Ali Haydar KIRMIZIGÜL * Erhan GÖKÇE * Zafer ÖZYILDIZ Fatih BÜYÜK * Mitat ŞAHİN ***

Transkript

1 Kafkas Univ Vet Fak Derg 5 (): 7-77, 9 DOI:.9775/kvfd.9.-A RESEARCH ARTICLE Sığırlarda Dermatofitozis Tedavisinde Enilconazole ün (%) Topikal Kullanımı: Klinik, Mikolojik ve Histopatolojik Bulgular Ali Haydar KIRMIZIGÜL * Erhan GÖKÇE * Zafer ÖZYILDIZ ** Fatih BÜYÜK *** Mitat ŞAHİN *** * ** *** Kafkas Üniversitesi Veteriner Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı, Kars -TÜRKİYE Kafkas Üniversitesi Veteriner Fakültesi Patoloji Anabilim Dalı, Kars -TÜRKİYE Kafkas Üniversitesi Veteriner Fakültesi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı, Kars -TÜRKİYE Özet Yay n Kodu (Article Code): 9/-A Bu çal şma, yağ bazl % luk Enilconazole ün topikal kullan m n n s ğ r dermatofitozisinde tedavi etkinliğinin araşt r lmas amac yla planlanm şt r. Çal şma materyalini, Kars ve çevre köylerinden sağlanan, - ayl k yaşta, klinik ve mikrobiyolojik olarak dermatofitozis teşhisi konulan 8 deneme ve kontrol olmak üzere, toplam 8 s ğ r oluşturdu. Her iki gruptaki hayvanlar n klinik durumlar ; lezyonlar n lokalizasyonu, büyüklüğü, say lar ve hayvanlar n kondüsyonlar na göre, hafif (+), orta (++) ve şiddetli (+++) olarak skorland r ld. Çal şma süresince hayvanlar n bak m, besleme ve bar nak koşullar nda herhangi bir değişiklik yap lmad. Klinik muayene skorland rmas na göre; deneme grubu 5 i hafif, 8 i orta ve 5 i şiddetli; kontrol grubu ü hafif, 5 i orta ve si şiddetli olarak skorland r lan s ğ rlardan oluştu. Deneme grubundaki hayvanlar n derilerindeki lezyonlar n üzerine % Enilconazole içeren yağ bazl formülasyonu gün ara ile kez sürüldü. Kontrol grubundaki hayvanlar n lezyonlar için hiçbir uygulama yap lmad. İyileşme süreçleri ilaç uygulamas n takiben birer hafta ara ile kez kontrol edildi. Deneme grubundaki hayvanlarda. uygulamay takiben, lezyonlardaki keratinize dokular n büyük oranda azald ğ,. uygulama sonunda ise tamamen kaybolduğu görüldü. Lezyonlu bölgelerde -. haftalarda k llanman n başlad ğ, 5-6. haftalarda lezyonun tamamen iyileştiği tespit edildi. Herhangi bir uygulama yap lmayan kontrol grubundaki hayvanlarda dermatofitoz lezyonlar nda hiç bir değişiklik olmad ğ görüldü. Sonuç olarak, yağ bazl % luk Enilconazole formülasyonu, kullan m n n kolay olmas ve k sa sürede tedavi edici etki göstermesi nedeniyle, s ğ rlarda dermatofitozis olgular n n sağalt m nda önemli bir avantaj sağlayacağ kan s na var ld. Anahtar sözcükler: Dermatofitozis, Enilconazole, S ğ r Topical Use of Enilconazole (%) in the Treatment of Bovine Dermatophytosis: Clinical, Mycological, and Histopatological Findings Summary In the present study, the effectiveness of Enilconazole (%) by topical application on the treatment of bovine dermatophytosis was evaluated. The material consisted of 8 cattle divided in two groups, animals placed in control group and remaining 8 cattle served as experimental group, aged between - months from different farms in Kars and surrounding villages, Turkey, diagnosed as dermatophytosis following clinical and microbiological examination. Clinical status of the animals were scored on localization, size and number of lesions and condition of the cases and were as follows; mild (+), moderate (++) and severe (+++). During the study period, farm management practices of the animals were not changed. According to their clinical examination scores, experimental group was consisted of mild (n=5), moderate (n=8) and severe (n=5) and control group was consisted of mild (n=), moderate (n=5) and severe (n=). In experimental group, oily liquid containing Enilconazole (%) was applied to lesions of the diseased animals for times at day intervals. Following the medical treatment, healing process of the animals were controlled three times for one week intervals. In experimental group, lesions were significantly reduced following nd application of the Enilconazole. After the th application the lesions were fully recovered and showed young, developing hairs in -th weeks in the areas where previously dermatophytosis lesions seen and on day 5-6th weeks the healing process was fully established. No recovery was observed in the control group throughout the study period. In conclusion, formulation of oily liquid containing Enilconazole (%) could be advantegous for the treatment of bovine dermatophytosis cases because of its easy application and is effective in only a short time period. Keywords: Dermatophytosis, Enilconazole, Cattle İletişim (Correspondence) /5 ahkirmizigul@hotmail.com

2 74 Sığırlarda Dermatofitozis Tedavisinde... GİRİŞ Dermatofitozis, hayvanlarda değişik tür keratinofilik mantarlar taraf ndan oluşturulan, derinin epitel tabakas n n keratinize olarak kal nlaşmas ve k llar n dökülmesiyle karakterize zoonoz bir hastal kt r. S ğ rlarda Trichophyton verrucosum en s k rastlanan dermatofitoz etkeni olmakla birlikte, hastal ğa Trichophyton, Microsporum ve Epidermophyton genusuna bağl bir grup mantar neden olmaktad r -4. Etkilenen s ğ rlarda canl ağ rl k kayb, deri kalitesinin bozulmas, gelişme geriliği, tedavi masraflar ve ihracat n n yasak olmas nedeniyle ciddi ekonomik kay plara yol açmaktad r,. Enfeksiyonun ortaya ç kmas nda, bar naklar n s s, yetersiz güneş ş ğ, bar nağ n nemi, hayvanlar n s k ş k ortamda bar nd r lmalar ve uzun süre içerde kalmalar önemli rol oynamaktad r. Bunun yan s ra hayvanlar n duyarl l ğ ve immun sistemleriyle yak ndan ilişkili olup, genç hayvanlar enfeksiyona daha duyarl d rlar,5. Enilconazole, imidazol grubunda ait geniş spektrumlu bir antimikotik 6 olup bu grupta, bulunan ilaçlar mantar hücrelerinde mikrozomal P45 sitokromuna bağ ml 4α-demetilaz n etkinliğini önlerler. Bu etkileriyle mantar hücresinin stoplazmik zar için önemli bir komponent olan ergesterolün sentezini engellerler. Bu şekilde mantar hücresinin geçirgenliğini bozarak antifungal etki gösterir 7. S ğ rlarda dermatofitozisin sağalt m ve kontrolü için değişik ilaç ve aş uygulamalar yap lmaktad r,8-. Sunulan bu çal şmada, yağ bazl % luk enilconazole ün topikal kullan m n n s ğ r dermatofitozisinde tedavi etkinliğinin araşt r lmas amaçlanm şt r. MATERYAL ve METOT Hayvan Materyali Çal şma materyalini, Kars ve çevre köylerinden sağlanan, klinik ve mikrobiyolojik olarak dermatofitozis teşhisi konulan, bar nd r lma ve besleme şartlar benzer olan, çal şma süresince bu şartlar nda bir değişiklik yap lmayan, - ayl k, 8 deneme ve kontrol olmak üzere toplam 8 s ğ r oluşturdu. Tedavi Yöntemi ve Klinik Muayeneler Deneme ve kontrol grubundaki hayvanlar n klinik durumlar ; lezyonlar n lokalizasyonu, büyüklüğü, say lar ve hayvanlar n kondüsyonlar na göre skorland r ld. Buna göre: Baş, boyun ve vücudun diğer bölgelerinde, yaklaş k - cm çap nda, -4 lezyon ve kondüsyonu normal olan 8 olgu hafif (+), baş, boyun ve vücudun diğer bölgelerinde, -4 cm çap nda, 4-8 lezyon ve hafif zay flama olan olgu orta (++), baş, boyun ve vücudun diğer bölgelerinde, 4-6 cm çap nda, 8 den fazla lezyon ve belirgin kilo kayb olan 7 olgu şiddetli (+++) olarak değerlendirildi. Tedavi ve kontrol gruplar aras nda bir örneklik oluşturmak için; deneme grubu 5 i hafif, 8 i orta ve 5 i şiddetli olarak skorland r lan 8 s ğ r, kontrol grubu ü hafif, 5 i orta ve si şiddetli olarak skorland r lan s ğ rdan oluşturuldu. Deneme grubundaki hayvanlar n derilerindeki lezyonlar n üzerine % Enilconazole içeren yağ bazl formülasyonu gün ara ile kez, sürüldü. Kontrol grubundaki s ğ rlara ise herhangi bir sağalt m uygulanmad. İlaç uygulamas n takiben birer hafta ara ile iyileşme süreçleri skorland r larak kay tlar tutuldu. Skorland rma () iyileşme yok, () keratinize dokular n dökülmesi, () k llanman n başlamas, () tam iyileşme olarak yap ld. Mikolojik Kültür Çal şmaya dahil edilen bütün hayvanlar n örnek al nacak lezyonlu bölgeleri, %7 etil alkol emdirilmiş pamuk ile silinerek temizlendikten sonra steril petrilere lezyonlu bölgelerin kenarlar ndan deri kaz nt s ve k llar al nd 4. Al nan bu örneklerden bir k sm % luk potasyum hiroksitle muamele edildikte sonra direkt mikroskobik muayene ile incelendi. Bir k sm ise Sabouraud Dextroz Agar a ekilerek C de -6 hafta inkübe edildi İnkübasyon süresince, üreyen mantar kolonilerinin, ç plak göz ve stero-mikroskop ile morfolojileri incelendi. Kültürlerden haz rlanan preparatlar n mikroskobik muayenede ise hifa, miselyum, spor, klamidispor, makro ve mikrokonidiumlar aç s ndan incelendi 5,6. Histopatolojik Muayene Lezyonlu bölgelerden 4 mm lik punch biyopsi iğnesi (Kruuse ) al nan doku örnekleri % luk tamponlu formalin solusyonunda tespit edildikten sonra, rutin doku takibinden geçirilerek parafine blokland. Parafin bloklardan 5-6 mikron kal nl ğ nda al nan kesitler Hematoxylene-Eosin (HE) ve Periodic acid schiff (PAS) ile boyanarak ş k mikroskobunda incelendi.

3 75 KIRMIZIGÜL, GÖKÇE, ÖZYILDIZ BÜYÜK, ŞAHİN BULGULAR Klinik Bulgular Yap lan klinik muayenede hayvanlarda dermatofitozis lezyonlar n n 4 ünde baş, unda başboyun, sinde boyun ve sinde ise vücudun değişik yerlerine lokalize olduğu belirlendi. İlaç uygulamas n takiben deneme grubundaki hayvanlarda. uygulamadan sonra dermatofitoz lezyonlar ndaki keratinize dokular n büyük oranda azald ğ,. uygulama sonunda ise tamamen kaybolduğu görüldü. Birer hafta ile yap lan kontrollerde -. haftalarda lezyonlu bölgelerde k llanman n baş-lad ğ, 5-6. haftalarda ise tamamen iyileştiği görüldü (Şekil b). Herhangi bir uygulama yap lmayan kontrol grubundaki hayvanlarda ise dermatofitoz lezyonlar nda hiç bir değişiklik olmad ğ belirlendi. Deneme gruplar ndaki hayvanlarda, haftalara göre grup içi yap lan istatistiksel analizlerde, iyileşme oranlar nda P<. düzeyinde anlaml derecede farklar belirlenirken (Tablo ), haftalara göre gruplar aras nda istatistiksel bir farkl l ğa rastlan lmad (P>.5). Mikolojik Bulgular Çal şmaya al nan tüm hayvanlar n lezyonlu deri kaz nt lar ve k l örneklerinden yap lan mikrobiyolojik kültürde T. verrucosum izole edildi. Histopatolojik Bulgular Epidermiste parakeratotik ve akantotik değişiklikler mevcuttu. Birçok alanda folliküler infundibulum ve k l gövdelerinde PAS pozitif, branşl ve septumlu hifa kolonileri görüldü (Şekil a,b). K l follikülleri aras nda çoğunluğu makrofaj ve nötrofil lökositlerden oluşan yang sal hücre infiltrasyonlar ile baz alanlarda bağ doku proliferasyonlar n n da eşlik ettiği pyogranülomlara rastland. Tedavi sonras al nan biyopsi örneklerinde ise dermisteki hücresel infiltrasyonda belirgin bir azalma, k l folliküllerinde hiperplaziler gözlendi (Şekil c). Yap lan PAS boyamalar nda, folliküler infundibulum ve k l köklerindeki etkenlerin kaybolduğu, baz lar nda ise hayali tarzda hücre k r nt lar n n bulunduğu gözlendi (Şekil d). Tablo. Deneme gruplarındaki hayvanlarda, haftalara göre lezyonlarda görülen iyileşmenin skorlandırılması ve grup içi istatistiksel analizler Table. Healing scores of the lesions for the weeks in experimental group animals and statistical results of the sub-group analysis scores Deneme grubu Hayvan No İyileşme Periyodu (Hafta) P değeri Hafif lezyonlu (n=5) 4 5 mean±se.4±.5d.4±.5c.±.b.±.b.4±.5b.±.a P<. Orta şiddette lezyonlu (n=8) mean±se.5±.9e.5±.9d.±.c.±.c.5±.9b.±.a P<. Şiddetli lezyonlu (n=5) mean±se.4±.5d.4±.5c.±.b.±.b.±.b.±.a P<. : İyileşme yok; : Keratinize dokuların dökülmesi; : Kıllanmanın başlaması; : Tam iyileşme

4 76 Sığırlarda Dermatofitozis Tedavisinde... Şekil. (a) - Tedavi öncesi dermatofitoz lezyonlarının görünümü (b) - Tedavi sonrası iyileşmenin görünümü Fig. (a) - Appearance of the lesions before treatment of the dermatophytosis (b) - Appearance of the lesions following treatment of the dermatophytosis TARTIŞMA ve SONUÇ Dermatofitozis, buzağ larda sütten kesme döneminde s k karş laş lan bir deri hastal ğ d r 9. Deride yüzeysel bozukluk oluşturmas na rağmen s ğ rlarda canl ağ rl k kayb, deri kalitesinin bozulmas, gelişme geriliği, tedavi masraflar ve ihracat n n yasak olmas nedeniyle ciddi ekonomik kay plara neden olmas n n, yan s ra zoonoz olmas bak m ndan da insan sağl ğ aç s ndan önemli bir problemdir 7. Şekil. (a) - Deri, kıl folliküllerinde hiperplazi, folliküler infundibulum ve kıl gövdelerinde astrosporlar, septum ve branşlı miselyumlar. Perifolliküler bölgede çoğunluğu makrofaj ve nötrofil lökositlerden oluşan yangısal hücre infiltrasyonları, HE, x4 (b) - Deri, PAS boyamada kıl folliküllerinin merkezleri ve duvarına doğru invaze olmuş yuvarlak şekilli ve astrospor ve branşlı hifaların görünümü, PAS, x4. Küçük şekil yakından görünüm (c) - Deri, % luk Enilconazole ile tedavi sonucu iyileşme, kıl köklerinde rejenerasyon ve yangısal infiltrasyonda azalma. HE, x4 (d) - Deri, tedavi sonrası görünüm, PAS, x4 Fig. (a) - Dermis, hyperplasia in the hair follicle. Astrospores and branched myceliums in the follicular infundibulum and hair shafts. Inflammatory cell infiltration, mostly macrophages and neutrophils, in the perifollicular area, HE, x4 (b) - Dermis, appearance of the round shaped astrospores and branched hyphae invading to the centre part of the hair follicles, PAS, x4. Inset, higher magnification of the same lesion (c) - Dermis, amelioration upon treatment with Enilconazole, regeneration in the hair follicles and decrease in the inflammatory cell infiltration. HE, x4 (d) - Dermis, appearance of the dermal layer after the treatment, PAS, x4 Hayvanlar n, nemli bar naklarda, s k ş k durumda ve uzun süre bir arada bar nd r lmalar enfeksiyonun ç k ş ve yay l ş n h zland r r,5,8. Benzer şekilde bu çal şman n yap ld ğ ah rlar n havas z ve nemli olduğu, hayvanlar n s k ş k bir şekilde bir arada tutulduğu görüldü. Kars yöresinde k ş n uzun sürmesi, yöre insan n n ekonomik durumunun elverişsiz olmas nedeniyle modern besi s n rl olarak yap lmakta ve hayvanlar elverişsiz ah rlarda s k ş k bir şekilde uzun süre bar nd r lmaktad r. Bu nedenle yörede hastal ğ n görülme s kl ğ artmaktad r. S ğ rlarda dermatafitozise neden olan ve en s k izole edilen mantar türü T. verrucosum,9 olup değişik türlerinde dermatofitozise neden olduğu bildirilmektedir 9,8. Bu çal şmada da bütün hayvanlarda T. verrucosum ürediği görüldü. Enilcanazol bilindiği gibi mantar hücresinin stoplazmik zar için önemli bir komponent olan ergesterolün sentezini engeller ve mantar hücre-

5 77 KIRMIZIGÜL, GÖKÇE, ÖZYILDIZ BÜYÜK, ŞAHİN sinin geçirgenliğini bozarak etkisini gösterir 7. Yap lan histopatolojik incelemeler sonunda Enilcanazol uygulanan hayvanlardan al nan biyopsi örneklerinde k l kökleri ile folliküler infundibulumda etkenlerin ve dermisteki yang sal infiltrasyonun çok az ya da hiç görülmemesi, k l folliküllerinin merkezlerinde şekilsiz, hayali tarzda hücre k r nt lar na rastlanmas literatür bilgilerini doğrular nitelikteydi. Dermatofitozisin sağalt m ve kontrolün için değişik ilaç ve aş uygulamalar yap lm şt r,8-. K rm z gül ve ark. 8 yapt klar bir çal şmada yağ bazl % luk Enilconazle ü s rttan dökme şeklinde kullanm ş ve ilac n temas ettiği bölgedeki dermatofitoz lezyonlar n n h zla iyileştiğini bildirmişlerdir. Bu çal şma, yukar da sözü edilen araşt rmadan 8 esinlenerek yap lm ş olup, bu ilac n topikal kullan m sonucunda deneme grubundaki hayvanlarda, ikinci uygulamay takiben dermatofitoz lezyonlar ndaki keratinize dokular n büyük oranda azald ğ, üçüncü uygulama sonunda ise tamamen kaybolduğu görüldü. Deneme gruplar ndaki hayvanlarda, haftalara göre grup içi yap lan istatistiksel analizlerde, iyileşme oranlar nda P<. düzeyinde anlaml derecede fark belirlenirken, haftalara göre gruplar aras nda istatistiksel bir farkl l ğ n olmamas (P>.5), bu ilac n üç uygulamay takiben en geç alt hafta içinde her şiddetteki dermatofitoz lezyonunun iyileşmesinde tamamen etkili olduğunu göstermiştir. Sonuç olarak, yağ bazl % luk Enilconazole formülasyonu, kullan m n n kolay olmas ve k sa sürede tedavi edici etki göstermesi nedeniyle, s ğ rlarda dermatofitozis olgular n n sağalt m nda önemli bir avantaj sağlayacağ kan s na var ld. KAYNAKLAR. Gökçe G, Şahin M, Irmak K, Otlu S, Ayd n F, Genç O: S ğ r Trichophytosis inde proflaktik ve terapötik amaçla aş kullan m. Kafkas Üniv Vet Fak Derg, 5, 8-86, Gudding R, Arve Lund A: Immunoprophylaxis of bovine dermatophytosis. Can Vet J, 6, -6, Parker WM, Yager JA: Trichophyton dermatophytosis-a disease easily confused with pemphigus erythematosus. Can Vet J, 8, 5-55, Quinn PJ, Carter ME, Markey B, Carter GR: Clinical Veterinary Microbiology st ed. Wolfe Publishing, London, UK. pp, 64-67, Radostits OM, Blood DC, Gay CC: Veterinary Medicine, 8th ed, Bailliere Tindall, London, pp, 8-9, Burt ET: Current approaches to the treatment of Candida albicans infections. Expert Opin Ther Pat,, 69-8,. 7. Vanden Bossche H, Engelen M, Rochette F: Antifungal agents of use in animal health- chemical, biochemical and pharmacological aspects. J Vet Pharmacol Ther, 6, 5-9,. 8. İmren HY, Şahal M: Deri Hastal klar. Veteriner İç Hastal klar, Medisan Yay nevi, Ankara, s, 86-7, Al-Ani FK, Younes FA, Al-Rawashdeh OF: Ringworm infection in cattle and horses in Jordan. Acta Vet Brno, 7, 55-6,.. Şahal M, Y lmaz HY, Börkü MK, Yard mc H: Türkiye de s ğ rlarda trichophyte enfeksiyonuna karş ilk avirulent aş uygulamalar. Ankara Üniv Vet Fak Derg, 5, , Cam Y, Gumussoy KS, Kibar M, Apaydin N, Atalay O: Efficacy of ethylenediamine dihydriodide for the treatment of ringworm in young cattle. Vet Rec, 6, 48-4, 7.. Bishop YM: The Veterinary Formulary Hand Book of Medicines Used in Veterinary Practice rd Ed. The Pharmaceutical Pres, London, p, 44, 996. Imaverol, Janssen Animal Health, n o a h c o m p e n d i u m. c o. u k / J a n s s e n _ A n i m a l _ H e a l t h / documents/s45.html#n769 Accessed: Cheesbrough M: Medical Laboratory Manual for Tropical Countries. Vol.. Tropical Health Technology, Butterworth- Heinemann, Great Britain, pp. 7-85, Halley LD, Standard PG: Laboratory Methods in Medical Mycology, rd ed. U S Department of Health, Education and Welfare, Center of Disease Control, Atlanta, pp. 4-57, Quinn PJ, Carter ME, Markey B, Carter GR: The dermatophytes. In, Quinn PJ, Carter ME, Markey B, Carter GR (Eds): Clinical Veterinary Microbiology. 5th ed. London, Mosby, pp 8-9,. 7. Moretti A, Boncio L, Pasquali P, Fioretti DP: Epidemiological aspects of dermatophyte infections horses and cattle. Zent Vet B, 45, 5-8, K rm z gül AH, Gökçe E, Şahin M, Büyük F, Irmak K: Dermatofitozisli s ğ rlarda Enilconazole ün (% luk Pour- On) etkinliği. Kafkas Üniv Vet Fak Derg, 4, 4-44, 8.