Emine ÖZMETE. Ankara Üniversitesi Salık Bilimleri Fakültesi Sosyal Hizmet Bölümü Öretim Üyesi

Transkript

1 Aile Yaam Kalitesi Dinamikleri: Aile letiimi, Ebeveyn Sorumlulukları, Duygusal, Duygusal Refah, Fiziksel / Materyal Refahın Algılanması Familiy Quality of Life: Perception of Family Interaction, Parenting Responsibility, Emotional Well-Being and Physical / Materaial Well-Being Emine ÖZMETE Özet Bu aratırma bireylerin aile yaam kalitesi dinamikleri ile ilgili algılarını ortaya koymak amacı ile planlanmı ve yürütülmütür. Aile yaam kalitesi dinamikleri; (i) aile etkileimi, (ii) ebeveyn sorumlulukları, (iii) duygusal refah, (iv) fiziksel ve materyal refah balıkları altında incelenmitir. lar ve erkeklerin aile yaam kalitesi konularına ilikin algıladıkları önem ve tatmin düzeyleri ortalama puan deerleri dikkate alınarak yorumlanmıtır. Ayrıca algılanan önem ve tatmin düzeylerinin cinsiyet ve ya deikeni ile ilikisi analiz sonuçlarına göre ortaya konulmutur. Anahtar Kelimeler: yaam kalitesi, aile yaam kalitesi, yaam kalitesi belirleyicileri Abstract The research was carried out the aim of determining to perpection of individuals related to family quality of life dynamics. Family quality of life dynamics investigates under titles in the research as following: (i) family interaction, (ii) parenting responsibility, (iii) emotional well-being, (iv) physical/material well-being. Importance and satisfaction levels, perceptions of women and men on family quality of life topics have been interpreted according to mean values.also relationship between to be perceived importance and satisfaction levels by individualsn and variables as gender and age have been eplained according to statistical analysis. Key Words: quality of life, family quality of life, indicators of quality of life Giri Yaam kalitesi kavramı son yıllarda hem uygulamalı hem de deneysel çalımaların önemli bir çıktısı olarak kabul edilmektedir. Bu aratırmalarda daha çok Yaam kalitesi nedir? Yaam kalitesi neyi açıklar? Yaam kalitesini ölçmek için kullanılan göstergeler ya da parametreler nelerdir? Gibi bilgiler sorgulanmakta; bireysel, ailesel ve toplumsal düzeyde bu sorulara yanıt aranmaktadır. Melson a (1980) göre yaam kalitesi kavramı gelecee ilikin umut, yeterli gıda, giyecek, barınma koulları, gelir düzeyi, ile ilgili beklentilerin karılanması, anne ve çocuk salıı, aile refahı ve toplumsal refahı içermektedir. Rice ve Tucker(1986) ise; yaam kalitesini, yaam yönetimi sisteminin bir çıktısı ve insanların yaam biçimlerinden duydukları tatminin ölçümüne ilikin bir standart olarak tanımlamaktadırlar. Amerika Federal Çevre Koruma Ajansı (USFEPA) da yaam kalitesi kavramını insanların içinde yaadıkları çevrenin niteliklerinin iyiletirilmesi; bireyler ve grupların refah içinde olma durumu olarak açıklamaktadır. Bu tanım hem nitelik hem de nicelii vurgulamaktadır ( Yaam kalitesi; bireylerin belirli bir zamanda sahip oldukları kaynakları, yaadıkları yerleri, fiziksel, sosyal, çevresel ve psikolojik koullarını içermektedir. Bu noktada bazı yaam kalitesi tanımlarında, yaam kalitesi kavramının sübjektif/öznel refah göstergeleri ile açıklandıı dikkati çekmektedir. Yaam kalitesi bireyin umutları ve beklentileri ile bunların deneyimlere dönütürülmesi arasındaki farkı yansıtmaktadır. Bireylerin yaadıkları çevreyi algılama biçimleri yaam beklentilerini belirlemektedir. Bu beklentilerin karılanma düzeyi ise bireylerin yaama uyumunu kolaylatırmakta ya da güçletirmektedir. Bu uyum sürecini baarabilen bireyler, zor yaam koullarında da geçerli bir yaam kalitesi sürdürebilme olanaına sahip olabilirler (Andrews ve Withey, 1976). Frankl Ve (1963) yaam kalitesinin açıklanmasında yaamın anlamının algılanması nın etkili olduunu; bireyin yarattıı, sevdii, inandıı ya da miras olarak geride bırakılanları yansıttıı zaman anlam duygusunu ortaya çıkarabileceini belirtmektedir. Dier yandan McCall (1975); yaam kalitesini mutluluk ile ilikilendirmekte ve yaam kalitesini ortaya koymanın en iyi yolunun bireylerin mutluluk taleplerinin/beklentilerinin karılanma düzeylerini ölçmek olduunu açıklamaktadır. Ankara Üniversitesi Salık Bilimleri Fakültesi Sosyal Hizmet Bölümü Öretim Üyesi

2 456 Toronto Üniversitesi Yaam Kalitesi Aratırma Merkezi yaam kalitesini bireyin yaamındaki önemli fırsatlardan /olanaklardan zevk alma derecesi ve yaamdaki temel psikolojik ihtiyaçların karılanma düzeyi olarak tanımlamaktadır. Bireylerin yaamlarının her döneminde karılanması gereken temel ihtiyaçlarını ise yaam kalitesi ile ilikilendirerek üç balık altında irdelemektedir: (i) Var olmak, (ii) Ait olmak ve (iii) Olmak. Var olmak: Bireyin insan olması ile ilikilidir: Fiziksel var olmak: Fiziksel salık, kiisel hijyen, beslenme, egzersiz, giyim ve dı görünüü kapsar. Psikolojik var olmak: Psikolojik salık, psikolojik olarak iyi hissetme, birey olarak kendini olumlu deerlendirme ve kendini kontrol edebilmeyi içerir. Manevi (Tinsel) var olmak: Kiisel deerler, davranı standartları ve inançlar ile ilikilidir. Ait olmak: Bireyin çevresi ile etkileimini ve uyumunu içerir: Fiziksel ait olmak: Bireyin fiziksel çevresi ile ilikilerini; aile yaamı, i yaamı, komuluk, okul ve bir gruba dahil olmak gibi duygu ve düüncelerini ifade eder. Sosyal ait olmak: Sosyal çevre; aile, arkadalar, i arkadaları, komular ve ait olunan topluluk tarafından içten ve samimi bir ekilde kabul görme duygusu ile ilikilidir. Toplumsal ait olmak: Yeterli gelir, salık hizmetleri ve sosyal hizmetler, i, eitim ve elence programları ve toplumsal aktiviteler gibi olanaklar ve bireylerin bu aktivitelere katılımını kapsar. Olmak/Gerçekletirmek: Bireysel amaçlar, umutlar ve isteklerle ilgilidir. Olmak/gerçekletirmek bir amaç dorultusunda faaliyetlerde bulunmayı gerektirir: Uygulamayı gerçekletirmek: Ev, i ya da okulla ilgili aktivitelerin, gönüllü faaliyetlerin gerçekletirilmesi, salık ya da sosyal ihtiyaçların karılanması için gereken günlük ilerin yürütülmesini gerektirir. Bo zamanı gerçekletirmek: Dinlendiren ve stresi azaltan aktiviteleri uygulamayı; egzersizler, spor aktiviteleri, yürüyüler ve aile ziyaretleri ya da tatilleri kapsar. Gelimeyi gerçekletirmek: Bilgi ve becerilerin artmasını destekleyen aktiviteler ve bireyin yaamındaki deiikliklerle baa çıkabilme yetenei ile ilikilidir ( Bu ihtiyaçların karılanması sürecinde aile çevresinin olanakları etkili olmaktadır. Bireyin var olabilecei, ait olabilecei, ve kendini gerçekletirebilecei destekleyici bir aile çevresi, yaam kalitesinin gelimesine de önemli katkı salamaktadır. Yaam kalitesi belirleyicilerine ilikin yaklaım, birey yaamının farklı boyutlarına ilikin deikenlerin de yaam kalitesi ölçümüne dahil edilmesini içermektedir. Çünkü, her yaam alanı yaam kalitesinin ayrıntılarını belirlemede katkıda bulunmaktadır. Bu alanların en önemlilerinden biri ailedir. Kültürel yapı, demografik özellikler ve sosyo-ekonomik düzeyin belirledii aile yaamında, bireylerarasındaki olumlu etkileim ve iletiim deneyimleri, yaam kalitesinin de olumlu algılanmasını salayacaktır. Aynı zamanda arkadalar ile ilikiler, i yaamı, bireylerarası ilikiler ve komuluk ilikileri, salık ve eitim hizmetlerinden yaralanabilme bireyin içinde yaadıı çevreye ilikin algılarını belirlemekte ve yaam kalitesini ortaya koymaktadır (Campbell, Converse ve Rodgers, 1976; Bubolz ve Sontag, 1993) (ekil 1). Ramkrishna Mukherjee(1989), yaam kalitesi aratırmalarında balıca iki perspektifin ele alındıını belirtmektedir: lk olarak sosyal göstergelerin aratırılmasına duyulan ihtiyaçtır. Ki bu bireylerin ihtiyaçlarına verilen deeri dikkate almaktadır. Dieri ise geleneksel yaam kalitesinin aratırılmasıdır. Gerçekte her iki perspektifte bireylerin ihtiyaçlarının karılanmasına odaklanmaktadır.

3 457 Girdi Algılama / Anlama Çıktı KÜLTÜR DEMOGRAFK ÖZELLKLER SOSYO- EKONOMK DURUM aile ve arkadaları i komular toplum eitim manevi duygular Feedback (Geribildirim) YAAM KALTES/ REFAH DUYGUSU ekil 1. Yaam Kalitesi Sistem Modeli (Oklahoma Üniversitesi Sosyal Hizmet Bölümü, Bu noktada; bireylerin fiziksel ve psikolojik olarak ihtiyaçlarının karılandıı ilk kurum ailedir. Ailenin bireyin ihtiyaçlarının karılanmasına saladıı destek hem objektif, hem de sübjektif olarak bireylerin ailesel ve toplumsal düzeydeki yaam kalitesi algısını belirlemektedir. Bireyin dier aile üyeleri ile kaliteli ve ho zaman geçirebilmesi, ailenin sorunlarına etkili çözüm önerileri üretebilmesi, aile üyeleri arasındaki yakın ve destekleyici ilikiler, ailenin bireylerine eitim ve salık hizmetlerinden yararlanma olanaı sunabilmesi ile güvenli ve konforlu bir çevrede yaama gibi olanaklar bireylerin ailesel düzeydeki yaam kalitesini belirlemektedir (Andrews ve Withey, 1976; Campbell, Converse ve Rodgers, 1976). Amaç Bu aratırmanın amacı aile yaam kalitesi dinamiklerine ilikin bir bakı ortaya koymak ve bireylerin aile yaam kalitesine ilikin algılarını belirlemektir. Aratırmada, bireylerin aile yaam kalitesi belirleyicilerini ne düzeyde önemli buldukları ve aynı belirleyicileri kendi aile yaamları için ne düzeyde tatmin edici olarak deerlendirdikleri ortaya konulmaya çalıılmıtır. Bu amaçla aratırmada u sorulara yanıt aranmıtır: 1.Aile yaam kalitesi dinamiklerine ilikin olarak bireylerin en çok ve en az önem verdikleri konular nelerdir? 2.Aile yaam kalitesi dinamiklerine ilikin olarak bireylerin en çok ve an az tatmin duydukları konular nelerdir? 3.Ya ve cinsiyet gibi deikenler bireylerin aile yaam kalitesine ilikin önem verdikleri ve tatmin duydukları konuları etkilemekte midir? 4. Aile yaam kalitesi dinamiklerine ilikin olarak algılanan önem ve tatmin düzeyleri arasında bir iliki var mıdır? Yöntem Aratırma materyalini 2007 yılı Temmuz ve Austos aylarında ngiltere/londra da British Council un üyesi olan bir okulda ngilizce Dil Eitimi programına katılmı bireyler oluturmaktadır. Kore, talya, spanya, Polonya, Tayvan, Brezilya, Çin gibi farklı ülkelerden gelen ve gönüllü olarak aratırmaya katılmayı kabul eden toplam 108 kadın ve erkek aratırmaya dahil edilmitir. Aratırma verilerinin elde edilmesinde anket teknii kullanılmıtır. ki bölümden oluan anketin birinci bölümü bireylerin demografik özelliklerini ortaya koymayı amaçlayan soruları içermektedir. kinci bölümde, bireylerin aile yaam kalitesi konularına verdikleri önem ve bu konulardan duydukları tatmini belirlemek amacı ile 21 madde halinde oluturulan Aile yaam kalitesi ölçei yer almaktadır. Bu

4 458 aratırmada, daha önce Hoffman ve arkadaları tarafından (2006) aile yaam kalitesini ölçmek amacı ile kullanılan Beach Center Family Quality of Life Scale den yararlanılmıtır. Bu ölçekte aile yaam kalitesi; (i) Aile etkileimi, (ii) Ebeveyn sorumlulukları, (iii)duygusal refah, (iv) Fiziksel ve materyal refah balıkları altında ayrılmıtır. Bu faktörler aile yaam kalitesi dinamikleri olarak tanımlanmaktadır. Likert tipi ölçekte bireylerin aile yaam kalitesine ilikin konulara hangi düzeyde önem verdiklerini belirlemek için (3) Çok önemli, (2) Önemli, (1) Önemli deil eklinde üç düzeyli deerlendirme kullanılmıtır. Bireylerin aynı konulardan ne düzeyde tatmin duyduklarını ortaya koymak için de (3) Çok tatmin edici, (2) Tatmin edici, (1) Tatmin edici deil eklindeki üç düzeyli deerlendirmeden yararlanılmıtır. Bu aratırmada aile yaam kalitesi ölçei ngilizce olarak hazırlanmıtır. Bu ölçeinde yer aldıı anket formu aratırmaya katılmaya gönüllü olan bireylere daıtılmı ve yanıtlar kontrol edilerek toplanmıtır. Geçerlik ve Güvenirlik Analizi Aratırma kapsamına alınan bireylere uygulanan 108 anket formu deerlendirilerek yapı geçerlii ve güvenirlik testi yapılmıtır. Aile yaam kalitesi ölçeinin yapı geçerliini kontrol etmek için bir faktör analizi teknii olan Döndürülmü temel bileenler analizi uygulanmıtır. Faktör analizinde yük deerlerinin 0.45 ve üstü olması önerilmekle birlikte pratikte 0.30 yük deeri alt sınır olarak alınabilmektedir. Bu çalımada ölçekte yer alan maddelerin faktör yük deerlerinin 0.42 nin üzerinde olduu görülmektedir. Ölçein güvenirlii için iç tutarlılık katsayısı olan Cronbach Alpha hesaplanmıtır Hem faktör yük deerleri hem de Cronbach Alpha sonuçları bireylerin aile yaam kalitesi konularına verdikleri önem ile bu konulardan duydukları tatmin açısından ayrı hesaplanarak Tablo 1 de gösterilmitir. Dört faktör altında incelenen aile yaam kalitesi ölçeinin faktör yük deerleri bireylerin algıladıkları önem düzeyine göre puanlanmıtır. Buna göre (i)aile etkileimi faktörünün yük deerleri 0.44 ile 0.71, (ii) ebeveyn sorumlulukları faktörünün yük deerleri 0.42 ile 0.77, (iii) duygusal refah faktörünün yük deerleri 0.48 ile 0.73, (iv) fiziksel ve materyal refah faktörünün yük deerleri ise 0.58 ile 0.90 aralıında deimektedir. Bu faktörlerin Cronbach Alpha deerleri ise sırası ile (i) 0.68, (ii)0.71,(iii) 0.78 ve (iv) 0.86 olarak belirlenmitir. Aile yaam kalitesi ölçeinin faktör yük deerleri bireylerin algıladıkları tatmin düzeyine göre puanlanmıtır. (i)aile etkileimi faktörünün yük deerlerinin 0.43 ile 0.75, (ii) ebeveyn sorumlulukları faktörünün yük deerlerinin 0.45 ile 0.73, (iii)duygusal refah faktörünün yük deerlerinin 0.47 ile 0.82,(iv) fiziksel ve materyal refah faktörünün yük deerlerinin 0.53 ile 0.89 aralıında deitii bulunmutur. Cronbach Alpha deerleri ise yine sırası ile (i)0.80, (ii) 0.75, (iii)0.79 ve (iv)0.84 olarak belirlenmitir. Bu deerlere göre farklı alt ölçekleri içeren aile yaam kalitesi ölçei geçerli ve güvenilir bir araç olarak kabul edilmitir( Tablo 1). Verilerin deerlendirilmesi Bireylerin aile yaam kalitesi konularına verdikleri önemin ve bu konulardan duydukları tatminin cinsiyet ve ya deikenlerine göre farklılık gösterip göstermediini belirlemek için t-testi ile Tek yönlü varyans analizi (ANOVA) kullanılmıtır. Ayrıca bireylerin aile yaam kalitesi konularına verdikleri önem ile bu konulardan duydukları tatmin arasında bir iliki olup olmadıı Pearson Korelasyon katsayısı ile belirlenmitir. Aratırma kapsamına alınan bireyler Kore, spanya, talya, Çin, Japonya, Tayvan, Brezilya gibi çok farklı ülkelerin vatandalarıdır. Ülke sayısı fazla olduu için ülkelere göre denek sıklıı istatistik analizlerde dikkate alınacak bir daılım göstermemitir. Bu nedenle aratırmada bireyin uyruu bir deiken olarak kullanılamamıtır. Tablo 1.Bireylerin algıladıkları önem ve tatmin düzeylerine göre aile yaam kalitesi dinamiklerinin faktör analizi sonuçları Aile yaam kalitesi dinamikleri Faktör yük deerleri (i) Aile etkileimi Önem Tatmin 1.Ailede herkesin birlikte zaman geçirmekten holanması Ailede herkesin birbiri ile her eyi açıkça konuabilmesi Ailede problemlerin birlikte çözülmesi Ailede herkesin amaçlarına ulaabilmesi için birbirini desteklemesi Ailede herkesin birbirine ilgi ve sevgisini göstermesi Ailede herkesin birbirine yakın ve uyum içinde olması Ailede yaamın iyi ve kötü yanlarının paylaılması Önem: Özdeer:2.4 Varyans:%35.1 Cronbach Alpha: 0.68 Tatmin: Özdeer:3.3 Varyans:%47.1 Cronbach Alpha: 0.80 (ii)ebeveyn sorumlulukları

5 459 1.Ailede çocuklara baımsızlıı örenmeleri için yardım edilmesi Aile bireylerinin çocuklara okul ödevlerinde ya da dier aktivitelerde yardım etmesi Aile bireylerinin çocuklara iyi kararlar vermeyi öretmesi Aile bireylerinin çocukların yaamındaki dier insanları (arkadaları, öretmenleri) tanıması Önem:Özdeer:2.1 Varyans:%54.7 Cronbach Alpha: 0.71 Tatmin:Özdeer:2.3 Varyans:%52.3 Cronbach Alpha: 0.75 (iii)duygusal refah 1.Aile bireylerinin stresi olan dier bireyleri rahatlatması Ailedeki bireylerin ihtiyaç duyduklarında destek alabilecekleri dostları ve arkadalarının olması 3. Aile bireylerinin kendi ilgilerine zaman ayırmasının desteklenmesi Aile bireylerinin özel ihtiyaçlarının karılanması için dıardan destek ve yardım salanması Önem: Özdeer:2.4 Varyans:%52.3 Cronbach Alpha: 0.78 Tatmin:Özdeer:2.4 Varyans:%51.2 Cronbach Alpha: 0.79 (iv) Fiziksel ve materyal refah 1.Aile bireylerinin ihtiyaç duyduklarında tıbbi bakım alabilmesi Aile bireylerinin ihtiyaç duyduklarında di bakımı alabilmesi Aile bireylerinin ihtiyaç duyduklarında ulaım olanaına sahip olabilmesi Aile bireylerinin harcamalarında uygun bir yol izlemeleri Aile bireylerinin ev, okul ve komularının bulunduu çevrede güven içinde yaaması Aile bireylerinin evde kendilerini rahat ve konforlu hissetmeleri Önem: Özdeer:3.5 Varyans:%51.2 Cronbach Alpha: 0.86 Tatmin:Özdeer:3.4 Varyans:%48.2 Cronbach Alpha: 0.84 Bulgular Aratırma bulguları bireyleri tanıtıcı demografik bilgiler ve aile yaam kalitesi dinamikleri olmak üzere iki esas balık altında incelenmitir. Bireyleri tanıtıcı demografik bilgiler Kore, spanya, talya, Çin, Japonya, Brezilya, Tayvan, Polonya gibi farklı ülkelerin vatandalarından oluan ve aratırma kapsamına alınan bireylerin %66.7 si kadın, %33.3 ü erkektir. Bu bireylerin %59. 2 si ve daha küçük yata, %.9 u ya aralıındadır. Ortalama yaları ise dir. Bireylerin büyük çounluunun bekar(%85.2).ve %59.2 sinin üniversite mezunu oldukları bulunmutur. Aratırma kapsamına alınan bireylerin annelerinin daha çok üniversite (%40.8) ya da lise (%29.6) mezunu oldukları; babalarının da üniversite (%48.1) ve lise (%33.3) mezunu oldukları belirlenmitir. Bireyler aile gelirlerini iyi (%75.9) ya da çok iyi (%24.1)olarak deerlendirmektedirler. Bireylerin yarısından fazlası (%55.5) büyük ehirlerde %22.2 si ise kasaba ya da küçük ehirlerde yaamaktadırlar. Aile yaam kalitesi dinamikleri Bu bölümde aile yaam kalitesi dinamikleri (i) aile etkileimi, (ii) ebeveyn sorumlulukları, (iii)duygusal refah, (iv) fiziksel ve materyal refah balıkları altında bireylerin algıladıkları önem ve tatmin düzeylerine göre yorumlanmıtır. Algılanan önem ve tatmin düzeyleri 1 ile 3 puan arasında deerlendirilmitir. Bireylerin algıladıkları önem ve tatmin düzeylerine göre aile yaam kalitesi dinamiklerinin ya ve cinsiyet deikenleri ile ilikili olup olmadıı analiz sonuçları ile açıklanmıtır. (i) Aile etkileimi açısından; bireyler, en çok ailede herkesin birbiri ile her eyi açıkça konuabilmesine önem vermektedirler( :2.62).Bunu ailede herkesin birbirine ilgi ve sevgisini göstermesi ( : 2.59) ile ailede herkesin birbirine yakın ve uyum içinde olması ( :2.59)konuları izlemektedir. Bireylerin bu her iki konuya verdikleri önem yüksek olup, aynı düzeydedir. Ailede herkesin birlikte zaman geçirmekten holanması konusuna verilen önem de yüksektir( :).Ancak ailede herkesin amaçlarına ulaabilmesi için birbirini desteklemesi ( :2.48) ile ailede problemlerin birlikte çözülmesi ( :) daha az önem verilen konular arasındadır. Aile etkileimi açısından; en az önem verilen konu ise ailede yaamın iyi ve kötü yanlarının paylaılması olarak belirlenmitir. Aile etkileimi balamında bireylerin en çok önem verdikleri konu ile en çok tatmin duydukları konu aynıdır. Dier bir deyile, bireyler ailede herkesin birbiri ile her eyi açıkça konuabilmesi konusuna hem önem vermekte, hem de bu konudan en yüksek tatmini duymaktadırlar ( : ). Ailede problemlerin birlikte çözülmesi konusuna daha az önem verilirken, bu konudan duyulan tatmin daha yüksektir ( : 2.59). Ailede herkesin birlikte zaman geçirmekten holanması tatmin duyulan konular arasındadır ( :2.51). Ailede herkesin birbirine yakın ve

6 460 uyum içinde olması önem verilen bir konu iken, bu konudan duyulan tatmin düüktür( :2.48).Ayrıca ailede herkesin birbirini desteklemesi, birbirine yakın ve uyum içinde olması konularından duyulan tatmin düüktür. Aile etkileimi açısından en az tatmin duyulan konu ise ailede yaamın iyi ve kötü yanlarının paylaılmasıdır (Tablo 2). Tablo 2.Bireylerin algıladıkları önem ve tatmin düzeylerine göre aile yaam kalitesi dinamiklerinin daılımı Aile yaam kalitesi dinamikleri (i) Aile etkileimi Önem Tatmin 1.Ailede herkesin birlikte zaman geçirmekten holanması Ailede herkesin birbiri ile her eyi açıkça konuabilmesi Ailede problemlerin birlikte çözülmesi Ailede herkesin amaçlarına ulaabilmesi için birbirini desteklemesi Ailede herkesin birbirine ilgi ve sevgisini göstermesi Ailede herkesin birbirine yakın ve uyum içinde olması Ailede yaamın iyi ve kötü yanlarının paylaılması (ii)ebeveyn sorumlulukları 1.Ailede çocuklara baımsızlıı örenmeleri için yardım edilmesi Aile bireylerinin çocuklara okul ödevlerinde ya da dier aktivitelerde yardım etmesi Aile bireylerinin çocuklara iyi kararlar vermeyi öretmesi Aile bireylerinin çocukların yaamındaki dier insanları (arkadaları, öretmenleri) tanıması (iii)duygusal refah 1.Aile bireylerinin stresi olan dier bireyleri rahatlatması Ailedeki bireylerin ihtiyaç duyduklarında destek alabilecekleri dostları ve arkadalarının 2.07 olması 3. Aile bireylerinin kendi ilgilerine zaman ayırmasının desteklenmesi Aile bireylerinin özel ihtiyaçlarının karılanması için dıarıdan destek ve yardım salanması 2.16 (iv) Fiziksel ve materyal refah 1.Aile bireylerinin ihtiyaç duyduklarında tıbbi bakım alabilmesi Aile bireylerinin ihtiyaç duyduklarında di bakımı alabilmesi Aile bireylerinin ihtiyaç duyduklarında ulaım olanaına sahip olabilmesi Aile bireylerinin harcamalarında uygun bir yol izlemeleri Aile bireylerinin ev, okul ve komularının bulunduu çevrede güven içinde yaaması Aile bireylerinin evde kendilerini rahat ve konforlu hissetmeleri statistiksel analizlere göre; bireylerin, aile etkileimi konularına verdikleri önem cinsiyet deikenine göre farklılık göstermemektedir. Ancak ortalama deerler dikkate alındıında; erkeklerin ailede herkesin birlikte zaman geçirmekten holanması, ailede problemlerin birlikte çözülmesi, ailede herkesin birbirine ilgi ve sevgisini göstermesi, ailede herkesin birbirine yakın ve uyum içinde olması konularına kadınlara kıyasla daha çok önem verdikleri gözlenmektedir. lar ise ailede herkesin birbiri ile her eyi açıkça konuabilmesi, ailede herkesin amaçlarına ulaabilmesi için birbirini desteklemesi, ailede yaamın iyi ve kötü yanlarının paylaılması konularına daha çok önem vermektedirler (Tablo 3). Aile etkileimi konularından duyulan tatmin düzeylerinin cinsiyet deikeni ile ilikili olup olmadıı t-testi ile ortaya konulmutur. Buna göre, erkekler ailede herkesin birbiri ile her eyi açıkça konuabilmesinden kadınlara kıyasla daha çok tatmin duymaktadırlar (p<0.05) (Tablo 3). Aile etkileimi açısından bireylerin algıladıkları önem ve tatmin düzeylerinin ya deikeni ile ilikisi incelendiinde, ve daha büyük ya grubundaki bireylerin ailede herkesin amaçlarına ulaabilmesi için birbirini desteklemesi konusuna dier ya grubundaki bireylere kıyasla daha çok önem verdikleri anlaılmaktadır(p<0.05) (Tablo 4). (ii) Ebeveyn sorumlulukları açısından; bireyler, en çok ailede çocuklara baımsızlıı örenmeleri için yardım edilmesine önem vermektedirler ( : 2.51).Ancak bireyler en çok önem verdikleri bu konudan en düük tatmini duymaktadırlar ( : 2.29). Aratırma kapsamına alınan bireyler aile bireylerinin çocuklara iyi kararlar vermeyi öretmesi ( : 2.48) ile aile bireylerinin çocukların yaamındaki dier insanları (arkadalar, öretmenler)tanıması ( : ) konularına önem vermektedirler. Ancak bu konulardan duydukları tatmin çok yüksek deildir ( : 2., : ).Ebeveyn sorumlulukları açısından en az önem verilen ve en az tatmin duyulan konu aynıdır. Bireyler, aile bireylerinin çocuklara okul ödevlerinde ya da dier aktivitelerde yardım etmesini önemli bulmamakta ve bu konudan dierlerine kıyasla daha az tatmin duymaktadırlar (Tablo 2).

7 461 Bireylerin ebeveyn sorumlulukları açısından algıladıkları önem ve tatmin düzeylerinin istatistiksel olarak cinsiyet deikeni ile ilikili olmadıı belirlenmitir (Tablo 3). Ancak ortalama deerler incelendiinde; erkeklerin, ailede çocuklara baımsızlıı örenmeleri için yardım edilmesi, aile bireylerinin çocuklara okul ödevlerinde ya da dier aktivitelerde yardım etmesi, aile bireylerinin çocukların yaamındaki dier insanları (arkadaları, öretmenleri) tanıması konularına kadınlara göre daha çok önem verdikleri ve bu konulardan daha yüksek tatmin duydukları anlaılmaktadır (Tablo 3). Ebeveyn sorumlulukları ile ilgili olarak ve daha büyük yataki bireyler aile bireylerinin çocuklara daha iyi kararlar vermeyi öretmesi konusuna dier ya grubundaki bireylere oranla daha çok önem vermektedirler (p<0.05).bireylerin ebeveyn sorumlulukları ile ilgili olarak algıladıkları tatmin düzeyi istatistiksel analizlere göre ya deikeni ile ilikili bulunmamıtır (Tablo 4). Tablo 3.Bireylerin algıladıkları önem ve tatmin düzeylerine göre aile yaam kalitesi dinamiklerinin cinsiyet deikenine ilikin t- testi sonuçları Aile yaam kalitesi dinamikleri (i) Aile etkileimi Cinsiyet Önem Tatmin S t S t 1.Ailede herkesin birlikte zaman geçirmekten holanması 2.Ailede herkesin birbiri ile her eyi açıkça konuabilmesi 3.Ailede problemlerin birlikte çözülmesi 4.Ailede herkesin amaçlarına ulaabilmesi için birbirini desteklemesi 5.Ailede herkesin birbirine ilgi ve sevgisini göstermesi 6.Ailede herkesin birbirine yakın ve uyum içinde olması 7.Ailede yaamın iyi ve kötü yanlarının paylaılması (ii)ebeveyn sorumlulukları 1.Ailede çocuklara baımsızlıı örenmeleri için yardım edilmesi 2.Aile bireylerinin çocuklara okul ödevlerinde ya da dier aktivitelerde yardım etmesi 3.Aile bireylerinin çocuklara iyi kararlar vermeyi öretmesi 4.Aile bireylerinin çocukların yaamındaki dier insanları (arkadaları, öretmenleri) tanıması (iii)duygusal refah 1.Aile bireylerinin stresi olan dier bireyleri rahatlatması 2.Ailedeki bireylerin ihtiyaç duyduklarında destek alabilecekleri dostları ve arkadalarının olması * * Tablo 3 (Devam).Bireylerin algıladıkları önem ve tatmin düzeylerine göre aile yaam kalitesi dinamiklerinin cinsiyet deikenine ilikin t-testi sonuçları 3.Aile bireylerinin kendi ilgilerine zaman ayırmasının desteklenmesi 4.Aile bireylerinin özel ihtiyaçlarının karılanması için dıardan destek ve yardım salanması (iv) Fiziksel ve materyal refah 1.Aile bireylerinin ihtiyaç duyduklarında tıbbi bakım alabilmesi 2.Aile bireylerinin ihtiyaç duyduklarında di bakımı alabilmesi 3.Aile bireylerinin ihtiyaç duyduklarında ulaım olanaına sahip olabilmesi 4.Aile bireylerinin harcamalarında uygun bir yol izlemeleri * * 0.045

8 Aile bireylerinin ev, okul ve komularının bulunduu çevrede güven içinde yaaması 6.Aile bireylerinin evde kendilerini rahat ve konforlu hissetmeleri * (iii)duygusal refah ile ilgili belirlenen konulara bireyler dier aile yaam kalitesi konularına oranla daha az önem vermekte ve daha az tatmin duymaktadırlar. Örnein duygusal refah kapsamında bireylerin en çok önem verdikleri konu :2. puan ile aile bireylerinin kendi ilgilerine zaman ayırmasının desteklenmesidir. Aile bireylerinin stresi olan dier bireyleri rahatlatması ( : 2.18) ile aile bireylerinin özel ihtiyaçlarının karılanması için destek ve yardım salanması ( :2.16) ortalama puanları çok yüksek olmamakla birlikte önem verilen konular arasındadır. Bireylerin en az önem verdikleri konu ailedeki bireylerin ihtiyaç duyduklarında destek alabilecekleri dostları ve arkadalarının olmasıdır ( : 2.07). Tablo 4.Bireylerin algıladıkları önem ve tatmin düzeylerine göre aile yaam kalitesi dinamiklerinin ya deikenine ilikin ANOVA sonuçları Aile yaam kalitesi ölçei (i) Aile etkileimi Ya Önem Tatmin S F S F 1.Ailede herkesin birlikte zaman geçirmekten holanması 2.Ailede herkesin birbirleri ile her eyi açıkça konuabilmesi 3.Ailede problemlerin birlikte çözülmesi 4.Ailede herkesin amaçlarına ulaabilmesi için birbirini desteklemesi 5.Ailede herkesin birbirine ilgi ve sevgisini göstermesi 6.Ailede herkesin birbirine yakın ve uyum içinde olması 7.Ailede yaamın iyi ve kötü yanlarının paylaılması (ii)ebeveyn sorumlulukları 1.Ailede çocuklara baımsızlıı örenmeleri için yardım edilmesi 2.Aile bireylerinin çocuklara okul ödevlerinde ya da dier aktivitelerde yardım etmesi 3.Aile bireylerinin çocuklara iyi kararlar vermeyi öretmesi 4.Aile bireylerinin çocukların yaamındaki dier insanları (arkadaları, öretmenleri) tanıması * * Tablo 4(Devam).Bireylerin algıladıkları önem ve tatmin düzeylerine göre aile yaam kalitesi dinamiklerinin ya deikenine ilikin ANOVA sonuçları (iii)duygusal refah 1.Aile bireylerinin stresi olan dier bireyleri rahatlatması 2.Ailedeki bireylerin ihtiyaç duyduklarında destek alabilecekleri dostları ve arkadalarının olması 3.Aile bireylerinin kendi ilgilerine zaman ayırmasının desteklenmesi Aile bireylerinin özel ihtiyaçlarının

9 463 karılanması için dıardan destek ve yardım salanması (iv) Fiziksel ve materyal refah 1.Aile bireylerinin ihtiyaç duyduklarında tıbbi bakım alabilmesi 2.Aile bireylerinin ihtiyaç duyduklarında di bakımı alabilmesi 3.Aile bireylerinin ihtiyaç duyduklarında ulaım olanaına sahip olabilmesi 4.Aile bireylerinin harcamalarında uygun bir yol izlemeleri 5. Aile bireylerinin ev, okul ve komularının bulunduu çevrede güven içinde yaaması 6.Aile bireylerinin evde kendilerini rahat ve konforlu hissetmeleri * * * Bireylerin duygusal refah açısından en çok tatmin duydukları konu aile bireylerinin özel ihtiyaçlarının karılanması için dıarıdan destek ve yardım salanmasıdır. Bu balamda en az tatmin duyulan konu ailedeki bireylerin ihtiyaç duyduklarında destek alabilecekleri dostları ve arkadalarının olması eklinde belirlenmitir (Tablo 2). Duygusal refah ile ilgili olarak kadınlar aile bireylerinin kendi ilgilerine zaman ayırmasının desteklenmesine daha çok önem vermekte (p<0.05) ve ailedeki bireylerin ihtiyaç duyduklarında destek alabilecekleri dostları ve arkadalarının olmasından daha çok tatmin duymaktadırlar (p<0.05) (Tablo 3). Bireylerin duygusal refah ile ilgili konularda algıladıkları önem ve tatmin düzeylerinin ya deikeni ile istatistiksel açıdan ilikili olmadıı belirlenmitir (Tablo 4). (iv) Fiziksel ve materyal refah açısından; bireyler, en çok aile bireylerinin evde kendilerini rahat ve konforlu hissetmelerine ( :2.70) ve aile bireylerinin ev, okul ve komularının bulunduu çevrede güven içinde yaamasına önem vermektedirler ( :). Aile bireylerinin ihtiyaç duyduklarında tıbbi bakım ( :2.51) ve di bakımı alabilmeleri ( :) de önemli bulunan konular arasındadır. Aile bireylerinin ihtiyaç duyduklarında ulaım olanaına sahip olabilmeleri ( :2.) ve aile bireylerinin harcamalarında uygun bir yol izlemeleri ( :2.38) en az önem verilen konulardır. Aratırma kapsamına alınan bireyler aile bireylerinin ihtiyaç duyduklarında tıbbi bakım ( :2.62) ve di bakımı alabilmelerinden ( :2.62) en yüksek tatmini duymaktadırlar. Ayrıca aile bireylerinin ihtiyaç duyduklarında ulaım olanaına sahip olabilmeleri ( :2.59) ve aile bireylerinin evde kendilerini rahat ve konforlu hissetmeleri(2.59) tatmin duyulan konulardır. Aile bireylerinin ev, okul ve komularının bulunduu çevrede güven içinde yaaması konusundan duyulan tatmin biraz daha düüktür ( :2.48).Bireylerin en az tatmin duydukları konu ise aile bireylerinin harcamalarında uygun bir yol izlemeleridir ( :2.40) (Tablo 2). Fiziksel ve materyal refah açısından kadınlar aile bireylerinin evde kendilerini rahat ve konforlu hissetmelerine erkeklere kıyasla daha çok önem vermekte (p<0.05); aile bireylerinin ihtiyaç duyduklarında ulaım olanaına sahip olabilmelerinden daha çok tatmin duymaktadırlar (p<0.05) (Tablo 3). Fiziksel ve materyal refah ile ya deikeni arasındaki iliki incelendiinde; ve daha küçük ya grubundaki bireylerin, aile bireylerinin ihtiyaç duyduklarında di bakımı alabilmelerine daha çok önem verdikleri (p<0.05); aile bireylerinin ihtiyaç duyduklarında ulaım olanaına sahip olabilmelerinden(p<0.05) ve aile bireylerinin ev, okul ve komularının bulunduu çevrede güven içinde yaamalarından(p<0.05) daha çok tatmin duydukları belirlenmitir (Tablo 4). Pearson Korelasyon analizine göre bireylerin aile yaam kalitesi dinamikleri ile ilgili olarak algıladıkları önem ve tatmin düzeylerinin birbiri ile ilikili olduu anlaılmıtır (p<0.01). Dier bir deyile; bireylerin aile etkileimi, ebeveyn sorumlulukları, duygusal refah ile fiziksel ve materyal refahtan oluan aile yaam kalitesi konularına verdikleri önem arttıkça, bu konulardan duydukları tatminin de arttıı saptanmıtır (Tablo 5). 1.4

10 464 Tablo 5. Aile yaam kalitesi dinamiklerine ilikin algılanan önem ve tatmin düzeyleri arasındaki iliki Aile yaam kalitesi dinamikleri Tatmin Düzeyi Önem Düzeyi 0.717** Sonuç Dünya üzerinde insanlar birbirine balı ve etkileim halinde küresel ekosistemin birer parçaları halinde yaarlar. Artık günümüzde birinin yaptıkları, dier insanların yaam kalitesini dorudan etkiler. Böylece bir toplum ve bir aile içinde bulunan bireyin yaam sorumluluu çok boyutlu bir görev haline gelir. Toplumdaki ve ailedeki çoklu deerler, ihtiyaç düzeyleri yaam kalitesinin de algılanmasını, yaam kalitesi konularına verilen önemin düzeyini etkiler. Farklı ülkelerin vatandalarından oluan bireylerin aile yaam kalitesi ile ilgili algılarını ortaya koymak amacı ile planlanan ve yürütülen bu aratırmada yanıt aranan sorular tartıılmıtır. Buna göre; 1.Aile yaam kalitesi dinamiklerine ilikin olarak bireylerin en çok ve en az önem verdikleri konular nelerdir? Aratırma kapsamına alınan bireylerin; - Aile etkileimi ile ilgili olarak; en çok ailede herkesin birbiri ile her eyi açıkça konuabilmesine, en az yaamın iyi ve kötü yanlarının paylaılmasına önem verdikleri, - Ebeveyn sorumlulukları ile ilgili olarak; en çok ailede çocuklara baımsızlıı örenmeleri için yardım edilmesini, en az aile bireylerinin çocuklara okul ödevlerinde ya da dier aktivitelerde yardım etmesini önemli buldukları, -Duygusal refah ile ilgili olarak; en çok aile bireylerinin kendi ilgilerine zaman ayırmasının desteklenmesine, en az ailedeki bireylerin ihtiyaç duyduklarında destek alabilecekleri dostları ve arkadalarının olmasına önem verdikleri, - Fiziksel ve materyal refah ile ilgili olarak; aile bireylerinin evde kendilerini rahat ve konforlu hissetmelerini, en az aile bireylerinin ihtiyaç duyduklarında ulaım olanaına sahip olabilmelerini önemli buldukları belirlenmitir. 2.Aile yaam kalitesi dinamiklerine ilikin olarak bireylerin en çok ve an az tatmin duydukları konular nelerdir? Aratırma kapsamına alınan bireylerin; - Aile etkileimi ile ilgili olarak; en çok ailede herkesin birbiri ile her eyi açıkça konuabilmesinden, en az yaamın iyi ve kötü yanlarının paylaılmasından tatmin duydukları, - Ebeveyn sorumlulukları ile ilgili olarak; en çok aile bireylerinin çocukların yaamındaki dier insanları (arkadaları, öretmenleri) tanımasından, en az ailede çocuklara baımsızlıı örenmeleri için yardım edilmesinden ve aile bireylerinin çocuklara okul ödevlerinde ya da dier aktivitelerde yardım etmesinden tatmin duydukları, - Duygusal refah ile ilgili olarak; en çok aile bireylerinin özel ihtiyaçlarının karılanması için dıarıdan destek ve yardım salanmasını, en az ailedeki bireylerin ihtiyaç duyduklarında destek alabilecekleri dostları ve arkadalarının olmasını tatmin edici buldukları, - Fiziksel ve materyal refah ile ilgili olarak; en çok aile bireylerinin ihtiyaç duyduklarında tıbbi bakım ve di bakımı alabilmelerini, en az aile bireylerinin harcamalarında uygun bir yol izlemelerini tatmin edici buldukları belirlenmitir. 3.Ya ve cinsiyet gibi deikenler bireylerin aile yaam kalitesine ilikin önem verdikleri ve tatmin duydukları konuları etkilemekte midir? statistiksel analizlere göre bireylerin; -Aile etkileimi konularına verdikleri önemin cinsiyet deikenine göre farklılık göstermedii, ancak erkeklerin ailede herkesin birbiri ile her eyi açıkça konuabilmesinden kadınlara kıyasla daha çok tatmin duydukları, ve daha büyük ya grubundaki bireylerin ailede herkesin amaçlarına ulaabilmesi için birbirini desteklemesi konusuna dier ya grubundaki bireylere kıyasla daha çok önem verdikleri,

11 465 - Ebeveyn sorumlulukları ile ilgili olarak, algılanan önem ve tatmin düzeylerinin istatistiksel olarak cinsiyet deikeni ile ilikili olmadıı, ve daha büyük yataki bireylerin aile bireylerinin çocuklara daha iyi kararlar vermeyi öretmesi konusuna dier ya grubundaki bireylere oranla daha çok önem verdikleri, ancak ebeveyn sorumlulukları ile ilgili olarak algılanan tatmin düzeyinin istatistiksel analizlere göre ya deikeni ile ilikili olmadıı, - Duygusal refah ile ilgili olarak kadınların aile bireylerinin kendi ilgilerine zaman ayırmasının desteklenmesine daha çok önem verdikleri ve ailedeki bireylerin ihtiyaç duyduklarında destek alabilecekleri dostları ve arkadalarının olmasından daha çok tatmin duydukları, duygusal refah ile ilgili konularda algılanan önem ve tatmin düzeylerinin ya deikeni ile istatistiksel açıdan ilikili olmadıı, - Fiziksel ve materyal refah açısından kadınların aile bireylerinin evde kendilerini rahat ve konforlu hissetmelerine erkeklere kıyasla daha çok önem verdikleri, aile bireylerinin ihtiyaç duyduklarında ulaım olanaına sahip olabilmelerinden daha çok tatmin duydukları, ve daha küçük ya grubundaki bireylerin, aile bireylerinin ihtiyaç duyduklarında di bakımı alabilmelerine daha çok önem verdikleri, aile bireylerinin ihtiyaç duyduklarında ulaım olanaına sahip olabilmelerinden ve aile bireylerinin ev, okul ve komularının bulunduu çevrede güven içinde yaamalarından daha çok tatmin duydukları belirlenmitir 4. Aile yaam kalitesi dinamiklerine ilikin olarak algılanan önem ve tatmin düzeyleri arasında bir iliki var mıdır? Bireylerin aile etkileimi, ebeveyn sorumlulukları, duygusal refah ile fiziksel ve materyal refahtan oluan aile yaam kalitesi konularına verdikleri önem arttıkça, bu konulardan duydukları tatminin de arttıı saptanmıtır. KAYNAKÇA AMERKA FEDERAL ÇEVRE KORUMA AJANSI. Eriim Tarihi: ANDREWS Frank M., WITHEY Stephen B., Social Indicators of Well-being. Plenum Press, New York BUBOLZ Margaret, SONTAG, Suzanne, Human Ecology Theory. In Sourcebook of Family Theories and Methods: A Contetual Approach, ed. P. Boss, W. J. Doherty, R. LaRossa, W. R. Schumm, and S. K. Steinmetz. Plenum Press, New York CAMPBELL Angus, CONVERSE Philip E., RODGERS Williard L., The Quality of American Life. Russell Sage Foundation, New York FRANKL Ve. Man's Search For Meaning. Pocket Boks, New York HOFFMAN Lesa, MARQUIS, Janet, Assesing Family Outcomes: Psychometric Evaluation of Beach Center Family Quality of Life Scale. Journal of Marriage and Family, 68, (2006) MCCALL S., Quality of Life, Social Indicators Research, 2, 1975, pp MELSON Gail, F., Family and Environment: An Ecosystem Perspective. Burgess, Minneapolis OKLAHOMA ÜNVERSTES SOSYAL HZMET BÖLÜMÜ. Social Indicators of Quality of life. Eriim Tarihi: RAMKRISHNA Mukherjee, Quality of Life. Sage Publications,New York RICE Ann S., TUCKER Suzanne, Family Life Mangement. Macmillian Pub., New York TORONTO ÜNVERSTES YAAM KALTES ARATIRMA MERKEZ. The Quality of Life Model. Eriim Tarihi: