bankalar da bu kuruluşlar arasındadır. 1 Kuruluş/kuruluşlar kelimesi İslâmî finans kuruluşlarının kısaca ifadesi için kullanılmıştır.

Transkript

1 İSLÂMÎ STANDART 24 SENDİKASYON KREDİSİ TERCÜME: DOÇ. DR. İSHAK EMİN AKTEPE Bismillâhirrahmânirrahîm Hamdolsun Allah a! Salâtü selâm olsun Efendimiz Muhammed e, âilesine ve bütün ashâbına! Giriş Bu standart, İslâmî finans kuruluşları (kuruluş/kuruluşlar) 1 arasında ya da onlarla geleneksel faizli bankalar arasında gerçekleşen sendikasyon kredisi işlemlerini açıklamayı hedeflemektedir. Başarı ancak Allah ın lütfudur! Standart Metni 1- Standardın Kapsamı Bu standart, İslâmî finans kuruluşları arasında ya da onlarla geleneksel faizli bankalar arasında gerçekleşen sendikasyon kredisi işlemlerini, konsorsiyuma katılan kuruluşlar arasındaki ilişki ile kuruluşlarla müşterileri arasındaki ilişkileri de beyan edecek şekilde ele almaktadır. 2- Sendikasyon Kredisinin Tanımı Sendikasyon kredisi, birkaç finans kuruluşunun bir grup oluşturup ortak olarak meşrû yatırım yöntemlerinden birini kullanmak suretiyle bir finansman sağlama işleminde yer almalarıdır. Çalışma müddeti boyunca sendikasyon kredisinin hesabı, sendikasyona ortak kuruluşların diğer hesaplarından bağımsız olarak tutulur. 3- Sendikasyon Kredisinin Konusu Sendikasyon kredisinin konusu, haram işlem ve hizmetlerin karışmadığı meşrû bir yatırım çalışmasının finanse edilmesi olmalıdır. Sendikasyon kredisinin tamamen ya da kısmen meşrû olmayan bir iş ya da faizli kredi için olması câiz değildir. 4- Müşterilere Sendikasyon Kredisi Sağlama Yöntemleri Sendikasyon kredilerinin dinen meşrû yatırım yöntemleri kullanılarak müşterilere temin edilmesi gerekir. Bu yöntemlerden bazıları şunlardır: (a) Pazarlık yapılarak ya da murâbaha yoluyla vadeli veya taksitli satım (b) Kira ya da finansal kiralama 1 Kuruluş/kuruluşlar kelimesi İslâmî finans kuruluşlarının kısaca ifadesi için kullanılmıştır. İslâmî bankalar da bu kuruluşlar arasındadır.

2 (c) Selem ya da alt selem (d) İstisna / eser sözleşmesi ya da alt istisna (e) Mudârabe / emek sermaye ortaklığı (f) Sabit ya da azalan hisseli müşareke / sermaye ortaklığı (g) Müzâraa / ziraat ortaklığı, müsâkât / bağ bahçe ortaklığı, müğârese / ağaç dikim ortaklığı (h) Yatırım sukuku / yatırım sertifikaları 5- İslâmî Finans Kuruluşlarının Geleneksel Bankalarla Konsorsiyum Oluşturması 5/1- Aslolan sendikasyon kredisi işleminin İslâmî finans kuruluşları arasında gerçekleştirilmesidir. 5/2- Sendikasyon kredisi, İslâm hukuku açısından meşru görülen yöntemler kullanılarak gerçekleştirildiği müddetçe İslâmî finans kuruluşları ile geleneksel bankaların konsorsiyum oluşturmalarına dinen bir engel yoktur. 5/3- Aslolan sendikasyon kredisi işleminde lider bankanın İslâmî finans kuruluşlarından biri olmasıdır. Bununla birlikte sözleşmeler dinen meşru, çalışma konusu ve finans yöntemi İslâm hukuku ilke ve hükümlerine muvâfık olduğu müddetçe konsorsiyum liderinin geleneksel faizli bankalardan birinin olmasına, bu bankanın tek başına ya da İslâmî finans kuruluşlarıyla birlikte işleyiş ve yönetim şartlarını tespit etmesine dinen bir mani bulunmamaktadır. 5/4- Sendikasyon kredisi işleminin düzenleme, uygulama ve kontrol safhalarının konsorsiyuma katılan İslâmî finans kuruluşlarının danışma kurullarının nezaretinde icra edilmesi gerekir. Bu kurullardan alınacak üyelerle ortak bir komisyon oluşturulması ve bu komisyonun aldığı kararların kuruluşları bağlayıcı olması tercihe daha uygundur. 5/5- İslâmî finans kuruluşlarının oluşturduğu bir konsorsiyumun, bir bölüm hissesi geleneksel yollarla finanse edilen bir proje için sendikasyon kredisi sağlaması mümkündür. Ancak bu durumda iki finansmanın hesapları ayrı tutulmalı, liderlik ve yönetim düzeni tefrik edilmelidir. Açıktır ki faizle borç vermek ya da almak dinen haramdır ve sorumluluğu bunu yapana aittir. 6- Sendikasyon Kredisine Taraf Olanlar İçin Meşru İlişki Yöntemleri İslâmî finans kuruluşlarının sendikasyon kredisi için oluşturacakları konsorsiyum aşağıdaki yollardan birine uygun olarak teşkil edilebilir:

3 (a) Mudârabe/emek sermaye ortaklığı: Lider ya da yönetici kuruluş mudârip / işletmeci olur. Mudârabe sözleşmesindeki şartlara riayet ederek işleri tek başına yürütür. Mudârabe hakkında 13 nolu İslâmî standarda bakılabilir. (b) Mudâribin kendi malını mudârabe sermayesine katmasına izin verilecek şekilde oluşturulan bir mudârabe ortaklığı olabilir. 13 nolu İslâmî standardın 8/9 maddesine bakılabilir. (c) Müşâreke / sermaye ortaklığı: Kuruluşlar kredinin sağlanmasına hep birlikte katılır; zarara her kuruluş kendi hissesi kadar iştirak ederken kâr aralarındaki anlaşmaya göre dağıtılır. Bu halde kuruluşlar, ortak bir yönetim kurulu teşkil etmek ya da kuruluşlardan birisini kârdaki hissesini fazlalaştırmak veya şirket sözleşmesinden ayrı bir yönetim sözleşmesi yapıp muayyen bir bedel ödemek yoluyla şirketin idaresine yetkili kılmak suretiyle şirketi yönetebilirler. (Ortaklık ve çağdaş ortaklıklar hakkındaki 12 nolu İslâmî standarda bakılabilir). (d) Ücretli vekâlet: Vekâlet sözleşmesinin müstakil, işin tanımlanmış ve zamanın tayin edilmiş olması şarttır. Kâr oluşsun oluşmasın vekil ücreti hak eder. Kâr belirlenen oranın üstünde gerçekleşirse vekile maktu bir bedel ya da kârın belirli bir oranı teşvik / prim olarak verilebilir. Bu halde vekil aynı zamanda konsorsiyum üyesi ise ortaklıktaki kâr payında eksilme olmamalıdır. (Vekâlet ve yetkisiz temsil hakkında 23 nolu İslâmî standarda bakılabilir). (e) Ücretsiz vekâlet: Lider ya da yönetici kuruluş çalışması karşılığı ücret almaksızın işleri yürütür. Kâr, krediyi sağlayan taraflar arasında paylaştırılır. Eğer işleri yürüten kuruluş da konsorsiyuma üye ise o da kârdan payını alır. 7- Hazırlık Çalışmaları ve Ücretler 7/1- Lider kuruluşun, işin fizibilitesi / yapılabilirliği, organizasyon, ortaklarının toplanması ve sözleşmelerin hazırlanması gibi yaptığı hazırlık çalışmaları karşılığında ücret alması câizdir. Bu ücret ilgili çalışmaları yapmak için kuruluşun katlandığı maliyet kadar olabileceği gibi bundan az ya da çok da olabilir. Bu açıdan kuruluşun konsorsiyumu yönetme görevi alıp almaması arasında bir fark yoktur. Bu durumda 6 nolu maddenin d ve e fıkralarına riayet edilmelidir. 7/2- Bağlantı / müracaat komisyonu (commitment fee) almak câiz değildir. (Yatırım sukukuyla alakalı 17 nolu İslâmî standarda ve murâbaha hakkındaki 8 nolu standardın 2/4/1 maddesine bakılabilir.) 8- Yönetici Bankanın Tazmin Sorumluluğu ve Kefâleti

4 8/1- Sendikasyon kredisi işlemlerini yöneten taraf emanetçi konumundadır. İster mudârip, ister ortak (müşârik) ve ister vekil sıfatıyla bulunsun sermayeyi kasıt, kusur ve şartlara aykırı davranışı olmadıkça tazminle yükümlü değildir. Teminatlar hakkındaki 5 nolu İslâmî standartların 2/2/2 maddesine bakılabilir. 8/2- Mudârabe ya da müşâreke esasına göre sermayeyi idâre eden tarafın, ortaklar ya da sermayedarlar lehine borçlulara kefil olması veya yatırımcıların hisselerini döviz piyasalarının durumu ne olursa olsun korumak amacıyla, döviz kurlarındaki dalgalanmalardan kaynaklanan zararları üstleneceği yönünde bir teminat vermesi câiz değildir. Teminatlar hakkındaki 5 nolu İslâmî standardın 2/2/2 maddesine, vekâlet ve yetkisiz temsil hakkındaki 23 nolu İslâmî standardın vekâlet ve kefaletin birleştirilmesini ele alan 5/2 maddesine bakılabilir. 9- Döviz Kuru 9/1- Sendikasyon kredisi için bir para birimi tayin etmek gerekir. Konsorsiyum üyelerinin belirlenen bu para biriminden farklı döviz çeşitleriyle ortaklığa iştirakleri mümkündür. Bu durumda ortaklık sermayesinin teslim günündeki câri kurlar esas alınarak dövizlerin sendikasyon kredisi için tespit edilen para birimine çevrilmesi şarttır. 9/2- Konsorsiyum üyesi İslâmî finans kuruluşlarından her biri kâr ve haklarını sendikasyon için tayin edilen para biriminden farklı bir döviz cinsiyle alabilir. Bu durumda kâr ve hakların teslim günündeki câri kurlar esas alınarak hesaplama yapılmalıdır. 9/3- Yatırım için vekil kılınmış taraf ya da müşâreke (sermaye ortaklığı) ve mudârabe (emek sermaye ortaklığı) taraflarından herhangi biri diğer taraf lehine kurlardaki değişiklik tehlikesine karşı garanti sorumluluğu yüklenemez. Para ticâreti hakkındaki 1 nolu İslâmî standardın 2/9 maddesinin c fıkrasına bakılabilir. 10- Sendikasyondan Çıkış 10/1- Sendikasyon kredisi işleminin tasfiye zamanına kadar çıkışlara kapalı olması şartı üzerinde uzlaşmak meşrudur. 10/2- Tasfiyeden evvel İslâmî finans kuruluşlarından birinin, anlaşma şartlarına uygun olarak ve eğer şirketin fiziki mal ve menfaat hakları, nakit, borç ve mali haklarından fazla ise anlaşılan bir bedelle sendikasyondan üçüncü taraf ya da diğer ortaklardan biri lehine çekilmesi câizdir. Aksi halde sarf / döviz işlemleri ve borç muameleleri hakkındaki hükümlere riayet etmek gerekir. Nominal değer üzerinden çıkış

5 yapılacağı ya da kârın belli bir limitinin garanti edileceği üzerine ön anlaşma yapmak câiz değildir. Yatırım sertifikaları (sukuk) hakkındaki 17 nolu İslâmî standart bünyesinde ifade edilenlere ve menkul kıymetler (hisse senetleri ve borç senetleri) hakkındaki 21 nolu İslâmî standartta beyan edilenlere dikkat edilmelidir. 11- Standardın Yayınlanma Tarihi Bu standart 23 Rebiulevvel 1426 / 2 Mayıs 2005 tarihinde yayınlanmıştır. Standardın Kabulü Fıkıh Kurulu, Rebiulevvel 1426 / 30 Nisan-2 Mayıs 2005 tarihleri arasında Dubai de gerçekleştirdiği 14. toplantısında sendikasyon kredisi hakkındaki İslâmî standardı kabul etmiştir. Ek 1 Standardın Hazırlanmasının Tarihçesi Fıkıh Kurulu 2-7 Rebiulevvel 1424 / 3-8 Mayıs 2003 tarihleri arasında Medine-yi Münevvere de tertip ettiği 10. toplantısında sendikasyon kredisi ile ilgili bir İslâmî standart proje taslağı hazırlanmasını kararlaştırdı. 7 Zilhicce 1424 / 29 Ocak 2004 tarihinde İslâmî Standartlar Komisyonu, sendikasyon kredisi ile ilgili bir İslâmî standart proje taslağı hazırlanmak üzere bir fıkıh danışmanını görevlendirdi. 1 numaralı İslâmî Standartlar Komisyonu nun Sefer 1425 / Nisan 2004 tarihleri arasında Bahreyn de tertip ettiği 11. toplantısında komisyon, yapılan çalışmayı tartıştı. Danışmandan tartışmalar ve üyelerin arzettiği mülahazaların ışığı altında gerekli görülen düzeltmelerin taslağa yansıtılmasını talep etti. 1 numaralı İslâmî Standartlar Komisyonu nun 28 Rebiulahir 1425 / 16 Haziran 2004 tarihinde Dubai de (Birleşik Arap Emirlikleri) gerçekleştirdiği 12. toplantısında sendikasyon kredisi için hazırlanan standart taslağını tartıştı ve hem kendisi bazı düzeltmeler yaptı hem de danışmandan tartışmalar ve üyelerin arzettiği mülahazalar ışığında gerekli görülen düzeltmeleri taslağa yansıtmasını istedi. Komisyon, Recep 1425 / 9-10 Eylül 2004 tarihinde düzenlediği toplantısında da taslağı tartıştı. Tartışmalar ve üyelerin arzettiği mülahazalar ışığında gerekli görülen düzeltmeleri yaptı Şaban 1425 / Ekim 2004 tarihleri arasında Mekke-yi Mükerreme de tertip edilen 13. toplantısında Fıkıh Kurulu na standardın düzeltilmiş taslağı arzedildi. Arzedilen standart taslağına kurul tarafından bazı düzeltmeler yapıldı ve ilgililere açık

6 oturumda yapılacak tartışmalara hazırlık olması amacıyla mülahazalarının alınması için taslağın konunun uzmanlarına gönderilmesi kararlaştırıldı. Kurul, 15 Sefer 1426 / 25 Mart 2005 tarihinde Bahreyn de ilgililere açık bir oturum tertip etti ve bu toplantıya merkez bankalarını, İslâmî finans kuruluşlarını, muhasebe ofislerini, fıkıh âlimlerini, akademisyenleri ve bu alanla ilgili diğer grupları temsil eden otuz beşten fazla kişi katıldı. Bu toplantıda hem daha evvel gönderilen mülahazalar hem de bu oturum sırasında yapılan değerlendirmeler dinlenildi ve 1 ve 2 numaralı İslâmî Standartlar Komisyonları bu değerlendirmelere cevap verip açıklamalar yaptı. 1 ve 2 numaralı İslâmî Standartlar Komisyonları Sefer 1426 / Mart 2005 tarihlerinde Bahreyn de yaptığı toplantılarda ilgililere açık oturumlarda yapılan değerlendirmeleri tartıştı ve uygun gördüğü düzeltmeleri taslağa yansıttı. Fıkıh Kurulu, Rebiulevvel 1426 / 30 Nisan 2 Mayıs 2005 tarihleri arasında Dubai de (Birleşik Arap Emirlikleri) tertip ettiği 14. toplantısında bu standardı kabul etti. Ek 2 İslâmî Hükümlerin Dayanakları Sendikasyon Kredisinin Meşrûiyeti Sendikasyon kredisinin meşruiyetinin dayanağı ortaklığın câiz olması ve herhangi bir mahzurun bulunmamasıdır. Sendikasyon Kredisinin Konusu Kredi konusunun içine haram iş ve hizmetlerin karışmadığı meşru yatırım çalışmaları olması gerektiği görüşünün dayanağı, faizli işlemleri, içki, uyuştururcu, kumar, domuz, dinen uygun olmayan yollarla kesilmiş hayvanlar, fuhuş, (haram) eğlence ve heykel gibi haram nesne ve uygulamaları konu alan ticareti, karaborsacılık, aldatma, rüşvet, eksik tartı ve bütün yasak alım satım çeşitleriyle uğraşmayı yasaklayan âyet-i kerîme ve hadîs-i şeriflere uyulması gereğidir 2. Sendikasyon Kredisi İçin İslâmî Finans Kuruluşları ile Geleneksel Faizli Bankaların Ortaklık Yapması ve Geleneksel Faizli Bankalardan Birinin Konsorsiyuma Liderlik Yapmasının Câiz Oluşu 2 Yasak ticari işlemler ile bunların yeni şekilleri ve dini delilleri hakkında daha fazla ayrıntı için bk. Ahmed Muhyiddîn Ahmed, Amelü şerikâti l-istismârât el-islâmiyye fi s-sûki l-âlemiyye, s

7 Ortaklıkları dinen câiz olmayan ticârî işlemler içermediği sürece müslüman - gayr-ı müslim ortaklığının meşrûiyetinin ve böyle bir ortaklığın bâtıl ya da fâsit olduğunun söylenememesinin dayanağı, ister müslüman ister gayr-ı müslim tarafından yapılsın meşrûiyet bakımından itibar edilen şeyin ticârî tasarrufun kendisi olmasıdır. Albaraka Grubu nun yaptığı toplantılardan birinde bu karar alınmıştır 3. Kuveyt Finans House (1995) 4. Fıkıh Forumu nda da böylesi bir görüşe varılmıştır. Hz. Peygamber den (aleyhisselâm) nakledilen Alım satım yetkisi müslümanın elinde olmadıkça yahûdî ve hıristiyanlarla ortaklığı Resûlullah yasakladı 4 haberine gelince, bu yasağın gerekçesi (illeti) olan faizli ve dinen bâtıl ticârî işlemler yapmak, buna engel olacak derecede yeterli teminatların alınması durumunda ortadan kalkmaktadır. Şâfiî, Mâlikî, Hanbelî ve Hanefî 5 mezheplerinin mekruhluk hükmünün gerekçesi de konsorsiyumun lideri olan geleneksel faizli bankanın, ticâretle ilgili İslâmî kurallara riayet edeceğini açıkça deklare etmesi ve sendikasyon kredisi işlemlerinin her safhasında fıkhî danışma kurullarının kontrol ve gözetiminin bulunması durumunda ortaklığın meşru olmayan işlemler yapamamasıyla devre dışı kalmaktadır. Hazırlık Çalışmaları ve Ücretler Hazırlık çalışmaları karşılığında ücret almanın dayanağı bu çalışmalardan ortaklığın bütün taraflarının istifade etmesi ve bu noktada dini bir mahzurun bulunmamasıdır. Ücretin hazırlık çalışmaları için üstlenilen mali külfete eşit, ondan az ya da çok olabilmesinin dini dayanağı bunun meşrû bir şart olması ve tarafların bu husustaki rızasıdır. Albaraka Grubu nun 1994 yılında düzenlediği forumda ve Kuveyt Finans House (1995) 4. Fıkıh Forumu nda da bu yönde fetva verilmiştir 6. Bağlantı / müracaat komisyonu alınamamasının dayanağı bunun yalnızca akit yapma hakkı karşılığında alınıyor olmasıdır. Bu da sadece irade ve 3 Fetva metni şöyledir: Çalışmalarında İslâm hukûku hükümlerine bağlılık öngörülen sendikasyon kredisi işlemleri için faizli bankalar ile İslâmî bankaların ortaklık yapmasına bir engel bulunmamaktadır. Bu durumda faizli bankanın çalışmanın yönetimini tek başına üstlenmemesi ve yine münferiden dini alanla ilgili kararlar alma imkanı bulunmaması şarttır. Karar no: 9/1; Fetâvâ nedveti l-bereke, s Musannef İbn Ebî Şeybe. 5 İbn Kudâme, el-muğnî, IV, 4; Nevevî, el-mecmû, XIII, 504; Buhûtî, Şerhu müntehe l-îrâdât, II, 319; el- Müdevvene, V, 70; Kâsânî, Bedâiu s-sanâi, VI, Albaraka forumunda verilen fetvanın metni şöyledir: İşlemleri yürüten bankanın yaptığı hazırlık çalışmaları karşılığında üstlendiği mali külfete eşit, ondan az ya da fazla komisyon alması câizdir. Kuveyt Finans House (1995) 4. Fıkıh Forumu nda verilen fetvanın metni ise şöyledir: Kredi projesinin gerçekleşmesi için çalışan bankanın yaptığı hazırlık faaliyetleri karşılığında tarafların razı olduğu bir komisyonu alma hakkı vardır. Bu noktada söz konusu bankaya yönetimin verilip verilmemesi önemsizdir.

8 istek anlamına gelmektedir. Dolayısıyla karşılık alınmaya uygun bir konu değildir 7. Yönetici Bankanın Tazmin Sorumluluğu ve Kefâleti Yönetici bankanın kasıt ve kusuru olmadığında tazmin sorumluluğunun bulunmadığı görüşünün dayanağı kendisinin sendikasyon yoluyla gerçekleştirilen finansman işleminin ortaklarından biri olması ve ortakların tazmin yükümlülüğü yüklenmeyen emanetçi konumunda bulunmasıdır. Bu tür bir şartın sözleşmeye konulması câiz değildir. Zira bu durumda emanet konusundaki temel bir esasa aykırı düşülmüş olur. Bununla birlikte yönetici banka kasıt, kusur ve hazırladığı çalışmadaki hile ve sahtekarlığın sorumluluğunu taşır. Zira bu durumda kasten bir zararın oluşmasına sebep olmuştur ve bunu telafi etmek zorundadır. Mudârabe ve müşâreke esasına göre çalışan yönetici bankanın, ortakları lehine borçlulara kefil olmasının ve yatırımcıların hisselerini döviz piyasalarının durumu ne olursa olsun korumak amacıyla, döviz kurlarındaki dalgalanmalardan kaynaklanan zararları üstleneceği yönünde bir teminat vermesinin câiz olmadığı görüşünün dayanağı bunun ortağın ya da mudâribin (işletmecinin) diğer ortakların ya da sermayedarların şirkete kattıkları sermayeyi tazmin etmesi neticesi vermesidir. Bu da İslâm hukûku bakımından yasaktır. Vekâlet esasına göre çalışan yönetici bankanın vekâlet sözleşmesinde şart kılınmış olmamak kaydıyla borçlulara kefil olmasının câiz olduğu şeklindeki görüşün dayanağı vekâlet sözleşmesinde böyle bir kefalet şartı yoksa ve vekil ticari ilişkide bulunduğu tarafa ayrı bir sözleşmeyle kefil olmuş ise bu durumda vekil sıfatıyla kefil sıfatı aynı anda birleşmiş olmaz. Zaten bu yüzden vekâletten azledilse bile kefilliği devam eder. Döviz Kuru Ortaklık sermayesinin teslim günündeki câri kurlar esas alınarak dövizlerin sendikasyon kredisi için tespit edilen para birimine çevrilmesi şartıyla konsorsiyum üyelerinin kredi için tayin edilen para biriminden farklı döviz cinsleriyle ortaklığa iştirak etmelerinin câiz olmasının dayanağı İbn Ömer den (radıyallâhuanh) gelen hadistir. Rivayete göre İbn Ömer (radıyallâhuanh), Peygamber Efendimiz e (aleyhisselâm), Ey Allah ın Resûlü, ben bazen Bakî de 7 el-meâyîr eş-şer iyye, s. 134 (Murâbaha standardı).

9 deve satarım. Ancak bazen dinar karşılığında sattığım halde dirhem, bazen de dirhem karşılığında sattığım halde dinar alırım. Birinin yerine diğerini alır ve veririm diyerek yaptığı işlemi danışır. Peygamber Efendimiz (aleyhisselâm) ona şu cevabı verir: O günün fiyatıyla bu işlemi yaparsanız herhangi bir sakıncası olmaz. Ancak birbirinizden ayrılmadan önce bedellerin tamamını karşılıklı olarak teslim etmeniz gerekir 8. Ayrıca bu işlemde İslâm Fıkıh Akademisi'nin câiz olduğu konusunda karar aldığı, sarf ve havâle işlemlerinin bir araya gelmesi söz konusudur 9. Bu aynı zamanda konsorsiyum üyesi kuruluşların bütün kârlarını ve haklarını, kârların dağıtıldığı günün kuru esas alınmak kaydıyla finansmanın sağlandığı para biriminden farklı bir döviz cinsiyle almalarının câiz olmasının da dayanağıdır. Müşâreke ve mudârabe taraflarından herhangi birinin diğer taraf lehine kurlardaki değişiklik tehlikesine karşı garanti sorumluluğu yüklenememesinin dînî dayanağı, bunun ortağın ya da mudâribin (işletmecinin) diğer ortakların ya da sermayedarların şirkete kattıkları sermayeyi tazmin etmesi neticesi vermesidir. Bu da İslâm hukûku bakımından yasaktır. Sendikasyondan Çıkış Kuralları Sendikasyon kredisi işleminin tasfiye zamanına kadar çıkışlara kapalı olması şartı üzerinde uzlaşmanın câiz oluşunun dayanağı bunun akdin gereğine aykırı düşmeyen, helali haram haramı helal yapmayan ve taraflar arasında anlaşmazlık doğuracak bir amaç taşımayan muteber bir şart olmasıdır 10. Dolayısıyla Ey iman edenler! Akitlerinizi yerine getirin 11 ayetinin de delâletiyle bu şarta riayet etmek gereklidir. Nominal değer üzerinden çıkış yapılacağı ya da kârın belli bir limitinin garanti edileceği üzerine ön anlaşma yapmanın câiz olmayışının dînî dayanağı bu şartın gerçek ya da şüpheli bir faiz işlemi doğurmasıdır. Ayrıca ortaklardan birinin 8 Ebû Dâvud, Tirmizî, Nesâî, İbn Mâce ve Hâkim tarafından rivayet edilmiş; Hâkim hadisin sahih olduğunu ifade etmiştir. Zehebî de aynı kanaattedir. Bu hadis hem Hz. Peygamber e izâfe ile merfû hem de İbn Ömer e izâfe ile mevkûf olarak nakledilmiştir. el-telhîsu l-ceyyid, III, Uluslararası İslâm Fıkıh Akademisi kararı, no: 184/9. 10 Akitlerde şartlar konusu için bk. Tebyîünü l-hakâik, IV, 43; İbnü l-hümâm, Şerhu Fethi l-kadîr, V, 215; Buhûtî, Keşşâfu l-kına, III, ; Nevevî, el-mecmû şerhu l-mühezzeb, IX, ; el-haraşî alâ Muhtasari l-halîl, V, el-mâide, 1.

10 diğerinin hissesini tazmin sorumluluğu yüklenmesi ve ortaklık kârının maktû olması gibi dinen meşru olmayan durumlara yol açmasıdır.