A Y L I K EKONOMİ BÜLTENİ

Transkript

1 211-Ç1 211-Ç2 211-Ç3 211-Ç4 212-Ç1 212-Ç2 212-Ç3 212-Ç4 213-Ç1 213-Ç2 213-Ç3 213-Ç4 214-Ç1 214-Ç2 214-Ç3 214-Ç4 215-Ç1 215-Ç2 215-Ç3 215-Ç4 216-Ç1 216-Ç2 216-Ç3 216-Ç4 217-Ç1 217-Ç2 217-Ç3 217-Ç4 218-Ç1 218-Ç2 EKİM 218 M A R M A R A Ü N İ V E R S İ T E S İ İ K T İ S A T F A K Ü L T E S İ A Y L I K EKONOMİ BÜLTENİ BÜYÜME ORANLARI DIŞ TİCARET VERİLERİ ENFLASYON ENFLASYON VE REEL KUR ENDEKSİ 2.Çeyrekte Büyüme Nisan-Haziran 218 dönemini kapsayan ikinci çeyrekte Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYH) bir önceki yılın aynı çeyreğine göre %5,2 artış gösterdi. Büyümeye en büyük katkı devlet harcamalarından geldi. Devletin nihai tüketim harcamalarının büyümeye katkısı %7,2 oldu. GSYH bileşenlerinden özel kesim tüketim harcamalarının büyüme oranın katkısı %6,3 oldu. 218 in ikinci çeyreğinde gayrisafi sabit sermaye oluşumu (GSSO) % 3,9 oranında arttı. Dış ticaret verilerinde ise ihracat %4,5 oranında artarken ithalat %,3 oranında arttı. Şekil 7: Ekonomik Büyüme Oranı USD/TL PARİTESİ VE CDS EKONOMİK GÜVEN ENDEKSİ YENİ EKONOMİ PROGRAMI Özellikle inşaat ve tarım sektörlerinde yaşanan gerileme, 218 yılının ikinci çeyreğinde büyüme oranının gevşemesinde etkili oldu. 8, 6, 4, 2,, -2, -4, -6, Özel Tüketim Kamu Tüketim GSSO İhracat İthalat x-1 GSYH (üç ay) GSYH (yıllık) 5,2 14, 12, 1, 8, 6, 4, 2,, -2, Ocak-Mart 218 çeyreğinde %6,6; bir önceki yılın aynı dönemine göre ise %5,1 oranında büyüyen inşaat sektörü 218 yılının ikinci çeyreğinde yalnızca %,8 oranında büyüyebildi. İnşaat sektörü yanında tarım sektöründe de bir önceki çeyreğe göre ciddi bir düşüş oldu. Tarım sektörü bir önceki çeyrekte %6,1; bir önceki yılın aynı döneminde %7, büyürken 218 yılının ikinci çeyreğinde %1,5 oranında küçüldü. Bu iki sektörde yaşanan gerileme büyüme oranlarının gerilemesinde etkili oldu. 1

2 Temmuz 16 Ağustos 16 Eylül 16 Ekim 16 Kasım 16 Aralık 16 Ocak 17 Şubat 17 Mart 17 Nisan 17 Mayıs 17 Haziran 17 Temmuz 17 Ağustos 17 Eylül 17 Ekim 17 Kasım 17 Aralık 17 Ocak 18 Şubat 18 Mart 18 Nisan 18 Mayıs 18 Haziran 18 Temmuz 18 EKİM 218 Dış Ticaret Açığı %32 Oranında Düştü Döviz kurlarındaki artış dış ticaret açığının daralmasına neden oluyor. Temmuz 218 döneminde, bir önceki yılın aynı dönemine göre ihracat %11,6 oranında artarak 14 milyar 77 milyon dolar, ithalat ise bir önceki yılın aynı ayına göre %6,7 oranında azalarak 2 milyar 59 milyon dolar değerinde gerçekleşti. Bunun sonucunda Temmuz 218 döneminde dış ticaret açığı %32,6 oranında azalarak 5 milyar 959 milyon dolar oldu. Bu dönemde ihracatın ithalatı karşılama oranı %58,7 seviyesinden %7,2 seviyesine yükseldi. Şekil 5: Dış Ticaret Verileri Dış ticaret açığında üst üste ikinci kez daralma yaşanması, üçüncü çeyrekte ekonomide bir yavaşlamaya işaret ediyor olabilir. 12, 1, 8, 6, 4, 2,, -2, -4, İhracat % Değişim İthalat % Değişim Dış Ticaret Açığı % Değişim Sektörler bazında bakıldığında imalat sanayinin toplam ihracat içindeki payı %94,1 olurken tarım ve ormancılık sektörünün payı %3,1; madencilik ve taş ocaklığı sektörünün payı %2,1 oldu. İmalat sanayi ürünlerinden yüksek teknolojili ürünlerin ihracat içindeki oranı %2,8; ithalat içindeki payı ise %13,5 oldu. Orta teknolojili ürünlerin toplam imalat sanayi ürünleri ihracatı içindeki payı %37,1 ; ithalat içindeki payı %42,8 oldu. Temmuz 218 döneminde Türkiye nin Avrupa Birliği ne (AB) yaptığı ihracat %14,7 oranında artarken AB nin Türkiye nin toplam ihracatı içindeki payı %48,7 oldu. İhracatın en fazla yapıldığı ülkelere bakıldığında, sırasıyla Almanya, Birleşik Krallık, ABD ve İtalya ilk dörtte yer almaktadır. En fazla ithalatın yapıldığı ülkeler ise sırasıyla Çin, Rusya, Almanya ve ABD oldu. 2

3 Eylül 14 Kasım 14 Ocak 15 Mart 15 Mayıs 15 Temmuz 15 Eylül 15 Kasım 15 Ocak 16 Mart 16 Mayıs 16 Temmuz 16 Eylül 16 Kasım 16 Ocak 17 Mart 17 Mayıs 17 Temmuz 17 Eylül 17 Kasım 17 Ocak 18 Mart 18 Mayıs 18 Temmuz 18 Eylül 18 EKİM 218 Enflasyon Oranları Yükselmeye Devam Ediyor 218 yılının ilk aylarından itibaren başlayan enflasyon oranlarındaki artış seyri Eylül 218 döneminde de hızlanarak devam ediyor. Eylül 218 döneminde Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) aylık bazda %6,3, yıllık bazda ise %24,52 oranında gerçekleşti. Böylece aylık bazda %3,6 ve yıllık bazda %21,3 artması öngörülen beklentilerin üzerinde bir artış meydana geldi. TÜFE oranı, 21 yılında yaşanan ekonomik krizden bu yana en yüksek seviyeye ulaştı. Aynı dönemde Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE) aylık bazda %1,88, yıllık bazda ise %46,15 oranında arttı. Yİ-ÜFE deki artış beklentisi de gerçekleşen değerin altında kaldı. Eylül 218 dönemi için Yİ-ÜFE nin yıllık bazda %39,6 oranında artması bekleniyordu Şekil 1: Enflasyon oranları (TÜFE-ÜFE) 59,12 46,15 24,52 TÜFE Yİ-ÜFİ YD-ÜFE TUIK verilerinden derlenmiştir. Eylül 218 döneminde TÜFE bileşenleri içerisinde aylık en fazla artış %11,41 oranı ile ev eşyası grubunda oldu. Bu grubu sırasıyla %9,1 oranıyla ulaştırma, %7,42 ile çeşitli mal ve hizmetler, %6,62 ile eğlence ve kültür grubu takip etti. Yılık bazda ise TÜFE bileşenleri arasında en fazla artış, aylık bazda olduğu gibi %37,28 ile ev eşyası grubunda oldu. 3

4 EKİM 218 Döviz Kurlarındaki Artış ve Enflasyon Eylül 218 döneminde reel kur 61,62 seviyesine geriledi. Bu seviye ile 23 bazlı serinin en düşük seviyesinde oldu. Uzun yıllardır düşük döviz kuru, yüksek faiz oranlarına dayalı bir politikanın izlenmesi üretimin ithalata bağımlılığına neden olmuştur. Bu nedenle döviz kurlarının düşmesi sonucunda ihracattan beklenen artışı etkisiz kılmaktadır. Şekil 2: Reel Kur Endeksi ve Tüketici Enflasyonu 1, 9, 8, 7, 6, 5, 4, 3, 2, 1,, 85,87 24,52 17,9 15,39 15,85 61,62 12,15 1,35 1,26 1,23 1,85 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık 216-Enf 217-Enf 218-Enf 218-Reel Kur TCMB verilerinden derlenmiştir. Döviz kurundaki yükselmenin enflasyon oranları üzerindeki etkisi piyasadaki beklentileri de olumsuz yönde etkilemektedir. Enflasyon oranlarındaki ve döviz kurlarındaki hızlı yükseliş tüketim ve maliyet kanallarıyla hem yurt içi pazarına hem de yurt dışı pazarlarına yönelik yapılan reel üretimin daralmasına ve ileride işsizlik gibi daha önemli sorunların ortaya çıkmasına zemin hazırlamaktadır. Enflasyon ve döviz kurlarının bir süredir artış seyrinde olmasından faiz oranları üzerinde baskıyı arttırıyor. 4

5 EKİM li Yıllarda Kur Seyri ve CDS Primi Döviz kurlarındaki yüksek artışların olduğu 21, 28 ve 218 yıllarının ilk 136 günü esas alınarak Şekil 3 te USD/TL paritesi karşılaştırılmıştır. Buna göre 21 ve 28 kriz yıllarındaki kur dalgalanmalarının seyri karşısında 218 yılının ilk yüz otuz altı gününde kur artışı daha geniş bir süreye yayılmıştır. 218 yılının Ekim ayının ilk haftası itibariyle döviz kuru artış oranı, 21 krizindeki seviyenin altında 28 krizindeki seviyenin ise üstünden gerçekleşti. 21, 28 ve 218 yıllarının yüz otuz altıncı günündeki döviz kuru, ilk günün döviz kuru değeri 1 alındığında sırasıyla 23, 13 ve 156 seviyesinde oldu. Şekil 3: Yıllarında Kur Artışları Karşılaştırması (İlk 136 gün; 1. gün değeri 1) 25 Döviz kurları ve CDS primi artmaya devam ediyor. Bu durum, yabancı yatırımcıların risk algısının yükseldiği anlamına geliyor TCMB verilerinden derlenmiştir. Kredi Temerrüt Swap (Credit Default Swap-CDS) primi 2 Ekim itibarıyla 4 seviyesinde gerçekleşti. Finans piyasalarına ilişkin risk algısı yüksek olması CDS primlerine yansımış durumda. Ağustos ayında CDS primi 51 düşeylerine kadar yükseldi. Şekil 4: Cari Kur ve CDS Primi 7 6, , 7, 6, 5, 4, 3, 2, 1,, CDS Turkey USD/TL TCMB verilerinden derlenmiştir. 5

6 EKİM 218 Ekonomik Güven Endeksi Geriledi Eylül 218 döneminde ekonomik, bir önceki aya göre %15,4 oranında azalarak 71 seviyesine geriledi. Böylece Mart 29 döneminden beri gerçekleşen en düşük seviye oldu. Ekonomik bileşenlerine bakıldığında tümünün bir önceki döneme göre azaldığı görülmektedir. Ağustos 218 dönemine göre tüketici 68,3 ten 59,3 e; reel kesim 96,3 ten 9,4 e; hizmet sektörü 88 den 79,4 e; perakende ticaret sektörü 93,4 ten 88,5 e ve son olarak inşaat sektörü 68,8 den 57,3 e geriledi. Şekil 6: Ekonomik Güven Endeksi ve Bileşenleri 6, 5, 4, 3, 12, 13,4 14,9 11,8 13, 98,3 1,2 95,3 98,3 1, 93,5 9,4 92,2 83,5 84,2 87, 82,4 83,8 81,6 78,9 78,8 83,9 77,2 75,3 77,1 8, 68,8 15,9 14, 99,9 1,6 16,2 14,7 12,6 57,371, 1,3 97,1 94,4 97,3 93,4 6, 88,5 2, 13,3 11,1 99,7 96,2 12, 1,7 99,1 97,1 92, 91,2 91,9 88, 79,4 4, 1,, 111,2 112,2 19,8 19,2 11,9 11,8 19,5 16,8 16,7 12,5 11,5 96,3 9,4 68,7 67,3 65,2 65,1 72,3 72,3 71,3 71,9 69,9 7,3 73,1 68,3 59,3 Eylül 17 Ekim 17Kasım 17Aralık 17Ocak 18Şubat 18Mart 18Nisan 18Mayıs 18Haziran Temmuz 18 Ağustos 18 18Eylül 18 2,, Tüketici Reel kesim Hizmet sektörü Perakende ticaret sektörü İnşaat sektörü Ekonomik 218 yılının ilk aylarından itibaren düşüş seyrine giren ekonomik ekonomideki tüketicilerin ve üreticilerin geleceğe yönelik beklentilerinin olumsuz olduğunu göstermektedir. Enflasyon oranları ve döviz kurlarındaki hızlı artış dolayısıyla, finans sektöründe yaşanan istikrarsızlığa reel sektörün de maliyet ve talep daralması kanalıyla etkilenmesi beklenmektedir. 6

7 EKİM 218 Yeni Ekonomi Programı (YEP) Açıklandı 2 Eylül 218 tarafından açıklanan YEP, önümüzdeki yıllarda hükümetin ekonomide hedeflediği verileri göstermeyi amaçlamaktadır. Bu programa göre 219 yılında büyüme, enflasyon, işsizlik ve cari açığın GSYH ya oranı sırasıyla %2,3; %15,9; %12,1 ve %3,3 olarak belirlenmiştir. 22 yılı içinse aynı göstergeler sırasıyla %3,5; %9,8; %11,9 ve %2,7 olması hedeflenirken 221 yılı içinse %5; %6; %1,8 ve %2,6 olması hedeflenmiştir. Şekil 8: YEP Hedefleri ,8 15, ,3 12,1 11,9 9,8 1,8 5 3,8 4,7 2,3 3,3 3,5 5 2,7 2, (Tahmin) Büyüme Hedefi Enflasyon Hedefi İşsizlik Hedefi Cari Açık/GSYH Hedefi Hükümetin 223 yılı için belirlediği hedefler doğrultusunda 217 yılı itibariyle GSYH, kişi başına gelir (Dolar) ve ihracat değerleri Tablo 1 de gösterilmiştir. Buna göre 217 yılında 851 milyar dolar değerinde gerçekleşen GSYH nın, 218 yılında 763 milyar dolar olması beklenirken 221 yılında 926 milyar dolar, 223 yılında ise 2 trilyon dolar olması hedeflenmektedir. Kişi başına gelir ise 217 yılında 1.62 dolar düzeyinde gerçekleşti. Kişi başına gelirin 218 yılında dolara düşmesi beklenirken 221 de dolar, 223 yılında ise dolar olması hedeflenmektedir. Son olarak 217 yılında 157 milyar dolar değerinde gerçekleşen ihracatın 218 yılında 17 milyar dolar olması beklenmektedir. 221 ve 223 yılları için ise hedeflenen ihracat miktarı sırasıyla 24 milyar ve 5 milyar dolardır. Tablo 1: Hedefleri Karşılaştırması YIL/GÖSTERGE GSYH (Milyar Dolar) Kişi Başına Gelir (Dolar) İhracat (Milyar Dolar) 217 (Gerçekleşen) (Tahmin) (Hedef) ,4 223 (Hedef) ,9 7

8 EKİM 218 Yasal Uyarı Bu bültende yer alan bilgiler ilir olduğuna inanılan ve kamuya açık olan kaynaklardan derlenmiştir. Bülten sadece bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır, Marmara Üniversitesi İktisat Fakültesi nin kurumsal yaklaşımını yansıtmamaktadır. Bülteni hazırlayan akademisyenlerin kişisel görüşleri ve değerlendirmelerini içerebilir. Marmara Üniversitesi İktisat Fakültesi bültende yer alan bilgi ve değerlendirmelerin kesin doğruluğu ya da değişmezliği ile ilgili bir garanti vermemektedir. Marmara Üniversitesi İktisat Fakültesi bültende yer alan bilgileri herhangi bir bildirimde bulunmaksızın değişiklik yapma hakkına sahiptir. Bu bültende yer alan bilgilerin kullanılması nedeniyle doğrudan veya dolaysız oluşabilecek zararlardan Marmara Üniversitesi İktisat Fakültesi hiçbir şekilde sorumluluk üstlenmemektedir. Bu bültende yer alan bilgilere kişisel kullanımlar için izin verilmiştir, bunun dışında ticari ya da kamusal olsun herhangi bir kullanımda Marmara Üniversitesi İktisat Fakültesi nin izni olmadan kısmen ya da tamamen çoğaltılamaz, dağıtılamaz ve yayımlanamaz. Tüm haklarımız saklıdır. Marmara Üniversitesi İktisat Fakültesi İktisat Bölümü Öğretim Elemanları Prof. Dr. Cengiz Bahçekapılı Araş. Gör. Suat Aksoy Araş. Gör. Buket Çetin 8