik Çevrim Bileşenleri Buharlaşma-terleme Yağış Yüzeysel akış Yeraltına süzülme
DetaylıHava Kütleleri Cephe Sistemleri
METEOROLOJİ Hava Kütleleri Cephe Sistemleri Doç. Dr. Alper Serdar ANLI HAVA KÜTLELERİ Meteorolojide Hava Kütlesinin Önemi Meteorolog ve klimatologlar önceden bir yerdeki iklim ve hava olaylarını açıklayabilmek
DetaylıDünya nın Şekli ve Hareketleri
Dünya nın Şekli ve Hareketleri YGS Coğrafya 1 Dünya nın Şekli ve Hareketleri Dünya nın Şekli ve Hareketleri başlıklı hazırladığımız bu yazıda, dünyanın şeklinin getirdiği sonuçları; enlem, boylam ve meridyenlerin
DetaylıBölüm 7. Mavi Bilye: YER
Bölüm 7 Mavi Bilye: YER Japon uzay ajansının (JAXA) AY yörüngesinde bulunan aracı KAGUYA dan Yer in doğuşu ilk defa yüksek çözünürlüklü olarak görüntülendi. 14 Kasım 2007 Yeryüzü: Okyanus tabanındaki büyük
Detaylı25 Mayıs 2015 Tarihinde Ankara da Meydana Gelen Kuvvetli Dolu Yağışının Uzaktan Algılama Ürünleri İle Belirlenmesi (*)
25 Mayıs 2015 Tarihinde Ankara da Meydana Gelen Kuvvetli Dolu Yağışının Uzaktan Algılama Ürünleri İle Belirlenmesi (*) Yusuf ULUPINAR 1, Seyfullah ÇELİK 2, Alaattin UĞURLU 3 Anahtar Kelimeler: Dolu, konvektif
DetaylıCOĞRAFYANIN PUSULASI HARİTALARLA COĞRAFYA 2018 KPSS BAYRAM MERAL
COĞRAFYANIN PUSULASI HARİTALARLA COĞRAFYA 2018 BAYRAM MERAL 1 Genel Yetenek - Cihan URAL Yazar Bayram MERAL ISBN 978-605-9459-31-0 Yayın ve Dağıtım Dizgi Tasarım Kapak Tasarımı Yayın Sertifika No. Baskı
DetaylıDünya'da Görülen Đklim Tipleri
Dünya'da Görülen Đklim Tipleri Bir yerde benzer sıcaklık, basınç, rüzgar, nemlilik ve yağış özelliklerinin uzun süre etkili olmasıyla iklim tipleri belirmektedir. Đklimi oluşturan bu öğelerden birinin
DetaylıBölgesel iklim: Makroklima alanı içerisinde daha küçük alanlarda etkili olan iklimlere bölgesel iklim denir.(marmara iklimi)
YERYÜZÜNDEKİ BAŞLICA İKLİM TİPLERİ Matematik ve özel konum özelliklerinin etkisiyle Dünya nın çeşitli alanlarında farklı iklimler ortaya çıkmaktadır. Makroklima: Çok geniş alanlarda etkili olan iklim tiplerine
DetaylıYüzey ve Yüksek Atmosfer Sinoptik Meteoroloji Kodları ve Çizim Haritaları
ÇOMÜ Coğrafya Bölümü COĞ227 ve COĞ228 Klimatoloji ve Meteoroloji I ve II Ders Uygulamaları İçin Yüzey ve Yüksek Atmosfer Sinoptik Meteoroloji Kodları ve Çizim Haritaları (2010-2011 ve 2011-2012 Güz-Bahar,
DetaylıGÜNEŞ ENERJİSİ II. BÖLÜM
GÜNEŞ ENERJİSİ II. BÖLÜM Prof. Dr. Olcay KINCAY GÜNEŞ AÇILARI GİRİŞ Güneş ışınları ile dünya üzerindeki yüzeyler arasında belirli açılar vardır. Bu açılar hakkında bilgi edinilerek güneş enerjisinden en
DetaylıBÖLÜM 16 YERYÜZÜ ŞEKİLLERİNİN GELİŞMESİ
BÖLÜM 16 YERYÜZÜ ŞEKİLLERİNİN GELİŞMESİ TOPOĞRAFYA, YÜKSELTİ VE RÖLİYEF Yeryüzünü şekillendiren değişik yüksekliklere topoğrafya denir. Topoğrafyayı oluşturan şekillerin deniz seviyesine göre yüksekliklerine
DetaylıÜnite 5. Doç. Dr. Hasan TATLI
Ünite 5 Doç. Dr. Hasan TATLI DİNAMİK 117 BAZI KUVVETLER Kuvvetler ile rüzgarlar arasındaki bağıntılar, Atmoser Dinamiği olarak adlandırılır. Basınç, sürtünme ve adveksiyon yatayda etkili olan belli başlı
DetaylıGÜNEŞİMİZ. Ankara Üniversitesi Kreiken Rasathanesi
GÜNEŞİMİZ Ankara Üniversitesi Kreiken Rasathanesi Genel Özellikleri Çapı ~ 700000 km Yer in çapının 109 katı Kütlesi: 1.99x10 33 gram Yer in kütlesinin 333000 katı Gaz yapılıdır (Ort. yoğunluk = 1.4 g/cm
DetaylıİKLİM TİPLERİ. Yıllık ortalama sıcaklık 25 C dolayındadır. Yıllık ve günlük sıcaklık farkı 2-3 C yi geçmez. Yıllık yağış miktarı 2000 mm den
İKLİM TİPLERİ Dünya'nın hemen her bölgesinin kendine özgü bir iklimi bulunmaktadır. Ancak, benzer iklim kuşaklarına sahip alanlar büyük iklim kuşakları oluştururlar. Yüzlerce km 2 lik sahaları etkileyen
DetaylıMaddenin Isı Etkisi İle Değişimi a)isınma-soğuma
MADDE VE ISI Maddenin Isı Etkisi İle Değişimi a)isınma-soğuma Isı enerjisi alan maddenin sıcaklığı artar. Maddenin sıcaklığının artması ısınma sonucunda gerçekleşir. Örneğin;Yanmakta olan ocağın üzerinde
DetaylıCO RAFYA SICAKLIK. Kavram Dersaneleri 6. ÖRNEK 1 : Afla daki haritada, Türkiye de y ll k günefllenme sürelerinin da l fl gösterilmifltir.
CO RAFYA SICAKLIK ÖRNEK 1 : Afla daki haritada, Türkiye de y ll k günefllenme sürelerinin da l fl gösterilmifltir. 2500 saat 2250 saat 1750 saat 2000 saat 2500 saat 2750 saat 3000 saat 3250 saat Bu haritadaki
DetaylıATMOSFERİN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ
ATMOSFER ATMOSFERİN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ Athmo Nefes Sphere Küre 13000 km. 200 km. Denizler 4 km. ATMOSFERİN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ Atmosfer: Yerkürenin etrafını çevreleyen yoğunluğu yükseklikle azalan,
Detaylı