Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Bölümü Çanakkale

Transkript

1 Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Bölümü Çanakkale Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü, 5. Ulusal Atatürk Bitki Çay ve Besleme Bahçe Kültürleri ve Gübre Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Rize Kongresi Eylül 2010 İzmir

2 ÜLKELER KURU ÇAY ÜRETİMİ (Bin ton) Çay bitkisi; Dünya da 30 ülkede yetiştirilmektedir. ÜLKELER ÇAYLIK ALAN (Bin dekar) 1 ÇİN HİNDİSTAN SRİ LANKA KENYA ENDONEZYA VİETNAM TÜRKİYE 760 DİĞER ÜLKELER Toplam ÇİN HİNDİSTAN KENYA SRİ LANKA TÜRKİYE VİETNAM ENDONEZYA 152 DİĞER ÜLKELER 486 Toplam ÜLKELER KİŞİ TÜKETİMİ (g/yıl) 1 İRLANDA İNGİLTERE KUVEYT TÜRKİYE 2.300

3 ÇAY FABRİKASI SAYISI Artvin 4 Rize Trabzon 8 Giresun 1 TOPLAM 48 ( organik) ÇALIŞANLAR MEMUR 1262 İŞÇİ SATIN ALINAN YAŞ ÇAY MİKTARI ÇAY KUR ÖZEL SEKTÖR TON TON CÜZDAN SAYISI

4 AMAÇ Ülkemizde yapılan ön deneme çalışmaları ile başka bölgelere adapte olamadığı anlaşılan çay bitkisinin yetiştirildiği toprakların makro bitki besin maddeleri yanında üzerinde az çalışma yapılan bazı mikro bitki besin madde özelliklerinin de bilinmesi amacı ile bu çalışma yapılmıştır. MATERYAL VE YÖNTEM İl İlçe Fabrika adı Örnek sayısı (adet) Rize Trabzon Derepazarı Derepazarı 17 Tersane 35 Güneysu Güneysu 15 Ulucami 13 Pazar Kirazlık 15 Gündoğdu 14 Ortapazar 9 Merkez Salarha 15 Selimiye 15 Taşlıdere 6 Of Bölümlü 17 Çamlı 15 Hayrat Hayrat TOPLAM Toprak reaksiyonu Organik madde Toplam azot Alınabilir fosfor Alınabilir potasyum Alınabilir demir Alınabilir bakır Alınabilir çinko Alınabilir mangan İstatistik

5 ARAŞTIRMA BULGULARI Toprak reaksiyonu Derecesi ph Toplam %Miktar %Miktar Kuvvetli asit < 4,00 2 1,01 4,00-4, ,15 31,16 Orta asit 4,50-5, ,21 58,30 5,00-5, ,09 64,33 Hafif asit 5,50-6, ,03 6,00-6,50 5 2,51 8,54 Nötr 6,50-7,50 4 2,00 2,00 Toplam ,00 Tüm alanların bütün değerleri 3,92-7,32 arasında değişmektedir.

6 yılları arasında alınan 1725 toprak örneği ile yapılan bir çalışmada örneklerin %87,76 sının ph değerlerinin 4,5-6,0 arasında yer aldığı belirtilmektedir (Ülgen, 1961) yılları arasında alınan 1815 toprak örneğinin 4,5-6,0 değerleri arasında yer alan toprak örneklerinin %36,09 olduğu belirtilmektedir (Müftüoğlu ve Sarımehmet, 1993a) yılları arasındaki 9999 adet toprak sonucu incelendiğinde 4,50-6,00 değerleri arasındaki toprak örneklerinin %59,31 olduğu tespit edilmiştir (Müftüoğlu ve ark., 2012b). Çay yetiştiriciliği için en uygun ph değerlerinin 4,5-6,0 olduğu dikkate alındığında elde edilen ph değerlerinin ortalama değerlerle uyumlu olduğu ancak 4,5-6,0 değerleri arasındaki örnek oranlarının değiştiği belirlenmiştir.

7 ph ,5-6,0 87,76 36,09 40,15 40,21 59,57 60,64 58,88 76,82 69,39 57,10 30,00 63,55 30,61 Örnek sayısı ,5-6,0 ph aralığındaki % toprak örneği sayısı ,76 59,57 60,64 58,88 76,82 69,39 57,10 63, ,09 40,15 40,21 30,00 30,

8 Azot Derecesi Azot Toplam %Miktar Çok az <0, Az 0,05 0,07 5 2,50 Orta 0,07 0, ,11 Fazla 0,15 0, ,20 Çok fazla 0,25< 74 37,19 Toplam ,00

9 yılları arasında alınan 1677 toprak örneğinin azot bakımından %20,81 inin orta gurupta, %73,41 inin ise fazla ve çok fazla gurupta olduğu bildirilmiştir (Sarımehmet ve Müftüoğlu, 1993b). Müftüoğlu ve ark., (2010) tarafından tüm çay bahçelerindeki toprakların azot bakımından orta, fazla ve çok fazla gurupta yer aldığı belirtilmektedir. Müftüoğlu ve ark., (2012b) tarafından yapılan bir çalışmada toprak örneklerinin azot bakımından %3,78 inin çok az ve az, %16,09 unun orta, %40,59 unun fazla ve %39,53 ünün çok fazla gurupta yer aldığı belirtilmiştir. Ayrıca bölge topraklarında azot değerlerinin orta grubun üzerinde yer aldığı, orta, fazla ve çok fazla olduğu saptanmıştır (Müftüoğlu ve ark., 2012a). Bu değerler ile çalışma sonuçları ile uyumlu olduğu ancak fazla ve çok fazla grupta artış olduğu saptanmıştır.

10 Azot Derecesi ,07-0,15 Orta 20,81 37,12 19,04 16,72 10,42 8,20 15,94 21,63 23,51 6,67 21,96 23,67 0,15< Fazla ve çok fazla 73,41 42,42 77,50 79,96 88,05 91,12 82,41 64,18 71,45 93,33 76,64 70,61 Genel Toplam Azot ,07-0,15 Orta 0,15< Fazla ve çok fazla

11 Fosfor Derecesi Fosfor Toplam %Miktar Çok az < ,05 Az ,57 Orta ,72 Fazla > ,66 Toplam ,00

12 1815 toprak örneğinin fosfor bakımından %63,47 sinin çok az, %17,08 inin az, %12,89 unun orta, %6,56 sının ise fazla seviyede fosfor bulunduran gurupta yer aldığı saptanmıştır (Müftüoğlu ve Sarımehmet, 1993b). Fosfor bakımından fabrikalara ait olan alanların çok azdan fazlaya kadar olan guruplara dağılmış olduğu, %50 sinin orta gurupta, %22 sinin fazla gurupta yer aldığı görülmektedir (Müftüoğlu ve ark., 2010). Bölgede 9999 toprak örneği ile yapılan bir çalışmada fosfor bakımından %14 ünün çok az, %19 unun az, %37 sinin orta ve %30 unun fazla gurupta yer aldığı saptanmıştır (Müftüoğlu ve ark., 2012b). Bir başka çalışmada topraktaki fosfor değerlerinin yaklaşık %92 sinin orta ve fazla gurupta olduğu belirtilmiştir (Müftüoğlu ve ark., 2012a). Bu değerler ile çalışma sonuçlarının uyumlu olduğu ancak fazla grupta artış olduğu belirlenmiştir.

13 Fosfor Derecesi <3 Çok az 63,47 43,2 13,4 16,4 10,4 12,0 14,8 17,1 12,4 7,8 10,3 1,6 3,0-7,0 Az 17,08 11,4 28,2 19,4 16,6 17,7 16,5 22,3 19,4 16,7 15,4 6,5 7,0-20,0 Orta 12,89 19,7 41,9 37,2 32,9 36,1 37,1 35,8 42,1 48,9 41,6 38,0 20< Fazla 6,56 25,8 16,5 27,0 40,1 34,2 31,6 24,7 26,1 26,7 32,7 53,9 Genel Toplam Fosfor <3 Çok az 3,0-7,0 Az 7,0-20,0 Orta 20< Fazla Doğrusal (20< Fazla)

14 Potasyum Derecesi Potasyum Toplam %Miktar Az < Orta Fazla 300 < Toplam ,00

15 Kacar ve ark., (1978) tarafından potasyumun orta derecede bulunduğu sonucuna varılmıştır toprak örneğinin potasyum bakımından %31,20 sinin az, %43,92 sinin orta, %24,32 sinin fazla olduğu belirtilmektedir (Sarımehmet ve ark., 1982). Yapılan bir çalışmada tüm alanların bütün değerleri ppm K arasında değişmekte olup potasyum bakımından yaklaşık tüm çay alanlarının orta ve fazla gurupta yer aldığı belirtilmektedir (Müftüoğlu ve ark., 2010). Bir başka çalışmada topraktaki potasyum değerlerinin yaklaşık %84 ünün orta ve fazla gurupta olduğu belirtilmiştir (Müftüoğlu ve ark., 2012a). Bölgede 9999 toprak örneği ile yapılan bir çalışmada potasyum bakımından yaklaşık %83 ünün orta ve fazla gurupta yer aldığı saptanmıştır (Müftüoğlu ve ark., 2012b). Bu değerler ile çalışma sonuçları uyumlu olup orta grupta artış olduğu saptanmıştır.

16 Potasyum Derecesi <100 Az 31,2 90,91 31,59 8,02 23,77 7,79 7,82 20,41 18,93 6,67 16,36 15, Orta 43,92 9,09 51,82 40,22 59,42 63,18 42,71 61,02 59,39 66,67 54,21 60,00 300< Fazla 24,32 16,59 51,76 16,81 29,03 49,47 18,57 21,68 26,67 29,44 24,08 Genel Toplam Potasyum <100 Az Orta 300< Fazla Doğrusal ( Orta)

17 Organik madde Derecesi Organik madde Toplam %Miktar Çok az ,50 Az ,03 Orta ,53 Fazla ,25 Çok fazla 6< 75 37,69 Toplam ,00

18 Bölgede yapılan başka bir çalışma da aynı sonuçları vurgulamaktadır (Sarımehmet ve Müftüoğlu, 1993a). Çay bahçelerindeki toprakların yaklaşık tamamının organik maddece orta, fazla ve çok fazla gurupta yer aldığı görülmektedir (Müftüoğlu ve ark., 2010). Organik madde değerlerinin fazla ve çok fazla olduğu belirtilmektedir (Müftüoğlu ve ark., 2012a). Yapılan çalışmalar ile bu çalışmanın sonuçlarının uyum içinde olduğu görülmektedir.

19 Demir Derecesi Demir Toplam %Miktar Az < 2,5 - - Orta 2,5-4,5 1 0,50 Fazla 4,5 < ,50 Toplam ,00 Bölgede 1977 ve 1978 yıllarında 8 bahçede yapılan bir çalışmada 0,005 M DTPA yöntemi ile bulunan Fe değerlerinin 3,6-44,8 ppm arasında değiştiği belirtilmiştir (Kacar ve ark., 1979). Adiloğlu ve Adiloğlu (2006) yaptıkları bir çalışmada Fe değerlerinin 10,42-44,79 ppm arasında değiştiğini belirtmişlerdir.

20 Bakır Derecesi Bakır Toplam %Miktar Yetersiz < 0,2 17 8,54 Yeterli 0,2 < ,46 Toplam ,00 Bölgede 1977 ve 1978 yıllarında 8 bahçede yapılan bir çalışmada 0,005 M DTPA yöntemi ile bulunan Cu değerlerinin 0,06-5,93 ppm arasında değiştiği belirtilmiştir (Kacar ve ark., 1979). Adiloğlu ve Adiloğlu (2006) yaptıkları bir çalışmada Cu değerlerinin 0,73-16,76 ppm arasında değiştiğini belirtmişlerdir.

21 Çinko Derecesi Çinko Toplam %Miktar Çok az < 0,2 7 3,52 Az 0,2-0, ,58 Yeterli 0,7-2, ,74 Fazla 2,4-8, ,62 Çok Fazla 8,0 < 15 7,54 Toplam ,00 Bölgede 1977 ve 1978 yıllarında 8 bahçede yapılan bir çalışmada 0,005 M DTPA yöntemi ile bulunan Zn değerlerinin 0,12-4,05 ppm arasında değiştiği belirtilmiştir (Kacar ve ark., 1979). Adiloğlu ve Adiloğlu (2006) yaptıkları bir çalışmada Zn değerlerinin 0,69-18,72 ppm arasında değiştiğini belirtmişlerdir.

22 Mangan Derecesi Mangan Toplam %Miktar Çok az < ,53 Az ,60 Yeterli ,25 Fazla ,62 Çok Fazla 170 < - - Toplam ,00 Bölgede 1977 ve 1978 yıllarında 8 bahçede yapılan bir çalışmada 0,005 M DTPA yöntemi ile bulunan Mn değerlerinin 1,9-40,5 ppm arasında değiştiği belirtilmiştir (Kacar ve ark., 1979). Adiloğlu ve Adiloğlu (2006) yaptıkları bir çalışmada Mn değerlerinin 14,80-82,42 ppm arasında değiştiğini belirtmişlerdir.

23 ph: Çay yetiştiriciliği için en uygun ph değerlerinin 4,5-6,0 olduğu dikkate alındığında elde edilen ph değerlerinin uzun yıllar ortalama değerleri ile karşılaştırıldığında azalma olduğu, Toplam azot, alınabilir fosfor: Uzun yıllar ortalama değerleri ile karşılaştırıldığında bir artma olduğu, Alınabilir potasyum: Uzun yıllar ortalama değerleri ile karşılaştırıldığında orta grupta bir artma olduğu, Organik madde: Bölge özelliği olarak yüksek değerlerde bulunduğu, Demir, bakır, çinko, mangan: İçerikleri yönünden bölgede bir yükseliş edilmiştir. olduğu tespit

24 Sonuç olarak: Çay bitkisi için en önemli özelliğin ph olduğu, denemeye konu olan mikro elementlerin yanı sıra diğer mikro elementlerin de incelenmesi ve bu elementlerden çay bitkisine ve içilen çay demine ne kadar geçtiğinin takip edilmesi gerekmektedir.

25 6. ULUSAL BİTKİ BESLEME VE GÜBRE KONGRESİ HAZİRAN 2013 KAPADOKYA