KIRSAL ALANDA. KADIN GĠRĠġĠMCĠLĠĞĠNĠN ARKA YÜZÜ

Transkript

1 KIRSAL ALANDA KADIN GĠRĠġĠMCĠLĠĞĠNĠN ARKA YÜZÜ Prof.Dr. Bülent GÜLÇUBUK (Ankara Üniversitesi AKÇAM) Atılım Üniversitesi, 3.Kasım.2010

2 NEDEN KIRSAL ALAN? NEDEN KIRSALDA KADIN GĠRĠġĠMCĠLĠĞĠ? Kırsalda kadın; eğitim, sağlık,özgüven Tarımda çalıģan kadın nüfusu-sosyal güvenlikçalıģma koģulları AB ye üyelik-tarımsal nüfus-kadın Tarımda iģgücü-yaģam biçimi Tarımda dönüģüm-kadın ve etkileri Kadının iģgücüne katılım oranı- ücretsiz aile iģçiliği Toplumsal cinsiyet rolleri ve kadın Kadın ve giriģimcilik

3 KIRSALDA KADIN GĠRĠġĠMCĠLĠĞĠ: NEDEN ARKA YÜZÜ? Kırsalın görünmezliği Kırsalın algılanma biçimi Kırsaldaki kadının görünmezliği Sessizlerin en sessizi Piyasanın reddi Tarımdaki dönüģümün etkileri Kadın giriģimciliğinin görünmezliği

4 Türkiye de İstihdam Edilen Kadınların Ücret Durumlarına Göre Çalışma Biçimleri- %-2009 Sektör Çalışan Sayısı Ücretli ve Yevmiyeli İşveren Kendi Hesabına Ücretsiz Aile İşgücü Toplam Tarım ,7 0,3 15,0 77,0 100,0 Tarım dışı ,3 2,0 9,2 5,5 100,0

5 Türkiye de temel işgücü göstergeleri (Haziran-2010) TÜRKİYE KENT KIR Kurumsal olmayan nüfus (000) ve daha yukarı yaştaki nüfus (000) İşgücü (000) İstihdam (000) İşsiz (000) İşgücüne katılma oranı (%) 48,8 50,0 46,0 47,2 55,5 56,4 İstihdam oranı (%) 42,5 44,7 38,6 41,0 51,6 53,3 İşsizlik oranı (%) 13,0 10,5 16,0 13,1 7,0 5,5 Tarım dışı işsizlik oranı (%) 16,4 13,4 16,5 13,6 16,1 12,9 Genç nüfusta işsizlik oranı (1) (%) 23,7 19,1 28,1 23,1 14,6 11,2 İşgücüne dahil olmayanlar (000)

6 Türkiye de İstihdam Edilen İşgücü Miktarları ve İşgücüne Katılım Oranları - % Kırsalda İşgücü Miktarı Kentte İşgücü Miktarı Toplam Sayı İşgücüne Katılım Oranı Sayı İşgücüne Katılım Oranı Sayı İşgücüne Katılım Oranı Türkiye Kadın Erkek , , , , , , , , ,6

7 Ġstihdamın Sektörel Dağılımı - % Sektörler Toplam Kadın Erkek Tarım 27,3 48,5 19,8 Sanayi 25,5 15,0 29,1 Hizmetler 47,2 36,5 51,1 Toplam 100,0 100,0 100,0

8 Türkiye de Cinsiyete Göre ĠĢgücüne Katılım Oranları (%) Yıllar Kadın Erkek

9 AB Ülkelerinde İşgücüne Katılım Oranları- % ERKEK KADIN AB AB ITALYA YUNANĠSTAN ROMANYA MACARĠSTAN ĠSPANYA PORTEKĠZ ĠNGĠLTERE HOLLANDA FINLANDĠYA DANĠMARKA ĠSVEÇ

10 Dünyada kadınların iģgücüne katılım oranı %52,4; Ortadoğu ve Kuzey Afrika Bölgesinde %29,5; AB üyesi ülkelerde %62,2.

11 BM Dünya Ölçeğinde Toplumsal Cinsiyete Dayalı ĠĢ Bölümü Verilerine göre Kadınlar: Dünyadaki toplam iģlerin 2/3 ünü yapmakta, Dünyadaki toplam gelirin 1/10 unu kazanmakta, Dünyadaki okur yazar olmayan toplam nüfusun 2/3 ünü oluģturmakta, Dünyadaki özel mülkiyetin 1/ 100 üne sahip bulunmaktadır. SORU: KADINLAR NASIL GĠRġĠMCĠLĠK YAPACAK?

12 Kadınların ĠĢ Gücü Piyasasına Formel Olarak Girememe Nedenleri: Kadınların eğitim düzeylerinin düģük olması Toplumun kabul gören önyargıları BastırılmıĢ kadın davranıģları Örgütsüz-dağınık kadınlar Kadınların ücretlerinin düģük olması ĠĢveren davranıģ ve tutumları Kadınların ev ve iģ yaģamlarının uyumlaģtırılmasına yardımcı olacak destekleyici araçların bulunmaması Aileden izin alamama: 2002 yılında yürürlüğe giren Medeni Kanuna göre böyle bir gereklilik kalmamasına rağmen kadınların, eģ veya aile büyüklerinden izin alamamaları, iģ hayatına giriģleri önünde engeldir.

13 TÜRKĠYE DE KIRSAL ALANDA KADIN yılları arasında kadınların iģgücüne katılım oranı kırda %49,3 den %24 e düģmüģtür yılları arasında kadınların kentlerde iģgücüne katılım oranı %17,1 den %19,9 a çıkmıģtır yılları arasındaki dönemde toplam kadın istihdamı 166 bin kiģi azalmıģtır. Tarımda çalıģanların azalması iģsizliğin artmasına yol açmaktadır.

14 KIRSALDA SOSYAL GÜVENLĠK Sosyal güvenlik kurumları kayıtlılık durumu; kiģi kayıtlı (%51,5) ve kiģi kayıtsız çalıģmakta (%48,5). Ġstihdamdaki kadınların %66 sı, erkeklerin %42,3 ü sosyal güvenlik kapsamı dıģında. Tarımda çalıģanların (%11,8) i kayıtlı, (%88,2) si kayıt dıģıdır. Tarımda çalıģan kadınların %1,5 i kayıtlı, %98,5 i kayıt dıģı, erkeklerin %20,4 ü kayıtlı, %76,6 sı kayıt dıģı çalıģmaktadır.

15 TARIMSAL ÜRETĠME KATILIM BĠÇĠMĠ Üretime katılım düzeyi; ailenin sahip olduğu arazi ve hayvan varlığı, gelir ve ürün deseni Mekanizasyon düzeyi, üretimden kopma, ev kadınlığı Az topraklı topraksız aileler, kadınlar; bitkisel ve hayvansal üretimin her aģaması Emek-yoğun çalıģma; tarımsal üretimde ve ev içinde Ev içi iģler-sorumluluk-gelecek endiģesi Kırda kadın; ağır iģçi, sağlık-eğitim hizmetlerine eriģememe, kalifiye iģ arayıģı Çiftçi tanımlaması ve kadın

16 Kadının yaptığı faaliyetler Ev İşleri Çalışmaları El Sanatları Hayvancılık Bitkisel Üretim KADIN ın yaptığı faaliyetler Pazarla İlişkiler Orman Kaynaklarından Yararlanma

17 Kadının yapamadığı yapmakta zorlandığı faaliyetleri Girişimcilik Kredi kaynaklarına erişim Kamusal ilişkiler Karar alma süreçlerine katılım KADIN ın yapamadığı-yapmakta zorlandığı faaliyetler Pazara Erişim Teknolojiye erişim-statüsü yüksek alanlara geçiş

18 TÜRKĠYE DE GĠRĠġĠMCĠLĠK Erkek GiriĢimci Sayısı :1.3 milyon Kadın GiriĢimci Sayısı : 80 Bin

19 KADININ GĠRĠġĠMCĠLĠĞĠ Uluslararası rakamlara göre; Dünyada bakıldığında Ģirketlerin yaklaģık yüzde ¼ ünün sahipleri kadınlar Dünya Bankası nın 7 Ortadoğu ülkesinde yapmıģ olduğu bir araģtırmaya göre; 4 bin Ģirket sahibinin % 13 ü kadın Türkiye de, çalıģma yaģındaki 24 milyon kadından sadece 6 milyonu çalıģıyor. Türkiye de giriģimcilerin %6,2 si kadın Kadınlar ticari ve ekonomik alanda değil tarımsal faaliyetlerde yer alıyor.

20 AB Ülkeleri ve Türkiye 2008 yılı AB Komisyonu Cinsiyet EĢitliği Raporu Verilerine göre; AB ülkelerinde kadın istihdam oranı % 57.2 Türkiye de % 26.1 Kadın Yönetici Sayısı AB ülkelerinde % 33 Türkiye de % 7.8 AB ülkelerinde ortalama % 24 olan Kadın Politikacı oranı Türkiye de % 9.1 Part Time çalıģan kadın istihdamı AB ülkelerinde % 31.2 Türkiye de % 17.8

21 2009 yılı BM Kalkınma Programı Cinsiyete Dayalı GeliĢme Endeksi Türkiye 109 ülke içinde 101'inci sırada!!

22 Dünya Ekonomik Forumu Küresel Cinsiyet Uçurumu Endeksi Ülke nin Katıldığı AraĢtırmada Konulara Göre Yapılan Sıralamada Türkiye: Ekonomik Katılım ve Fırsatlar Alanında 130. Sırada Politikaya Katılımda 107. Sırada Eğitime Katılımda 110. Sırada

23 Dünya Ekonomik Forumu Küresel Cinsiyet Uçururumu Endeksi 2009 Genel Sıralamada Türkiye 2009 yılında yılında yılında yılında 105. Sıralamada bizden sonra gelen ülkeler : Suudi Arabistan, Benin, Pakistan, Chad, Yemen

24 ĠĢ Dünyasında Küresel Cinsiyet EĢitsizliği 2010 Raporu CEO pozisyonundaki kadın oranı: dünya ortalaması %5 in altında Türkiye de aynı oran %12 Soru: Bu sonuç nasıl bir göstergedir?

25 Müjde: Sessiz bir devrim Bankalarda kadın çalıģan sayısı, ilk kez erkekleri geçti Bankacılıkta artık kadının adı var: Kadın çalıģan oranı, hem özel bankalarda hem de yabancı bankalarda % 54.5 e ulaģtı

26 KIRSAL ALANDA KADIN GĠRĠġĠMCĠLĠĞĠ ĠLE ĠLGĠLĠ BĠR ARAġTIRMA

27 Proje adı: Türkiye de Kırsal Alanda Kadının Girişimciliğini Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi ve Kadınların Bu Konuda Güçlendirilmesine Yönelik Politika Önerilerinin Geliştirilmesi Destekleyen:TÜBİTAK

28 Projenin amacı kırsal alanda kadın girişimciliğinin ve kredi kaynaklarına erişiminin mevcut durumunun ortaya konulması, kadınların girişimciliğini ve kredi kaynaklarına erişimini zorlaştıran veya engelleyen faktörlerin belirlenmesi ve bu faktörlerin ortadan kaldırılmasına yönelik önerilerin geliştirilmesidir.

29 Projenin kapsamı İBBS na (NUTS-I) göre 12 Bölgenin her birinden seçilen 1 er ildeki (kırsal alan ve tarım ağırlıklı) kadınlar ve konu ile ilgili kurum/kuruluşlar

30 İBBS-NUTS1 Bölgeler İl Sayısı Seçilen İl TR1-İstanbul 1 İstanbul TR2-Batı Marmara 5 Çanakkale TR3-Ege 8 Muğla TR4-Doğu Marmara 8 Düzce TR5-Batı Anadolu 3 Karaman TR6-Akdeniz 8 Hatay TR7-Orta Anadolu 8 Niğde TR8-Batı Karadeniz 10 Bartın TR9-Doğu Karadeniz 6 Gümüşhane TRA-Kuzeydoğu Anadolu 7 Ardahan TRB-Ortadoğu Anadolu 8 Muş TRC-Güneydoğu Anadolu 9 Adıyaman

31 KIRSAL ALANDA KADIN GĠRĠġĠMCĠLĠĞĠ Girişimcilik nedir? Girişimcinin temel özellikleri nelerdir? Kendinizi girişimci olarak tanımlar mısınız? Girişimcilikle ilgili olarak; -muhasebe kayıtları -banka hesabı -aylık/yıllık plan -geleceğe ilişkin hedefler -gereksinim duyulan eğitim konuları -risk analizi

32 KIRSAL ALANDA KADIN GĠRĠġĠMCĠLĠĞĠ Yaşanılan yerleşimin girişimciliğe etkisi: bölgesel farklılıklar Yaşanılan yerleşimde kadın girişimcilerin sorunları Grup ortak olarak iş kurma eğilimleri Kredi ve finans tanımlamaları Girişimci kadınlar ve örgütlülük Kadınların en önemli sorunları Empati yetenekleri

33 KIRSAL ALANDA KADIN GĠRĠġĠMCĠLĠĞĠ Göç eğilimleri Çocuklar için istenilen meslekler Kentli kadınlar hakkındaki düşünceleri Girişimcilik konusunda A. Fırsatlar B. Engeller

34 ARAġTIRMADAN TEMEL ÇIKARIMLAR Türkiye nin ekonomik, sosyal ve siyasi alanlarda ilerlemesi ve kadının konumu Kadın; toplumsal değerler sisteminde, sanayi ve hizmetlerde yeri Nüfusun yarısını oluģturan kadınların iģ ve toplum hayatına katılması Kırsalda ve tarımda çalıģan kadınlar: sorunları ve çözümü için savunuculuk-lobicilik Göç, kentleģme ve kadın Kredi kaynakları ve kadının eriģebilirliği ĠĢgücü ve kadın GiriĢimcilik ve kadın

35 ARAġTIRMADAN TEMEL ÇIKARIMLAR Türkiye de tarımın dönüģümü ve kadın KadınsallaĢan tarım : küçük üreticilik Sosyo-politik ve ekonomik önlemlerin, politikaların üretilmesinde çoğunlukla kentteki kadın dikkate alınır, kırdaki kadına bakıģ ise yoksun bakıģ açısı olarak ortaya çıkmaktadır. Kamu birimlerinin-bürokrasisinin davranıģları MakineleĢme-teknolojik ilerleme ve kadın iģgücü Toplumsal rol tanımlamaları Ana Çıkarım : GiriĢimcilik ve kırsal kadın : arka yüz ara yüz ön yüz ÇÖZÜM?

36 NELER YAPILABĠLĠR? Kadın giriģimcilerin örgütlenmesi Kadın giriģimciliğinin teģvik edilmesi Kooperatifçiliğin yaygınlaģtırılması Ġstihdamda ayrımcılığın azaltılması Kayıt dıģılığın azaltılması Kamunun bakıģ açısının değiģmesi Kırsalda tarım dıģı istihdam alanlarının arttırılması Mesleki eğitim olanaklarının yaygınlaģtırılması Yerel ekonomilerin canlandırılması Sosyal güvenlik uygulamalarında kadına yönelik pozitif ayrımcılığa gidilmesi Kadınlarla ilgili kurum ve kuruluģlar arasında koordinasyonun güçlendirilmesi Kız çocuklarının eğitimine nicelik ve nitelik olarak ağırlık verilmesi Kentli kadınların duyarlılığı daha etkin olmalı Kırsalda kadın istihdamı stratejisinin belirlenmesi.

37 SunuĢun sonucu olarak; Kırsalda kadın istihdamına ve giriģimciliğine bakıģta ana sorunsalımız nedir? Sorun; kırsalda statüsü yüksek, kendine yetebilen, üretebilen, sosyal güvenlik kapsamında olan istihdam yaratmak. Sorun; kırsalda da meslek ve iģ alanlarına kadınların daha kolay girmelerini sağlamak, kadınları giriģimci yapabilmek. Sorun; kırsalda bireyin ekonomik bağımsızlığını, hem kadınlar hem de erkekler için iģ ve aile yaģamına uygun hale getirmek. Sorun; kırsal alandaki kadınların mutlu olabilecekleri bir ortam yaratma ve temel hizmetlere eriģebilmeleridir.

38 Bir millet, kadın ve erkek denilen iki tür insandan oluģur. Kabil midir ki, bir kitlenin bir parçasını geliģtirelim, diğerine müsamaha edelim de kitlenin bütünü ilerleyebilmiģ olsun K.Atatürk

39 Gökyüzünün yarısı kadınlarındır. Çin atasözü TeĢekkürler!