YAZILIM KURULUMU VE YÖNETİMİ ÖĞR. GÖR. RESUL TUNA

Transkript

1 YAZILIM KURULUMU VE YÖNETİMİ ÖĞR. GÖR. RESUL TUNA

2 KULLANILDIĞI SİSTEME GÖRE İŞLETİM SİSTEMİ TÜRLERİ Mainframe (Ana Çatı) işletim sistemleri Sunucu (Server) işletim sistemleri Çok işlemcili işletim sistemleri Kişisel bilgisayar işletim sistemleri Gerçek Zamanlı (real-time) işletim sistemleri Gömülü (embedded) işletim sistemleri Akıllı-kart (smart card) işletim sistemleri

3 MAINFRAME (ANA ÇATI) İŞLETİM SİSTEMLERİ Yoğun I/O işlemi gerektiren çok sayıda görev çalıştırmaya yönelik sistemler için kullanılır. Hizmetleri: I. Toplu iş (batch processing) kipinde çalışma. Örneğin, aynı anda tüm kullanıcıların belirli hesaplarını güncelleme II. III. Birim-iş[hareket] (transaction) işleme. Örneğin, rezervasyon işlemleri gibi. Zaman (Time sharing) paylaşımlı çalışma. Örneğin, veritabanı sorgulama

4 SUNUCU (SERVER) İŞLETİM SİSTEMLERİ Sunucular üzerinde çalışırlar. Sunucuların kaynak kapasiteleri yüksektir. Bağlı iş istasyonları vardır. Bilgisayar ağı üzerinden çok sayıda kullanıcıya hizmet verir. Donanım ve yazılım paylaştırma. Yazıcı hizmeti, dosya paylaştırma, web erişimi, UNIX, Windows 2000, Windows 2003 Server v.b.

5 ÇOK İŞLEMCİLİ İŞLETİM SİSTEMLERİ Birden fazla işlemcili bilgisayar sistemlerinde kullanılır. İşlem gücünün arttırılması hedeflenmektedir. İşlemcilerin bağlanma şekillerine göre sistemler gruplanırlar: I. Paralel sistemler II. III. Grid sistemler Çok işlemcili sistemler

6 KİŞİSEL BİLGİSAYAR İŞLETİM SİSTEMLERİ Kullanıcıya etkin ve kolay kullanılabilir bir ara yüz sunmak. Ofis uygulamaları gibi programlar mevcuttur. Windows 7,8,10, Linux Pardus, MacOS

7 GERÇEK ZAMANLI (REAL-TİME) İŞLETİM SİSTEMLERİ Endüstriyel kontrol sistemlerinde kullanılırlar. Zaman kısıtlaması çok önemlidir. Örnek: VxWorks, QNX

8 GÖMÜLÜ (EMBEDDED) İŞLETİM SİSTEMLERİ Avuç-içi bilgisayarlar ve gömülü sistemlere yönelik tasarlanmıştır. Kısıtlı ve özel amaçlı işlevler içerir. TV, mikrodalga fırın, çamaşır makinesi, cep telefonları için geliştirilmiş sistemler. Bazı sistemlerde boyut, bellek ve güç harcama kısıtlamaları vardır. Örnek: ios, WindowsCE, Symbian OS, Android

9 AKILLI-KART (SMART CARD) İŞLETİM SİSTEMLERİ En küçük işletim sistemi türüdür. Kredi kartı boyutunda üzerinde işlemci olan kartlarda çalışır. İşlemci ve bellek kısıtlamaları çok önemlidir. Bazı işletim sistemleri Java tabanlıdır. JVM içerir ve Java programları çalıştırabilirler. Örnek: MULTOS, Windows Embedded CE, SmartecOS

10 BIOS (BASIC INPUT OUTPUT SYSTEM) BIOS Nedir? Bilgisayarın açılışı ile birlikte çalıştırılması gereken temel komutlar ve donanımsal olarak yapılması gereken tüm tespit, çalıştırma ve denetleme işlemlerini gerçekleştiren en temel yazılımdır. BIOS bilgisayarda anakart üzerinde bulunun EEPROM (Electrically Erasable Programmable Read- Only Memory) türünde, ROM (Read Only Memory) adı verilen bellek üzerinde yüklü bir yazılımdır.

11 BIOS ÜRETİCİLERİ AMI Award Phoinex

12 BIOS GÖREVLERİ Başlangıç Sürücüsünü Ayarlama: Bilgisayar açılırken hangi sürücünün önce okunması gerektiğini belirler. Başlangıç Testleri: Fdd controller, hdd controller, ram, ekran kartı gibi aygıtları işletim sistemi yüklenmeden önce test eder ve sorun varsa açılışta bildirir. Başlangıç Ayarlamalarını Yapar: Saat, tarih gibi bilgisayar açılırken birçok temel bilgi ve ayarı bios üzerinden almaktadır. Bu ayarlamaları bios menüsü altında değiştirebilirsiniz. Parça Voltajlarını Ayarlama: İşlemci, ram, ekran kartı, chipset, anakart ve daha birçok parçanın çalışma gerilimleri ayarlanabilir. Örneğin overclock yapılırken işlemci ve ram gibi parçaların voltajlarını yükseltilmesi gibi FSB Hızlarını Ayarlama: Bilgisayardaki parçaların FSB yani çalışma frekansları, başka bir değişle o parçanın çalışması için gerekli olan frekans değerlerini de biostan değiştirilebilir. Donanımları Açma-Kapama: Anakart üzerinde bulunan ses, ethernet kartı v.b. kartların aktifleştirilip pasifleştirilmesini sağlar. Çalışma İstatistiklerini Gösterir: Bilgisayar çalışırken elde edilen, işlemci sıcaklığı, işlemci voltajı, diğer parça voltajları, anakart sıcaklığı, fsb hızları gibi birçok istatistiği bios menüsü altında görebiliriz. İşletim sisteminin başlatılmasını sağlar.

13 İKİNCİL BIOS İkincil BIOS : Sistemin BIOS u güncellemesi sırasında oluşabilecek elektrik kaynaklı ya da virüs gibi BIOS u bozabilecek ve sistemi açılmaz hale getirebilecek sorunları ortadan kaldırmak için İkincil BIOS uygulamaları geliştirilmiştir. Bunlar; Dual BIOS: 1999 yılında Gigabyte tarafından Dual BIOS technology adıyla duyurulan 2. bios yedek bios üzerinden bozulan bios un tekrar programlanmasına olanak sağlar. Olumsuz yönü bios chipleri anakart üzerine lehimli oluşudur. Safe BIOS: MSI anakart firması tarafından geliştirilen, tek bir ROM üzerinde, BIOS 2 farklı alanda kayıtlıdır. Birçok otorite bu durumun %100 güvenilir olmayacağını iddia etmiştir. Twin BIOS: GIGABYTE Dual BIOS teknolojisi ile aynıdır. Tek farkı çıkartılabilir, lehimsiz bios çipi şeklinde olmasıdır.

14 CMOS NEDİR? BIOS yazılımı üzerinde yaptığımız değişiklikler CMOS denilen RAM yapıdaki bir bellek çeşidine kaydedilir. Yapılan değişikliklerin tutulması için bir pil(cr2032 modeli) ile CMOS RAM sürekli beslenir ve kaydettiğimiz ayarların burada sürekli kalması sağlanır. Pilin enerjisi bitiğinde (5-10 yıl gibi sürede) yada pili çıkartıp belirli bir süre (10 saniye gibi) beklettiğimizde CMOS üzerindeki yapmış olduğumuz tüm değişiklikler silinecektir ve ilk üretimdeki ayarlarına geri dönülecektir.

15 POST POWER ON SELF TEST POST bilgisayarın ilk açılışında temel bileşenlerin (Güç kaynağı, İşlemci, RAM, Ekran Kartı, Klavye vb.) çalışıp çalışmadığını kontrol edilme işlemidir. Kontrol sırasında sorunlarla karşılaşılırsa sesli yada yazılı olarak hatalar bildirilir. Herhangi bir hata ile karşılaşılmazsa görevini işletim sistemine devreder.

16 POST NASIL ÇALIŞIR? 1. Bilgisayarınızı açtığınızda elektrik akımı CPU ya gider ve orada bilgisayarın önceki kullanımından kalmış bilgileri siler. 2. CPU, elektrik akımı tarafından uyarıldığında ROM da yer alan BIOS yazılımını RAM (Ana Bellek) yükleyerek aktif hale getirir. BIOS programı; kendi içindeki kayıtlı bilgilerden, önce kendini ve POST programını kontrol eder, daha sonra System Bus a sinyal göndererek devrelerinin görevlerini yapıp yapmadığını kontrol eder. İşlemlerin POST a devredilmesi. 3. Ekran kartını test eder. POST testi, bilgisayarın ekran görünümünü kontrol eden video sinyallerini ve ekran kartının hafızasını test eder. İşte bu andan itibaren ekranımız görüntü vermeye başlar. 4. RAM i test eder. RAM belleklerin gereği gibi vazife görüp görmediğini belirlemek üzere bir dizi testler yapar. Bütün belleklere sırası ile bazı bilgiler kaydederek daha sonra bu bilgileri okur ve yazılan ile okunanı karşılaştırır. Bazı bilgisayarlarda, bu aşamada ekranda hafıza kapasitesini gösteren rakamların sayıldığını görebilirsiniz. 5. Klavye test edilir. Bilgisayara bağlı klavyenin bağlantısını ve herhangi bir tuşunun basılı olup olmadığını kontrol eder. Bu sırada varsa klavye üzerindeki kontrol ledleri yanıp söner. 6. Disket sürücü ve Sabit Diskleri test eder. Floppy disk e (disket sürücü) ve sabit disklere sinyal göndererek, hazır ve çalışır durumda olup olmadıklarını ve tepkilerini belirler. Floppy yoksa kontrol etmez. CMOS Setup tan kapalıdır. 7. Yeni donanım elemanları araştırılır. POST, yaptığı testin sonuçlarını CMOS (hangi donanımların bilgisayara bağlı olduğunu belirleyen bilgiler) ile karşılaştırarak yeni bir donanımın varlığını araştırır. Son işlem olarak ta CMOS daimi hafızasında kayda geçer.(yeni donanımlar otomatik kaydedilir.) 8. Görevini İşletim Sistemine devreder. Bundan sonra BIOS ta belirtilen ayara göre BOOT (ilk açılma, CD-DVD ROM ya da SABİT DİSK ten devam edilmesi) işlemi gerçekleştirilerek işletim sistemi çalıştırılır.

17 POST SESLİ HATA MESAJLARI Hata Mesajı Hata Anlamı 1 Sürekli Ses Güç kaynağı arızası 2 Birçok kısa bip Anakart arızası 3 1 uzun Bellek tazelenmesinde hata 4 1 uzun 1 kısa Anakart veya BIOS çipi arızası 5 1 uzun 2 kısa Ekran kartı arızası 6 1 uzun 3 kısa Ekran kartı arızası 7 2 uzun 1 kısa Ekran kartı arızası (RAMDAC kaynaklı (?) ) 8 2 kısa Bellek parity (eşlik) hatası 9 3 kısa Belleğin ilk 64k lık bölümünde hata 10 4 kısa Timer hatası 11 5 kısa İşlemci hatası 12 6 kısa Klavye işlemcisi hatası 13 7 kısa İşlemci hatası 14 8 kısa Ekran kartı belleğinde okuma/yazma hatası 15 9 kısa BIOS ROM hatası kısa CMOS okuma/yazma hatası kısa Tampon Bellek Hatası

18 POST YAZILI HATA MESAJLARI CMOS battery failed: BIOS piliniz bitmiş veya bitmek üzere. Pilin türünü belirleyip en yakın saatçiden yenisini alabilirsiniz. CMOS checksum error - Defaults loaded: Herhangi bir nedenden dolayı BIOS ayarlarınızda bozukluk oluşmuş (muhtemelen bitmek üzere olan BIOS pili yüzünden). Varsayılan ayarlar yüklenerek sisteminizin zarar görmesi engellenmiş. Floppy disk(s) fail: Sisteminize takılı bulunan disket sürücü(ler) ile BIOS taki disket sürücü ayarları birbirini tutmuyor. Disket sürücünüzün bağlantılarını kontrol edin, BIOS taki ayarlar yanlışsa düzeltin. Sorun devam ediyorsa disket sürücünüzde muhtemel bir fiziksel arıza var demektir. Keyboard error or no keyboard present: Belki de en çok karşılaşılan POST mesajı. Bu mesaj genellikle Press F1 to continue diye devam eder. Siz de olmayan klavyenin F1 tuşuna basarak hatadan kurtulabilir veya yeni bir klavye takarak işleme devam edebilirsiniz. Memory test fail: POST mesajlarının belki de en can sıkıcısı. BIOS taki bellek ayarlarınızda olabilecek bir problemden kaynaklanabildiği gibi, bellek modüllerinizdeki kısmi (kısmi=belli bir bölümündeki) arıza nedeniyle de ortaya çıkabilir. Ayarlarınızdan eminseniz, başka bir bellek ile sisteminizi tekrar açmayı deneyin. Hard Disk(s) Fail: Sisteminizde mevcut disk(ler)le BIOS ta belirtilmiş disk ayarları birbirini tutmuyor demektir. BIOS tan disk ayarlarını otomatiğe getirin, master/slave ayarlarını kontrol edin. Sorun devam ediyorsa disk sürücünüzde fiziksel bir bozukluk kuvvetle muhtemeldir.

19 BIOS AYARLARI Muhtemel BIOS Menüleri: STANDARD CMOS SETUP BIOS FEATURES SETUP CHIPSET FEATURES SETUP INTEGRATED PERIPHERALS POWER MANAGEMENT SETUP PNP/PCI CONFIGURATION LOAD BIOS DEFAULTS LOAD SETUP/PERFORMANCE DEFAULTS CPU SOFT MENU/CPU SPEED SETTING SUPERVISOR PASSWORD USER PASSWORD IDE HDD AUTO DEDECTION SAVE & EXIT SETUP EXIT WITHOUT SAVING

20 STANDARD CMOS SETUP Tarih / saat Video mod Halt on : BIOS test yaparken bir hata ile karşılaşırsa ne yapacak? Bağlı Sabit Disk, Optik Sürücü ve Disket Sürücü ayarları

21 BIOS FEATURES SETUP / ADVANCED BIOS FEATURES Virus warning: Virüs uyarısı sadece boot sektördeki virüsler içindir. Cpu ınternal cache: İşlemci içindeki L1 cache açma/kapama External cache: İşlemci dışındaki L2 cache açma/kapama Quıck power on self test (post): Bıos açılış testini hızlı mı yapsın? Boot sequence: İşletim sistemi hangi sürücüden başlasın? Boot up numlock status: Açılışta klavyedeki numlock tuşu etkin olsun mu? Security options: Açılışta pc ye veya bıos a parola koyulsun mu?

22 CHIPSET FEATURES SETUP Anakart Üzerindeki Chipset in Bazı Ayarlarını Değiştirmeye Yarar. Vga Shared Memory Size: Ekran Kartı Tümleşik İse Ekran Kartının Ana Bellekten Ne Kadar Ram Kullanacağını Belirler. Onboard PCI IDE: Ana Kart Üzerindeki Ide Denetleyicisi PCI Veriyolunu Kullanacak Mı? Cpu Fan Speed: İşlemci Fan Hızı (Düşük Değerlerde Bıos Uyarı Verir) Current Cpu Core Voltage: İşlemcinin Çalışma Gerilimi Cpu Temperature: İşlemcinin Çalışabileceği En Yüksek Isı Değeri Belirlenir, Bu Değer Geçildiğinde Bıos Uyarı Verir. Shut Down Temperature: İşlemci Belirtilen Sıcaklığı Geçerse Pc Kapatılır. Fan Fail Alarm: Cpu, Kasa Ve Güç Kaynağındaki Fanlar Yavaşlarsa Uyarı Verilsin Mi? Ram bellek ayarları

23 INTEGRATED PERIPHERALS Genel olarak anakart üzerindeki giriş çıkış portlarının açılıp kapatılması ile ilgili ayarların yapıldığı BIOS menüsüdür. ON CHIP PRIMARY/SECONDARY IDE: Anakart Üzerindeki Ide 1 Ve Ide2 Devrelerini Açar/Kapar. Usb Controller: Usb Yuvaları Açar/Kapar. Usb Keyboard Support: Usb Klavye Takılsın/Takılmasın. Onboard Fdd Controller: Fdd Controller Çalışsın/Çalışmasın. Onboard Serıal Port 1-2: Seri Portlar Çalışsın/Çalışmasın. Onboard Parallel Port : Paralel Port Çalışsın/Çalışmasın. Paralel Port Mode: Paralel Porta Takılacak Cihaza Göre Bu Mod Ayarlanır. Epp&ecp Tercih Edilmelidir. Ps/2 Mouse Power On: Etkin Olması Durumunda Farenin Tuşlarından Birine Basıldığında Pc Açılır. Keyboard Power On: Etkin Olması Durumunda Klavyenin Power Tuşuna Basıldığında Pc Açılır.

24 POWER MANAGEMENT SETUP Bu menü pc nin enerji tüketimini düzenler. Pm conrol by apm Güç yönetiminin işletim sistemi tarafından kontrol edilmesini sağlar. Belli sürelerden sonraekran veya hdd kapatılır. Denetim masası / güç seçenekleri

25 SUPERVISOR PASSWORD / USER PASSWORD SUPERVISOR PASSWORD YÖNETİCİ ŞİFRESİDİR. BU ŞİFREYİ BİLENLER BIOS AYARLARINDA DEĞİŞİKLİK YAPABİLİRLER. USER PASSWORD KULLANICI ŞİFRESİDİR. BU ŞİFREYLE SADECE PS AÇILABİLİR. BIOS AYARLARINDA DEĞİŞİKLİK YAPILAMAZ.

26 LOAD BIOS DEFAULT VARSAYILAN BIOS AYARLARINI YÜKLER. BIOS AYARLARINI BOZDUYSANIZ BUNU KULLANABİLİRSİNİZ.

27 SAVE & EXIT SETUP / EXIT WITHOUT SAVING SAVE & EXIT SETUP YAPILAN DEĞİŞİKLİKLERİ KAYDEDER VE BIOS TAN ÇIKAR. EXIT WITHOUT SAVING YAPILAN DEĞİŞİKLİKLERİ KAYDETMEDEN BIOS TAN ÇIKAR.

28 BIOS GÜNCELLEME Bıos un Güncellenmesi Anakarta Yeni İşlemci Takabilmeyi, Bazı Sorunları Çözebilmeyi Ve Başarının Artmasını Sağlayabilir. Anakart Üreticileri Anakart Modellerinin BIOS larını Geliştirerek Bunları İndirilmek Üzere Web Sitelerine Koyarlar. Her marka ve modelin yükleme işlemi farklılıklar gösterebilir. Bazı anakartlarda güncelleme internet üzerinden otomatik olarak da yapılabilir. Genel olarak BIOS güncellemesinin işlem basamakları aşağıdaki şekildedir: I. Bir sistem disketi hazırlanır ve awdflash gibi bir bıos yükleme yazılımı diskete atılır. II. III. Anakartın güncel BIOS sürümü diskete kopyalanır. genelde.bın uzantılı bir dosyadır. Pc disketten açılır. BIOS yükleme yazılımı DOS ortamından çalıştırılır. yeni versiyon BIOS dosyası yüklenir. Yeni nesil anakartlarda güncelleme görsel arayüzler üzerinden çok daha kolay bir şekilde yapılabilmektedir.