İktisat Tarihi II. 26 Mayıs 2017

Transkript

1 İktisat Tarihi II 26 Mayıs 2017

2 Uluslararası Ticaret ve Dünya Ekonomisinin Gelişmesi yılları arası dünya ekonomisinin ilk küreselleşme dalgasına şahit oldu. 20. yüzyılın başlarında artık bütünleşmiş bir dünya ekonomisinden söz etmek mümkündü Serbest uluslararası ticaret için fikrî temeller 19. yüzyıl öncesinde atılmıştı lerde bir grup Londralı tüccar, parlamentoya serbest uluslararası ticarete izin verilmesini isteyen bir dilekçe verdi.

3 1860 tarihli Fransız-İngiliz anlaşmasıyla Fransa aşırı koruyuculuktan ılımlı koruyuculuğa geçiyordu. Uluslararası ticaretin serbestleştirilmesi ve okyanus ötesi taşıma maliyetlerindeki büyük düşüşler uluslararası ekonomik bütünleşmeyi hızlandırdı Uluslararası ekonominin bütünleşmesinin diğer bir sonucu ülkeler arası fiyat dalgalanmalarının paralellik kazanmasıydı Yüzyılın ortasına kadar teknik yenilikler ve ekonomik etkinliğin artışı nedeniyle uzun dönem eğilim fiyatların düşmesi yönündeydi.

4 1870 lerin ekonomik krizini izleyen depresyon, sınaî dönemin en şiddetli ve en yaygın bunalımıydı. İlk kez 1879 da Almanya da sanayi ve tarıma koruma sağlayan yeni bir gümrük tarifesi yasası kabul edildi arasındaki büyük gelir farklılaşmasının temel nedeni Avrupa ve Kuzey Amerika daki çok hızlı ekonomik büyüme ve gelir artışıydı. Sanayileşme ekonomik eşitsizlikle birlikte mevcut politik ve askerî asimetriyi de büyüttü.

5 19. yüzyılın sonlarında sömürgecilik faaliyetlerinin hız kazanmasının nedenleri çok çeşitlidir. Tarifelere rağmen kapitalist ülkelerin dış ticaretinin büyük bölümü kendi aralarında cereyan ediyordu. Sömürgecilik faaliyetlerinin ekonomik gerekçeleri yanında politik ve askerî nedenleri de önemliydi te dünyanın en fazla dış yatırıma sahip ülkesi İngiltere idi.

6 Sermaye ihracının bir bölümü ekonomik bir teşebbüsün finansmanı için yapılırken bir bölümü ekonomik olmayan amaçlarla hükümetlere veriliyordu Devlet ve Ekonomik Hayat 19. yüzyılın başları hâlâ ekonomik milliyetçiliğin zirvede olduğu bir dönemdi. Ekonomik düşünce alanındaki değişmeler 19. yy da ekonomik hayatın kontrolünde devletin rolünün azaltılmasına neden oldu. Kıta Avrupası nda ekonomik liberalizmin başarısı ingiltere ye göre çok daha sınırlı oldu

7 Sanayileşmenin Yayılması Sanayi Devrimi 18. yy ın 2.yarısında İngiltere de başladı ve 19. yy boyunca Avrupa nın diğer kısımlarına yayıldı 19. yüzyılın ortalarına kadar sanayileşme açısından kömür kaynakları önemliydi. Sanayileşmeye İngiltere den daha sonra başlayan ülkeler hem avantajlı, hem de dezavantajlı bir durumdaydılar

8 Sanayi Devrimi dünyanın diğer bölgelerine yavaş yayıldığı için sanayileşme düzeyi açısından Avrupa ile diğer bölgeler arasında dengesizlik ortaya çıktı. İngiltere İngiltere 19. yüzyılın büyük bir bölümünde bu sınaî ve ticarî üstünlüğünü korudu Makine imalatı sanayii dalındaki gelişmenin diğer bir alanı gemi inşa sanayii idi İngiltere nin sanayileşme yarışında geri kalmasının nedenleri iktisat tarihçileri tarafından çok tartışılmıştır

9 ABD 19. yüzyıldaki en çarpıcı ekonomik büyüme örneklerinden birisi ABD nin ekonomik gelişmesiydi döneminde Kuzey Amerika dünyada kişi başına gelirler itibariyle Batı Avrupa nın gelir düzeyini yakaladı Amerikalılar emekten tasarruf sağlayıcı gelişmeleri kabule son derece yatkındılar. Emeğin kıtlığı ve yüksek maliyeti, işgücünden tasarruf sağlayıcı yeni tekniklerin sanayide olduğu kadar tarımda da benimsenmesini kolaylaştırıyordu.

10 ABD nin genişliği, ikliminin çeşitliliği ve kaynak zenginliği ileri düzeyde bir bölgesel ihtisaslaşmaya imkân veriyordu. Sanayinin gösterdiği hızlı gelişmeye rağmen 19. yüzyılda ABD bir tarım ülkesi olma özelliğini sürdürdü. Tarım Amerikan sanayileşme sürecinde pek çok şekilde dinamik bir rol oynamıştır larda ABD dünyanın en güçlü sanayi ülkesiydi te dünya gayrisafî hâsılasında %17 gibi önemli bir paya sahipti.

11

12 Almanya Almanya, İngiltere, ABD, Belçika ve Fransa dan daha sonra sanayileşme yarışına giren bir ülkeydi. 19. yüzyıl Alman ekonomik tarihi kabaca üç döneme ayrılabilir: Yüzyılın başından 1833 te Zollverein in teşekkülüne kadar süren dönem lere kadar süren ikinci dönemde bilinçli bir taklit ve ödünç alma politikası Son dönemde ise Almanya kıta Avrupası nın sınaî liderliğine yükseldi.

13

14 Zollverein sayesinde iç gümrük engelleri kaldırılmış, bir ortak pazar yaratılmış ve dışa karşı ortak bir gümrük tarifesi uygulanmaya başlanmıştı Ekonomik gelişmede: Yaygın ilkokul eğitimi Sanayi işletmelerindeki lâboratuvarlar Araştırma merkezleriyle desteklenmiş eğitim kurumları teknik üniversiteler önemli rol oynamıştır. Alman yatırımcıları, bankalardan gördükleri destekle Almanya daki yabancı firmaları satın almakla kalmadı.

15 Kömür, demir ve çelik yanında kimya ve elektrik gibi iki yeni sanayi en hızlı genişleyen dallardı. Alman sanayii ile bankacılık sistemi arasındaki sıkı işbirliği, firmaların büyümesini sağlayan temel unsurdu Alman sanayiinin nihaî bir özelliği de kartellerin ekonomiye hâkim olmasıydı. I. DS arifesinde birleşmiş Alman imparatorluğu, Avrupa nın en güçlü sanayi ülkesiydi.

16 Fransa 18. yy sonlarında İngiltere Sanayi Devrimi sürecini yaşarken; Fransa, Fransız İhtilali nin yol açtığı politik çalkantılarla uğraştı döneminde Fransız ekonomisi 18. yüzyılda olduğundan daha yüksek bir oranda büyümeye devam etti. Fransa, dönem boyunca dış ticarette önemli oranda ihracat fazlası vererek büyük miktarlara ulaşan dış yatırımlarını finanse edebildi.

17 Prusya savaşı askerî ve ekonomik bir felaketle sonuçlandı. Fakat toparlanma çabuk oldu 1882 de başlayan durgunluktan muhtemelen en fazla etkilenen ülke Fransa oldu. I. DS öncesi Fransa için maddî refah ve kültürel canlanma dönemi oldu. Fransız ekonomik büyümesi bazı kendine özgü özellikler göstermiştir. Sanayileşen ülkeler arasında en düşük şehirleşme oranına sahiptir. Nisbî olarak küçük işletmelerin yaygındır. Doğal kaynaklar açısından nispeten yoksuldur.

18

19 20. yyın başında Rus imparatorluğu, nüfus ve toprakları itibariyle Avrupa nın önde gelen ülkesiydi. Rusya bir tarım ülkesiydi: işgücünün üçte ikisi tarımla uğraşıyor ve millî gelirin yarısından fazlasını tarım sağlıyordu Kırım yenilgisi, Rus sanayi ve tarımının geriliğini ortaya koydu ve 1861 de serfliğin kaldırılması olmak üzere pek çok reformun başlatılmasına neden oldu 1890 larda sınaî üretimde görülen artışın temelinde, demiryolu inşası programları ve madencilik ve metalürji sanayilerindeki genişleme yatıyordu

20 Japonya Japonya nın ekonomik gelişmesi Tokugawa döneminde ( ) başladı arasında Japon kişi başına geliri muhtemelen %40 arttı lerde kısmen tüccarlar tarafından finanse edilen büyük ölçekli tarla açma faaliyetleri başladı de nüfusun %3 ünden de azı ve daha fazla nüfuslu şehirlerde yaşarken, 1800 de bu oran %12 ye yükseldi

21

22 Tüccarlar, pazarlamacılık ve bankerlik işiyle uğraşmaya başladılar ve ticaretin gelişmesinde büyük rol oynadılar. Eğitimde ve kitap yayınında da önemli gelişmeler söz konusuydu lerden sonra bilim alanında Japon merakı Çin yerine Batı ya yöneldi. Tokugawa döneminde Japonya da olumlu ekonomik gelişmeler yanında olumsuzluklar da vardı

23 1853 ve 1854 te ABD nin askerî tehdidiyle Japonya, Batı ülkeleriyle diplomatik ve ticarî ilişki kurmak zorunda kaldı. Modern Japonya, döneminde hüküm süren Mutsihito yönetiminde doğdu. Hükümet, Batılı tipte sanayiler kurmaya çalıştı; Batılı teknisyenler getirerek yerli işçi ve yöneticilere eğitim verdi. Japonya sınırlı kaynaklara sahip küçük ve dağlık bir ülkeydi.

24 Tarım, sanayileşmede hiçbir ülkede Japonya da olduğu kadar önemli bir rol oynamamıştır. Japonya nın yerli hammaddelere dayalı geleneksel iki sanayi kolu ipekli ve pamuklu dokumaydı. Demir, çelik, makine ve kimyevî maddeler gibi temel sanayiler, devlet sübvansiyonları ve gümrük korumalarıyla daha yavaş olarak gelişti 1880 lerde %6.7 olan ihracatın toplam millî hasılaya oranı, 20. yüzyılın ilk on yılında %15 e ve 1915 te de %22 ye yükseldi