-Fungus -Козу карындык -Bakteri -Бактериялык -Virus -Вирустук -Fitoplazma -Фитоплазмалык

Transkript

1

2

3 -Fungus -Козу карындык -Bakteri -Бактериялык -Virus -Вирустук -Fitoplazma -Фитоплазмалык -Böcekler - Курт-кумурскалар -Akarlar - Кенелер -Nematodlar - Нематоддор

4

5 Bu sunumuzda özellikle elma bahçelerinde zararlıları ele alacağız. Бул сунунумда алма бакчасындагы зыянкечтерге токтолобуз. Ayrıca sunumda elma bahçelerinde önemli olan hastalıklar (Fungus, bakteri, virus ve fitoplazma) ve yabancı otlardan da çok kısaca bahsedeceğiz. Ошондой эле алма бакчасында кездешкен маанилуу илдеттерден (козу карындык,бактериялык,вирустук), жана отоо чоптордон да кыскача соз кылабыз.

6 Benim Türkiye deki uzmanlık alanım Nematoloji olup Entomoloji konusundada dersler ve eğitimler veriyorum. Bitki koruma (Bitki Sağlığı) bölümünün diğer konuları (Fungus, bakteri, virus, fitoplazma ve yabancı otlar) benim uzmanlık alanıma girmiyor. Турцияда Нематология тармагында иштейм, Энтомология сабагынан да билим берем. Осумдукторду коргоо болумуно тиешелуу темалар( бактерия, козу карын,вирус) менин адистигиме туура келбейт. Türkiye de her konunun uzmanı vardır, hatta sebze fungal hastalıklarının ayrı meyve fungal hastalıklarının ayrı uzmanları vardır. Bu durum Entomoloji (Bitki Zararlıları) içinde geçerlidir. Meyve zararlıları ile çalışan uzman ayrı Sebze zararlıları ile çalışan uzman ayrıdır. Nematoloji, Viroloji, Bakteriyoloji ve Herboloji konularında çalışan uzmanlar tüm bitkileri bilmek zorundadır. Турцияда ар бир тармактын озунун адиси бар, мисалы жашылча жемиштердин козу карындык илдеттери менен озунчо, момо жемиштеринин козу карындык илдеттери менен озунчо адис эмгектенет. Энтомологияда дагы ушул сыяктуу. Жашылча жемиштердин зыянкечтери менен башка, момо жемиш зыянкечтери менен башка адис эмгектенет. Немотология, Вирусология, Бактериология жана Гербология тармагында иштеген адистер баардык осумдукторду билуусу зарыл.

7 Sonunda Elmalarda görülen önemli fizyolojik hastalıklar ve Beslenme bozukluklarından bahsedip Elma bahçelerinde önemli hastalık ve zararlılarla mücadele yönetimi (nasıl mücadele yapılır) anlatılacaktır. Аягында алмаларда кездешуучу илдеттери жана туура эмес азыктануусу жонундо, алма бакчасындагы илдеттер, зыянкечтерден коргоо чаралары тууралуу тушундурулот.

8 MÜCADELENİN YÖNETİMİ КОРГОО ИШ ЧАРАЛАРЫ Elma bahçelerinin ana zararlısı ve ana hastalığı dışında diğer birçok hastalık ve zararlı elma ağaçlarının gövde, dal, sürgün, yaprak, çiçek ve meyvelerine saldırarak önemli zararlar meydana getirmektedir. Sunumun sonunda yer verilen Çizelge' de Elma bahçelerinde uygulanacak mücadele programlarında (özellikle Entegre Mücadele) ana hastalık ve zararlı esas alınarak en uygun ve ekonomik mücadele yapılması için takip edilecek yol ve özellikle kültürel önlemler yönünden dikkat edilecek hususlara yer verilmiştir. Алма бакчасында негизги зыянкечтеринен жана илдеттеринен сырткары башка коптогон илдеттер жана зыянкечтер тамыр, бутак, жалбырак, гул жана момолоруно зыян келтирет. Çizelge де Алма бакчасында колдонулуучу Интеграциялык коргоо програмында негизги илдеттер жана зыянкечтер эске алынып абдан ылайыктуу жана экономикалык курошуу чаралары каралган.

9

10

11 Elma Karalekesi hastalığı [Venturia inaequalis (Cke.) Wint.] Elma küllemesi hastalığı [Podosphaera leucotricha ( Ell.et Ev.) Salm.] Fungus -Козу карындык Elmalarda Memeli pas hastalığı (Gymnosporangium sp. )

12 Meyve ağaçlarında Armillaria kök çürüklüğü hastalığı [Armillaria mellea (Vall.) Quel.] Dallarda, gövde kabuk altı; birincil ve ikincil köklerdeki zararı Fungus -Козу карындык

13 Ateş yanıklığı Erwinia amylovora (Burrill) Winslow Elma Armut Bakteri-Бактериялык

14 Elma mozayik virüsü (Apple mosaic virus) Elma klorotik yaprak leke virüsü (Apple chlorotic leaf spot virus) Elma yıldız çatlaklığı virüsü (Aple star crack virus) Elma alaca renklilik virüsü (Apple dapple apple virus) Virus-Вирустук

15 Elma yumuşak odunluluk fitoplazma hastalığı (Apple rubbery wood fitoplasma) Elma cadısüpürgelilik fitoplasma hastalığı (Apple proliferation fitoplasma) Fitoplazma-Фитоплазмалык

16

17 YABANCIOTLAR ОТОО ЧОПТОР Elma bahçelerinde yetişen bir yıllık, iki yıllık ve çok yıllık yabancıotlar bulunmaktadır. Bu yabancıotların bir kısmı tohum (bir yıllık dar ve geniş yapraklı yabancıotlar) bir kısmı da hem tohum ve hem de rizomları ile (Köpek dişi ayrığı, Köygöçüren, Kekre) çoğalırlar. Алма бакчасында бир жылдык, эки жылдык жана коп жылдык отоо чоптор кездешет. Бул отоо чоптордун кээ бир турлору урону менен(бир жылдык кууш жана кенен жалбырактуу отоо чоптор) кээ бир турлору урону менен да тамыры менен да кобойушот.

18 YABANCIOTLAR ОТОО ЧОПТОР Sulama ve gübreleme olanaklarının artması ile hızla çoğalan bu yabancıotlar bahçedeki ağaçların topraktan alacağı su ve besin maddesine ortak olmak suretiyle zararlı olmaktadırlar. Ayrıca bazı hastalık ve zararlılara konukçuluk yaparlar. Сугаруу жана жер семирткичтерди чачуу иштерин арттыруу менен отоо чопторда тез чоноюшуп алма багынын топурактан ала турган суу жана азык заттарды кошо тартып алып зыян алып келет. Озгочо кээ бир илдеттерге жана зыянкечтерге кожоюндук кылат.

19 Köpek dişi ayrığı, Cynodon Köygöçüren, Cirsium arvense Kekre, Acroptllon picris Yabancı otlar Отоо чоптор

20 Mücadelesi Kültürel önlemler Meyve bahçelerinde alınacak kültürel önlemlerin başında çapalama, biçme ve toprak işlemesi (sürme) gelmektedir. Bu yöntemlerin uygulanması ile yabancıot sorunu büyük ölçüde önlenebilmektedir. Çok yıllık yabancıotların sorun olduğu durumlarda da toprak işleme sayısının artırılması, bu yabancıotların zayıf gelişmelerine neden olacağından faydalıdır. Bahçeye verilecek çiftlik gübresi iyice yanmış olmalıdır. Aksi halde bir çok yabancıotun tohumu bu gübreleme ile bahçeye taşınabilmektedir. Kimyasal Mücadele Elma bahçelerindeki yabancıotların çoğunluğu kültürel önlemlerle sorun olmadan ortadan kaldırılabilmektedir. Çapalama ve toprak işlemesine rağmen Cynodon dactylon (Köpek dişi ayrığı) gibi çok yıllık yabancıotlar hala sorunsa o zaman ilaçlamaya karar verilmelidir. Entegre mücadele uygulanan bahçelerde ilkbahar sürümden sonra yabancıotlar 5-6 yapraklı veya 8-10 cm boya geldiğinde uygulama yapılmalıdır. İlacın ağaç, yaprak ve dallarına değmemesine dikkat edilmelidir. İlaçlamalarda düşük tazyikli yelpaze tipi püskürtme yapan sırt pülverizatörleri kullanılmalıdır. Kullanılan alete göre su miktarı litre/dekar arasında değişmektedir. İlaçlama yapmadan önce aletin kalibrasyonu yapılmalıdır. Çok yıllık yabancıotlara karşı çıkış sonrası ilaçlamalar yabancıotların gelişmelerinin hızlı olduğu 5-6 yapraklı devrelerinde, güneşli ve rüzgarsız havada yapılmalıdır. İlacın ağaçların yaprak ve çiçeklerine değmemesine dikkat edilmelidir. 4 yaşından küçük fidanlıklarda ilaçlama yapılmamalıdır. İlaçlama Tekniği İlaçlamalarda yüksek basınçlı motorlu pülverizatörler kullanılmalıdır. Ayrıca karışabilirlikleri gözönüne alınarak hastalık ve zararlılara karşı ilçlama zamanının çakıştığı durumlarda ilaçlar karıştırılarak kullanılmalıdır. İlaçlamalar günün serin saatlerinde yapılmalıdır. İlaçlar aletin deposuna konulmadan önce bir kap içinde az suda karıştırılmalı, sonra esas suya karıştırılmalıdır.

21

22

23 ELMA İÇKURDU Cydia pomonella L. (Lepidoptera: Tortricidae) TANIMI VE YAŞAYIŞI Ergin gri renkli, mm kanat açıklığında, yaklaşık 10 mm uzunluğunda, her iki kanat ucunda üçgen şeklinde çikolata renginde leke bulunur. Erkeklerde dıştan erkek organlarını örten iki kapakçık ve bu kapakçıklarda genellikle pulcuklar bulunur. Dişilerde ise abdomenin sonunda ve ventralde kenarları ince tüylerle çevrili bir göçük bulunmaktadır Yumurta, başlangıçta süt beyazı renginde ve mumumsu görünümde, oval ve mm çapındadır. Yumurta gelişirken ortasında kırmızımsı bir halka görünmekte, açılmadan hemen önce, siyah baş döneminde ise gelişmiş larva yumurtanın içinde net olarak izlenebilmektedir. Yumurta açıldıktan sonra kalan kabuğu yassılaşarak güneşte sedef gibi parlar. Yumurtadan yeni çıkan ilk dönem larvalar ortalama 1.0 mm boyundadır. Bu dönemde iri ve yassı olan baş ile protoraks parlak siyahtır. Gelişmesini tamamlayıp elmayı terk eden olgun larvalar mm boyunda beyazımsı pembe görünümlüdür. Olgun larva elips şeklinde ve kirli beyaz renkte koza örerek içinde pupa olmaktadır. Açık kahverengi olan pupa, ortalama 10 mm boyunda ve mm enindedir. Elma iç kurdu kışı daha ziyade ağaç gövdesinin çatlamış kabukları arasında, kısmen de yere dökülmüş toprakta bulunan kalıntılar arasında, ambalaj ve depolama yerlerinde ördükleri kokonlar içerisinde olgun larva döneminde geçirir. Kışlama döneminde, yararlı türler ve kötü hava koşulları nedeniyle, larvalarda %30-40 dolayında ölüm olabilmektedir. Kışlayan larva, mayıs başlarına doğru pupa olur. İlkbahar ergin çıkışları (birinci döl) genellikle mayısta (bazı yıllar nisan ortalarında) başlar ve temmuz ortalarına kadar devam eder. Bu nedenle, temmuzda birinci ve ikinci dölün erginlerini bir arada görmek mümkündür. İlkbaharda çıkan kelebekler yumurtalarını, daha çok meyve buketlerine yakın olan yapraklara ve az kısmını da genç meyvelere; ikinci döl erginleri ise daha çok meyvelere ve az kısmını da meyveleri çevreleyen yapraklara bırakır. Yumurtadan çıkan larvalar, daha çok meyvelerin yapraklara veya birbirine temas ettiği yerlerden giriş yapar. Erginler çıkıştan kısa bir süre soma yumurta bırakmaya başlar. Ancak, erginlerin çiftleşip yumurta bırakması için alacakaranlık sıcaklığının üst üste iki akşam 15 C nin üzerinde olması gerekir. Yumurtalar önceleri yapraklara, ince dallara, daha soma meyvelere tek tek bırakılmakta ve gelişmelerini 90 gün-derece de tamamlamaktadır. Bir dişi yumurta bırakır.

24 Yumurta açılışından sonra, ilk dönem larvalar kendilerine hemen girmek için uygun bir meyve arar. İlk larvaların çıkışı ile meyveye giriş arasındaki süre, birçok etkenlere bağlı olmak üzere, genellikle 4-8 saat arasında değişir. Meyveye giriş öncesi larva çok hassas olduğundan; rüzgâr, yağmur veya predatörlerden dolayı yüksek oranda ölüm olabilmektedir. Bu dönem Elma iç kurduna karşı mücadele önlemlerinin zamanlamasında çok önemlidir. Zira larvaların meyveye girmeden yok edilmesi gerekmektedir. Elma iç kurdu larvası, elmanın çiçek çukurundan veya yan tarafı ile sapa yakın kısımlarından meyveye girer. Larva, meyveye girdikten sonra merkeze doğru tünel açar ve çekirdekler üzerinde beslenir. Bu özellik, Elma içkurdu larvalarını, çekirdekler üzerinde beslenmeyen ve fakat meyve içinde zararlı diğer Tortricid lerden ayırmaktadır. Ayrıca, olgun larvalar beyazımsı pembe renkte olup, meyve içinde beslenen diğer Tortricid larvalarından daha büyüktür. Meyve içinde gün beslenerek olgunlaşan larva, ağaç gövdesinin çatlamış kabukları arasında veya toprakta bulunan kalıntılar arasında kokon örmek üzere meyveyi terk eder. Bunlar daha soma pupa olarak, ya aynı yılın yaz erginleri şeklinde veya pupa olmayıp, diyapoza geçmeleri halinde ise ertesi ilkbaharda, birinci döl erginleri ile birlikte çıkmaktadır. Ülkemizde Elma içkurdu genellikle 2 döl, bazı yer ve yıllarda 3 döl verebilmektedir. ZARAR ŞEKLİ, EKONOMİK ÖNEMİ VE YAYILIŞI Elma iç kurdu elma ağaçlarının en önemli zararlısıdır. Doğrudan meyve zararlısı olan larvalar, meyveleri delerek galeriler açmakta, etli kısmını ve çekirdek evini yiyerek pislikler bırakmaktadır. Bütün bunların sonucu olarak meyvelerin dökülmesine, ağaçta kalabilen meyvelerin ise nitelik ve niceliklerinin bozulmasına ve dolayısıyla elmanın piyasadaki değerinin düşmesine neden olmaktadır. Mücadelesi yapılmayan bahçelerdeki zararı %60, hatta %100 e kadar çıkabilmektedir. Cevizde 1. dölün meyve içinde, 2. dölün ise daha çok yeşil kabukta beslendiği ve ortalama %18.4 zarar verdiği belirlenmiştir. Ülkemizde elma üretim bölgelerinin her yerinde bulunmaktadır. KONUKÇULARI Başta elma olmak üzere armut, ayva, cevizde zararlı olmakta; bunların yanı sıra erik, kayısı ve şeftalide az oranda bulunabilmektedir. Ahlat da konukçuları arasındadır.

25 Elma içkurdu nun biyolojik dönemleri (a,b: Ergin; c: Yeni konulmuş yumurta; d: Yumurtanın kırmızı halka dönemi; e: Yumurtanın siyah baş dönemi; f,g: Yumurtadan yeni çıkmış larva; h: Olgun larva; ı: Pupa)

26 Elma i çkurdu mücadelesinde kullanılan tuzaklar. Elektronik rasat istasyonu. Eşeysel çekici tuzağa yakalanan Elma içkurdu erginleri (a) ve tuzak kapsülü (b)

27 DOĞAL DÜŞMANLARI VE ETKİNLİKLERİ Yumurta parazitoitleri: Trichogramma evanescens Westur.; T. embryophagum Hartig; T. kilinceri Kostadinov Larva ve pupa parazitoitleri: Elodia tragica Meig; Neoplectops venisata Stein; Liotryphon caudata (Ratzeburg); L. punctata (Ratzeburg); Pimpla turiorıellae L.; Pristomerus vulnerator Panz.; Itoplectis maculator P.; Trichomma erıecator Rossi; Ascogaster quadridentatus Wesm.; Agathis linguarius Nees; Perilampus tristis Mayr.; P. laevifrons Dalman; Dibrachys cavus (Walker). Trichogramma türlerinin, Elma iç kurdu yumurtalarını bazı yer ve yılarda % oranında parazitlediği belirlenmiştir. Predatörleri: Ayrıca, başta kuşlar olmak üzere, Elma içkurdu nun pek çok predatörünün bulunduğu da bilinmektedir. Kuşların (özellikle ağaçkakanların), tuzak bantlara gelen larvaları %80-95 oranlarında yok ettikleri gözlenmiştir.

28 MÜCADELESİ Kültürel Önlemler: Öncelikle elma bahçelerinin Elma iç kurdu nun diğer konukçusu olan armut, ayva ve ceviz gibi meyve ağaçları ile karışık olarak kurulmamasına özen gösterilmelidir. Bunun yanı sıra elma ağaçlarının altına dökülen meyvelerin toplanıp uzaklaştırılması, ambalaj ve depolama yerlerinin elma bahçelerinin kenarlarına kurulmaması ve ağaç gövdelerine haziran başlarında oluklu mukavvadan tuzakların sarılması önemlidir. Biyolojik Mücadele: Yumurta parazitoidi Trichogramma türleri ile Elodia tragica, Trichomma enacator ve Ascogaster quadridentatus, Elma içkurdunun biyolojik mücadelesinde kullanılabilecek önemli faydalılardır. Ancak bu zararlının ekonomik zarar eşiği çok düşük olduğu için, sadece biyolojik mücadele etmenleri ile baskı altında tutmak mümkün olmamaktadır. Bilhassa, yoğun ve gelişi güzel ilaçlamaların yapıldığı yerlerde yararlıların etkinlikleri çok azalmaktadır. Yararlı türlerden en iyi şekilde yararlanmak için zararlının doğal düşmanları iyi tanınmalı; etkili olan türler, özellikle yumurta parazitoiti Trichogramma türleri ile larva ve pupa parazitoiti olan Ascogaster quadridentatus, Elodia tragica ve Trichomma enecator, fazla olduğu diğer meyve bahçelerinden toplanarak, bulaştırılmak suretiyle biyolojik mücadelede kullanılmalıdır. İlaçlama programları, yararlıları özellikle yumurta parazitoitlerini koruyacak biçimde hazırlanmalı, bu amaçla seçici ilaçlara birinci derecede öncelik verilmelidir. Trichogramma türleri, böcek üretim tesislerinde (İnsektaryum) veya lâboratuvarda kitle halinde üretilerek veya üreten kuruluşlardan satın alınarak, doğal populasyonu desteklemek için bahçelere salınabilir.

29 MÜCADELESİ Biyoteknolojik Mücadele: Kitlesel tuzaklama: Elma içkurdu nun orta ve düşük yoğunlukta bulunduğu bahçelerde uygulanabilen bir mücadele yöntemidir. Etkili sıcaklık toplamları 1 Ocaktan itibaren gün-derece yi bulduğu tarihte tuzaklar ağaçlara asılır ve hasat sonuna kadar kitlesel tuzaklama yapılır. Kitlesel tuzaklama yöntemiyle bu zararlıya karşı her ağaca bir adet eşeysel çekici tuzak asılarak uygulanır. Tuzaklar yerden m yüksekliğe ve açık tarafı hakim rüzgar yönüne gelecek şekilde Pherocone tuzaklardan ağaç başına bir adet asılır. Tuzaklar haftada bir kontrol edilip toplanan kelebekler uzaklaştırılmalı, yapışkan tablalar gerektiğinde değiştirilmelidir. Eşeysel çekici tuzakların kapsülleri sıcaklığa bağlı olarak 4-6 haftada bir değiştirilir. Aynı bahçede en az iki yıl üst üste uygulanması sonucunda, popülâsyon baskı altında tutulabilmektedir. Şaşırtma tekniği: Elma içkurdu popülasyonunun izlenmesi için, Pherocon tipi eşeysel çekici tuzaklar 1 Ocak tan itibaren etkili sıcaklıklar toplamı (EST) EST (gün-derece)= X[(maksimum C + minimum C):2] gün-derece civarına ulaştığında (mart sonu-nisan başı) çiçek taç yapraklarının dökülmesinden sonra bahçenin ortalarında bulunan elma ağacının tacının dış kısmına ve yerden m yükseğe ve hakim rüzgar yönünde 5 hektara 1 adet gelecek şekilde asılır. Tuzaklardaki feromon kapsülleri 4-5 haftada bir, yapışkan tablalar ise gerektiğinde de ğiştirilir. Tuzaklar ilk kelebek yakalanıncaya kadar haftada 2-3 kez kontrol edilir. İlkbaharda tuzaklarda ilk ergin yakalanması ile birlikte çiftleşmeyi engelleme tekniğinin uygulandığı bahçeye hektara 1000 adet gelecek şekilde Isomate-C-Plus tipi yayıcılar hemen asılır. Her ağacın dört yönüne birer adet olmak üzere dört, sınırdaki ağaçlara ise sekiz adet olarak, ağaç yüksekliğinin 2/3 ünün üzerine yan dallara asılır. Bu yayıcıların etki süresi gün olması nedeniyle sezon boyunca bir kez kullanılabilmektedir.

30 MÜCADELESİ Eşeysel çekici tuzak yöntemi: Eşeysel çekici tuzaklar, hem ilaçlama zamanının, hem de yoğunluğun belirlenmesinde kullanılır. Eşeysel çekici tuzaklar 1 Ocak tan itibaren etkili sıcaklık toplamı ılıman bölgelerde 40, soğuk bölgelerde 80 gün-dereceye ulaştığında, her bahçeye birbirinden m mesafede olmak üzere, her 100 ağaca bir tuzak gelecek şekilde, kelebekler çıkmadan önce en az 2 tuzak asılır. Tuzaklar ağaç tacının dış kısmına ve güney yönüne, yerden m yükseğe asılır. Tuzaklar ilk kelebek yakalanıncaya kadar haftada 2-3 kez, ilk kelebek yakalandıktan sonra haftada bir kontrol edilir. Haftalık kontrollerde yakalanan kelebekler sayıldıktan sonra, yapışkan tabla üzerinden alınır. Tuzaklarda kışlayan dölde iki hafta üst üste toplam 6 kelebek, yaz döllerinde ise haftada 3 kelebek yakalandığında bu bahçede ilaçlama gerekir. Diğer bir ekonomik zarar eşiği ise birinci döl ilk larva çıkışma kadar, tuzak başına 10 kelebek yakalanmasıdır. Bu durum ilaçlama için gerekli yoğunluğun olduğunu gösterir. İlk kelebek çıkışından itibaren, etkili sıcaklık toplamı 150 gün-dereceye ulaştığında ilk larvanın çıktığına karar verilir. Bu sonuç yumurtanın izlenmesi ile teyit edilmelidir. Hasat zamanına kadar tuzaklar bahçede bırakılır ve kapsüller 4-6 haftada bir, yapışkan tablalar ise kirlendiğinde veya özelliğini kaybettiğinde yenilenir. Meyvelerin kontrolü yöntemi: Meyvelerin kontrolü, hem ilaçlama zamanının, hem de yoğunluğun belirlenmesinde kullanılır. Özellikle birinci dölde, ilk larva girişinin ve dolayısıyla 1. ilaçlama zamanının tespitinde, ikinci dölde ise daha çok yoğunluğun belirlenmesinde kullanılır. Bahçelerdeki ağaçlar üzerindeki meyveler, koparılmadan gözle kontrol edilerek larva girişleri aranır. Bahçede tesadüfen seçilen en az 20 ağaçta, farklı yönlerden 25 er meyve olmak üzere toplam 500 meyve, koparılmadan gözle kontrol edilerek, meyvelerde %2 giriş görüldüğünde, o bahçede ilaçlama için gerekli yoğunluğun olduğuna karar verilir.

31 MÜCADELESİ Etkili sıcaklıklar toplamı yöntemi: Günlük maksimum ve minimum sıcaklık ortalamalarından, gelişme eşiği (10 C) çıkarılarak her döl için etkili sıcaklık toplamları (EST) EST (gün-derece)= [(maksimum 0 C + minimum C):2]- 10 hesaplanır. Bu amaçla meteorolojik verilerin alınması için elektronik rasat istasyonlarından faydalanılır. Ayrıca sıcaklık değerleri elektronik tahmin cihazları ile alınıp hesaplamalar bilgisayar yoluyla daha sağlıklı olarak yapılabilmektedir. 1 Ocak tan itibaren etkili sıcaklıkların kümülatif toplamı 250 gün-dereceyi veya cinsel çekici tuzaklarda ilk kelebek yakalandıktan sonra 150 gün-dereceyi bulduğunda 1. döl larva çıkışı, 800 gündereceyi bulduğunda ise 2. döl larva çıkışı teorik olarak beklenir. Yumurtalar bırakıldıktan sonra 90 gün-dereceye ulaşıldığında teorik olarak larva çıkışı olacağı kabul edilir. Bu sonuç yumurtanın izlenmesi ile teyit edilmelidir. Tuzak bant ve kültür kutusu yöntemi: Bu yöntem fazla işgücü istediğinden tahmin ve uyarı sisteminin yeni uygulanacağı yerlerde yapılmaktadır. Elma içkurdu nun ergin çıkışını tespit etmek amacıyla, bahçelerden gelişmesini tamamlayan larvalar tuzak bant yöntemiyle toplanır. Bu amaçla, haziranın ilk haftasında, 100 ağaçlık bir bahçede 40 ağacın gövdesine yerden 50 cm yüksekliğe şerit halinde oluklu mukavvalar iki kat halinde sarılarak, larvaların buralara gelmesi sağlanır. 1. dölün ilaçlama zamanı: Bir önceki yıl ağaç gövdesine sarılan tuzaklarda diyapoza girmiş 35 larva bulunması halinde, bir sonraki yılda birinci döle karşı ilaçlama gerekmektedir.

32 Akarlar Akdiken akarı (Tetranychus viennensis Zacher) (Acarina: Tetranychidae) (9-10) İkinoktalı kırmızıörümcek (Tetranychus urticae Koch.) (Acarina: Tetranychidae) (10-21) Avrupa kırmızıörümceği (Panonychus ulmi Koch.) (Acarina: Tetranychidae) (8-9) Meyve kahverengi akarı (Bryobia rubrioculus (Scheut.) (Acarina: Tetranychidae) (3-4) Yassıakar (Cenopalpus pulcher (C.-F.) (Acarina: Tenuipalpidae) (4-5) Akarlar çıplak gözle zor görülecek kadar küçüktürler. Şekilleri yumurta veya armut biçimindedir. Çoğunun vücutlarının üst tarafı kabarıktır, bazılarının düzdür. Deride değişik şekil ve büyüklükte tüyler, kıllar ve dikenler vardır. Yumurtadan çıkan larva 3 çift, nimf ve erginler 4 çift bacaklıdır. Kırmızı örümcekler elma, armut, ayva, şeftali, kiraz, vişne, erik ve kayısı gibi yumuşak ve sert çekirdekli meyve ağaçlarında zarar yaparlar. Bulundukları ağaçlarda yaprakların bitki özsuyunu emerek zararlı olurlar. Bunun sonucunda yapraklarda önce beyaz, sonra sarı kahverengi lekeler meydana gelir. Daha sonra bu lekeler birleşerek yaprağın kuruyup dökülmesine, dolayısıyla önemli derecede ürün kaybına neden olurlar.

33 T. turkestani, elma, armut, şeftali, kayısı, erik, kiraz ve vişne gibi meyve ağaçlarında, ayrıca pamuk, fasulye, patlıcan, yonca, üçgül, havuç, kabak, karpuz, kavun, çilek, ayçiçeği ve daha birçok bitkilerde zarar yapmaktadır. Bitki özsuyunu emme sonucu emgi yerlerinde sararmalar daha sonra tüm yapraklarda sararma ve kurumalar olur.

34 Tetranychus viennensis

35 Tetranychus turkestani

36 Tetranychus urticae

37 Panonychus citri

38 Panonychus ulmi

39 Bryobia rubrioculus

40 Cenopalpus pulcher

41

42 Doğal düşmanları Bir çok avcı akar ve böcekler zararlı akarların yumurta ve diğer dönemlerine saldırarak çoğu defa onları zararsız durumda bırakabilmektedir. Avcı akarlardan Typlodromus spp., Amblyseius spp., Atractotomus mali (Het.:Miridae ), Orius spp. (Het.:Anthocoridae) ve Stethorus punctillum (Col.:Coccinellidae) önemli doğal düşmanlar olarak bulunmaktadır. Scolothrips longicornis (Thysanoptera) ve Chrysoperla carnea Sth. (Neurop.:Chrysophidae) de önemli kırmızı örümcek predatörleridir.

43 Meyve Ağaçlarında Kırmızıörümcekler ile Mücadele Sentetik organik ilaçların zararlılarla mücadelede yoğun bir şekilde kullanılması sonucu kırmızı örümcek türleri en önemli zararlılar konumuna geçmişlerdir. Bunun sebepleri arasında ise bu zararlıların ilaçlara karşı dayanıklılık kazanması, doğal düşmanlarının yok edilmesi, polikültürden monokültüre doğru yönelme, suni gübrelerin yaygın bir şekilde kullanılması, sulama alanlarının genişlemesi ve ıslah çalışmaları ile verimi bol fakat bu zararlılara karşı hassas çeşitlerin geliştirilip kullanılması sayılabilir. Kırmızı örümceklerin doğal düşmanlarının çok oluşu ve ekolojik şartlardan etkilenmelerinin fazla oluşunu göz önüne alınarak Entegre Zararlı Yönetimi çerçevesinde mücadeleyi sürdürmek gerekir. Kırmızı örümceklere karşı özel kış mücadelesi önerilmemektedir. Ancak kabuklubit ve koşnillerin bulunduğu meyve bahçelerinde yapılacak kış mücadelesi akar popülâsyonunu da düşürmektedir. Mayıs ayından itibaren 100 yaprakta periyodik olarak yapılacak sayımlarda yaprak başına 8-10 adet birey varsa ilaçlı mücadele yapılmalıdır. Meyve ağaçlarında çiçek taç yaprakları tamamen döküldükten sonra, takriben mayıs ayı başında birinci ilaçlama yapılmalı, yoğunluk fazla olduğu takdirde 15 gün sonra ilaçlama tekrarlanmalıdır. Yoğunluk devam ederse üçüncü bir ilaçlamaya da gerek duyulabilir..

44 Mücadelesi Biyolojik mücadele Kırmızıörümceklerin biyolojik mücadelesinde, yukarıda adı geçen faydalılardan T. pyri, S. longicornis ve S. punctillum önemli rol oynamaktadır. Bunlar doğada korunarak ve etkinlikleri arttırılarak, bulunmayan yerlere bulaştırılarak ve kitle halinde üretip salmak suretiyle biyolojik mücadelede kullanılabilir. Bu bakımdan özellikle organik fosforlu ve sentetik piretroitlere dirençli T. pyri ırklarının kullanımı büyük önem taşımaktadır. Ayrıca faydalı akarlardan T. pyri ' nin bulunduğu elma bahçelerinde, ağustos ayında kesilen ince dalların bu akarların bulunmadığı bahçelerdeki elma ağaçlarına asılarak bulaşması ve populasyon oluşturması sağlanabilmektedir. Kimyasal mücadele Elma ağaçlarında Avrupa kırmızıörümceği ve kahverengi örümceğin kışlayan yumurtaları dallarda çok fazla (sıvama) ise veya yassıakarın kışlayan erğin yoğunluğu yüksek ise ağaçlarda kabuklubit ve koşnil gibi zararlılar da bulunuyorsa bunlara karşı bir kış ilaçlaması yapılabilir. Yaz mücadelesinde ilaçlamaya karar vermek ve ilaçlama zamanının doğru olarak belirlenmesi için, bahçedeki kırmızıörümcek yoğunluğunun saptanması gereklidir. Bunun için bahçedeki ağaçlardan çiçekler döküldükten sonra yaklaşık mayıs başında 100 yaprak koparılır. Bu yaprakların alt ve üst yüzeyindeki kırmızıörümcekler sayılır. Bulunan toplam örümcek sayısı koparılan toplam yaprak sayısına bölünür. Böylece bir yaprağa düşen kırmızıörümcek sayısı bulunur.çizelge 2' de verilen eşiklere göre ilaçlamaya karar verilir. Ancak, özellikle doğal düşmanların korunması ve ilaçlama sayısını en aza düşürmek amacıyla, birinci ilaçlama yaprak başına 8-10 akar olduğu yoğunlukta da yapılabilir. Kontrollar ilk ilaçlamadan sonra 15' er gün aralıklarla Ağustos sonuna kadar sürdürülmelidir. Yoğunluk görüldüğü taktirde ilaçlama yapılmalıdır.

45 Yaprakbitleri Elma yeşil yaprakbiti (Aphis pomi DeG.) (Hom.:Aphididae) Elma gri yaprakbiti (Disaphis plantaginea (Pass.) (Hom.:Aphididae) Elma kırmızı gal yaprakbiti (Disaphis devecta (Walk.) (Hom.:Aphididae) Yaprakbitleri genel olarak mm boyunda, armut biçiminde küçük böceklerdir. Ağız parçaları sokucu emici yapıdadır. Anten adı verilen duygu organları ip şeklinde kısa veya çok uzundur. Vucutlarının arka kısmında bir çift tüp şeklinde uzantılar bulunur. Meyve ağaçlarının yaprak ve sürgünlerinde gruplar halinde bulunurlar. Yumurtaları parlak siyah renkte, uzunca oval biçimde 0.5 mm uzunluğundadır.

46 Aphis pomi

47 Dysaphis plantaginea

48

49

50 Coccinella septempunctata Chrysoperla carnea Metasyrphus corollae Doğal düşmanları Ülkemizde yaprakbitlerinin çok sayıda doğal düşmanı vardır. Yaygın olarak görülenlerden başlıcaları Coccinellidae (Coleoptera) familyasından Coccinella septempunctata L., Chilocorus bipustulatus L., Exochomus quadripustulatus L., E. flavipes, Scymnus sp., Chrysopidae (Neuroptera) familyasından Chrysoperla carnea Stephans, hemerobid' ler (Neuroptera:Hemerobiidae), anthocorid ve mirid'ler; syrphid'ler (Diptera:Syrphidae) özellikle Episyrphus balteatus DeG. ve Metasyrphus corollae (Fabr.), ichneumonid, Aphidiidae, aphelinid ve braconid'ler (Hymenoptera) yaprakbitleri üzerinde etkilidir.

51 Mücadelesi Kültürel önlemler Yaprakbitlerinin yaşayış özellikleri ve çoğalma koşulları gözönüne alınarak; çoğalmalarını engelleyici etkenlerin geliştirilmesi gerekir. Bu amaçla bahçe içerisindeki yabancı bitkiler imha edilmeli, toprak sürümüne özen gösterilmeli, meyve bahçeleri ve yakınında yaprakbitlerine hassas bitkiler yetiştirilmemelidir. Bunlar özellikle ikincil konukçulara göç eden türler için etkilidir. Tek konukçulu türlerden Elma yeşil yaprakbiti, kışı bir yıllık sürgünlerin genellikle uca yakın kısımlarında geçirdiğinden; geç sonbahar, kış ve erken ilkbaharda ağaçlar kontrol edilmeli, yumurta görüldüğü taktirde yapılacak budama ile populasyon düşürülmelidir.

52 Mücadelesi Biyolojik mücadele Yaprakbitlerinin doğal düşmanlarından özellikle coccinellid, syrphid, anthocorid ve chrysopid' ler ile Aphidiidae'lerden biyolojik mücadelede yararlanılmalıdır. Bu faydalıların üretilerek salınmasından çok, bulaştırma şeklinde ve en önemlisi de ilaçları ve ilaçlama zamanını iyi ayarlamak suretiyle faydalıları koruma ve etkinliklerini arttırmaya yönelik biyolojik mücadeleyi uygulamak daha uygundur. Kimyasal mücadele Elma ağaçlarında yaprakbiti kolonileri incelenerek, predatör yoğunluğu ve parazitlenmiş bireylerin (mumya) yoğunluğu yüksek ise mümkün olduğunca ilaçlama yapılmayarak parazitoit ve predatörlerin etkisine bırakılmalıdır. Ancak özellikle fidanlıklarda olmak üzere, yaprakbiti yoğunluğunun ekonomik zarar eşiğini aşması durumunda bir ilaçlama yapılabilir.elma yeşil yaprakbitine karşı en uygun ilaçlama zamanı, ağaçların yapraklı olduğu devrede, 100 sürgünde 15 bulaşık sürgün görüldüğü zamandır. Elma gri yaprakbiti ve Elma kırmızı gal yaprakbitine karşı en uygun ilaçlama zamanı, pembe tomurcuk veya çiçek taç yapraklarının döküldüğü dönemde; Elma gri yaprakbiti için 100 sürgünde 1 koloni, Elma kırmızı gal yaprakbiti için 100 sürgünde 5 koloni görüldüğü zamandır.

53 Virgül kabuklubiti [Lepidosaphes ulmi (L.) (Hom.: Diaspididae)] Bu zaralının ergin dişi bireyleri, virgül şeklinde 2-3 mm uzunluğunda, grimsi kahverengi bir kabukla kaplıdır. Bu kabuğun altında bulunan ergin dişi, şeffaf beyaz renkte vücudun ön kısmı dar, arka kısmı ise geniş ve yuvarlak yapıdadır. Virgül kabuklubiti elma, armut, şeftali, erik, kayısı ağaçlarının gövde, dal ve meyvelerinde zararlıdır. Yoğun koloniler halinde bitki özsuyunu emerek beslenirler. Kontrol altına alınmadığı taktirde ağaçları kurutabilirler. Bu zararlı yılda 2 döl vermektedir. Doğal düşmanları Parazitoitleri: Aphytis mytilaspidis (Le Baron) (Hym.: Aphelinidae) Predatörleri: Hemisarcoptes malus (Shimer) (Acarina: Hemisarcoptidae), Cheletogenes ornatus C.veF.(Acarina:Cheyletidae), Temnostethus dacicus (Puton), T.longirostris (Horwath), T.reduvinus (H.- S.)(Het.:Anthocoridae), Cybocephalus fodori (E.-Y.) (Col.: Cybocephalidae) Mücadelesi Kültürel önlemler Kışın zararlı ile bulaşık dallar budanarak bahçeden uzaklaştırılmalıdır. Biyolojik mücadele Yoğun ilaçlamalardan kaçınıldığı taktirde yukarıda bahsedilen doğal düşmanlar, bu zararlıyı genellikle baskı altında tutabilmektedir. Bu zararlıya karşı mecbur kalmadıkça yaz ilaçlamaları yapılmamalıdır. Aphytis spp., Temnostethus spp. ve H.malus, Virgül kabuklubitinin biyolojik mücadelesinde çeşitli şekillerde yararlanılabilecek önemli faydalılardır. H. malus'un yoğun olarak bulunduğu yörelerden cm uzunluğundaki kabuklubit ve predatör akar ile bulaşık dallar kesilerek H. malus'un bulunmadığı yörelerdeki zararlı ile bulaşık ağaçların dallarına bilhassa sonbahar aylarında bağlanır. Böylece bu predatör akarın zararlı ile bulaşık ağaçlara geçmesi sağlanır. Kimyasal mücadele Virgül kabuklubitine karşı yapılacak kimyasal mücadele, kış ve yaz ilaçlamaları şeklinde yürütülür. Kışın ağaçların dallarında yapılan kontrollarda, 5 cm uzunluğundaki bir dalda, en az 5 adet kabuklubit görülmesi bahçenin ilaçlanmasını gerektirmektedir. Kış ilaçlarından biri ile yapılan kış ilaçlaması, yumuşak çekirdekli meyve ağaçlarında gözler kabarmadan 2-3 hafta önce yapılmalıdır. İlkbaharda ve temmuz ayı başlarında yumurta açılımından önce yapılacak kontrollerde 5 cm uzunluğundaki bir dalda en az 5 adet kabuklubit bulunuyorsa, yumurtaların büyük bir bölümünün açıldığı devrede yaz ilaçlarından biri ile ilaçlama yapılmalıdır.

54 San jose kabuklubiti (Quadraspidiotus perniciosus Comst.) (Hom.:Diaspididae) Diaspidiotus perniciosus (Comstock) Tanımı, yaşayışı ve zarar şekli İç karantina listesinde yer alan San jose kabuklubiti meyve ağaçlarının çok önemli bir zararlısıdır. Bu zaralının ergin dişi bireyleri, yuvarlak, orta kısmı şişkince yaklaşık 2 mm çapında bir kabukla kaplıdır. Hareketli larvalar çok küçük ve sarı renklidir. Başlıca armut, ayva, elma, erik, kiraz, şeftali gibi meyve ağaçları, süs ve orman ağaçlarında önemli zarara neden olmaktadır. Ağaçların gövde, dal, sürgün, yaprak ve meyvelerinde bitki özsuyunu emerek beslenirler. Beslendikleri yerlerde kabuk bir bıçak ile dal eksenine paralel şekilde kesildiği zaman, altta kırmızı lekelerin görülmesi bu zaralının en tipik özelliğidir. Yayılması ve yaşayışını önleyici tedbirler alınmadığı taktirde fidan ve ağaçların zayıflamasına, yoğunluğun yüksek olması halinde ağaçların kurumasına neden olur. San jose kabuklubiti kışı birinci larva döneminde geçirir. İlkbaharda ağaçlarda gelişmenin başlaması ile kışı geçiren kabuklubitler bitki özsuyu ile beslenmeye ve gelişmeye başlar. Nisan ve mayıs başlarında olgun bireyler meydana gelir. Olgun dişiler yeni dölün larvalarını vermeye başlar. Yerine ve iklim koşullarına göre yılda 2-4 döl verebilir. Doğal düşmanları Parazitoitleri: Aphytis aonidia, A. melinus Debach, A. mytilaspidis LeBaron, A. proclia Walker, Aspidiophagus citrinus Grav, Archenamus sp., Azotus sp., Prospaltalis fasciata Malenetti, Prospaltella perniciosi Tower (Hym.: Aphelinidae). Predatörleri: Chilocorus bipustulatus L., Exochomus quadripustulatus L. (Col.:Coccinellidae), Hemisarcoptes coccophagus (Acarina:Hemisarcoptidae) Mücadelesi Kültürel önlemler: Bu zararlının mücadelesinde kültürel önlemler çok önemlidir. Bunlar: -Bahçelerde toprak işlemesi, sulama, gübreleme, budama tekniğine uygun olarak yapılmalıdır. -Zararlı ile bulaşık ağaçlar kısa budamaya tabi tutulmalı, budama artıkları mutlaka yakılarak yokedilmelidir. -Bahçe kurarken temiz fidanlar kullanılmalıdır. -Bulaşık ağaçlardan alınan sırıklar temiz ağaçlarda dayak olarak kullanılmamalıdır. -Bulaşık ağaçlardan aşı gözü ve kalemi alınmamalıdır. Biyolojik mücadele Zararlının önemli parazitoiti olan Prospaltella perniciosi; laboratuvarda üretilip, San Jose populasyonunun düşük olduğu yerlerde, salımları veya bulaştırma yapılarak, zararlıyı baskı altında tutmak mümkündür. Bu amaçla aşağıdaki işlemler yapılmalıdır. -San Jose populasyonu yoğun olan yerlerde parazitoitin çalışmasını kolaylaştırmak için zararlı populasyonunun düşürülmesi gerekir. Bu nedenle kış ilaçlaması yapılarak populasyon düşürülür. -Parazitoitin salımı veya bulaştırılması, nisan-mayıs ve ağustos sonu eylül aylarında yoğun bir düzeyde yapılmalıdır. Ayrıca P. perniciosi' nin salındığı veya faaliyetinin yüksek olduğu bahçelerde, diğer zararlılara karşı kullanılacak ilaçlardan, bu parazitoite ve diğer faydalılara en az etkili olanları tercih edilmelidir. Kimyasal mücadele Kış ilaçlaması, ağaçlarda gözlerin uyanmasından iki hafta öncesine kadar olan dönemde, sıcaklığın 5 C'nin üzerinde olduğu ve yağışsız günlerde ocak, şubat ve mart aylarında, kış ilaçlarından biri ile yapılır. Erken ilkbahar ilaçlaması, yumuşak çekirdekli meyve ağaçlarında gözler uyandıktan sonra, pembe çiçek tomurcuğu dönemine kadar olan dönemde uygulanır. Yaz ilaçlaması, ergin dişi kabuklubitinde yavrulamanın başladığı günlerde ve bundan 20 gün sonra olmak üzere iki ilaçlama yapılır. Birinci döle karşı uygulanan ilaçlamadan sonra sürekli kontroller yapılarak, ikinci döle karşı da aynı yöntemle ilaçlamalar yapılır. Ağustos ayından itibaren ilaçlama yapılmamalıdır.

55 Elma Pamuklubiti, Eriosoma lanigerum (Hausmann) Kanatsız vivipar dişiler koyu esmer veya morumsu renkte; antenler kısa, altı segmentli, corniculus'lar çok küçülmüş, mm boyundadır. Kanatlı vivipar dişiler de esmer renkte, 2 mm boyundadır. Her iki formda da vücut beyaz mumlu madde ile kaplıdır. Bilhassa abdomende mumlu madde daha fazladır ve geriye doğru uzun iplikler şeklini almıştır. Sadece elma bitkisinde zararlıdır. Ülkemizde hemen her tarafta görülmektedir. Zararı bitkinin hem toprak üstü hem de toprak altı kısımlarında olmaktadır. Biyolojisi oldukça karışıktır. Amerika'da esas konukçusu olan Ulmus americana (Karaağaç)'da kışlamakta ve androcyclic bir yaşama sahip olmasına karşın ülkemizde anholocyclic bir yaşam sürmekte ve yıl boyunca elma bitkisi üzerinde yaşamaktadır. Kışı bölgelere göre larva veya ergin halde dal ve gövdede, kök boğazı veya kalın köklerde kabuk altında geçirmektedir, ilkbaharda koloniler meydana gelmeye başlar. Rüzgarsız ve rutubetli yerler böceğin yaşamasına elverişlidir. Yıl boyunca parthenogenetik olarak çoğalır ve yaz ortalarında oluşan kanatlı dişiler, diğer ağaçlara uçarak geçer ve yayılırlar. Yılda nesil verir. Bitkiyi sokup özsuyunu emmesi sonucu bitki zayıfladığı gibi, bu esnada salgıladığı salgılar sonucu emilen yerlerde urlar ve şişliklerin meydana gelmesine ve ağaçlarda şekil bozukluklarına sebep olur. Bu ağaçlar zayıflar, verim azalır ve sekonder zararlıların saldırısına uğrar. E. lanigerum'un diğer doğal düşmanları yanında çok önemli bir parazitoiti mevcuttur. Aphelinus mali Haldeman (Aphelinidae: Hymenoptera), Kuzey Amerika'dan Avrupa'ya ithal edilmiş ve bu zararlı ile biyolojik yolla başarılı bir şekilde mücadele edilmektedir. Aynı parazitoit 1914'de Fransa'dan ülkemize ithal edilmiştir. Halen birçok bölgelere yayılmış durumdadır. Orta Anadolu Bölgesi nde parazitlenme oranı % 70 oranındadır. Bu parazitoitin bulunduğu yerlerde ilaçlı mücadelede çok dikkatli olunmalıdır. Ayrıca, karıncalar zararlıyı parazitoite karşı koruduğundan, karınca popülasyonu yüksek olan yerlerde karıncalara karşı kök boğazı kısımlarının ilaçlanması gerekebilir.

56 E. lanigerum ile mücadelede diğer bir yöntem de kültürel önlemlerdir. Bu tür, güneşli yerleri sevmez. Bu sebeple, elma bahçeleri sık ve fazla rutubetli olmaz ise böceğin gelişmesi yavaş, zararı da az olur. Budama esnasında da ağacın fazla yaralanmasından kaçınmak gerekir. Yaralara ardıç katranı sürülmelidir. Bir diğer yöntem de dayanıklı çeşitlerin dikilmesidir. ABD ve İngiltere'de bu böceğin zararı dayanıklı bazı çeşitlerin dikilmesi ile önlenmiştir. Ülkemizde de Amasya elması diğerlerine oranla bu zararlıya karşı çok daha dayanıklıdır. Elma bahçelerinde mayıs ayından itibaren elma ağaçları kontrol edilir. Elma pamuklu bitinin bulunduğu ağaçlarda etkin bir parazitlenme yoksa ilaçlama yapılmalıdır. Pamuklu bit kolonilerinin oluştuğu ve sürgünlerde % 10'luk bulaşma tespit edildiğinde ilaçlama yapılır. 2-3 hafta sonra ilaçlama tekrar edilmelidir. Karıncalara karşı da ilkbaharda, ağaçların kök boğazı civarı ilaçlanır veya toz ilaçlar kök boğazı etrafında toprağa serpilir ve 3-6 hafta sonra bu ilaçlama tekrarlanır.

57 Lepidosaphes ulmi

58 Diaspidiotus perniciosus

59 Diaspidiotus perniciosus

60 Eriosoma lanigerum

61 Elma Ağkurdu(Yponomeuta malinellus Zell.) (Lep.: Yponomeutidae) Elma gövdekurdu (Synanthedon myopaeformis Borkh.) (Lep.:Sesiidae)

62 SESIIDAE Synanthedon myopaeformis (Brokhausen) Elma Gövdekurdu Baş siyah, prothorax'da turuncu iki leke bulunur; ön ve arka kanatların kenarları apikalde daha geniş olmak üzere lacivert-siyah pullu, ortada enine pullu bant iki şeffaf hücrenin meydana gelmesini sağlar, ancak bu bant arka kanatta orta hizaya kadar ulaşır; bacaklar ve abdomen lacivert, abdomen'in 4. segmenti turuncu renkte, abdomen'in nihayeti püskülü andıran kıl demeti taşır; dişiler erkeklere oranla daha tombulca; kanat açıklığı dişide mm, erkekde ise mm kadardır. Olgun tırtıl hafif pembeye çalan krem renginde, baş kahverengi, vücutta seyrek kahverengi kıllar bulunur, boyu mm dir. Bir elma zararlısı olan S. myopiformis az da olsa armut, erik, kayısı gibi ağaçlarda da görülmektedir. Kışı konukçunun gövde veya kalın dallarında yazın beslendikleri yerlerde değişik tırtıl dönemlerinde geçirir. İlkbaharda bölgelere bağlı olarak mart ayından itibaren faaliyete geçer ve kabuk altında kambiyum dokusunda oval galeriler açarak beslenmelerini devam ettirirler. Tırtıllar belirli büyüklüğe geldikleri için bu dönemdeki zararları önemlidir. Açılan galeriler ağacın iletim demetlerinin tahrip olmasına ve neticede zayıflamasına, bunun sonucu olarak kabuk böcekleri gibi sekonder zararlıların ortaya çıkmasına ve ağacın tümüyle kurumasına sebep olur. Gelişmesini tamamlayan tırtıllar, bulunduğu bölgeye bağlı olarak nisan-haziran aylarında kabuk yüzeyine yakın bir yerde açtıkları oyuklar içerisinde kokon örerek pupa olurlar. 1-3 hafta sonra erginler çıkar. Ergin çıkarken pupa gömleğini galerinin ağzında, yarısı içerde yarısı dışarıda olacak şekilde bırakır. Bu durum ergin çıkışını izlemede yardımcı olur. Ergin çıkışı, yaz başlarından sonbahara kadar devam eder. Erginler o gün veya ertesi gün çiftleşir ve yumurta koymaya başlarlar. Yumurta koymada özellikle daha önceki yıllar zarar verilen ağaçlar tercih edilir. Yumurtalar gövde ve kalın dallardaki çatlak ve yarıklara teker teker konur. Yumurtalar 1-2 hafta içerisinde açılır ve çıkan tırtıllar kabuğu önce dik olarak 2-3 mm deler, içeri girer ve kabuk altında boyuna galeriler açarak beslenmelerini devam ettirirler.

63 Synanthedon myopiformis

64 Galerilerin boyu 10 cm'ye ulaşır. Kabuk altında açılan bu kanallar bitkinin özsuyu iletimini engellemekte ve ağaçların zayıf düşmelerine sebep olmaktadır. Genelde her galeride bir tırtıl bulunur. Galerinin içerisi kırmızımsı kahverengi talaş ve pislikler ihtiva eder, galeri açıldığında kırmızımsı bir sıvı da akar. Yer yer dışarı taşmış talaşlar da görülebilir. Bu şekilde sonbahara kadar beslenir ve kışı tırtıl halinde galeri içerisinde geçirirler. Gelişmelerini farklı iki yıla yayılmış olarak bir yılda veya bir yıldan daha uzun bir sürede tamamlarlar. Bu zararlı ile mücadelede ağaçların çok bakımlı olması önem taşımaktadır. Yaz aylarında kabuklardaki tırtılların ucu sivri bıçakla temizlenmesi mümkündür. Dıştan bakıldığında kabuktan dışarı çıkan talaş ve kabuktaki yumuşaklıktan içerde tırtıl olduğu anlaşılabilmektedir. Buralar bıçağın ucuyla hafif yaralandığında tırtıl görülebilir. Ayrıca çok zarar görmüş dallar kesilip yakılmalıdır. Kimyasal mücadelede amaç, tırtılın dal veya gövdeye girmeden önce veya o esnada ilaçla temasını sağlamaktır. Bunun için de ilk ilaçlama zamanı yumurtaların açılmasına veya ilk kelebek çıkışına göre tespit edilir. Yumurtaların açılmasını tespit için bulaşık dallar kesilir veya doğrudan doğruya kafes içerisine alınır. Buradan çıkan erginlerin yine kafes içerisindeki dallara veya gövdeye yumurta koymaları sağlanır. Bu yumurtalar, belirli zamanda kontrol edilerek yumurtaların açıldığı görüldüğünde ilk ilaçlama yapılır. Ergin çıkışından itibaren gün sonra da ilk ilaçlamayı yapmak mümkünse de, yumurtaların açılmasını beklemek daha isabetli olur. Kelebek uçuşları devam ettiği süre ilaçlamayı birkaç defa tekrarlamak gerekmektedir. S. myopaeformis'in ülkemizde elma zararlısı olarak yayılma alanını genişletmesi ve popülasyonunun yükselmesi, önemini artırmakta ve güç olan mücadelesi ile ilgili çalışmalar yoğunluk kazanmaktadır. Bazı araştırıcılar, ilkbaharda tomurcuk kabarma döneminde gövde ve kalın dalların bazı ilaçlarla ilaçlanması sonucu kabuk altında kışlamakta olan tırtılların % 70-80'inin öldürüldüğünü tespit etmişlerdir. Bu durumda böcek yoğunluğunun fazla olduğu bahçelerde tomurcukların kabarma döneminde kalın dallar ve gövde iyice ıslatılacak şekilde ilaçlanabilir.

65 S. myopaeformis ile mücadelede yaz mücadelesi etki yönünden daha fazla önem taşımaktadır. Burada da mücadele zamanının iyi tespiti gerekir. Yukarıda da değinildiği gibi yumurtadan çıkan tırtıl kabuğu delerken ve deldikten sonra bir süre 2-3 mm'lik dik delik açıp yatay galeriyi meydana getirinceye kadar geçen sürede ilaç atılırsa etkili olmaktadır. Bu amaçla bulaşık budama artıkları ilkbaharda tel kafeslere alınır. İlk çıkan kelebekler, bahçede kalın elma dalına geçirilmiş tülbent kafeslere konur. Bu kafeslere bırakılan yumurtalarda ilk açılma olduğunda ya da ilk tırtıl delikleri görüldüğünde ilaçlamaya başlanır. Yalnız bu yöntem kullanılırken pupa gömleklerini elma içkurdununkilerle karıştırmamak gerekir. S. myopaeformis'inkilerin boyu ve antenleri daha uzun ve abdomen sona doğru belirgin bir şekilde incelmekte ve 8 adet iyi gelişmiş dikenimsi çıkıntılarla son bulmaktadır. Elma içkurdunda ise pupa gömleğinin ve antenlerin boyu kısa, abdomen kısmı aynı genişlikte ve nihayetinde 8 adet uçları kıvrık kıl mevcuttur. Daha etkili bir metot olarak, ilk erginler, içinde elma dalı olan fener camlarında veya tülbent kafeslerde kültüre alınarak yumurta bıraktırılır. Bu dal üzerindeki yumurtalar kontrol edilerek, çıkış saptanır. Erginlerin beslenmesi için kafesin içerisine % 10'luk şekerli su emdirilmiş pamuk konur. Bunlardan daha az etkili bir yöntemde ise ergin uçuşlarına göre mücadeleye başlanabilir. Bunun için de ilk ergin çıkışları, yem tuzakları ya da boş pupa gömlekleri sayılarak tespit edilir. Mayısın ikinci yarısından itibaren her gün kontrol edilir ve ilk ergin çıkışından gün sonra ilk ilaçlama yapılır.

66 YPONOMEUTIDAE Yponomeuta malinellus Zeller Elma Ağkurdu Ön kanatlar beyaz renkte, üzerinde siyah noktalar bulunur, apikaü uzun saçaklı; arka kanatlar açık gri renkte ve homojen, posteriorü ve apikali saçaklı; kanat açıklığı mm'dir. Olgun tırtıl yeşilimsi esmer veya sarımsı esmer renkte, her seğmen tin dorsalinde 2 adet siyah nokta bulunur; boyu mm dir. Bu tür, önemli bir elma zararlısıdır. Japon elması ve üvezde de görülmektedir. Bu cinse ait ülkemizde Yponomeuta padellus L. erikte, Y. mahalebellus Guenee ise mahlepte zarar yapmaktadır. Y. malinellus, kışı birinci dönem tırtılları halinde ağaç dallarında bulunan yumurta paketi altında geçirir, ilkbaharda bulunduğu bölgeye göre mart sonu-mayıs başlarında bu pakette genelde 1, bazı hallerde de 2-3 delik açarak paketten dışarı çıkarlar. Henüz oluşmuş olan yapraklarda, kenarlardan iki epidermis arasına girer ve etli kısımla beslenmeye başlarlar. Bir süre sonra buralardan çıkar. Yaprakları birbirine tutturarak ağ örer. Toplu halde yaşar, damarlar kalacak şekilde yaprakları yerler. Bazen meyveleri kemirdikleri de olur. Mayıs sonu-haziran başlarında ağlar içerisinde beyaz kozalar örerek yine toplu halde pupa olurlar. Zarar görmüş yaprakların epidermis ve damarları zamanla kurur ve kırmızımsı kahverengi bir renk alır. Yoğunluk fazla olduğunda bir ağacın tüm yaprakları bu hale gelir ve genç meyveler birçok yerlerinden yenmiş olabilir. Böcek, pupa olduktan sonra ağaçlar yeniden yaprak çıkarır, ama ertesi yıl bu ağaçların meyve vermezler. Pupa süresi gün sürer. Erginler, mayıs sonundan ağustos sonuna kadar görülürler. Gündüzleri yapraklar arasında gizlenir, akşam saatlerinden itibaren faaliyet gösterirler. Yumurtalarını, ağaçların 1-3 yıllık dallarının gözleri civarına paketler halinde koyar, üzerini jelatinimsi bir madde ile kapatırlar. Yaklaşık 2 hafta sonra yumurtalar açılır. Ancak, tırtıllar paket altında ertesi ilkbahara kadar beklerler. Yılda bir nesil verir.

67 Yponomeuta malinellus

68 Elma ağkurdu ile mücadelede kültürel önlem olarak budama artıklarının bahçeden uzaklaştırılması, en iyisi gömülmesi, buralardaki tırtıl paketlerinin imhasını sağlayacaktır. Ayrıca tırtıllar toplu halde beslenirken ağların varlığından dolayı kolayca görüleceği için tırtılların ağla birlikte toplanıp öldürülmesi mümkündür. Küçük bahçelerde ve fidanlıklarda en uygun mücadele yöntemi bu olabilir. Ülkemiz için çok önemli bir elma zararlı olan bu türün birçok parazitoiti tespit edilmiştir. Kimyasal mücadelede, bu türün doğal düşmanları dikkate alınarak, ortalama bir ağaçta 10 tırtıl paketi varsa, ağaçlarda tırtıllar görüldüğünde ilk, gerekirse 8-10 gün sonra da ikinci bir ilaçlama yapılır.

69 Elma yaprakbükeni (Archips rosanus L.) (Lep.: Tortricidae) Adi yaprakbükücüsü (Archips xylosteanus L.) (Lep.: Tortricidae)

70 Archips rosana

71 Archips xylosteana

72 Yaprak galerigüveleri Elma yaprak oval galerigüvesi (Phyllonorycter gerasimowi (Hg.) (Lep.: Gracillaridae) Elma yaprak galerigüvesi (Stigmella malella (Stt.) (Lep.: Stigmellidae) Kiraz yaprak galerigüvesi (Lyonetia clerkella (L.) (Lep.: Lyonetiidae) Armut yaprak galerigüvesi (Leucoptera scitella Zell. (Lep.: Lyonetiidae)

73 Elma gözkurdu (Anthonomus pomorum L.) (Col.: Curculionidae)

74 Anthonomus pomorum

75 Ayrıca, zarar görmüş çiçekler çok belirgin olduğu için tanınmaları son derece kolay olmaktadır. Bu durumdaki çiçeklerin toplanıp imha edilmesi de mümkündür. Kimyasal mücadelede, bulaşık alanlardaki bahçeler ilkbaharda mart ayından itibaren 7-10 gün ara ile kontrol edilir. Her ağaçta ortalama 10 adetten fazla zarar görmüş göz varsa, veya 100 darbede 30'dan fazla ergin görülürse, ilaçlı mücadele yapılması gerekir. İlaçlama ergin faaliyetleri görülür görülmez yapılmalıdır. En uygun ilaçlama zamanının farekulağı dönemidir. Çiçek tomurcukları görülmeye başlayınca ilaçlamanın bitirilmiş olması gerekir. Bazı hallerde yeni nesil erginlerinin çıkışı izlenerek çıkış başlangıcından bir hafta sonra bunlara karşı da ilaç atılabilir.

76 Elma testereliarısı ( Hoplocampa testudinea Klug.) (Hym.: Tenthredinidae)

77 Hoplocampa spp.

78 Altın kelebek (Euproctis chrysorrhoea l.) (Lep.: Lymantriidae)

79 Euproctis chrysorrhoea

80

81 MÜCADELENİN YÖNETİMİ КОРГОО ИШ ЧАРАЛАРЫ Elma bahçelerinin ana zararlısı ve ana hastalığı dışında diğer birçok hastalık ve zararlı elma ağaçlarının gövde, dal, sürgün, yaprak, çiçek ve meyvelerine saldırarak önemli zararlar meydana getirmektedir. Sunumun sonunda yer verilen Çizelge' de Elma bahçelerinde uygulanacak mücadele programlarında (özellikle Entegre Mücadele) ana hastalık ve zararlı esas alınarak en uygun ve ekonomik mücadele yapılması için takip edilecek yol ve özellikle kültürel önlemler yönünden dikkat edilecek hususlara yer verilmiştir. Алма бакчасында негизги зыянкечтеринен жана илдеттеринен сырткары башка коптогон илдеттер жана зыянкечтер тамыр, бутак, жалбырак, гул жана момолоруно зыян келтирет. Çizelge де Алма бакчасында колдонулуучу Интеграциялык коргоо програмында негизги илдеттер жана зыянкечтер эске алынып абдан ылайыктуу жана экономикалык курошуу чаралары каралган.

82 Zararlı Şekli Belirtileri Elma İç kurdu Kurtlu meyve, genellikle her meyvenin içinde bir larva, larva meyveleri delerek içlerinde galeri açar, etli kısmını ve çekirdek evini yiyerek kahverengi pislikler bırakır Elma karalekesi Yapraklarda kadifemsi kahverengi lekeler, meyvede koyu renkli çatlak lekeler, deforme meyveler, sıracalı dallar Avrupa kırmızı örümceği Sararmış çiçek buketleri ve taze yapraklar, bahçe yanmış gibi bir görünüm alır, zarar görmüş yapraklar gümüşi renk alır. Örnekleme /Kontrol Zamanı May.-Tem. (1.döl) Ağus.-Eylül (2.döl) Arl.-Haz. Şub. - Mart (kış yum.) Nis. - Eyl. Örnekleme /Kontrol Yöntemi Göz ile inceleme Göz ile inceleme Göz ile inceleme Dal sayımı yöntemi Göz ile inceleme Ekonomik Zarar Eşiği Her 500 (25X20) meyvede 5-10 zarar görmüş meyve Her 500 (25X20) meyvede 5-10 zarar görmüş meyve Şubat - mart aylarında 2 m uzunluktaki dalda 2000 adet yumurta Çiçekten sonra 100 yaprakta 400 hareketli birey veya % 65 bulaşık yaprak, Ha. -Tem. da 700 hareketli birey veya % 75 bulaşık yaprak, ağustostan sonra100 hareketli birey veya % 45 bulaşık yaprak Açıklama Eşeysel çekici tuzaklarda azami ergin uçuş tarihi belirlenir. Tahminen Mayıs sonu Haziran başı ve Temmuz sonu Ağustos başında (her döl için bir azami uçuş tarihi belirlendikten sonra) meyveler göz ile incelenerek ilk yumurtanın açılımı veya ilk girişler tespit edilir edilmez ilaçlama yapılır. Karaleke mücadelesinde kültürel işlem olarak sonbaharda yaprak dökümünden sonra yere dökülen yapraklar derine gömülmek suretiyle (sürülerek) veya toplanıp yakılarak imha edilir. Sıracalı dallar varsa bunlar da erken ilkbahardan önce budanarak bahçeden uzaklaştırılır. Nisan ayından itibaren yaprak ve meyveler kontrol edilerek, primer enfeksiyonların oluşup oluşmadığı saptanır. Faydalı akarlardan Typlodromus pyri Scheut.Bulunduğuelma bahçelerinde Ağustos ayında kesilen ince dalların bu akarların bulunmadığı bahçelerdeki elma ağaçlarına asılarak bulaşması ve populasyon oluşturması sağlanabilmektedir.

83 Zararlı Şekli Belirtileri Elma İç kurdu Kurtlu meyve, genellikle her meyvenin içinde bir larva, larva meyveleri delerek içlerinde galeri açar, etli kısmını ve çekirdek evini yiyerek kahverengi pislikler bırakır Elma karalekesi Yapraklarda kadifemsi kahverengi lekeler, meyvede koyu renkli çatlak lekeler, deforme meyveler, sıracalı dallar Avrupa kırmızı örümceği Sararmış çiçek buketleri ve taze yapraklar, bahçe yanmış gibi bir görünüm alır, zarar görmüş yapraklar gümüşi renk alır. Örnekleme /Kontrol Zamanı May.-Tem. (1.döl) Ağus.-Eylül (2.döl) Arl.-Haz. Şub. - Mart (kış yum.) Nis. - Eyl. Örnekleme /Kontrol Yöntemi Göz ile inceleme Göz ile inceleme Göz ile inceleme Dal sayımı yöntemi Göz ile inceleme Ekonomik Zarar Eşiği Her 500 (25X20) meyvede 5-10 zarar görmüş meyve Her 500 (25X20) meyvede 5-10 zarar görmüş meyve Şubat - mart aylarında 2 m uzunluktaki dalda 2000 adet yumurta Çiçekten sonra 100 yaprakta 400 hareketli birey veya % 65 bulaşık yaprak, Ha. -Tem. da 700 hareketli birey veya % 75 bulaşık yaprak, ağustostan sonra100 hareketli birey veya % 45 bulaşık yaprak Açıklama Eşeysel çekici tuzaklarda azami ergin uçuş tarihi belirlenir. Tahminen Mayıs sonu Haziran başı ve Temmuz sonu Ağustos başında (her döl için bir azami uçuş tarihi belirlendikten sonra) meyveler göz ile incelenerek ilk yumurtanın açılımı veya ilk girişler tespit edilir edilmez ilaçlama yapılır. Karaleke mücadelesinde kültürel işlem olarak sonbaharda yaprak dökümünden sonra yere dökülen yapraklar derine gömülmek suretiyle (sürülerek) veya toplanıp yakılarak imha edilir. Sıracalı dallar varsa bunlar da erken ilkbahardan önce budanarak bahçeden uzaklaştırılır. Nisan ayından itibaren yaprak ve meyveler kontrol edilerek, primer enfeksiyonların oluşup oluşmadığı saptanır. Faydalı akarlardan Typlodromus pyri Scheut.Bulunduğuelma bahçelerinde Ağustos ayında kesilen ince dalların bu akarların bulunmadığı bahçelerdeki elma ağaçlarına asılarak bulaşması ve populasyon oluşturması sağlanabilmektedir.

84 Zararlı Şekli Belirtileri Örnekleme /Kontrol Zamanı Örnekleme /Kontrol Yöntemi Ekonomik Zarar Eşiği Açıklama Akdiken akarı Yaprakların alt yüzünde yoğun ağlar, kızıl kahverengine dönmüş yapraklar Nis.-Eyl. Göz ile inceleme 100 yaprakta hareketli birey veya yapraklarda % 65 bulaşma Özellikle doğal düşmanların korunması ve ilaçlama sayısını en aza indirmek amacıyla birinci ilaçlama yaprak başına 8-10 akar olduğu yoğunlukta da yapılabilir. Meyve kahverengi akarı Sararmış çiçek buketleri ve taze yapraklar bahçe yanmış gibi bir görünüm alır, zarar görmüş yapraklar sarımsı kızıla dönerek kururlar. Şub. - Mart (Kış yum.) Mart - Ekim. Dal sayım yöntemi Göz ile inceleme Dinlenme döneminde 2m uzunluktaki dalda 2000 adet yumurta 100 yaprakta 65 bulaşık yaprak İkinoktalı kırmızıörümcek Polifag bir akar türüdür. Yaprakların alt yüzünde yoğun ağ örerler. Şiddetli enfeksiyonlarda yapraklar kırmızımsı kahverengine dönüşür. Mart - Ekim. Göz ile inceleme 100 yaprakta hareketli dönem veya yapraklarda % 65 buluşma Kışı geçiren ergenler, ilkbaharda önce yabancıotlara göçerler. Ağustos ve Eylül aylarında avcıların bulunmaması durumunda yoğunluğu hızla artar.

85 Zararlı Şekli Belirtileri Örnekleme /Kontrol Zamanı Örnekleme /Kontrol Yöntemi Ekonomik Zarar Eşiği Açıklama Elma yeşil yaprakbiti Yapraklarda buruşukluk, gelişmeyi engelleme, balımsı madde üzerinde fumajin gelişir, yazın taze sürgünlerde zarar yapar. Nisan. - Eyl Göz ile inceleme darbe yöntemi 100 sürgünde koloni 100 dalda çiçekten sonra 40-50, yazın yaprakbiti Doğal düşmanlar, bulunduğu bahçelerden bulunmayan bahçelere bulaştırılmalı, bunların korunması ve etkinliklerinin arttırılması için ilaçların seçimine ve ilaçlama zamanlarının ayarlanmasına özen gösterilmelidir. Elma gri yaprakbiti Kuvvetli kıvrılmış yapraklar, sürgünler bodur kalır veya kötü teşekkül eder, bitki gelişmesini engeller, deforme olmuş küçük kalmış meyveler. Nis. - Ekm. Göz ile inceleme Darbe yöntemi 100 yaprak demeti veya sürgünde 1-3 koloni 100 dalda yaprakbiti Elma kırmızı gal yaprakbiti Kuvvetli kıvrılmış kırmızı renk almış yapraklar, deforme olmuş küçük kalmış meyveler. Nis. - Haz. Göz ile inceleme Darbe yöntemi Çiçekten önce ve sonra 100 yaprak demeti veya sürgünde 5-10 kol. 100 dalda 50 yaprakbiti Koloniler incelenerek predatör yoğunluğu ve parazitlenmiş bireylerin (mumya ) yoğunluğu yüksek ise mümkün olduğunca ilaçlama yapılma-yarak parazitoit ve predatör-lerin etkisine terk edilmelidir

86 Zararlı Şekli Belirtileri Örnekleme /Kontrol Zamanı Örnekleme /Kontrol Yöntemi Ekonomik Zarar Eşiği Açıklama Virgül kabuklubiti Dal, yaprak, meyve sapı ve meyvede bitki özsuyunu emerek zararlı olur, yoğun olduğunda ağaçları ve fidanları kurutabilir meyve üzerine yerleşenler meyve gelişmesini engeller, kalitesinin düşmesine neden olur. Şub. - Mart (Dal say.) Nis. - Eyl. Dal sayım yöntemi Göz ile inceleme Kışın 2m uzunluktaki dalda 1000 yumurtalı ergin veya 5 cm dalda 5 yumurtalı ergin İlkbaharda ve yazın 5 cm uzunluktaki dalda 5 yumurtalı dişi Kışın 5cm uzunluktaki bir dalda 5 adet yumurtalı ergin görülmesi o bahçenin kışlık yağlara ilaçlanmasını gerektirir. Ancak ilaçlamaya karar verirken diğer zararlıların da bulunmasına dikkat edilmeli, kış ilaçlaması gözler kabarmadan 2-3 hafta önce yapılmalıdır. San-Jose kabuklubiti Gövde, dal, sürgün, yaprak ve meyvelerde bitki özsuyunu emerek zararlı olur. Beslendikleri dalda bıçak ile dal eksenine paralel şekilde kesildiği zaman altta kırmızı lekelerin görülmesi bu zararlının tipik özelliğidir. Mart - Tem. Dal sayım yöntemi Göz ile inceleme 100 ağaçta 1 ağaç 100 organda 1 organ Kültürel işlemlere önem verilmelidir. Elma ağ kurdu Larvalar yaprakları ağları ile birbirine sarar, içinde toplu halde sadece damar kalacak şekilde beslenirler. Mart - Haz. Göz ile inceleme 100 yaprak demetinde epidermis içine girmiş veya ağ örmüş 4 larva kümesi Üzerinde larva paketlerinin bulunduğu genç dalların budanması, erken dönemde toplu halde yaprak epidermisi arasında beslenen larva kümelerinin toplanarak imha edilmesi zararlı yoğunluğunu büyük ölçüde düşürmektedir.

87 Zararlı Şekli Belirtileri Örnekleme /Kontrol Zamanı Örnekleme /Kontrol Yöntemi Ekonomik Zarar Eşiği Açıklama Elma gövdekurdu Gövde ve kalın dallarda larvaların kambiyumda beslenerek meydana getirildiği kanallar, beslenme sonucu larvaların çıkardığı kırmızımsı kahverengi pislikler. Mart - Ekm. Göz ile inceleme 100 ağaçta 500 larva ( 5 larva/ağaç ) Orta Anadolu Bölgesinde 100 ağaçlık bir bahçede, 5 ağaca 1 pekmezli besi tuzağı üst üste en az 2 yıl yapılacak kitlesel tuzaklama zararlıyı ekonomik zarar seviyesine getirebilmektedir. Elma Pamuklubiti Ağaçlarda bitki özsuyunu emerek beslenirler. Emilen yerlerde şekil bozuklukları, yaralar, şişkinlikler ve urlar meydana gelir. Mart Kas. Darbe yöntemi Göz ile inceleme 100 dalda çiçekten önce 20, Çiçekten sonra pamuklubit 100 sürgünde koloni Bulaşık fidanlara dikkat edilmeli, Parazitoiti A. mali nin bulunduğu yerde ilaçlamadan kaçınılmalı ve seçici ilaçlar kullanılmalıdır. Elma yaprakbükeni Larvalar birden fazla yaprağı ağlarla birbirine bağlayıp buket haline getirir. Tek yaprağı ise orta damar boyunca puro gibi uzunlamasına sararlar. Kış Mart - Haz. Göz ile inceleme Ağaç başına ortalama 5 yumurta paketi 100 yaprak demeti veya çiçek buketinde 5 larva Yaprakbükenlerin biyolojik mücadelesinde yumurta parazitoiti Trichogramma türlerinin önemi büyüktür. Parazitoitin yaygın olduğu yerlerde ilaçlı mücadeleden kaçınılmalıdır. Seçici ilaçlar kullanılarak ve ilaçlama zamanlarını bu parazitoitler zarar görmeyecek şekilde ayarlanmalı, bulunmadığı bahçelere dallarla bulaştırılmalıdır.

88 Zararlı Şekli Belirtileri Örnekleme /Kontrol Zamanı Örnekleme /Kontrol Yöntemi Ekonomik Zarar Eşiği Açıklama Adi yaprakbükücüsü Larvalar zararını çoğunlukla serbest tek yapraklarda yapmakta ve bu yaprakları uç kısmından itibaren enine doğru kıvırıp sarmaktadır. Kış Nis. - Haz Göz ile inceleme Ağaç başına ortalama 5 yumurta paketi. 100 yaprak demeti veya çiçek buketinde 5 larva Elma yaprak oval galerigüvesi Larvalar yaprağın iki epidermisi arasında parankima dokusunu yemek suretiyle zararlı olurlar. Elma yaprak galerigüvesi Kiraz yaprak galerigüvesi Armut yaprak galerigüvesi Larvalar her tür için değişik şekillerde olmak üzere yapraklarda galeri açarlar Nis. - Kas. Nis. - Ekm. Göz ile inceleme Darbe yöntemi Göz ile inceleme Darbe yöntemi 100 yaprakta 400 galeri 100 dalda kelebek 100 yaprakta 200 galeri 100 dalda 8-10 kelebek Galeri şekilleri her tür için değişik olup, tür ayrımına olanak sağlar. Bu türler özellikle fidanlar da ve genç meyve ağaçlarının yapraklarında galeri açarlar. Galeri güvelerine karşı özellikle ticari bahçelerde kimyasal mücadele yapılmamalıdır. Zira diğer zararlılara karşı yapılacak mücadele bu zararlıları da baskı altında tutmaktadır. Ayrıca galeri güvelerinin çok sayıda doğal düşmanı vardır. Elma gözkurdu Erginler beslenirken tomurcuklarda küçük delikler açar. Yuvarlak bu yara yerinde kahverengi bir sıvı akar. Larvalar çiçeklerin dişi ve erkek organını yer. Böyle çiçeklerin yaprakları kahverengi olur, açmadan kapalı kalır ve kurur. Şub. - Tem. Darbe yöntemi Göz ile inceleme Çiçekten önce (mart sonunda) 100 dalda ergin gözler kabarınca 100 çiçek tomurcuğunda 15 tanesi zarar görmüş. Özellikle ağaçlarda çiçeklenmenin zayıf olduğu yıllarda, populasyon yoğunluğu yüksek ise önemli bir zarara neden olmaktadır. Çiçeklenmeden bir hafta veya daha sonra yumurtadan çıkan larvalar gelişmediği için bir önemi yoktur.

89 Zararlı Şekli Belirtileri Örnekleme /Kontrol Zamanı Örnekleme /Kontrol Yöntemi Ekonomik Zarar Eşiği Açıklama Elma testereliarısı Larvalar fındık büyüklüğündeki meyveyi kurtlandırır, meyvede kahverengi pisliklerle kaplı delik bulunur, zarar gören meyveler dökülür, böyle meyvelerin içi açıldığında tahtakurusu gibi kokar. May. - Haz. Göz ile inceleme Çiçek dökülünce %10 bulaşma olunca veya çiçekten hemen sonra 100 meyvede 3-5 zarar görmüş meyve veya galeri İlk ergin çıkışlarını tespit etmek için bahçeye 2-3 adet beyaz renkli yapışkan tuzak asılmalıdır. Altın kelebek larvaların zararı ilkbaharda gözlerin uyanmasıyla başlar ve bu devrede tomurcuklara, ağaçların uç dallarında yeni çıkan yaprakcıklara saldırır, daha sonra tüm ağaca dağılarak yaprakları yerler. Salgın yıllarında ağacı tamamen yapraksız bırakırlar. Nis. - Ekim ve Kış mevsimi Göz ile inceleme Kışın yapılacak kontrol-ler ile ağaçların %30 ve daha fazlası bulaşık ve bulaşık ağaçlarında %10 unda ağaç başına ortalama veya daha fazla kışlık yuva bulunursa, ilkbaharda Bacillus lu preparatlar kullanılabilir. Bu zararlıya karşı en etkili mücadele yöntemi, mekaniksel mücadeledir. Kışın ağaçlar üzerinde bulunan kışlık yuvalar, dal makası ile kesilerek toplanmalı ve bahçeden uzaklaştırılmalıdır. Elma küllemesi Sürgün uçları ve genç yapraklarda keçe gibi unlu görünüm, kalın taç yapraklı, unlu lekeli, deforme çiçekler. Nis. - Tem. Göz ile inceleme Küllenmeye hassas olan çeşitler üzerinde durulur. Bir yıl önceden kalan ve o ilkbaharda enfekteli olan hastalıklı sürgünler budanır.

90 Zararlı Şekli Belirtileri Örnekleme /Kontrol Zamanı Örnekleme /Kontrol Yöntemi Ekonomik Zarar Eşiği Açıklama Elmalarda memeli pası Yaprakların üst yüzünde sarı, portakal renkli lekeler, alt yüzünde meme şeklinde çıkıntılar. Nis. - Ağus Yaprak ve meyvelerde lekelerin olup olmadığı kontrol edilir İlk ergin çıkışlarını tespit etmek için bahçeye 2-3 adet beyaz renkli yapışkan tuzak asılmalıdır. Virüs ve virüs benzeri hastalıklar (VVB) yapraklarda: Sarımsı - beyaz renklenmeler, halka, hat. damar bantlaşması, mozayik deseni şeklinde görüntüler, nekrözlar. Meyvelerde: Deformasyon, küçülme, değişik renk desenleri, halka lekeler. Gövde, dal ve sürgünlerde: Çöküntüler, aşı yerinde şişlikler, kabuk kaldırıldığında girinti yapmış oluşumlar, simetri bozukluğu, dal ve sürgünlerin anormal şekli alması, lastikleşmesi, yassılaşma. Çiçek ve tomurcuklar: Şekil ve renk bozuklukları, körelmeler, zamansız çiçek açması. Mart - Ekim Göz ile inceleme Gerektiğinde: İndeksleme ya da mekanik inokulasyon ve serolojik yöntemlerle testleme Bu zararlıya karşı en etkili mücadele yöntemi, mekaniksel mücadeledir. Kışın ağaçlar üzerinde bulunan kışlık yuvalar, dal makası ile kesilerek toplanmalı ve bahçeden uzaklaştırılmalıdır. Beslenme bozuklukları: Elma ağacının tüm organlarında ( Kök, gövde, dal, sürgün, çiçek, meyve) gelişme geriliği, renk ve şekil bozuklukları, nekrozlar, ileri devrelerinde ölüm. Tam çiçeklenmeden 8-12 hafta sonra (mayıs ortası temmuz ortası) Yaprak ve toprak örnekleri alımı 200 yaprak ve 1kg toprak örneği Küllenmeye hassas olan çeşitler üzerinde durulur. Bir yıl önceden kalan ve o ilkbaharda enfekteli olan hastalıklı sürgünler budanır.

91 Zararlı Şekli Belirtileri Örnekleme /Kontrol Zamanı Örnekleme /Kontrol Yöntemi Ekonomik Zarar Eşiği Açıklama Elma Zn noksanlığı May. - Tem. Bitki besin element örneklemesi 200 yaprak/toprak analizi Elma Fe noksanlığı May. - Tem. Bitki besin element örneklemesi 200 yaprak/toprak analizi Yabancıotlar Meyve ağaçlarının topraktan alacağı su ve besin maddesine ortak olur, bazı zararlı ve hastalıklara konukçuluk yaparak dolaylı zarar verir. Mart - Nis. Göz ile inceleme Yabancıotlar çiçek açıp tohum bağlamadan once kültürel önlemlerle yok edilmelidir.

92 ELMA AĞACININ FENOLOJİK DÖNEMLERİ

93 ELMA ZARARLI ORGANİZMALARIN (ZARARLI, HASTALIK VE YABANCIOTLARIN) ZARARLI OLDUĞU PERİYOTLAR

94 Elma iç kurdu Etkili madde adı ve oranı(%) Form. tipi Doz (Preparat/100 l su) Güvenli olarak kullanılabilir ilaçlar Hexaflumuron,100 g/l E.C. 50 ml Teflubenzuron, 50 g/l S.C. 100 ml Diflubenzuron, 25 W.P. 40 g Triflumuron, 25 W.P. 40 g Kontrollu olarak kullanılabilir ilaçlar Carbaryl, 50 W.P. 200 g Carbaryl, 85 W.P. 120 g Flufenoxuron, 50 g/l D.C. 100 ml Etrimfos, 520 g/l E.C. 150 ml Tau-fluvalinate, 240 g/l E.C. 30 ml Phosalone, 30 W.P. 200 g Phosalone, 350 g/l E.C. 100 ml Fenthion, 525 g/l E.C. 150 ml Deltamethrin E.C. 10 ml Etkili madde adı ve oranı(%) Form. tipi Doz (Preparat/100 l su) Güvenli olarak kullanılabilir ilaçlar Bakır Sülfat, 98 + Sönmemiş Kireç Bordo Bulamacı 2 kg + 1 kg veya 1 kg g Bakır sülfat, 99.5 C.D g Bakır oksit, 50 W.P. 400 g Hexaconazole, 50 g/l S.C. 40 ml Maneb, 80 W.P. 300 g Propineb, 70 W.P. 250 g Mancozeb, 80 W.P. 250 g Folpet, 50 W.P. 300 g Dithianon, 75 W.P. 100 g Dithianon, 750 g/l S.C. 50 ml Metiram, 80 W.P. 200 g Thiram, 80 W.P. 150 g Nuarimol,1+Mancozeb,60 W.P. 150 g Nuarimol, 90 g/ l E.C. 30 ml Dichlofluanid, 50 W.P. 200 g Bitertanol, 25 W.P. 50 g Bakır oksiklorür, 50 W.P. 400 g Myclobutanil,1.7 + Mancozeb, 60 W.P. 200 g Cyproconazol, 50 g/l E.C. 25 ml Kontrollu olarak kullanılabilir ilaçlar Elma karalekesi Carbendazim, 50 W.P. 30 g Difenoconazole, 250 g/l E.C. 10 ml Penconazole, Mancozeb, 60 W.P. 100 g Chlorothalonil,450g/l+Carbendazim,100g/l E.C. 200 ml Chlorothalonil, 500 g/l E.C. 200 ml

95 Akarlar Etkili madde adı ve oranı(%) Form. tipi Doz (Preparat/100 l su) Güvenli olarak kullanılabilir ilaçlar Kükürt, 80 W.P. 400 g Pyridaben, 20 W.P. 50 g (P.ulmi), 75 g(t.urticae) *Tetradifon,75.2 g/l E.C. 200 ml Fenpyroximate, 50 g/l E.C. 50 ml (P.ulmi) Bromopropylate, 500 g/l E.C. 100 ml Flubenzimine, 50 W.P. 75 g Fenazaquin, 200 g/ l S.C. 50 ml(t.viennensis ve P.ulmi) Hexythiazox,50g/l E.C. 50 ml (P.ulmi) Fenbutatinoxide,500g/l S.C. 30 ml Clofentezin,500g/l E.C. 20 ml Quinomethionate, 25 W.P. 40 g Azocyclotin, 25 W.P. 100 g Propargite, 30 W.P. 120 g Propargite, 588 g/l E.C. 75 ml (P.ulmi'ye karşı 100ml) Propargite,790 g/l W.P. 75 ml Cyhexatin, 25 W.P. 125 g Cyhexatin, 632 FL S.C. 50 ml Tebufenpyrad, 20 W.P. 30 g (T.viennensis) 37.5 g (P.ulmi) Chlorfenapyr, 360 g/ l S.C. 30 ml (T.viennensis) Halfenprox, 50 g/ l C.S. 75 ml (P.ulmi) Afitler (Yaprak bitleri) Etkili madde adı ve oranı(%) Form. tipi Güvenli olarak kullanılabilir ilaçlar Doz (Preparat/100 l su) Pirimicarb, 50 W.P. 50 g (A.pomi için 30g) Kontrollu olarak kullanılabilir ilaçlar Bromophos, 360 g/l E.C. 125 ml Chlorpyrifos-methyl, 235g/l E.C. 400 ml Malathion, 190 g/l E.C. 400ml Malathion, 650 g/l E.C. 125 ml Malathion, 25 W.P. 300 g Formathion, 336 g/l E.C. 125 ml Phosalone,350 g/l E.C. 200 ml Phosalone, 30 W.P. 200 g İmidacloprid, 350 g/l S.C. 20 ml(a.pomi) Thau-fluvalinate E.C. 10 ml Diazinon, 185 g/l E.C. 200 ml Diazinon, 630 g/l E.C. 75 ml Beta cyfluthrin, 25g/l E.C. 30 ml(a.pomi)

96 Yaprak galeri güveleri Etkili madde adı ve oranı(%) Form. tipi Doz (Preparat/100 l su) Güvenli olarak kullanılabilir ilaçlar Hexaflumuron, 100 g/l E.C. 50 ml Kontrollu olarak kullanılabilir ilaçlar Trichlorfon, 80 S.P. 100 g Elma testereliarısı Etkili madde adı ve oranı(%) Form. tipi Doz (Preparat/100 l su) Güvenli olarak kullanılabilir ilaçlar Elma gözkurdu Etkili madde adı ve oranı(%) Form. tipi Doz (Preparat/100 l su) Güvenli olarak kullanılabilir ilaçlar Kontrollu olarak kullanılabilir ilaçlar Carbaryl, 50 W.P. 200 g Malathion,190 g/l E.C. 300 ml Malathion,650 g/l E.C. 100 ml Malathion, 25 W.P. 250 g Diazinon, 185 g/l E.C. 250 ml Diazinon, 630 g/l E.C. 75 ml Kontrollu olarak kullanılabilir ilaçlar Carbaryl, 50 W.P. 200 g Malathion, 190 g/l E.C. 400 ml Malathion, 650 g/l E.C. 125 ml Phosalone, 350 g/l E.C. 200 ml Phosalone, 30 W.P. 200 g Fenthion, 525 g/l E.C. 150 ml Deltamethrin, 25 g/l E.C. 30 ml

97 Yardımlarından dolayı Eleonora EŞİMBEKOVA (KTM Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Bitki Koruma Bölümü 4. sınıf öğrencisi) ya teşekkür ederim

98 ЧОН РАХМАТ TEŞEKKÜR EDERİM