TÜRK TRAKTÖR VE ZİRAAT MAKİNELERİ A.Ş. İŞBAŞI İSG KONUŞMALARI (SAFETY TOOLBOX TALKS) Proje Künyesi

Transkript

1 TÜRK TRAKTÖR VE ZİRAAT MAKİNELERİ A.Ş. İŞBAŞI İSG KONUŞMALARI (SAFETY TOOLBOX TALKS) Proje Künyesi Ülke: Türkiye Firma: Türk Traktör ve Ziraat Makineleri A.Ş. Türk Traktör ve Ziraat Makineleri A.Ş yılında Minneapolis Moline Türk Traktör ve Ziraat Makineleri adıyla Ankara da kurulmuştur. Şirket 1962 yılına kadar Minneapolis Moline markasıyla tarım traktörü üretmiş, 1962 yılında ise Fiat lisansıyla Türk Fiat traktörlerini üretmeye başlamıştır yılında Koç Holding ile New Holland NV arasında imzalanan anlaşma sonrası Koç Holding ve CNH ortak girişimi haline gelmiştir. Ankara Gazi Mahallesinde m 2 si kapalı alan olmak üzere m 2 toplam alana kurulu olan tesiste itibarıyla 431 beyaz yaka, mavi yaka olmak üzere toplam 2455 kişi çalışmaktadır. Üretilen traktörlerde kullanılan birçok ana parça tesiste talaşlı imalat hatlarında üretilmektedir. Tesiste yaklaşık 450 adet tezgâh bulunmaktadır. Tezgâhların büyük bir çoğunluğu CNC tezgâhlardır larda başlayan modernizasyon sürecinde tesiste işleme merkezi diye tanımlanan gelişmiş CNC tezgâhların kullanımı başlamıştır. Esnek Üretim Sistemleri (Flexible Manufacturing Systems) diye tanımlanan üretim sürecini sektörde ilk defa kullanan şirket Türk Traktör ve Ziraat Makineleri A.Ş. olmuştur lı yılların sonlarında kurulan montaj hatları ayarlanabilir hatveli montaj hatları şeklinde tasarlanmış ve kurulmuştur. Hatların bu özelliğinden dolayı değişen üretim temposuna hızla cevap verilebilmektedir. Tesiste ayrıca sementasyon, nitrasyon gibi prosesleri yapabilen bir Isıl işlem atölyesi de mevcuttur. Boyahane bölümünde kataforez yüzey işlemleri, kaporta boya ve gövde boya işlemleri yapılmaktadır. Şirkette yardımcı tesisler olarak Atıksu Arıtma Tesisi, Takım İmal Atölyesi yer almaktadır. Türk Traktör ve Ziraat Makineleri A.Ş yılında ISO 9011 Kalite Yönetim Sistemi ve ISO Çevre Yönetim Sistemi belgelerini almıştır da ise OHSAS İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistem belgesi alınmıştır yılında bu üç belgeyi tek çatı altında toplayan Entegre Yönetim Sistemi belgesi alınmıştır.

2 Türk Traktör ayrıca ISO Bilgi Güvenliği Yönetim Sistemi ve ISO Müşteri Şikâyetleri Yönetim Sistemi belgelerine de sahiptir de ISO Enerji Yönetim Sistemi ve ISO Sera Gazı Azaltımı Yönetim Sistemi belgelerini sektörde ilk alan firma olmuştur. Türk Traktör New Holland ve Case IH markalı ürünleriyle Türkiye traktör pazarında kesintisiz son beş yıldır % 50 pazar payı ile lider konumdadır. Sektör: Otomotiv (Tarım Traktörü İmalatı) Uygulama Tarihi ve Süresi: Uygulama Bütçesi: Uygulama Çalışması ile İlgili Kuruluşlar: Türk Traktör ve Ziraat Makineleri A.Ş. bu uygulama için herhangi bir dış kuruluştan eğitim/danışmanlık vb. hizmeti almamıştır. Proje Tanıtımı GİRİŞ Seri üretim yapılan işyerlerinde çalışanları eğitim amacıyla üretimden çekmek her zaman mümkün olmamakta, yapılan sınıf eğitimleri her zaman beklenilen etkinliğe ulaşamamaktadır. Klasik sınıf eğitimlerinin yanı sıra, değişik eğitim araçlarını sahada kullanmak eğitimlerin etkinliğini artırabilir. Bu amaçla iş sağlığı ve güvenliği alanında ileri ülkelerin ürettiği basit ama etkin çözümler incelenmiş ve SafetyToolboxTalks uygulaması uygulama kolaylığı ve etkinlik açısından uygulanabilir bulunmuştur. Bu uygulama İşbaşı İSG Konuşmaları adı altında 2012 başından beri Türk Traktör ve Ziraat Makineleri A.Ş. de uygulanmaya başlanmıştır. AMAÇ Bu uygulamanın başlıca amaçları aşağıda listelenmiştir: a. İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışanların bilincini artırmak, b. Teorik bilgiler yerine sahada uygulamaya yönelik bilgiler vermek, c. Yasal bir zorunluluk olan periyodik hatırlatma/yenileme eğitimlerini zamana yayarak tamamlamak. d. Olması muhtemel iş kazaları/meslek hastalıklarını önlemek. e. Değişik eğitim araçlarını sahada kullanarak eğitimlerin etkinliğini artırmak f. Çalışanları sürece dâhil ederek motivasyonlarını artırmak ve böylelikle verimlilik artışı sağlamak. KULLANILAN YÖNTEM VE TEKNİK SafetyToolboxTalks SafetyToolboxTalks çalışanların iş sağlığı ve güvenliği bilgisini, bilincini artırmak, yaygınlaştırmak amacıyla geliştirilmiş Anglo-Sakson kökenli bir uygulamadır. İSG işbaşı konuşmalarında çalışan ekibin birinci amiri tarafından değişik bir başlıkta bir bilgilendirme yapılmaktadır. Bu uygulamada çalışanların yaptıkları işle ve çalıştıkları alan ile ilgili tehlike ve riskler hakkında bilgilendirilmesi hedeflenmiştir. İSG işbaşı konuşmaları çalışanların alanlarındaki tehlike ve riskleri tanıyıp bunları iyileştirmeye yönelik çalışmalar yapmasını sağlayacağı için aynı zamanda bir iyileştirme aracı olarak ta algılanabilir. UYGULAMA SÜRECİ Uygulamaya başlamadan önce konu Şirketin İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu nda görüşülerek yönetimin de onayı alınmıştır. Uygulama öncesi farklı içeriklerde yaklaşık 100 adet SafetyToolboxTalks incelendi. İncelenen konu başlıkları Risk Yönetimi adlı bir grubunda paylaşılan ve adresinde orijinalleri bulunan metinlerdir. Bunlardan Türk Traktör Fabrikasına uygun olan 20 tanesi seçildi ve İş Güvenliği Uzmanı, ilgili bölüm Üretim Takımı Lideri ve teknik eğitim uzmanının oluşturduğu bir ekip tarafından firmanın ihtiyacına uygun şekilde yeniden yazıldı. İhtiyaçlar belirlenirken o alandaki riskler, daha

3 önce orada yaşanan kazalar, benzer alanlarda yaşanılan olaylar vb. göz önüne alınmıştır. Başlangıç aşamasında 20 civarında olan konu başlığı şu an 92 adede ulaşmıştır. SafetyToolboxTalks konu başlıklarından bazı örnekler aşağıda verilmiştir: İş Güvenliği Nedir? KKD Kullanmanın Önemi Gözün Korunması İşitmenin Korunması Acil Durum Tahliye Planları Uyarı İşaretleri Yaya Yolları Çalışma Ortamının Tertipli/Düzenli Tutulması Hava Tabancası Kullanımı Torkmetre Kullanımı Ceraskal Kullanımı vb. Eğitimlerde kullanılmak üzere yukarıda örnekleri verilen eğitim konularına uygun bir şekilde yazılı ve görsel eğitim materyalleri hazırlamıştır. Bu eğitim materyallerinden bazı örnekler aşağıda verilmiştir. Türk Traktör Eğitimin konusu Eğitimin amacı Eğitim kime verilecek Eğitimi kim verebilir Ölçme Değerlendirme Şekil 1: Motor Üretim Birimi Mavi Yaka SafetyToolboxTalks Acil Durum Bilgi Kartı Eğitim No: 3 R MOTOR ÜRETİM BİRİMİ MAVİ YAKA İSG İŞBAŞI KONUŞMALARI Acil durum Acil durumlarda yapılacaklar konusunda Eğitim Yeri Hat İçi personelin bilgilendirilmesi Motor Montaj ve Motor Test Hatları ve Talaşlı Tezgâh Operatörleri Süre (Dk.) 5 Motor Montaj ve Talaşlı Üretim Birim Sorumluları Tatbikat Başarıları Motor Montaj ve Motor Test Hatları ve Talaşlı Tezgâh Operatörleri SafetyToolboxTalks Acil durumlarda (yangın, deprem, sel vb.) Acil Durum Toplanma Yerine doğru kaçmanız gerektiğini bilin. Motor Üretim Birimi montaj, test hattı, blok ve kafa talaşlı imalat hattı çalışanları için Acil Durum Toplanma Yeri doğu cephesindeki Kaba FMS Kapısı çıkış alanıdır. Krank talaşlı imalat çalışanları için ise yine doğu cephesinde takım imalat atölyesi yanındaki alandır. (Acil durum telefonu:2222) ACİL DURUM KAÇIŞ PLANI Acil durum sireni çaldığında ya da acil durum haberi alındığında yapılması gerekenler: 1. Elektrikli aletlerin enerji bağlantıları kesilir, asılı halde bir yük varsa emniyetli bir yere indirilir, takılmaya müsait aletler yürüyüş yolları üzerinden kaldırılır. 2. Panik yapmadan, koşmadan ve seri adımlarla daha önceden belirlenmiş en yakın toplanma alanına gidilir. 3. Toplanma alanlarında bir süre beklemek gerekebilir. Bu süre içinde tehlike geçene kadar oluşturulan 10 kişilik sıralar bozulmadan, sessiz ve sakin bir şekilde bekleme sürdürülür.

4 4. Tehlike geçtiğinde yetkili kişi tarafından tehlikeli durumun sona erdiği açıklanır ve iş alanına giriş izni verilir. Bu izin verilmeden hiçbir kimse çalışma alanlarına giremez ve toplanma alanından ayrılamaz. 5. Toplanma alanlarından çalışma alanlarına dönülürken yine sakin bir şekilde, tek sıra halinde, kapı önlerinde yığılma yapmadan ve koşmadan geçilecektir. Şekil 2: Motor Üretim Birimi Mavi Yaka SafetyToolboxTalks - Acil Toplanma Yeri Krokisi Şekil 3: Motor Üretim Birimi Mavi Yaka SafetyToolboxTalks - Transpalet Kullanımı Bilgi Kartı Türk Traktör Eğitimin konusu Eğitimin amacı Eğitim kime verilecek Eğitimi kim verebilir Ölçme Değerlendirme TRANSPALET KULLANIMI Eğitim No: 17+ R MOTOR ÜRETİM BİRİMİ MAVİ YAKA İSG İŞBAŞI KONUŞMALARI Transpalet Kullanımı Transpalet kullanımı sırasında oluşan kazaları Eğitim Yeri Hat İçi önlemek Motor Montaj ve Motor Test Hatları ve Talaşlı Tezgâh Operatörleri Süre (Dk.) 5 Motor Montaj ve Talaşlı Üretim Birim Sorumluları Motor Montaj ve Motor Test Hatları ve Talaşlı Tezgâh Operatörleri İSG İşbaşı Konuşmaları Transpalet, çekme yönünde değil, itme yönünde kullanılmalıdır. Transpalet kullanımı sırasında çeşitli sıkışmalar sonucu iş kazası meydana gelebilir. Transpaletle üst üste palet taşımak, kullanırken üzerine çıkmak, üzerine oturmak tehlikeli ve yasaktır. UNUTMAYIN! Transpalet kullanım ehliyeti olmayanların transpalet kullanımları yasak ve tehlikelidir.

5 Şekil 4: Motor Üretim Birimi Mavi Yaka SafetyToolboxTalks - Transpalet Kullanımı Bilgi Kartı Şekil 5: Motor Üretim Birimi Mavi Yaka SafetyToolboxTalks Uyarı İşaretleri Bilgi Kartı Hazırlanan bu dokümanlar kullanılarak önce en küçük birim amiri olan Üretim Birim Sorumlularına (ÜBS) gerekli bilgilendirmeler yapılmış ve şirketin tüm üretim ve destek birimlerinde (bakım, lojistik vb.) her gün, her vardiya başında maksimum 5 dakika, Üretim Birim Sorumlularının kendilerine bağlı çalışanlara (15-20 kişi) bu eğitimleri vermeleri sağlanmıştır yılı Ocak Kasım ayları arasında toplam 1350 dk./adam SafetyToolboxTalks eğitimi gerçekleştirilmiştir. Sahada yapılan her eğitim sonrası eğitim/bilgilendirme katılım formu eğitimi alan tüm personel tarafından imzalanarak kayıt altına alınmaktadır. Şekil 6: Motor Üretim Birimi Mavi Yaka Safety Toolbox Talks Eğitim Bilgilendirme Katılım Formu

6 Şekil 7: Motor Üretim Birimi Mavi Yaka Safety Toolbox Talks SONUÇLAR Yukarıda bir örnek ile özetlenen Türk Traktör Fabrikasındaki SafetyToolboxTalks uygulaması İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) alanında kullanılan iki temel indikatör kullanılarak izlenmektedir. Bu indikatörler aşağıda tanımlanmıştır: 1) İş Kazası Sıklık Oranı (F) = Ʃ İş Kazası Sayısı /Ʃ Çalışma Saati * (İş kazası sıklık oranı (F) bir milyon çalışma saatinde olan iş kazası sayısını vermektedir.) 2) İş Kazası Ağırlık Oranı (G) = Ʃ İş Kazası Kaynaklı Kayıp Gün /Ʃ Çalışma Saati * (İş kazası ağırlık oranı (G) bin çalışma saatinde olan kayıp işçiliği vermektedir.) Türk Traktör deki bu iki indikatörün 2011 ve 2012 karşılaştırması aşağıdaki tabloda verilmiştir Yıllar ( F ) ( G ) ,80 0, ,86 0, ve 2012 yılının (Kasım sonu itibarıyla) F ve G indikatörleri karşılaştırıldığında İş Kazası Sıklık Oranında 2012 yılında %19,5, İş Kazası Ağırlık Oranında ise % 14 iyileşme gerçekleşmiş olduğu görülmektedir. Türk Traktör de Kaizen* ve Öneri Sistemi** sürekli iyileştirme felsefesi gereği kullanılan araçlardır. SafetyToolboxTalks uygulamasının başlaması ile birlikte 2011 yılında 127 adet olan İSG Kaizen sayısı 2012 yılında 430 olarak gerçekleşmiştir. Aynı şekilde 2011 yılında kişi başı 0,84 olan iş güvenliği öneri adedi de 2012 yılında 1,41 olarak gerçekleşmiştir. Yıllar İSG Kaizen Öneri Sayısı Kişi Başına İSG Öneri Sayısı , ,41 Kaizen*: Küçük ve sürekli değişimlerle verimliliğin, iş, yaşam ve ürün/hizmet kalitesinin geliştirilmesi. Öneri Sistemi**: Kurumsal gelişime, kalitenin ve verimliliğin artışına katkı yapabilecek önerilerin çalışanlardan sistematik bir şekilde alınarak değerlendirilmesi ve uygulanması.

7 İş Güvenliği, Kalite ve Verimlilik birbirleri ile doğrusal ilişki içinde bulunan üç değişkendir. Bu değişkenlerden birinde meydana gelecek bir değişme otomatik olarak diğerleri üzerinde de olumlu etki yaratacaktır. İSG indikatörlerinde 2012 yılında bir önceki yıla oranla önemli bir iyileşme olduğu görülmektedir. Bu iyileşmede Safety Toolbox Talks uygulaması ile sağlanan eğitim, bilgi paylaşımı ve iletişimin yarattığı motivasyon ve katılımcılık düzeyi artışının da payı olduğu muhakkaktır. Ancak bu payı kantitatif olarak doğru şekilde ölçmek çok mümkün değildir. Şirkette iş kazası sıklık oranındaki düşüş çalışanların moral ve motivasyonunu olumlu etkilerken iş kazası ağırlık oranındaki düşüş ise doğrudan kayıp günlerin azalmasını, bir başka ifade ile üretken sürelerin artışını sağlayarak işgücü verimliliğini artıracaktır. SONUÇLARDAN YARARLANMA VE YAYGINLAŞTIRMA Safety Toolbox Talks öncelikle etkili, basit ve her işletmenin kendi ihtiyaçlarına göre uygulayabileceği bir eğitim yöntemidir. Yöntem sürekli eğitim ilkesine ve değişen ihtiyaçlara göre planlanıp uygulandığı için sürekli iyileştirme felsefesine uygun ve onu destekleyicidir. Uygulanma biçimi itibarı ile eğitimi günlük iş programının bir parçası haline getirerek işbaşında eğitimin katılımcı bir yaklaşımla ve interaktif bir biçimde uygulanmasını sağlamıştır. Bu yöntem ihtiyaç duyulan her alanda rahatlıkla tasarlanıp uygulanabilir ve yaygınlaştırılabilir. İLETİŞİM BİLGİLERİ Murat Can Ocaktan İSG Yöneticisi Onur Kılıç İş Güvenliği Uzmanı Semih Yetik İş Güvenliği Uzmanı