ULUSLARARASI ÜSKÜDAR SEMPOZYUMU VIII

Transkript

1 ULUSLARARASI ÜSKÜDAR SEMPOZYUMU VIII Kasım 2014 B İ LDİ R İ LER C İ LT I EDİTÖRLER DR. COŞKUN YILMAZ DOÇ. DR. CENGİZ TOMAR DR. UĞUR DEMİR ÜSKÜDAR

2 ULUSLARARASI ÜSKÜDAR SEMPOZYUMU VIII Yayın Kurulu Prof. Dr. Mehmet Âkif Aydın / Dr. Coşkun Yılmaz Prof. Dr. Mehmet İpşirli / Prof. Dr. Ahmet Emre Bilgili Prof. Dr. Erhan Afyoncu / Prof. Dr. Mustafa S. Küçükaşcı Prof. Dr. Halis Yunus Ersöz İmla ve Tashih Yrd. Doç. Dr. Ahmet Karataş Fotoğraf Üsküdar Belediyesi / SMEY Kenan Koca / A. Bilal Arslan / A. Fatih Yılmaz M. Esat Coşkun / Tebliğ Sahipleri Tasarım SMEY Grafik Uygulama Ender Boztürk Renk Ayrımı Bülent Avnamak Baskı Cilt Dörtbudak Yayınları Mecidiyeköy Mah. Kervangeçmez Sk. İnci Apt. Şişli/İst. İstanbul 2015 ISBN (Tk) ISBN (1.c) Telif Hakları Üsküdar Belediyesi ne aittir. ÜSKÜDAR BELEDİYESİ Mimar Sinan Mah. Hakimiyet-i Milliye Cad. No: 35 Üsküdar/İstanbul Tel. +90 (216) (216)

3 TEZKİRELER VE BİYOGRAFİK KAYNAKLAR IŞIĞINDA ÜSKÜDARLI ÖNEMLİ ŞAHSİYETLER, ÜSKÜDAR DAKİ MİMARÎ YAPILAR VE YER ADLARI YRD. DOÇ. DR. YUNUS KAPLAN Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi Giriş Tezkireler, şairler hakkında bilgi veren en önemli kaynaklardır. Tezkire yazarları şairler hakkında bilgiler verirken onların doğdukları şehirler, öğrenim hayatları, meslekleri, sahip oldukları eserler ve edebî şahsiyetleri üzerinde birtakım değerlendirmelerde bulunurlar. Bu değerlendirmeleri yaparken şairlerin yaşadıkları çevre, irtibatlı oldukları kişiler, görev yaptıkları yerler gibi çok çeşitli unsurlara değinirler. Bunlar arasında şairlerin doğdukları şehirler, tezkirecilerin dikkate aldıkları en önemli özellikler arasında gelir. Bu özellikten yola çıkılarak şairleri mensup oldukları şehirlere göre sınıflandırmaya tabi tutan bazı çalışmalar da yapılmıştır. Biyografik kaynaklar da tıpkı tezkireler gibi çeşitli alanlarda belirli başarıyı yakalayarak adından söz ettiren şahıslar hakkında bilgi veren önemli kaynaklardır. Bu kaynaklar, hedef kitlelerini tezkirelere göre daha geniş tutmuşlardır. Bu tür eserlerde devlet adamları, din büyükleri, sanatkârlar, şairler ve çeşitli meslek erbapları gibi birçok grup hakkında bilgi verildiği görülür. Biyografik kaynaklarda da tıpkı tezkirelerde olduğu gibi çeşitli sınıflara dâhil olan şahıslar hakkında bilgi verilirken onların mensup oldukları şehirler hakkında yapılan değerlendirmelerin ayrı bir önemi vardır. Çalışmamızda hem tezkireler hem de biyografik kaynakları tarayarak bu kaynaklarda Üsküdarlı olarak gösterilen şahıslar hakkında bilgiler verdik. Bu şahısların tespitinde edebiyatımızda yazılmış olan önemli tezkire ve biyoğrafik kaynakları esas aldık. Bu tarmalarda tezkire olarak Sehî, 1 Latîfî, Gelibolulu Âlî, Âşık Çelebi, Ahdî, Hasan Foto: Berker Dalmış 303

4 Ü S K Ü D A R S E M P O Z Y U M U V I I I Çelebi, Beyânî, Riyâzî, Fâizî, Rızâ, 1 Yümnî, 11 Güftî, 1 Mûcib, 1 Safâyî, 1 Sâlim, 1 Beliğ, 1 Safvet, 1 Râmiz, 1 Esrâr Dede, 1 Şefkat, Es ad Efendi, 1 Ârif Hikmet, Fatîn, Mehmet Tevfîk, Fâik Reşat, Ali Emîrî, İbnü l-emin Mahmud Kemal İnal ve Mehmet Nâil Tuman ın eserlerini; biyografik kaynak olarak ise Şakâ ik-i Nu mâniyye ve Zeyilleri, Sicill-i Osmânî, Osmanlı Müellifleri, 1 Riyâz-ı Belde-i Edirne, Osmanlı Tarih ve Müverrihleri, Târîh-i Atâ, Bursa Vefeyatnamelerindeki Şairlerin Biyoğrafileri, Türk Şairleri, Vefeyât-ı Selâtîn ve Meşâhîr-i Ricâl, Son Asır Türk Musikişinasları, Enîsü l-müsâmirîn, Devhatü l-meşâyîh, Tuhfe-i Hattâtîn, 1 Edirne Tarihi ve Kâmûsu l-âlâm adlı eserleri esas aldık. Üsküdarlı şahısları tespit etmek için yaptığımız araştırmalar esnasında, bazı kaynaklarda Üsküdarlı şahıslar hakkında bilgi verilirken bu şahısların bizzat yaptırmış oldukları çeşitli mimarî yapılardan da bahsedildiğine tesadüf ettik. Yine bu kaynaklarda, bugün için bazıları artık ayakta olmayan Üsküdar daki mimarî yapıların kimler tarafından yapıldığına dair bilgilere de rastladık. Hem Üsküdar daki bu eserler hem de bunların kimler tarafından yapıldığına dair eldeki bilgileri de çalışmamızda vermeyi uygun gördük. Son olarak çalışmamıza kaynakların zikrettiği Üsküdar ın mahalle, semt, meydan ve sokak gibi çeşitli mekânların isimlerini de ekledik. Üsküdarlı Şairler Osmanlı dan günümüze bazı şehirler, yetiştirmiş oldukları önemli şahsiyetler açısından diğer şehirlere göre bir adım önde olmuşlardır. Şehirlerin yetiştirdiği önemli şahsiyetler arasında edebî geleneğin en önemli temsilcilerinden olan şairlerin ayrı bir önemi vardır. Tarih boyunca çeşitli alanlarda birçok önemli şahsiyet yetiştiren şehirlerimizden biri olan Üsküdar da yetiştirdiği şairleriyle dikkatleri çekmektedir. Yaptığımız taramalar neticesinde tezkireler ve biyografik kaynaklara göre Üsküdarlı olduğu belirtilen şair sayısını olarak tespit ettik. Bu şairlerin büyük bir kısmı Üsküdar doğumlu olsa da Şâmî-zâde Ahmed (öl. 1 -), İlmî (öl. 1 ), Sırrî (öl. 1 ) ve Sâfî (öl. 11) gibi bazı şairler Üsküdar da ikamet edip burayla özdeşleştikleri için kaynaklarda Üsküdarlı olarak tanımlanmışlardır. Ancak olarak tespit ettiğimiz bu şair sayısının kesin bir değer taşımadığını, daha tafsilatlı araştırmalar ve farklı kaynakların gözden geçirilmesi neticesinde bu rakamın değişme ihtimalinin olduğunu söylemek yerinde olacaktır. Yine İstanbul un bir ilçesi olduğu için bazı şairlerin Üsküdarlı olmak yerine İstanbullu olarak gösterilmesi sebebiyle tespit ettiğimiz bu rakamın, olması gereken gerçek rakamdan daha düşük olma ihtimalinin olduğunu söylemek mümkündür. Kaynaklarda Üsküdarlı olduğu belirtilen şairler şunlardır: 304

5 Ü S K Ü D A R L I Ö N E M L İ Ş A H Z İ Y E T L E R, Y A P I L A R V E Y E R A D L A R I 1. Ahmed, Şâmî-zâde Ahmed Efendi (öl. 1 -). Ali Rıdvan Unar (öl.?). Ânî, Derviş Ahmed Ânî Efendi (öl. 1 ). Aşkî, Derviş İlyas Ahmed Çelebi (öl.?). Cemîl, Mahmud Cemîl Bey (öl. 1 1 ). Fakrî, Şeyh Ali Fakrî Efendi (öl. 1 ). Fevzî, Mustafa Efendi (d. 1 ) 1. Feyzî veya Feyzullah (öl. 1 ). Feyzî, Kassâm-zâde (öl. 1 ) 1. Hâfız, Hafız Mustafa Efendi (öl.?) 11. Hâlet, İbrahim Hâlet Bey (öl. 1 ) 1. Hâşim, Şeyh Mustafa Hâşim Baba (öl. 1 ) 1. Hâşimî, Emir Kadı Fakih-zâde Hâşimî Çelebi (öl. 1 ) 1. İbrahim Efendi (öl.?) 1. İlmî, Mehmed Efendi (öl. 1 ) 1. İsâm, Mustafa İsâmeddin Efendi (öl. 1 ) 1. Kâmî, Mustafa Kâmî Efendi (öl. 1 ) 1 1. Kâmil, Mehmed Kâmil Efendi (öl. 1 ) 1. Kânî, Mustafa Efendi (öl. 1 ). Kâşif, Ali Efendi (öl. III. Mustafa devri 1-1 ) 1. Kurbî, Kassâm-zâde Mehmed Efendi (öl. 1 -). Mâdih, Karabacak-zâde Mustafa Mâdih Efendi (öl. 1 ). Medhî, Mustafa Efendi (öl.?). Meşrebî, Mehmed Çelebi (öl. 1 ). Na îm (Mukîm), Sarı Naib-zâde İsmail Na îm Efendi (öl 1 ). Nâlî, Nâlî Mehmed Efendi (öl. 1 ). Nasûhî, Şeyh Hacı Mehmed Nasûhî Efendi (öl. 1 ) 1. Nâzım, Mehmed Nâzım Paşa (öl. 1 ). Nedîm, İbrahim Bey (öl. 1 ). Nesîm, Mehmed Nesîm Efendi (öl. 1 -) 1. Neş î, Seyyid Neş î Efendi (öl.?). Nişânî, Seyyid Nişânî Efendi (öl.?). Nûrî, Mehmed Nûri Efendi (öl.?) 305

6 Ü S K Ü D A R S E M P O Z Y U M U V I I I. Ra ûfî, Şeyh Raûf Seyyid Ahmed Efendi (öl. 1 ). Râsim, Fodlacı-zâde Ahmed Rasim Efendi (öl. 1 ). Resîmâ, Ahmed Resîmâ Efendi (öl. 1 ). Reşîd, Mehmed Reşîd Efendi (öl. 1 ) 1. Rıf at, Hafız Ahmed Rıf at Efendi (öl. 11). Rûhî, Rûhî Efendi (öl. 1 -). Sâfî, Mustafa Sâfî Bey (öl. 11) 1. Salih, Mulakkab Salih Efendi (öl. 11). Sâlim, Süleyman Sâlim Efendi (öl. 1 ). Sırrî, İbrahim Sırrî Efendi (öl. 1 ). Şems veya Nûrî, Şeyh Seyyid Osman Nureddin Şems Efendi (öl. 1 ). Şermî, Şeştârî Ali Şermî Çelebi (öl. 1 1 ). Tab î, Kassâm Ahreb-zâde Mustafa Tab î Efendi (III. Mustafa devri 1 -). Tacüddin Efendi (d. 1 ) 1. Tal at, Ahmed Tal at Bey (öl. 1 ). Tâlib veya Bî-vücûdî, Divitçi-zâde Şeyh Mehmed Tâlib Efendi (öl. 1 ). Va dî, Ahmed Efendi (öl. 1 -) 1. Vefkî, Dırağman Zâkirî (öl. 11). Vuslatî, Ahmed Vuslatî Efendi (öl.?). Yetîmî, Hâşimî-zâde Seyyid Mehmed Efendi (öl. 1 ). Yümnî, Mustafa Yümnî Efendi (öl.?). Zamîrî, Mustafa Zamîrî Efendi (öl. 1 -). Zekâî, Şeyh Mustafa Efendi (öl. 1 1 ) 1. Zîver, Tırnakçı-zâde Mehmed Sa îd Efendi (öl. 1 ) 1 1. Zühdî, Ahmed Zühdî Efendi (öl. 1 ) 1 Çeşitli Zümre ve Meslek Gruplarına Mensup Üsküdarlı Şahıslar Şairler dışında kaynaklarda, Üsküdar da doğdukları için Üsküdârî (Üsküdarlı) nispesiyle adından bahsedilen ve bir kısmı devlet yönetiminde önemli görevlerde bulunmuş olan birçok önemli şahsiyet de dikkatleri çekmektedir. Çeşitli zümre ve meslek gruplarına mensup olan bu şahıslar ve mensup oldukları meslek grupları şunlardır: 306

7 Ü S K Ü D A R L I Ö N E M L İ Ş A H Z İ Y E T L E R, Y A P I L A R V E Y E R A D L A R I Abdulmuhsin-i Üsküdârî (öl. 1 ). Müftü. 1 Abdurrahman Efendi (öl. 1 ). Müderris. 1 Âgâh Efendi (öl. 1 ). Mahkeme azası, devlet memuru. 1 Ahmed Efendi (Kadı-zâde) (öl. 1 ). Müderris 1 Ahmed Efendi (öl. 1 -). Müderris. 1 Ahmed Efendi (öl. 1 ). Müderris. 1 Ahmed Hilmî (öl. 1 ). Meclis-i Mebusan azası. 1 Ahmed Ramazan Efendi (öl.1 ). Kadı, musikişinas. 11 Ali Câvid Bey (öl. 1 1 ). Askerî mektep muallimi. 111 Aziz Dede (öl. 1 ). Musikişinas. 11 Behrâm Ağa (öl. 1 ). Kethüda. 11 Celeb İbrahim Efendi (öl. 1 ). Müderris. 11 Celeb Mustafa Efendi (öl. 1 ). Müderris. 11 Dursun-zâde Abdullah Feyzi (öl. 1 1 ). Edip, hattat, kadı. 11 Emin Mehmed Efendi (Hâfız) (öl. 1 ler). Müderris ve kadı. 11 Emin Mehmed Efendi (öl. 1 -). Müderris. 11 Emin Mehmed Paşa (Zaim-zâde) (öl. 1-1 ler). Vezir. 11 Fehmi Tokay (d. 1 ). Musikişinas. 1 Feyzullah Efendi (Feyzî-i Üsküdarî) (Sadreddin-zâde) (öl. 1 ). Müderris. 1 1 Haffâf-zâde Mehmed Efendi (öl. 1 ). Müderris. 1 Hâfız Hüsnü (d. 1 ). Musikişinas. 1 Hamid Efendi (Küçük Hamid Efendi) (öl. 1 ). Müderris. 1 Hasan Basri (öl. 1 ). Musikişinas. 1 Hasan Efendi (öl. 1 1 ). Hattat. 1 Hasîb, Ahmed Hasîb Efendi (Mü min-zâde) (öl. 1 ). Nakşibendî şeyhi, tarihçi. 1 Hâşim Çelebi (Fakih-zâde) (öl. 1-1 ). Kadı. 1 Hilmî, Ahmed Hilmî Efendi (öl. 1 ). Tarihçi, Meclis-i Mebusan azası. 1 Hüseyin Efendi (öl. 1 ). Müderris. 1 İbrahim Efendi (öl. 1 den sonra). Müderris. 1 1 İbrahim Efendi (Tekneci-zâde) (öl. 1 -). Hattat. 1 İsmail Efendi (öl. 1 ). Müderris, kadı. 1 İsmail Nureddin (Ebu l-yemen) (öl. 1 ). Nakşibendî şeyhi. Hadis ve fıkıh âlimi. 1 Kara Hasan Efendi (öl ). Çinili Camii hatibi

8 Ü S K Ü D A R S E M P O Z Y U M U V I I I Kara Halil Efendi Kethüdası Abdurrahman Efendi (öl. 11). Müderris. 1 Karabacak Mehmed Efendi (öl. 1 ). Müderris. 1 Mahmud-zâde Seyyid Mehmed (öl. 1 den sonra). Müderris. 1 Mehmed Efendi (öl. 11). Hattat. 1 Mehmed Emin (öl. 1 ). Müderris. 1 Muhsin Mehmed Bey (öl. 1 ). Edip, tarihçi. 1 1 Mukim İsmail Efendi (Sarı Nâib) (öl. 1 ). Müderris. 1 Musa Süreyyâ (öl. 1 ). Musikişinas. 1 Mustafa Ağa (Hâfız) (öl. 11). Bâbüssaâde ağası 1 Mustafa Ağa (öl. 1 1 ). Bostancıbaşı. 1 Mustafa Efendi (öl. 1 ). Süleymaniye vaizi. 1 Mustafa Efendi (Behrâm Ağa Hacesi) (öl. 1 ). Müderris. 1 Mustafa Efendi (öl. 1 -). Mahreç mollası. 1 Müsevvid İlmî Mehmed Efendi (öl. 11). Müderris. 1 Nalband-zâde Ahmed Efendi (öl. 1 ). Müderris. 1 Nasûhî Mehmed Efendi (Hacı) (öl. 1 1 ). Halvetî şeyhi. 1 1 Ömer Efendi (öl. 1 dan sonra). Dersiam, kadı. 1 Râsim Ahmed Efendi (Fodlacı-zâde) (öl. 1 -). Mühürdar, kâtip. 1 Râşid Aşkî Bey (öl. 1 1 ). Askerî muallim. 1 Râzî, Abdüllâtif Efendi (öl. 1 -). Darüssaade ağası. 1 Reşid Efendi (öl. 1 -). Hâcegân. 1 Sâdık Mehmed Efendi (öl. 1 ). Müderris. 1 Sâlih Efendi (Mülakkab) (öl. 11). Hâcegân, defterdar. 1 Selim, Mehmed Sırrî Efendi (Seyyid) (öl. 1 ). Müderris, kadı. 1 Sırrî, İbrahim Efendi (öl. 1 -). Defterdar. 1 Subhi Ezgi (d. 1 ). Musikişinas. 1 1 Şemseddin Mehmed Bey (öl. 1 ). Edip. 1 Şeyh Ahmed-i Rumî (öl. 1 ). Sinan Paşa Camii imamı. 1 Şeyh Mahmûd Efendi-zâde Seyyid Mustafa Efendi (öl. 1 ). Kadı. 1 Şeyh Mehmed Ârif Efendi (öl. 11-). Şabaniyye şeyhi. 1 Şeyh Mehmed Üsküdârî (öl. 1-1). Medine müftüsü. 1 Şeyh Osman Efendi (öl. 1 -). Safvetî Efendi Tekkesi şeyhi. 1 Şeyh Osman Efendi (öl. 1 ). Hüdâyî Tek kesi şeyhi

9 Ü S K Ü D A R L I Ö N E M L İ Ş A H Z İ Y E T L E R, Y A P I L A R V E Y E R A D L A R I Veffâk Mehmed Efendi (öl ). Âlim. 1 Zâkir Büyük Ali Efendi (öl. 11-). Zâkirbaşı. 1 Ziya Bey (öl. 1 ). Musikişinas. 1 1 Zor Hüseyin Efendi (öl. 1 ). Müderris. 1 Tezkireler ve Biyografik Kaynaklara Göre Üsküdar daki Mimarî Yapılar Tezkireler ve biyografik kaynaklar, Üsküdar la irtibatlı olan şahısların hayatları hakkında bilgi vermelerinin yanında bilgi verdikleri bu şahısların inşa ettikleri, görev yaptıkları veya çeşitli vesilelerle irtibatlarının olduğu bazı yapıların varlığından da bizleri haberdar etmişlerdir. Kaynakların verdiği bu bilgiler sayesinde Üsküdar da halen kullanılmakta olan bazı yapıların ne zaman ve kimler tarafından yapıldığını öğrenmek mümkündür. Yine bu kaynaklarda, haklarında bilgi verildiği hâlde çeşitli sebeplerden dolayı günümüze kadar varlığını sürdürememiş birtakım yapılar hakkında ise ismen de olsa bilgi bulmak mümkündür. Adından bahsedilerek adeta kayıt altına alınan, bazıları hâlâ insanlığın hizmetinde olan mimarî yapılardan bazıları şunlardır: Abdullah Ağa Medresesi, At Pazarı Camii, Alaca Minare Zaviyesi, Ayazma Camii, Ayrılık Çeşmesi, Bandırmalı-zâde Dergâhı, Bezci-zâde Tekkesi, Çiçekçi Kahvesi, Çinili Camii, Dedeler Mescidi, Divitçi-zâde Efendi Zaviyesi, Emin Camii (Ahmediye Camii ya da Kefçe Dede Camii), Eski Menzilhane, Fenâî Dergâhı, Hallaç Baba Dergâhı, Hasan Paşa Camii, Hüdâyî Tekkesi, İnadiye Tekkesi, İsfendiyar Mescidi, İskele Camii, Kabasakal Mescidi, Karacaahmet Camii, Karacaahmet Tekkesi, Kavak İskelesi Mescidi, Mihrimah Sultan Camii, Mihrimah Sultan Medresesi, Minkarî-zâde Medresesi, Miskinler Tekkesi, Nasûhî Tekkesi, Paşa Köprüsü, Rum Mehmed Paşa Medresesi, Nalçacı Halil Efendi Tekkesi, Salacak Camii, Şeyh Camii, Saraçlar Çeşmesi, Selimiye Dergâhı, Şemsi Paşa Camii, Şemsî Paşa Tekkesi, Valide Sultan Medresesi, Valide-i Atik Darulhadisi ve Zaviyesi. Kaynaklarda adından bahsedilen bu yapılardan bazılarının kimler tarafından yapıldığına dair açıklayıcı bilgilere de yer verilmiştir. Üsküdar a çeşitli amaçlarla eser kazandırdığı ifade edilen şahıslardan bazıları ve bunların yaptırmış oldukları eserler şunlardır: Ahmed Ağa (öl. 1 ). Annesi Kerime Hanım adına Çengelköy de bir cami yaptırdı. 1 Ahmed Çelebi (öl. 1-1). Üsküdar da bir mescid yaptırdı. 1 Âkif, Mehmed Bey (öl. 1 ). Salacak Camii ni yaptırdı. 1 Beşir Ağa (öl. 1 -). Üskü dar da Kavak İskelesi Mescidi ni yap tırdı. 1 Ca fer, Abdunnebî-zâde (öl. 11). Üsküdar da bahçe ve cami yaptırdı

10 Ü S K Ü D A R S E M P O Z Y U M U V I I I Davud Paşa (Kara Nişancı) (öl. 1 -). Üsküdar da cami yaptırdı. 1 Fahrî, Mehmed Ağa (öl.?). Üsküdar da bir cami inşa etti. 1 Fatma Hatun (öl.?). Üsküdar da mescidi vardır. 1 Gülfem Hatun (öl. 11-). Üsküdar da cami ve mektep yap tırdı. 1 1 Hamza Çelebi (öl.?). Üsküdar da bir mescid yaptırdı. 1 Hayreddin Çavuş (öl. 1 ). Üsküdar da bir mescidi vardır. 1 Hüseyin Ağa (öl. 1 ). Üsküdar da bir mescid yaptırdı. 1 İsmail Ağa (öl. 1 -). Üsküdar da Ağa Mescidi ni yaptırdı. 1 Mehmed Ağa (öl. 1 ). Üskü dar da bir mescid yaptırdı. 1 Mehmed Paşa (Rum) (öl. 1 - ten sonra). Üsküdar da bir cami ve türbe yaptırdı. 1 Mirza-zâde Şeyh Mehmed Efendi (öl. 1 -). Üsküdar da kendi evinin civarında bir cami yaptırdı. 1 1 Sinan Ağa (Kabasakal) (öl.?). Üsküdar da Kabasakal Mescidi ile başka bir mescid daha yaptırdı. 1 Süleyman Ağa (Uzun) (öl. 1 -). Üsküdar da bir mescid yaptırdı. 1 Süleyman Paşa (Sarı) (öl. 1 ). Üskü dar da, Salacak ta camii vardır. 1 Şemsî Ahmed Paşa (öl. 1 ). Üsküdar İskelesi yakınında cami ve medrese yaptırdı. 1 Şeyh Haydar Resâ Efendi (öl. 1-1). Bülbül Deresi nde Nakşibendî zaviyesi ve mescidini yaptırdı. 1 Şeyh Mustafa Efendi (öl. 1 -). Üsküdar da zaviye inşa etti. 1 Şeyh Osman Efendi (öl. 1 ). Üskü dar da At Pazarı Camii ni yaptırdı. 1 Şeyh Selâmî Ali Efendi (öl. 11-). Üsküdar Bağlarbaşı nda tekke ve cami, Bülbülderesi ve Bulgurlu da zaviye, Acıbadem de ise cami yaptırdı. 1 Yer Adları Tezkireler ve biyografik kaynakların önemini artıran bir diğer özellikleri ise bilgi verdikleri çeşitli şahısların doğdukları, yaşadıkları veya bir vesileyle yollarının kesiştiği şehirlerden bahsederken bu şehirler hakkında zaman zaman ayrıntılı bilgi vermeleridir. İncelediğimiz kaynaklar, Üsküdar la ilgili ayrıntılı şehir tasvirlerine girmeseler de şehrin çeşitli mekânlarından bahsetmişlerdir. Bu mekânlardan daha çok şahısların ikamet ettikleri veya görev yaptıkları kurumların bulunduğu yerlerin belirtilmesi ve ölen şahısların mezarlarının bulunduğu yerleri tarif etmek için bahsedilmiştir. Kaynaklarda geçtiği gibi büyük bir kısmı günümüzde de aynen kullanılan bu yer adlarından bazıları şunlardır: 310

11 Ü S K Ü D A R L I Ö N E M L İ Ş A H Z İ Y E T L E R, Y A P I L A R V E Y E R A D L A R I Ahmediye Mahallesi, Akbayır, Akağalar Kabristanı, Atlamataşı, Bülbül Deresi, Bulgurlu, Çavuş Deresi, Çengelköy, Divitçiler, Doğancılar, Doğancılar Meydanı, Duvardibi Meydanı, Halil Hamid Paşa Sofası, Hamza Fakih Mahallesi, Harmanlık, Havuzdibi, Haydarpaşa, İbrahim Ağa Çayırı, İnadiye Meydanı, Kaptanpaşa, Kavak Bahçesi, Kefçe Dede, Kısıklı, Koşuyolu, Nakkaş, Nuhkapısı, Nuhkuyusu, Öküz Limanı, Paşa Kapısı, Salacak, Seyit Ahmet Deresi, Tunusbağı, İstavroz, Kadıköy, Toptaşı. Sonuç Sonuç olarak Osmanlı dan günümüze İstanbul için önemli bir mekân olan Üsküdar, Osmanlı ve İstanbul un kaderine etki eden birçok önemli şahsiyet yetiştirmiştir. Tarihî seyir içinde kaleme alınmış olan bazı eserlerden bu şahısların hayatı hakkında birtakım bilgilere ulaşmak mümkündür. Tezkireler ve biyografik kaynaklarda hem Üsküdar da yetişen, Üsküdar la özdeşleşen ve Üsküdar la irtibatlı olan yüzlerce şahıs hakkında bilgiler bulunmaktadır. Tabii ki kayıtlara girmemiş, hayatı hakkında elde herhangi bir bilgi bulunmayan Üsküdarlı daha nice önemli şahsiyetlerin de olabileceğini göz önünde bulundurmak gerekir. Tezkireler ve biyografik kaynaklarda Üsküdar la irtibatlı şahıslar hakkında bazı bilgiler verilirken Üsküdar da inşa edilen mimarî yapılar ve Üsküdar daki mekân adları hakkında da bazı bilgilere rastlamak mümkündür. Kaynaklarda Üsküdarlı olarak gösterilen ve Üsküdarlı olmadığı hâlde bir vesileyle hayatının bir dönemi bu şehirle kesişen, tarihin akışına yön veren devlet adamları, sanatkârlar ve âlimler dikkate alındığında Üsküdar sız bir İstanbul ve Osmanlı düşünmek, tarihi eksik yorumlamak olacaktır. Dipnotlar 1 Sehî, Tezkire-i Sehî. İstanbul 1. Latîfî, Tezkiretü ş-şu arâ ve Tabsıratü n-nuzamâ (haz. Rıdvan Canım), AKM Yayınları, Ankara. Gelibolulu Âlî, Künhü l-ahbâr ın Tezkire Kısmı (haz. Mustafa İsen), Akçağ Yay., Ankara 1. Âşık Çelebi, Meşâ irü ş-şu arâ, İnceleme-Metin, (haz. Filiz Kılıç), I-III, İstanbul Araştırmaları Ens. Yay., İstanbul 1. Ahdî, Gülşen-i Şu arâ (İnceleme-Metin) (haz. Süleyman Solmaz), AKM Başkanlığı Yay., Ankara. Kınalı-zâde Hasan Çelebi. Tezkîretü ş-şu arâ, Tenkitli Metin (haz. Aysun S. Eyduran), KTB Yay., Ankara. E-kitap: -kinalizade-hasan-celebi---tezkiretus-suara.html [Erişim Tarihi: 1..1 ]. Beyânî, Tezkîretü ş-şu arâ, (haz. Aysun S. Eyduran), KTB Yay., Ankara. E-kitap: kulturturizm.gov.tr-belge-1- -beyani----tezkiretus-suara.html [Erişim Tarihi: 1..1 ]. Riyâzî, Riyâzu ş-şu arâ, Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, Hk 1. Kaf-zâde Fâ izî, Zübdetü l-eş âr, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Belediye Rızâ, Zehr-i Mâr-zâde Seyyid Mehmet Rızâ, Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Tezkiresi (haz. Gencay Zavotçu), KTB. Yay., Ankara. E-kitap: -zehr-imrzade-seyyid-mehmed-riza---tezkire-i-riza.html. [Erişim Tarihi: ]. 311

12 Ü S K Ü D A R S E M P O Z Y U M U V I I I 11 Yümnî, Mehmet Salih Yümnî-Tezkire-i Şuarâ-yı Yümnî (haz. Sadık Erdem), Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi. sy. (Ağustos 1 ), s Güftî, Güftî ve Teşrîfatü ş-şu arâsı (haz. Kâşif Yılmaz), AKM Başkanlığı Yay., Ankara 1. 1 Mûcib, Tezkîre-i Mûcib, (haz. Kudret Altun), AKM Başkanlığı Yay., Ankara Safâyî, Tezkîre-i Safâyî, (Nuhbetü l-âsâr Min Fevâ idü l-eş âr) (haz. Pervin Çapan), AKM Yayınları, Ankara. Sâlim Efendi, Tezkîretü ş-şu arâ, Sâlim Efendi (haz. Adnan İnce), AKM Yay., Ankara. İsmail Belîğ, Nuhbetü l-âsâr Li-Zeyli Zübdeti l-eş âr (haz. Abdulkerim Abdulkadiroğlu), AKM Yayınları, Ankara 1. Kemiksiz-zâde Safvet Mustafa, Kemiksiz-zâde Safvet Mustafa ve Nuhbetü l-âsâr Min Fevâidi l-eş âr İsimli Şair Tezkiresi (haz. Bilal Güzel), Gazi Üniv. SBE, yüksek lisans tezi, Ankara 1. Râmiz, Râmiz ve Âdâb-ı Zurafâ sı, İnceleme-Tenkidli Metin-İndeks-Sözlük (haz. Sadık Erdem), AKM Yayınları, Ankara 1. Esrâr Dede, Tezkîre-i Şu arâ-yı Mevleviyye (haz. İlhan Genç), AKM Yayınları, Ankara. Şefkat, Tezkire-i Şu arâ-yı Şefkat-i Bağdâdî (haz. Filiz Kılıç), KTB. Yay. Ankara. E-kitap: kulturturizm.gov.tr-belge-1- -sefkat-i-bagdadi-tezkiretus-suara.html. [Erişim Tarihi: 1..1 ]. Es ad Mehmed Efendi, Es ad Mehmed Efendi ve Bâğçe-i Safâ-Endûz u (haz. Rıza Oğraş), Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1. Şeyhülislâm Ârif Hikmet Bey, Şeyhülislâm Ârif Hikmet Bey in Tezkiretü ş-şu ârâsı ve Transkripsiyonlu Metni (haz. M. Nuri Çınarcı), Gaziantep Üniversitesi SBE, yüksek lisans tezi, Gaziantep. Fatîn Dâvûd, Hâtimetü l-eş âr, İstanbul 11. Mehmed Tevfik, Kâfile-i Şu arâ (haz. Fatma Sabiha Kutlar Oğuz, M. Çakır, H. Koncu), Doğu Kütüphanesi, İstanbul 1. Fâ ik Reşad, Târîh-i Edebiyyât-ı Osmâniyye, İstanbul. Ali Emîrî, Tezkîre-i Şuarâ-yı Âmid, İstanbul 1. İbnü l-emin Mahmud Kemal İnal, Son Asır Türk Şâirleri (haz. Müjgân Cunbur), I. AKM Yayınları, Ankara 1 ; II. (haz. M. Kayahan Özgül), AKM Yayınları, Ankara ; III. (haz. Hidayet Özcan), AKM Yayınları, Ankara ; IV (haz. İbrahim Baştuğ), AKM Yayınları, Ankara ; IV, Dergâh Yayınları, İstanbul 1. Mehmet Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî-Dîvân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri (haz. Cemal Kurnaz ve Mustafa Tatcı), I-II, Bizim Büro Yay., Ankara 1. Mecdî Mehmed Efendi, Hadâ iku ş-şakâ ik. Şakâ ik-i Nu mâniyye ve Zeyilleri (haz. Abdulkadir Özcan), I, Çağrı Yay., İstanbul 1 ; Nev i-zâde Atâyî, Hadâ iku l-hakâ ik Fî Tekmîleti ş-şakâ ik. Şakâ ik-i Nu mâniyye ve Zeyilleri (haz. Abdulkadir Özcan), II, Çağrı Yay., İstanbul 1 ; Şeyhî Mehmed Efendi, Vekâyiü l-fudalâ I. Şakâ ik-i Nu mâniyye ve Zeyilleri (haz. Abdulkadir Özcan), III, Çağrı Yay., İstanbul 1 ; Şeyhî Mehmed Efendi, Vakâyiü l-fudalâ, III-IV, Şakâ ik-i Nu mâniyye ve Zeyilleri (haz. Abdulkadir Özcan), IV, Çağrı Yay., İstanbul 1 ; Fındıklılı İsmet Efendi, Tekmîletü ş-şakâ ik Fî Hakk-ı Ehli l-hakâ ik Şakâ ik-i Nu mâniyye ve Zeyilleri (haz. Abdulkadir Özcan), III, Çağrı Yay., İstanbul 1. Mehmed Süreyyâ, Sicill-i Osmânî (Yâhud Tezkîre-i Meşâhir-i Osmânî) (haz. Nuri Akbayar), I-V, Kültür Bakanlığı-Tarih Vakfı Ortak Yay., İstanbul 1. Bursalı Mehmed Tâhir, Osmanlı Müellifleri (haz. Fikri Yavuz ve İsmail Özen), I-III, Meral Yay., İstanbul 1. Ahmed Bâdî Efendi, Riyâz-ı Belde-i Edirne-. Yüzyıla Kadar Osmanlı Edirne si (haz. Niyazi Adıgüzel ve Raşit Gündoğdu), Trakya Üniv. Yay., Edirne 1. Mehmed Cemâleddin, Osmanlı Tarih ve Müverrihleri, -Âyîne-i Zurefâ- (haz. Mehmed Arslan), Kitabevi Yay., İstanbul. Atâ, Tayyâr-zâde Ahmed, Târîh-i Atâ, İstanbul

13 Ü S K Ü D A R L I Ö N E M L İ Ş A H Z İ Y E T L E R, Y A P I L A R V E Y E R A D L A R I Kadir Atlansoy, Bursa Şairleri, Bursa Vefeyatnamelerindeki Şairlerin Biyoğrafileri, Asa Kitabevi, Bursa 1. Sadettin Nüzhet Ergun, Türk Şairleri, I-III, İstanbul 1. Hâfız Hüseyin Ayvansarâyî, Vefeyât-ı Selâtîn ve Meşâhîr-i Ricâl (çev. Fahri Ç. Derin), İstanbul Üniv. Edebiyat Fakültesi Matbaası, İstanbul 1. İbnü l-emin Mahmud Kemal İnal, Hoş Sadâ, Son Asır Türk Musikişinasları, Maarif Basımevi, İstanbul 1. Abdurrahman Hıbrî, Enîsü l-müsâmirîn, Edirne Tarihi, 1-1 (haz. Ratip Kazancıgil), Türk Kütüphaneciler Derneği Yay., İstanbul 1. Müstakîm-zâde Süleymân Sa deddin, Devhatü l-meşâyîh (Tıpkı Basım), Çağrı Yay., İstanbul 1. 1 Müstakîm-zâde Süleymân Sa deddin, Tuhfe-i Hattâtîn, İstanbul 1. Osman Nuri Peremeci, Edirne Tarihi, Bellek Yayınları, İstanbul 11. Şemseddin Sâmî, Kâmûsu l-âlâm, I-VI, Mihran Matbaası, İstanbul 1 1. yılında yapılan I. Üsküdar Sempozyumu nda Mahmut Kaplan Şuara Tezkirelerine Göre Üsküdar Şairleri adlı bildirisinde bu sayıyı, Ali Yıldırım ise Üsküdarlı Divan Şairleri adlı bildirisinde olarak tespit etmiştir. Safâyî, a.g.e., s. -; Sâlim, a.g.e., s. -; Râmiz, a.g.e., s. -; Es ad Mehmed Efendi, a.g.e., s. -; Mehmed Süreyyâ, a.g.e., I, 1, İbnü l-emin Mahmud Kemal İnal, a.g.e., IV, Esrâr Dede, a.g.e., s. -; Ali Enver, Semâ-hâne-i Edeb, İstanbul 1, s. 1. Şemseddin Sâmî, a.g.e., IV, 1; Mehmed Süreyyâ, a.g.e.,, a.g.e., I, s. ; Kaf-zâde Fâ izî, a.g.e., vr. 1 1b, Gelibolulu Âlî, a.g.e., s. ; Riyâzî, a.g.e., vr. b; Âşık Çelebi, a.g.e., II, 1-1; Kınalı-zâde Hasan Çelebi, a.g.e., s. -; Sehî, a.g.e., s. 1; Latîfî, a.g.e., s. ; Ahdî, a.g.e., s. -. İbnü l-emin Mahmud Kemal İnal, a.g.e., I, 1-. a.g.e., I, -; M. Nâil Tuman, a.g.e., I, 1. 1 Sâlim, a.g.e., s. -; M. Nâil Tuman, a.g.e., II,. Şeyhî Mehmed Efendi, a.g.e., III, -; Nuri Akbayar, a.g.e., II, -; İsmail Belîğ, a.g.e., s. -; M. Nâil Tuman, a.g.e., II,. Mehmed Süreyyâ, a.g.e., II, ; Bursalı Mehmed Tâhir, a.g.e., II, 11-1 ; M. Nâil Tuman, a.g.e., II, 1. Sâlim, a.g.e., s. ; M. Nâil Tuman, a.g.e., I, 1. Mehmed Süreyyâ, a.g.e., II, ; Bursalı Mehmed Tâhir, a.g.e., II, 1; Şemseddin Sâmî, a.g.e., III, 1 1 ; İbnü l-emin Mahmud Kemal İnal, a.g.e., II, -. Fatîn Dâvûd, a.g.e., s. 1; Mehmed Süreyyâ, a.g.e., II, ; Bursalı Mehmed Tâhir, a.g.e., I, 1 1; M. Nâil Tuman, a.g.e., II, 11. Kınalı-zâde Hasan Çelebi, a.g.e., s. ; Riyâzî, a.g.e., vr. 11 b, Kaf-zâde Fâ izî, a.g.e., vr. b- a; Es ad Mehmed Efendi, a.g.e., 11 ; s. 1; Mehmed Süreyyâ, a.g.e., II, 1; M. Nâil Tuman, a.g.e., II, 11. Şeyhî Mehmed Efendi, a.g.e., III,,. Sâlim, a.g.e., 1 ; Râmiz, a.g.e., ; Mehmed Süreyyâ, a.g.e., III,. Es ad Mehmed Efendi, a.g.e., s. 1; Mehmed Süreyyâ, a.g.e., III, ; M. Nâil Tuman, a.g.e., II,. 1 Şeyhî Mehmed Efendi, a.g.e., IV, -; İsmail Belîğ, a.g.e., ; M. Nâil Tuman, a.g.e., II,. Râmiz, a.g.e., 1; Mehmed Süreyyâ, a.g.e., III, 1; M. Nâil Tuman, a.g.e., II,. Şeyhî Mehmed Efendi, a.g.e., IV, 11 ; Sâlim, a.g.e.,. Râmiz, a.g.e., s. ; Bursalı Mehmed Tâhir, a.g.e., II, 1; M. Nâil Tuman, a.g.e., II,. M. Nâil Tuman, a.g.e., I, ; Râmiz, a.g.e., s. ; Mehmed Süreyyâ, a.g.e., III,. Şeyhî Mehmed Efendi, a.g.e., IV, 11-1 ; Safâyî, a.g.e., s. ; Sâlim, a.g.e., s. -; İsmail Belîğ, a.g.e., s. 1; Mehmed Süreyyâ, a.g.e., III, ; M. Nâil Tuman, a.g.e., II,

14 Ü S K Ü D A R S E M P O Z Y U M U V I I I 1 Sâlim, a.g.e., s. 1; Safâyî, a.g.e., s. ; İsmail Belîğ, a.g.e., s. ; Mehmed Süreyyâ, a.g.e., III, ; M. Nâil Tuman, a.g.e., II,. Şeyhî Mehmed Efendi, a.g.e., III, ; Safâyî, a.g.e., s., Mehmed Süreyyâ, a.g.e., IV, 1 ; M. Nâil Tuman, a.g.e., II,. Şeyhî Mehmed Efendi, a.g.e., III, ; Bursalı Mehmed Tâhir, a.g.e., II, ; Safâyî, a.g.e., s. -1 ; Sâlim, a.g.e., s. ; Şemseddin Sâmî, a.g.e., VI, ; İsmail Belîğ, a.g.e., s. ; Mehmed Süreyyâ, a.g.e., IV, 111 ; M. Nâil Tuman, a.g.e., II,, 1. Şeyhî Mehmed Efendi, a.g.e., III,, ; Safâyî, a.g.e., s. 1. Şeyhî Mehmed Efendi, a.g.e., III, - ; Sâlim, a.g.e., s. - ; Mehmed Süreyyâ, a.g.e., III, 11- ; Bursalı Mehmed Tâhir, a.g.e., I, 1; M. Nâil Tuman, a.g.e., II, 1-1. İbnülemin Mahmut Kemal İnal, a.g.e., III, 1 -; M. Nâil Tuman, a.g.e., II, 1 1. Mehmed Süreyyâ, a.g.e., IV, 1 ; Filiz Kılıç (haz.), Şefkat, Tezkîre-i Şu arâ-yı Şefkat-i Bağdâdî, KTB. Yayınları. E-kitap: -sefkat-i-bagdadi---tezkiretus-suara.html, [Erişim Tarihi: 1..1 ]. s. 1-; M. Nâil Tuman, a.g.e., II, 1. M. Nâil Tuman, a.g.e., II, 1. Safâyî, a.g.e., s. 1; Sâlim, a.g.e., s. ; M. Nâil Tuman, a.g.e., II, 1. M. Nâil Tuman, a.g.e., II, 1. Safâyî, a.g.e., s. -; M. Nâil Tuman, a.g.e., II, 111. Râmiz, a.g.e., s. -; Bursalı Mehmed Tâhir, a.g.e., I, 1; Mehmed Süreyyâ, a.g.e., III, 11-. Bursalı Mehmed Tâhir, a.g.e., II, 1 ; İbnülemin Mahmut Kemal İnal, a.g.e., IV, s. 1 -; Mehmed Süreyyâ, a.g.e., IV, 11. Bursalı Mehmed Tâhir, a.g.e., II, 1 ; Şemseddin Sâmî, a.g.e., III, ; İlhan Genç, a.g.e., s. 1-; Mehmed Süreyyâ, a.g.e., IV, 1 ; M. Nâil Tuman, a.g.e., I,. 1 Safâyî, a.g.e., -; Sâlim, a.g.e., s. 1-; Râmiz, a.g.e., s. 1; Mehmed Süreyyâ, a.g.e., V, 1 ; M. Nâil Tuman, a.g.e., I,. Râmiz, a.g.e., s. 1; Safâyî, a.g.e., s. -; Mehmed Süreyyâ, a.g.e., V, 1 ; M. Nâil Tuman, a.g.e., I,. Râmiz, a.g.e., 1 1; Mehmed Süreyyâ, a.g.e., V, 1 ; M. Nâil Tuman, a.g.e., I,. Bursalı Mehmed Tâhir, a.g.e., II, ; İbrahim Baştuğ, a.g.e., s. -; M. Nâil Tuman, a.g.e., II,. Mehmed Süreyyâ, a.g.e., V, 1. Bursalı Mehmed Tâhir, a.g.e., II, ; İbrahim Baştuğ, a.g.e., s Şeyhî Mehmed Efendi, a.g.e., IV, - ; Sâlim, a.g.e., s. -; İsmail Belîğ, a.g.e., s. ; Mehmed Süreyyâ, a.g.e., V, 1 -; Bursalı Mehmed Tâhir, a.g.e., II, 1; M. Nâil Tuman, a.g.e., I,. Bursalı Mehmed Tâhir, a.g.e., II, -. Şeyhî Mehmed Efendi, a.g.e., IV, ; Safâyî, a.g.e., s. - 1; İsmail Belîğ, a.g.e., s. 1; Mehmed Süreyyâ, a.g.e., V, 1 ; M. Nâil Tuman, a.g.e., II,. Râmiz, a.g.e., s. 1; Müstakîm-zâde Süleymân Sa deddin, Tuhfe-i Hattâtîn, İstanbul 1, s. ; Mehmed Süreyyâ, a.g.e., V, 1 ; M. Nâil Tuman, a.g.e., II,. 1 İbnülemin Mahmut Kemal İnal, Son Asır Türk Şairleri, IV, Dergâh Yayınları, İstanbul 1. s İbnülemin Mahmut Kemal İnal, a.g.e., IV, s Şeyhî Mehmed Efendi, a.g.e., III, ; Safâyî, a.g.e., s. -; Mehmed Süreyyâ, a.g.e., V, 1. Şeyhî Mehmed Efendi, a.g.e., III, 1 ; Safâyî, a.g.e., s. -; İsmail Belîğ, a.g.e., s. 1-; Mehmed Süreyyâ, a.g.e., V, 1 ; M. Nâil Tuman, a.g.e., II, 11. Fındıklılı İsmet Efendi, a.g.e., s. - 1; Müstakîm-zâde Süleymân Sa deddin, a.g.e., s. ; M. Nâil Tuman, a.g.e., II, 11-. Sâlim, a.g.e., s. ; Safâyî, a.g.e., s. 1-1 ; M. Nâil Tuman, a.g.e., II,

15 Ü S K Ü D A R L I Ö N E M L İ Ş A H Z İ Y E T L E R, Y A P I L A R V E Y E R A D L A R I Şeyhî Mehmed Efendi, a.g.e., III, 1-1 ; Mehmed Süreyyâ, a.g.e., V, 1 ; Güftî, a.g.e., s. ; Safâyî, a.g.e., s. -; M. Nâil Tuman, a.g.e., II, 1 1. Sâlim, a.g.e., s ; Safâyî, a.g.e., s. ; M. Nâil Tuman, a.g.e., II, 1. Safâyî, a.g.e., s. ; Sâlim, a.g.e., s. -; İsmail Belîğ, a.g.e., s. 1-1 ; Mehmed Süreyyâ, a.g.e., V, 1 ; M. Nâil Tuman, a.g.e., II, 1. 1 Bursalı Mehmed Tâhir, a.g.e., I, ; Filiz Kılıç, a.g.e., s. 1; Fatîn Dâvûd, a.g.e., s., Şeyhülislâm Ârif Hikmet Bey, a.g.e., s. ; Şemseddin Sâmî, a.g.e., III, ; Mehmed Süreyyâ, a.g.e., V, 1 ; M. Nâil Tuman, a.g.e., II, M. Nuri Çınarcı, a.g.e., s., Fatîn Dâvûd, a.g.e., s. 1; Mehmed Süreyyâ, a.g.e., V, 1 1 ; M. Nâil Tuman, a.g.e., I, -. 1 Fatîn Dâvûd, a.g.e., s. 1; M. Nâil Tuman, a.g.e., I,. 1 Fındıklılı İsmet Efendi, a.g.e., s.. 1 Şeyhî Mehmed Efendi, a.g.e., IV, 1. 1 Mehmed Süreyyâ, a.g.e., III, 1. 1 Mehmed Süreyyâ, a.g.e., I, 1. 1 Mehmed Süreyyâ, a.g.e., I, 1. 1 Mehmed Süreyyâ, a.g.e., I, 1. 1 Franz Babinger, Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri (çev. Coşkun Üçok), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1. s.. 11 Şeyhî Mehmed Efendi, a.g.e., III, Bursalı Mehmed Tâhir, a.g.e., III,. 11 İbnü l-emin Mahmud Kemal İnal, a.g.e., s Şeyhî Mehmed Efendi, a.g.e., III, ; II,. 11 Şeyhî Mehmed Efendi, a.g.e., III,. 11 Şeyhî Mehmed Efendi, a.g.e., III, 1 ; Bursalı Mehmed Tâhir, a.g.e., I,. 11 Nev i-zâde Atâyî, a.g.e., s. -; Bursalı Mehmed Tâhir, a.g.e., I, Mehmed Süreyyâ, a.g.e., II,. 11 Mehmed Süreyyâ, a.g.e., II,. 11 Mehmed Süreyyâ, a.g.e., II,. 1 İbnü l-emin Mahmud Kemal İnal, a.g.e., s Nev i-zâde Atâyî, a.g.e., s. -; Mehmed Süreyyâ, a.g.e., II, -. 1 Nev i-zâde Atâyî, a.g.e., s.. 1 İbnü l-emin Mahmud Kemal İnal, a.g.e., s Bursalı Mehmed Tâhir, a.g.e., I, İbnü l-emin Mahmud Kemal İnal, a.g.e., s Mehmed Süreyyâ, a.g.e., II, 1. 1 Bursalı Mehmed Tâhir, a.g.e., III,. 1 Mehmed Süreyyâ, a.g.e., II, 1. 1 Bursalı Mehmed Tâhir, a.g.e., III,. 1 Mehmed Süreyyâ, a.g.e., III, Nev i-zâde Atâyî, a.g.e., s.. 1 Mehmed Süreyyâ, a.g.e., III, 1. 1 Mehmed Süreyyâ, a.g.e., III, Bursalı Mehmed Tâhir, a.g.e., I, 1. 1 Şeyhî Mehmed Efendi, a.g.e., III, Şeyhî Mehmed Efendi, a.g.e., IV,

16 Ü S K Ü D A R S E M P O Z Y U M U V I I I 1 Şeyhî Mehmed Efendi, a.g.e., IV, Şeyhî Mehmed Efendi, a.g.e., III,. 1 Mehmed Süreyyâ, a.g.e., III,. 1 Bursalı Mehmed Tâhir, a.g.e., I,. 1 1 Bursalı Mehmed Tâhir, a.g.e., III, Mehmed Süreyyâ, a.g.e., IV, İbnü l-emin Mahmud Kemal İnal, a.g.e., s.. 1 Mehmed Süreyyâ, a.g.e., IV, 11; Bursalı Mehmed Tâhir, a.g.e., I, 1. 1 Mehmed Süreyyâ, a.g.e., IV, Mehmed Süreyyâ, a.g.e., IV, Şeyhî Mehmed Efendi, a.g.e., III, Mehmed Süreyyâ, a.g.e., IV, Şeyhî Mehmed Efendi, a.g.e., IV, 1. 1 Şeyhî Mehmed Efendi, a.g.e., IV, Şeyhî Mehmed Efendi, a.g.e., III, - ; Sâlim, a.g.e., s. - ; Mehmed Süreyyâ, a.g.e., III, 11- ; Bursalı Mehmed Tâhir, a.g.e., I, 1; M. Nâil Tuman, a.g.e., II, Şeyhî Mehmed Efendi, a.g.e., IV,,. 1 Fatîn Dâvûd, a.g.e., s. 11 ; Bursalı Mehmed Tâhir, a.g.e., II, 1-1 ; Şemseddin Sâmî, a.g.e., III, ; Mehmed Süreyyâ, a.g.e., IV, Bursalı Mehmed Tâhir, a.g.e., II, -. 1 Mehmed Süreyyâ, a.g.e., IV, 1 ; Bursalı Mehmed Tâhir, a.g.e., III, Mehmed Süreyyâ, a.g.e., V, 1. 1 Mehmed Süreyyâ, a.g.e., V, Mehmed Süreyyâ, a.g.e., V, 1. 1 Mehmed Süreyyâ, a.g.e., V, Safâyî, a.g.e., s. -; Sâlim, a.g.e., s. -; İsmail Belîğ, a.g.e., s. 1; Mehmed Süreyyâ, a.g.e., V, 1 -; Bursalı Mehmed Tâhir, a.g.e., II, İbnü l-emin Mahmud Kemal İnal, a.g.e., s Bursalı Mehmed Tâhir, a.g.e., II,. 1 Fındıklılı İsmet Efendi, a.g.e., s Şeyhî Mehmed Efendi, a.g.e., III, Fındıklılı İsmet Efendi, a.g.e., s Bursalı Mehmed Tâhir, a.g.e., I,. 1 Fındıklılı İsmet Efendi, a.g.e., s Mehmed Süreyyâ, a.g.e., IV, 1 ; Bursalı Mehmed Tâhir, a.g.e., I, 1. 1 Bursalı Mehmed Tâhir, a.g.e., I, 1. 1 Fındıklılı İsmet Efendi, a.g.e., s İbnü l-emin Mahmud Kemal İnal, a.g.e., s Şeyhî Mehmed Efendi, a.g.e., IV, 1. 1 Mehmed Süreyyâ, a.g.e., I, Mehmed Süreyyâ, a.g.e., I, 1. 1 Bursalı Mehmed Tâhir, a.g.e., III,. 1 Mehmed Süreyyâ, a.g.e., II, 1. 1 Nev i-zâde Atâyî, a.g.e., s Mehmed Süreyyâ, a.g.e., II,. 316

17 Ü S K Ü D A R L I Ö N E M L İ Ş A H Z İ Y E T L E R, Y A P I L A R V E Y E R A D L A R I 1 Mehmed Süreyyâ, a.g.e., II,. 1 Mehmed Süreyyâ, a.g.e., II, Mehmed Süreyyâ, a.g.e., II,. 1 Mehmed Süreyyâ, a.g.e., II,. 1 Mehmed Süreyyâ, a.g.e., II,. 1 Mehmed Süreyyâ, a.g.e., III,. 1 Mehmed Süreyyâ, a.g.e., II, 1. 1 Mehmed Süreyyâ, a.g.e., III, Mehmed Süreyyâ, a.g.e., II, 1. 1 Mehmed Süreyyâ, a.g.e., III,. 1 Mehmed Süreyyâ, a.g.e., II, 1. 1 Mehmed Süreyyâ, a.g.e., IV, Fındıklılı İsmet Efendi, a.g.e., s. -; Mehmed Süreyyâ, a.g.e., IV, Mehmed Süreyyâ, a.g.e., V, 1. 1 Mehmed Süreyyâ, a.g.e., V, 1. 1 Mehmed Süreyyâ, a.g.e., V, 1. 1 Mehmed Süreyyâ, a.g.e., V, 1. 1 Şeyhî Mehmed Efendi, a.g.e., IV, ; Mehmed Süreyyâ, a.g.e., II,. 1 Şeyhî Mehmed Efendi, a.g.e., III, -. 1 Mehmed Süreyyâ, a.g.e., IV, 1. 1 Şeyhî Mehmed Efendi, a.g.e., IV,