Yaratıcılık Teknikleri, TRIZ, Beyin Fırtınası, Altı Düşünme Şapkası, Çelişkiler

Transkript

1 4 İnovatif Çözümler Geliştirmek İçin Araçlar Anahtar Kelimeler Yaratıcılık Teknikleri, TRIZ, Beyin Fırtınası, Altı Düşünme Şapkası, Çelişkiler Öğrenme Hedefi Bileşeni okuduktan sonra, TRIZ yöntemi ve bu yöntemin ana unsurları hakkında bilgi edinmenin yanı sıra bu yöntemi kendi organizasyonunuzda nasıl kullanabileceğinizi de öğreneceksiniz. Firma yöneticileri ve sahipleri için farklı sektörlerde ve bilimlerde aynı problemlerin ve çözümlerin tekrarlandığını hep akılda tutmak önemlidir. O halde, halihazırda üzerinde çalışılmış olan icat örüntülerini firmanıza uyarlamanız daha iyi olmaz mı? Bu modülde, TRIZ'in beş adımlı yaklaşımını öğrenecek ve teknik problemlerin bazı kısa vadeli çözümlerini nasıl uygulayabileceğiniz konusunda bazı pratik örnekler üzerinde çalışacaksınız. Bu modülü okumanız yaklaşık 40 dakika ve organizasyonunuzda uygulamaya sokmanız en az 60 dakika sürecek. Giriş İnsanlık var olduğu sürece daima problemlerle karşı karşıya olacaktır! Ama bir firmanın başarısı teknik problemlerin çözümlerinin ne kadar hızlı bulunabildiğine bağlıdır! Rakiplerinizden daha hızlı olabilecek misiniz? "Tekerleği yeniden icat etmek"le zaman kaybetmeden işinizi inovatif bir yaklaşımla yürütmek istiyor musunuz? Bir kişi zamanında şöyle bir şey söylemişti: "Başarılardan bir şeyler öğrenmek daha mantıklı olmaz mı?! En iyi çözümlerden toplanan deneyimleri yoğunlaştırarak somut kurallara dönüştürmek ve eksiksiz modeller içeren ya da hatta pratik bir teori olan bir metodoloji geliştirmek daha da iyi olabilir." Bir Sovyet mühendisi ve araştırmacısı olan bu kişinin adı Genrikh Saulovich Altshuller'di ( ). TRIZ kişilerin ya da grupların spontane ve sezgisel yaratıcılığına değil, problem ve çözüm örüntülerinin incelenmesine dayanan bir uluslararası yaratıcılık bilimidir. 2 G.S. Altshuller, binlerce başarılı inovasyonu analiz ederken teknolojinin evriminin rastlantısal adımlardan oluşuyor gibi görünmekle birlikte aslında uzun vadede yinelenebilir örüntüleri takip ettiğini keşfetti. Bu örüntüler teknolojilerin sistemli bir şekilde geliştirilmesine hem ürün tasarımı ve üretim Michael A.Orloff (2005). Inventive Thinking through TRIZ A practical Guide (2. Baskı), s /24 INNOCASE

2 problemlerinin çözülmesine, hem de yeni nesil teknolojilerin ve ürünlerin geliştirilmesine uygulanabilir. 3 TRIZ'i sıradaki başarılı inovasyonlar kümesinin keşfedilmesi için kullanmak, bu metodolojinin en yararlı uygulamasıdır, çünkü bu tür inovasyonlar her firma için en büyük iş fırsatını sunabilir. 4 Bundan sonraki bölümlerde ayrıntılı açıklamalar ve pratik örnekler size bu konuda yol gösterecek TRIZ Nedir? 946'da, Genrikh Saulovich Altshuller, "Yaratıcı Problem Çözme Teorisi"ni geliştirdi. "TRIZ" bu teorinin Rusça adının kısaltmasıdır. 5 G.S. Altshuller ilk icadını daha 4 yaşındayken tüple dalış alanında yaptı. 940'larda patent uzmanı olarak Sovyet Donanması'nda görev yaptı. Görevi mucitlere patentlere başvurmak konusunda yardım etmekti. Ama ondan sık sık bazı problemleri çözmeye yardım etmesi de istendi. Problem çözme konusundaki merakı onu standart yöntemler aramaya yöneltti. TRIZ, problem çözme için inovatif fikirler ve çözümler üretmeye yönelik bir metodoloji, araç seti, bilgi tabanı ve model tabanlı teknolojidir. TRIZ, problem formülasyonunda, sistem analizinde, başarısızlık analizinde ve sistem evrimi örüntülerinde kullanılacak araçlar ve yöntemler sağlar. 6 TRIZ çalışması problemlerin başarılı bir şekilde çözülmesini belirleyen örüntülerin keşfedilmesi için milyonlarca başarılı patentin taranmasına ve sistematizasyonuna dayanır. G.S. Altshuller, mühendislerin karşılaştığı problemlerin yüzde 90'ından fazlasının daha önce bir yerlerde çözülmüş olduğunu keşfetmişti. Çoğu çözüm firmada, sektörde ya da başka bir sektörde halihazırda mevcut olan bilgilerden türetilebilir. 7 G.S. Altshuller bu patentleri yenilikçi bir yolla kategorize etti. Patentleri otomotiv, havacılık ve uzay vb. endüstrilere göre sınıflandırmak yerine, genel problem çözme sürecini ortaya çıkarmak için konuyu bir kenara bıraktı. Bu çalışmada problemlerin sadece kırk temel yaratıcı ilke kullanılarak tekrar tekrar çözüldüğünü fark etti. Mucitler kendilerinden önce gelen mucitlerin Michael A.Orloff (2005). Inventive Thinking through TRIZ A practical Guide (2. Baskı), s A.g.y /24 INNOCASE

3 çalışmalarından haberdar olsalardı, çözümleri daha hızlı ve verimli bir şekilde keşfedebilirlerdi TRIZ'i neden kullanalım? Lütfen durun ve düşünün: Neden "tekerleği yeniden keşfetmek"le zaman harcayasınız? G.S. Altshuller'in belirttiği gibi, problemlerin yüzde 90'ından fazlası zaten çözülmüş olduğuna göre neden zamanınızı daha verimli bir şekilde kullanmıyorsunuz? Günümüzde hiçbir firma yeni teknolojik trendler konusunda pasif olma lüksüne sahip değil. Tüm çabalar yeni ürünlerin, teknolojilerin ve hizmetlerin geliştirilmesine ya da mevcut olanların iyileştirilmesine yoğunlaştırılmak zorunda. Sonuçlar: ) Farklı endüstrilerde ve bilimlerde aynı problemler ve çözümler yinelenir. Her bir problemdeki çelişkilerin sınıflandırılması, o problemin yaratıcı çözümü için bir tahmin ortaya çıkarır. 2) Farklı endüstrilerde ve bilimlerde teknik evrim örüntüleri yinelenir. 3) Yaratıcı inovasyonlarda, geliştirildikleri alanın dışındaki bilimsel etkiler kullanılır. 9 G.S. Altshuller, 'i aşkın patenti tarayarak icat problemlerini ve bunların nasıl çözüldüğünü inceledi. Bunlar arasında (şu ana kadar 'u aşkın patent tarandı), sadece 'inde az çok icat içeren çözümler vardı; gerisi sadece iyileştirmeydi. 0 Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü'ne (WIPO) göre, patent tabanı dünya genelindeki araştırma sonuçlarının yüzde 90 ila 95'ini kapsıyor. Patentlerden yeterince yararlanılması araştırmalara ayrılan zamanı yüzde 60, maliyeti ise yüzde 40 oranında azaltabilir TRIZ nerelerde kullanılabilir? TRIZ sonuç veriyor! Büyük ve küçük firmalar gerçek, pratik gündelik problemleri çözmek ve teknolojinin geleceği için stratejiler geliştirmek üzere pek çok seviyede TRIZ'i kullanıyorlar. 2 TRIZ tüm teknoloji tabanlı organizasyonların rekabet pozisyonlarını geliştiriyor ve bu nedenle pek çok dünya lideri organizasyon TRIZ yöntemi üzerine çalışıyor ve bu yöntemi kullanıyor. Bunlar arasında Allied Signal Aerospace CSC White Paper, European Office of Technology and Innovation. What Innovation Is. How companies develop operating systems for innovation, p /24 INNOCASE

4 Sector, Chrysler Corp., Emerson Electric, Ford Motor Co., General Motors Corp., Johnson & Johnson, Procter & Gamble, 3M, Siemens, Phillips, LG Rockwell International, UNISYS, Xerox Corporation, Sony ve yüzlerce başka firma vardır. TRIZ başlangıçta mekanik problemlerin çözümü için yaratılmıştı, ama artık elektronik, biyoloji, yönetim, sürdürülebilir gelişme ve çevre problemleri dahil olmak üzere pek çok başka alanda da uygulanıyor. Lütfen durun ve düşünün: İster üretici, ister hizmet sağlayıcı olun, mevcut ürünleriniz, hizmetleriniz, imalat süreçleriniz ve teknolojileriniz üzerine düşünmek zorundasınız. Bunlar birkaç yıl sonra da yeterince rekabetçi olacak mı? Firmanızın başlıca maliyetlerini azaltmak için bazı iyileşmeler üzerine düşündünüz mü? TRIZ nasıl uygulanır? TRIZ bir düşünme biçimi, bir felsefe ve bir yöntemler ve araçlar koleksiyonudur. TRIZ, öyle 20 dakikalık bir sohbet ya da okuma sonucunda öğrenebileceğiniz bir konu değildir. Bu alanda yetkinleşmek azimli olmayı ve uzun süre pratik yapmayı gerektirir. Yine de, önümüzdeki 30 dakika içinde, basit bir dil kullanarak size TRIZ yöntemini firmanızda pratik bir şekilde kullanmanızı sağlayacak bilgiler vermeye çalışacağız Genel problem çözme süreci Problem çözme için TRIZ yöntemini incelemeye başlamadan önce, genel bir problem çözme sürecini değerlendirelim. İlk olarak, insanların çoğunluğu kısa sürede hazır çözümler bulmak için paralel problemleri araştırır. Paralel bir çözüm bulunduğunda, en uygun çözümü keşfetmek için eldeki probleme uyarlanır. Genel problem çözme modeli Şekil 'de açıklanıyor. Paralel standart problem Paralel standart çözüm Benim problemim Benim çözümüm Şekil : Genel problem çözme modeli /24 INNOCASE

5 G.S. Altshuller, geliştirdiği TRIZ yöntemini, Şekil 'de görülen genel problem çözme yaklaşımına dayandırdı. Şimdi TRIZ yönteminin temel unsurlarını daha yakından incelemeye geçebiliriz TRIZ süreci ve pratik örnekler Şekil 2, teknik probleminizin en iyi çözümünü bulmak için değerlendirmeniz gereken beş genel adımı gösteren basit bir grafiktir. Teorik malzemelerin daha iyi anlaşılabilmesi için size teoriyle bağlantılı basit bir örnek sunacağız. Şimdi bu örneğe bakalım! 3. Step Adım 3 Previously Daha önce iyi well-solved bir şekilde çözülmüş problems problemler 2 4. Step Adım 4 Parallel Paralel çözümler solutions 2 2. Adım Step TRIZ 2 Prizması Prism of TRIZ Step Adım Benim My problemim n n 5. Step Adım 5 Benim My çözümüm solution Şekil 2: TRIZ problem çözme yaklaşımı 4. Adım Probleminizi Tanımlayın. 5 Birinci ve temel görev, probleminizi tanımlamaktır; bu da beş temel özelliği açıklığa kavuşturmayı gerektirir: problem için çalışma ortamı kaynak gereklilikleri birincil yararlı işlev zararlı etkiler problemin ideal sonucu A.g.y /24 INNOCASE

6 Probleminizin tüm yönlerinden haberdar olsanız bile, problemin Halihazırda neler mevcut?" sorusunun yanıtından Neler geliyor?" (ya da "Problemin çözümünün ideal sonucu") sorusunun yanıtına kadar açık bir formülasyonunu akılda tutmak mantıklı olacaktır. Bu, verimli problem çözümü için temel ilkedir (Şekil 3). Olan Neler var? Olacak Neler geliyor? Şekil 3: Düşünmenin "Ne var?" sorusundan "Ne geliyor?" sorusuna gidişi 6 Şimdi problem tanımlamanın beş temel özelliğinin açıklandığı pratik deneyimleri incelemeye geçebiliriz. Pratik örnek: Bir içecek kutusu. 7 Tasarlanan bir sistemin bir içecek için kap işlevi görmesi gereklidir. Çalışma ortamı, kutuların depolama amacıyla istif edilmesidir. Kaynaklar arasında dolu kutuların ağırlığı, kutunun iç basıncı, kutu konstrüksiyonunun rijiditesi de vardır. Birincil yararlı işlev, içecekler için bir kap olmaktır. Zararlı etkiler arasında malzemelerin ve kutu üretiminin maliyeti ve depolama alanının boşa harcanması vardır. İdeal sonuç, kutular ya da kutulardaki içecek zarar görmeksizin insan boyundaki bir istifin ağırlığına dayanabilecek bir kutudur. Lütfen durun ve düşünün: Probleminizi tanımladınız mı? Hemen inovasyon yapabilir misiniz? Şimdi problem çözümleri için kullandığınız uygulamalar hakkında düşünmeniz yararlı olacaktır. Problemi tanımlamak için Beyin Fırtınası 8 ve Altı Düşünme Şapkası 9 gibi başka yaratıcılık metodolojilerinden yararlanmanız tavsiye edilir. 2. Adım Probleminizi Formüle Edin: TRIZ Prizması 20 Problemi bir Çelişki olarak formüle etmek, TRIZ yönteminin temelidir. G.S. Altshuller, bunun gibi çatışan gereklilikler içeren icat problemlerini tanımladı ve bunlara Çelişki adını verdi. 2 Çelişki, teknolojinin ya da teknik sistemin bir istenen özelliği (A) iyileştirilirken başka bir istenen özelliğin (B) kötüleştiği süreçte ortaya 6 Michael A.Orloff (2005). Inventive Thinking through TRIZ A practical Guide (2. Baskı), s Ayrıntılar için lütfen bu kılavuzda bileşen 4.2'ye bakın. 9 Ayrıntılar için lütfen bu kılavuzda bileşen 4.8'e bakın Dr. Prakash R.Apte. Introduction to TRIZ.Innovative Problem Solving, s /24 INNOCASE

7 çıkar. A ve B farklı oldukları için Çelişki bir çift problemini temsil eder ve bu tür çelişkiler için iki ifadenin kurgulanabileceği olgusunu yansıtır. Başka bir deyişle, her bir teknik problem için en az iki çelişki formüle edilebilir. Çelişki, bir çatışmanın nerede ve ne zaman ortaya çıktığını gösterir. 22 Çok mu karmaşık görünüyor? Aslında hiç değil. Açıklamaları okursanız ve talimatları dikkatle izleseniz yakında firmanızda TRIZ yöntemini başarıyla uygulamaya başlayabileceksiniz! Probleminize çözümler bulmak için ele alınması gereken temel çelişkiyi tanımlamak için Şekil 4'te görülen altı soruyu yanıtlamalısınız. Altı soruyu yanıtlarken probleminizin bir Çelişki olarak formüle edilmesi gerektiğini de unutmayın. Şimdi bu sorulara yer verilen Şekil 4'e bakalım. 6. Problem nasıl gerçekleşti? Nasıl çözülebilir?. Bu kimin problemi? 5. Problem neden gerçekleşti? Problemin formüle edilmesi 2. Problem neye benziyor? Kaynaklar neler? 4. Problem nerede gerçekleşti? 3. Problem ne zaman gerçekleşti? Hangi koşullar altında? Şekil 4: Problemin Çelişki olarak formüle edilmesi. 23 Altı soruya vereceğiniz yanıtlar, problemi, ideal nihai sonuçla, mevcut kaynaklarla ve problemi çözmenizi sağlayacak olanaklı TRIZ aracıyla birlikte net bir şekilde anlamanızı sağlayacak! Problemlerin çözümünün anahtarı, probleminizin çelişkilerinin keşfinde ve ortadan kaldırılmasındadır! Pratik örnek: Bir içecek kutusu Semyon D. Savransky ( 2000). ENGINEERING OF CREATIVITY: Introduction to TRIZ Methodology of Inventive Problem Solving, s Dr. Prakash R.Apte. Introduction to TRIZ.Innovative Problem Solving, s /24 INNOCASE

8 Kutuların hangi yükseklikte istifleneceğini kontrol edemiyoruz. Hammadde fiyatları bizi maliyetleri düşürmeye zorluyor. Maliyeti düşürmek için kutunun çeperinin inceltilmesi gerekiyor, ama kutunun çeperi incelirse büyük bir istifleme ağırlığını kaldıramaz. Dolayısıyla, malzeme maliyetini düşürmek için kutuların daha ince olması, üzerlerine istiflenecek yükün ağırlığını taşımak için daha kalın olması gerekiyor. Bu fiziksel bir çelişkidir. Bunu çözebilirsek ideal bir mühendislik sistemine ulaşacağız. 3. Adım Daha önce iyi bir şekilde çözülmüş problemi arayın Çelişkiler Matrisi. 25 G.S. Altshuller, çatışmaya yol açan sadece 39 teknik özelliğin mevcut olduğunu gördü. Bunlara 39 Mühendislik Parametresi adını verdi. 39 Mühendislik Parametresi, MUKAVEMET ve AĞIRLIK gibi herhangi bir mühendislik Çelişkisini tanımlamak için kullanılan temel betimleyicilerdir. 26 Her problem bir parametreler çifti 39 parametreden 2'si arasındaki bir çatışma olarak tanımlanabilir. Geçmişte, birçok farklı alandaki pek çok patentte bu çatışmalar zaten çözüme kavuşturulmuştur. Bu nedenle, G.S. Altshuller en sık karşılaşılan Çelişkileri ve bu Çelişkileri çözme ilkelerini seçti ve organize etti. Bunları 39 iyileştirici parametre ve 39 kötüleştirici parametreden oluşan 39 X 39'luk bir Matris haline getirdi ve her kesişim hücresine en sık kullanılan Yaratıcı İlkeleri (bunları 4. Adımda öğreneceksiniz) girdi. Bu matrise Çelişki Matrisi adı verilir. Çelişki Matrisi 39 Mühendislik Parametresiyle tanımlanan ve başka mühendislerin daha önce analiz edilenlere benzer Çelişkileri çözmekte başarıyla kullandıkları 40 Yaratıcı İlkeyi 27 gösteren 39 x 39'luk bir Matristir. Çelişki Matrisinin tamamına sitesinden ulaşılabilir. Şimdi 39 Mühendislik Parametresine ve Çelişki Matrisinin nasıl bir şey olduğuna bakmanın zamanı geldi! 39 Mühendislik Parametresi şunlardır: 28. Hareketli cismin ağırlığı 2. Güç 2. Hareketsiz cismin ağırlığı 22. Enerji kaybı 3. Hareketli cismin uzunluğu 23. Madde kaybı 4. Hareketsiz cismin uzunluğu 24. Bilgi kaybı 5. Hareketli cismin alanı 25. Zaman kaybı A.g.y /24 INNOCASE

9 6. Hareketsiz cismin alanı 26. Madde miktarı 7. Hareketli cismin hacmi 27. Güvenilirlik 8. Hareketsiz cismin hacmi 28. Ölçümün doğruluğu 9. Hız 29. İmalatın doğruluğu 0. Kuvvet 30. Cisim üzerinde etkili zararlı faktörler. Gerilme, basınç, stres 3. Zararlı yan etkiler 2. Şekil 32. İmal edilebilirlik 3. Cismin kararlılığı 33. Kullanım kolaylığı 4. Mukavemet 34. Onarılabilirlik 5. Hareketli cismin dayanıklılığı 35. Uyarlanabilirlik 6. Hareketsiz cismin dayanıklılığı 36. Cihazın karmaşıklığı 7. Sıcaklık 37. Kontrol karmaşıklığı 8. Parlaklık 38. Otomasyon düzeyi 9. Hareketli cismin harcadığı 39. Üretkenlik enerji 20. Hareketsiz cismin harcadığı enerji Tablo : 39 Mühendislik Parametresi Artık 39 Mühendislik Parametresini bildiğinize göre, Çelişki Matrisinin nasıl oluşturulacağını öğrenmeye başlamanın zamanı geldi. Başlamadan önce, probleminizi Çelişki formunda temsil etmeniz gerektiğini hatırlayın! /24 INNOCASE

10 İstenmeyen Sonuç (Çatışma) İyileştirilecek Özellik Hareketli cismin ağırlığı No Hareketli cismin ağırlığı + 2 Hareketsiz cismin ağırlığı + 3 Hareketli cismin uzunluğu 4 Hareketsiz cismin uzunluğu 8, 5, 29, 34 Hareketsiz cismin ağırlığı 35, 28, 40, 29 Hareketli cismin uzunluğu 5, 8, 29,34 + Hareketsiz cismin uzunluğu 0,, 29, 35 + Hareketli cismin alanı 29, 7, 38, 34 5, 7, 4 Hareketsiz cismin alanı 35, 30, 3, 2 7, 7, 0, 40 Hareketli cismin hacmi 29, 2, 40, 28 7, 7, 4, 35 Hareketsiz cismin hacmi 5, 35, 4, 2 35, 8, 2,4 5 Hareketli cismin alanı 2, 7, 29, 4 4, 5, 8, 4 + 7, 4, 7, 4 6 Hareketsiz cismin alanı 30, 2, 4, 8 26, 7, 9, 39 + Tablo 2: Çelişki Matrisinin bir bölümü 29. (Çelişki Matrisinin tamamına sitesinden ulaşılabilir.) Çelişki Matrisini oluşturmanın püf noktaları: ) Dikey satırdaki 39 Mühendislik Parametresi tanımlanmış ve iyileştirilmesi gereken problemin özellikleridir. 2) Yatay satırdaki 39 Mühendislik Parametresi ise tanımlanan problemin parametrelerinin iyileştirilmesinin sonucu olarak etkilenen ve/veya kötüleşen özelliklerdir. 3) Kesişim hücrelerindeki sayılar, teknik probleminizin en iyi çözümleri konusunda size yol gösterecek olan Yaratıcı İlkelerdir (4. Adımda bunlar hakkında bilgi edineceksiniz). 4) Orta çapraz dışında kaldığı halde boş olan bazı hücreler vardır. Bu durum, söz konusu çelişkinin çözümü için çok az sayıda patentin bulunabildiği ya da hiçbir patentin bulunamadığı anlamına gelir /24 INNOCASE

11 5) Aynı Mühendislik Parametrelerinden oluşan 39 kombinasyon hariç bırakılmıştır (gri renkte ve üstünde bir çarpı var) Yeniden İçecek Kutusu örneğimize dönelim! Pratik örnek: Bir içecek kutusu. 30 Kutunun çeperini inceltmek için değiştirilmesi gereken standart mühendislik parametresi "No 4 - hareketsiz cismin uzunluğu"dur. (TRIZ'de, bu standart mühendislik ilkeleri oldukça genel nitelikte olabilir. Burada "uzunluk"la kastedilen, uzunluk, genişlik, yükseklik, çap vb. herhangi bir doğrusal boyuttur.) Kutunun çeperini inceltirsek, istifleme yükünün ağırlığı azalacaktır. Çatışma içindeki standart mühendislik parametresi "No - gerilme, basınç ve stres"tir. İçecek kutusunun mühendislik parametreleri arasında "No 4 - hareketsiz cismin uzunluğu" iyileştirilecek özellik, "No - gerilme, basınç ve stres" ise istenmeyen ikincil sonuçtur. O halde, içecek kutusu için standart teknik çatışma şudur: "Hareketsiz cismin uzunluğu" standart mühendislik parametresini ne kadar iyileştirirsek, "gerilme, basınç, stres" standart mühendislik parametresi o kadar kötüleşecektir. 4. Adım Paralel Çözümler Arayın. 3 G.S. Altshuller, ayrıca, 40 Yaratıcı İlke belirledi. Bunlar teknik probleminiz için son derece yaratıcı ve patentlenebilir çözümler bulmaya yönelik ipuçlarıdır. 40 Yaratıcı İlke - her Çelişki için 40 çözüm - Altshuller'in teknik çelişkileri ortadan kaldırmak için keşfettiği yollardır. 32 Çelişki Matrisinin kesişim hücrelerinde listelenen sayılar en sık kullanılan ve probleminizin çözümleri olarak uyarlanabilecek olan Yaratıcı İlkelerdir (en fazla dört ilke). 40 Yaratıcı İlke şunlardır (Ek A'da İlkelerin genişletilmiş versiyonunu bulabilirsiniz):. Bölümleme 2. Hızlı hareket 2. Ayırma 22. Zararı faydaya çevirme 3. Kısmi kalite 23. Geri besleme 4. Asimetri 24. Aracılık 5. Kombinasyon 25. Self-servis 6. Evrensellik 26. Kopyalama 7. Yuvalama 27. Ucuz ve kısa ömürlü A.g.y /24 INNOCASE

12 8. Karşı ağırlık 28. Bir mekanik sistemin ikamesi 9. Öncü karşı eylem 29. Pnömatik ya da hidrolik sistemlerin kullanılması 0. Öncü eylem 30. Esnek film ya da ince zarlar. Öncü önlem 3. Gözenekli malzemelerin kullanılması 2. Eşit potansiyel 32. Rengi değiştirme 3. Ters eylem 33. Homojenlik 4. Yuvarlama 34. Parçaları atma ve yenileme 5. Dinamiklik 35. Fiziksel ya da kimyasal durumları dönüştürmek 6. Kısmi, abartılı ya da aşırı eylem 36. Faz dönüşümü 7. Yeni bir boyuta geçiş 37. Isıl genleşme 8. Mekanik titreşim 38. Güçlü okside ediciler kullanma 9. Periyodik eylem 39. Durağan çevre 20. Yararlı eylemlerin sürekliliği 40. Kompozit malzemeler Tablo 3: 40 Yaratıcı İlke 33 Çelişki Matrisindeki kesişim hücrelerinde bulunan sayıları hatırlıyor musunuz? Bunlar belirttiğiniz problemi Çelişkiler (2. Adım) üzerinden çözen ve problemin çözümü konusunda size daha çok yol gösteren Yaratıcı İlkelerdir. Şimdi yeniden Çelişki Matrisine dönelim (Tablo 4) /24 INNOCASE

13 İstenmeyen Sonuç (Çatışma) İyileştiri lecek Özellik Hareketli cismin ağırlığı No Hareketli cismin ağırlığı + Hareketsiz cismin ağırlığı Hareketli cismin uzunluğu 5, 8, 29,34 Hareketsiz cismin uzunluğu Hareketli cismin alanı 29, 7, 38, 34 Hareketsiz cismin alanı Hareketli cismin hacmi 29, 2, 40, 28 Hareketsiz cismin hacmi 2 Hareketsiz cismin ağırlığı + 0,, 29, 35 35, 30, 3, 2 5, 35, 4, 2 Yaratıcı İlkeler 3 4 Hareketli cismin uzunluğu Hareketsiz cismin uzunluğu 8, 5, 29, 34 35, 28, 40, , 7, 4 7, 7, 0, 40 7, 7, 4, 35 35, 8, 2,4 5 Hareketli cismin alanı 2, 7, 29, 4 4, 5, 8, 4 + 7, 4, 7, 4 6 Hareketsiz cismin alanı 30, 2, 4, 8 26, 7, 9, 39 + Tablo 4: Çelişki Matrisindeki Yaratıcı İlkeler. Her matris hücresinde patentlerde söz konusu çelişkiyi çözmek için en sık kullanılan Yaratıcı İlkeler belirtiliyor; 34 İlkelerden bazıları teknoloji ve sistemlerdeki gelişme trendlerine karşılık gelir; Bazıları ise sizi başka yönlerde düşünmeye teşvik eder. Örneğin: No 4 Asimetri, No 0 - Öncü Eylem, No 7 - Yeni Bir Boyuta Geçiş, vb. Yeniden İçecek Kutusu örneğimize dönelim! /24 INNOCASE

14 Pratik örnek: Bir içecek kutusu. 35 Hatırlayacağınız gibi, İçecek Kutusunun çeper kalınlığını ya da "No 4 - hareketsiz cismin uzunluğu" mühendislik parametresini iyileştirmemiz gerekiyor. Ama bu parametreyi iyileştirmenin sonucu olarak ortaya çıkan istenmeyen ikincil etki yük taşıma kapasitesinin kaybedilmesi ya da ""No - gerilme, basınç ve stres" parametresidir. Sıra İçecek Kutumuz için ilgili Yaratıcı İlkeleri bulmaya geldi! Çelişki Matrisinin "No 4 - hareketsiz cismin uzunluğu" (İyileştirilecek Özellik) ve "No - gerilme, basınç ve stres" (İstenmeyen Sonuç) mühendislik parametreleri arasındaki kesişim hücrelerinde bulunan sayılara bakın. İçecek Kutusu için Yaratıcı İlkeler olanaklı çözümlerin betimlendiği, 4 ve 35'tir. Şimdi Tablo 5'e bakalım. İstenmeyen Sonuç (Çatışma) Hareketli cismin ağırlığı Hareketsiz cismin ağırlığı Hareketli cismin uzunluğu Hareketsiz cismin uzunluğu Hareketli cismin alanı No Hareketsiz cismin alanı Hareketli cismin hacmi Hareketsiz cismin hacmi Hız Kuvvet (Yoğunluk) Stres ya da basınç İyileştiril Hareketli cismin ecek ağırlığı Özellik + 5, 8, 29,34 29, 7, 38, 34 29, 2, 40, 28 2, 8, 5, 38 8, 0, 8, 37 0, 36, 37, Hareketsiz cismin ağırlığı + 0,, 29, 35 35, 30, 3, 2 5, 35, 4, 2 8, 0, 9, 35 3, 29, 0, Hareketli cismin uzunluğu 8, 5, 29, , 7, 4 7, 7, 4, 35 3, 4, 8 7, 0, 4, 8, Hareketsiz cismin uzunluğu 35, 28, 40, , 7, 0, 40 35, 8, 2,4 28, 0, 4, 35 7 Tablo 5: İçecek Kutusu için Yaratıcı İlkeler. Çok karmaşık görünmüyor, değil mi? Daha önce bulunmuş olan teknik çözümleri bulmak için TRIZ yöntemini uygulamayı düşünür müsünüz? Ama öncelikle, İçecek Kutumuzun problemi için bazı olanaklı çözümlere bakalım! /24 INNOCASE

15 İçecek kutusu için problem çözümleri olarak Üç Yaratıcı İlke bulundu (Ek A'da İlkelerin genişletilmiş versiyonlarını bulabilirsiniz): İlke No Bölümleme. Bu ilke şu alt paragraflara ayrılır: a. Bir cismin bağımsız parçalara bölünmesi b. Bir cismin bölümlü hale getirilmesi c. Bir cismin bölümlenme derecesinin artırılması Örneğin, Yaratıcı İlke c. - "Bir cismin bölümlenme derecesini artırma" ilkesini kullanacak olursak, kutunun duvarının tek bir düz ve kesintisiz çeperden "küçük çeperler"den oluşan bir oluklu ya da dalgalı yüzeye dönüştürülmesi çözümüne ulaşabiliriz. Bu dönüşüm, çeperin kenar mukavemetini artırır ve aynı zamanda daha ince bir malzemenin kullanılmasına olanak tanır. Bkz. Şekil 5. Şekil 5: İçecek Kutusu için Yaratıcı İlke c'nin Uygulanması (Kaynak: İlke No 4 - Yuvarlama. Bu ilke şu alt paragraflara ayrılır: a. Doğrusal parçalar ya da düz yüzeylerin yerine kavisli olanların kullanılması; kübik şekiller yerine küresel şekillerin kullanılması b. Tekerleklerin, topların, spirallerin kullanılması c. Doğrusal hareketler yerine dönen hareketlerin kullanılması; bir merkezkaç kuvvetten yararlanılması Yaratıcı İlke 4a'yı kullanarak, çoğu kutu kapağının kutu çeperiyle birleştirildiği dik açıyı kavisli hale getirebiliriz. Bkz. Şekil 6. Şekil 6: İçecek Kutusu için Yaratıcı İlke 4a'nın Uygulanması (Kaynak: /24 INNOCASE

16 İlke No 35 - Bir cismin fiziksel ya da kimyasal durumlarını dönüştürmek. Bu, bir cismin genel durumunu, yoğunluk dağılımını, esneklik derecesini, sıcaklığını değiştirmek anlamına gelir. İlke No 35'i İçecek Kutusu için kullanmak, kutu çeperi için kullanılan metal alaşımının bileşimini daha güçlü bir alaşımla değiştirip yük taşıma kapasitesini artırmak anlamına gelir. 5. Adım Kendi çözümünüze uyarlayın Bir sonraki adım, bu Yaratıcı İlkelerden birinin sizin spesifik probleminize uygulanabilip uygulanamayacağını görmektir. TRIZ yöntemini kullanarak probleminizin olanaklı çözümlerini kolayca bulabilirsiniz. Ama, lütfen 2. Adımın, yani problemlerinizi Çelişki formunda ifade etmenin önemini unutmayın! Doğru Çelişkileri tanımladığınızdan emin olmak için olanaklı olduğu ölçüde çok zaman ayırmaya çalışın. Daha iyi sonuçlar için, bu kılavuzdaki başka teknikleri, örneğin Beyin Fırtınasını 36 ve 635 Yöntemini 37 kullanarak bunları çalışma arkadaşlarınızla tartışın. Aksi takdirde, ne Çelişki Matrisi, ne de Yaratıcı İlkeler probleminiz için doğru sonuçları bulmanıza yardım edebilir. Biz yine İçecek Kutusu örneğimize dönelim. Renaissance Leadership Institute'te görev yapan mucit Jim Kowalik, bir haftadan kısa bir süre içinde yirmiyi aşkın kullanılabilir çözüm üreterek ABD kutu içecek sektörüne sundu. Bunlardan birçoğu kullanıma sokuldu. 38 Lütfen durun ve düşünün: TRIZ'in çok zor bir yöntem olduğunu mu düşünüyorsunuz? Belki de aslında hiç de zor değil! Peki TRIZ size yardımcı olabilir mi? Belki de evet! Neden bu yöntemi firmanızda hemen kullanmaya başlamıyorsunuz? Teknik probleminiz, yüzde 'lik keşfedilmemiş problemlerin arasındaysa, yani daha önce hiç tanımlanmamışsa (patenti alınmamışsa) sizin bir mucit olmanızı sağlayabilir! Ek TRIZ araçları 39 TRIZ metodolojisi farklı problem çözme türlerine uyarlanabilir. TRIZ yöntemi oldukça basittir, ama kullanıcıyı problemi standart mühendislik parametrelerini kullanarak önceden formüle etmeye zorlar. Bu nedenle, TRIZ'i firmanızda uygulamaya koymanıza yardımcı olacak iki ek aracı daha kısaca tanıtmak istiyoruz: 36 Ayrıntılar için lütfen bu kılavuzda bileşen 4.2'ye bakın. 37 Ayrıntılar için lütfen bu kılavuzda bileşen 4.3'e bakın A.g.y /24 INNOCASE

17 ) ARIZ - Yaratıcı Problem Çözme Algoritması 40 ARIZ, TRIZ yönteminin merkezi analitik aracıdır. Görünür çelişkiler olmaksızın çözümler tanımlamaya yönelik sistemli bir prosedürdür. Gerekli adımların sayısı, problemin niteliğine bağlı olarak, beş ila altmış arasında değişebilir. Temel adımlar şunlardır: 4 ) Problemi formüle edin. 2) Problemi bir modele dönüştürün. 3) Modeli analiz edin. 4) Fiziksel çelişkileri çözün. 5) İdeal çözümü formüle edin. 2) TRIZ yazılımları 42 TRIZ yüz binlerce patent, ilkeler, operatörler, çelişkiler vb. içeren bir veritabanına dayandığı için, bu yazılımı kullanmak, minimal bir eğitimi olan mühendislerin ve inovatörlerin sonuçlara uygun bir zamanda ulaşmalarına yardımcı olur. Mevcut yazılım paketlerinden bazıları şunlardır: Improver Mevcut tasarımların, imalat süreçlerinin, sistem performansının, sistem kalitesinin, imalat maliyetinin, patent başvurularının ve ürün özelliklerinin iyileştirilmesine yardımcı olur. Ideator ARIZ kullanır. Bir sistemin soyut modellerini yaratmanıza yardımcı olur. Çelişkilerin formüle edilmesi ve ideal durumun zihinde canlandırılması da olanaklıdır. İdealleştirme, sisteminizi olanaklı olduğu ölçüde ideal duruma yaklaştırmak için kullanılan bir sistemdir. İnovasyon Mini Kılavuzu, fiziksel, kimyasal ve geometrik etkilerin yaklaşık 00 teknik uygulamasını içerir. Eliminator (Appetizer) Ideation Appetizer, herhangi bir dezavantaj ya da ödünleşim yaşamaksızın gerçek anlamda şık ve inovatif problem çözümleri bulmanıza yardımcı olacak şekilde tasarlanmıştır. Innovation Workbench TM (IWB) Ek TRIZ araçları hakkında daha çok bilgi edinmek isterseniz, şu web sitesini ziyaret etmenizi öneririz: Önemli Noktaların Özeti 40 Dr.Prakash R.Apte. Introduction to TRIZ.Innovative Problem Solving, s A.g.y /24 INNOCASE

18 TRIZ, teknolojik süreçlerin, teknik sistemlerin ve hatta doğrudan icat edilmesi ve/veya iyileştirilmesi gereken yaratıcı süreçlerin tüm özelliklerinin ve yönlerinin belirlenmesi ve kategorize edilmesi problemine yanıt veren etkin ve yaratıcı bir problem çözme yöntemidir. TRIZ, teknik problemlerle ilgili olarak, kendi araştırmanız için zaman harcamak yerine milyonlarca başarılı patent içeren veritabanını kullanarak en iyi çözümleri bulmanıza olanak tanıyan etkin bir yöntemdir. TRIZ yönteminin başarılı bir şekilde uygulanmasının temel öğeleri, probleminizi Çelişkiler formunda formüle etmek, probleminiz için Mühendislik Parametrelerini tanımlamak ve Çelişki Matrisinde ilgili Yaratıcı İlkeleri saptamaktır. Son olarak, keşfedilen Yaratıcı İlkeler analiz edilmeli ve probleminize uyarlanmalıdır. TRIZ bir günde öğrenilebilecek bir yöntem değildir, ama amacınız rakiplerinizden daha hızlı ve inovatif olmaksa, hiç kuşkusuz organizasyonunuzda yararlanabileceğiniz bir yöntemdir. Bu bileşende TRIZ'in ne olduğunu ve teknik tabanlı problemlerin en iyi çözümlerinin belirlenebilmesi için nasıl uygulanabileceğini öğrendiniz. Modülde TRIZ yaklaşımının 5 adımı pratik örneklerle açıklandı. Artık problemlerinizin potansiyel yanıtlarını Çelişki Matrisinde bulabileceğinizi biliyorsunuz. TRIZ değerli çözümleri daha hızlı ve daha az çaba harcayarak bulmanıza yardımcı olacak. Ama, TRIZ'in düşünmeye destek verdiğini, düşünmenin yerine geçmediğini unutmayın! Michael A.Orloff (2005). Inventive Thinking through TRIZ A practical Guide (2. Baskı), s. IX /24 INNOCASE

19 KAYNAKÇA CSC White Paper, European Office of Technology and Innovation. What Innovation Is. How companies develop operating systems for innovation. Dr.Prakash R.Apte. Introduction to TRIZ.Innovative Problem Solving. Tata Institute of Fundamental Research, Mumbai, Hindistan. Mazur.net, Ideation International Inc, Michigan, ABD, 2004 < 8 Ağustos 2008'de görüntülendi. Michael A.Orloff (2005). Inventive Thinking through TRIZ A practical Guide (2. Baskı). Springer-Verlag Berlin Heidelberg, Almanya. Semyon D. Savransky ( 2000). ENGINEERING OF CREATIVITY: Introduction to TRIZ Methodology of Inventive Problem Solving. CRC Press, New York, ABD. The TRIZ Journal, CTQ Media LLC, 2006 < 8 Ağustos 2008'de görüntülendi. The TRIZ Group, The TRIZ Group, L.L.C., 2008 < 8 Ağustos 2008'de görüntülendi. TRIZ Glossary < 8 Ağustos 2008'de görüntülendi. TRIZ Matrix & 40 Principles < 8 Ağustos 2008'de görüntülendi. Wikipedia-the free encyclopedia, Wikipedia Foundations Inc, ABD < 8 Ağustos 2008'de görüntülendi. İlave kaynaklar G. Altshuller (984). CREATIVITY AS AN EXACT SCIENCE: The Theory of the Solution of Inventive Problems. Çeviri: Anthony Williams. Gordon and Breach Science Publishers. G. Altshuller (996). AND SUDDENLY THE INVENTOR APPEARED: TRIZ, the Theory of Inventive Problem Solving. Worchester, Massachusetts: Technical Innovation Center. G. Altshuller (997). 40 PRINCIPLES: TRIZ Keys to Technical Innovation. Çeviri: Lev Shulyak ve Steven Rodman. Worchester, Massachusetts: Technical Innovation Center /24 INNOCASE

20 G. Altshuller (999). THE INNOVATION ALGORITHM: TRIZ, systematic innovation, and technical creativity. Worchester, Massachusetts: Technical Innovation Center. Dr. John Terninko, Alla Zusman, Boris Zlotin (997). STEP-BY-STEP TRIZ: Creating Innovative Solution Concepts. Dr. John Terninko, Alla Zusman, Boris Zlotin (998). SYSTEMATIC INNOVATION: An Introduction to TRIZ (Theory of Inventive Problem Solving). Zlotin B., Zusman A., Altshuller G., Philatov V.(999). TOOLS OF CLASSICAL TRIZ. Ideation International Inc. TERİMLER SÖZLÜĞÜ ARIZ (Yaratıcı Problem Çözme Algoritması) Görünür çelişkiler olmaksızın çözümler tanımlamaya yönelik sistemli bir prosedürdür. (Dr.Prakash R.Apte. Introduction to TRIZ.Innovative Problem Solving) Çelişki teknolojinin ya da teknik sistemin bir istenen özelliği (A) iyileştirilirken başka bir istenen özelliğin (B) kötüleştiği süreçte ortaya çıkar. (Semyon D. Savransky (2000). ENGINEERING OF CREATIVITY: Introduction to TRIZ Methodology of Inventive Problem Solving) Çelişki Matrisi 39 Mühendislik Parametresiyle tanımlanan ve başka mühendislerin daha önce analiz edilenlere benzer Çelişkileri çözmekte başarıyla kullandıkları 40 Yaratıcı İlkeyi gösteren 39 x 39'luk bir Matristir. ( Yaratıcı İlkeler - her çelişki için 40 çözüm - Altshuller'in teknik çelişkileri ortadan kaldırmak için keşfettiği yollardır. ( TRIZ problem çözme için inovatif fikirler ve çözümler üretmeye yönelik bir metodoloji, araç seti, bilgi tabanı ve model tabanlı teknolojidir. TRIZ problem formülasyonunda, sistem analizinde, başarısızlık analizinde ve sistem evrimi örüntülerinde kullanılacak araçlar ve yöntemler sağlar. ( 39 Mühendislik Parametresi MUKAVEMET ve AĞIRLIK gibi herhangi bir mühendislik çelişkisini tanımlamak için kullanılan temel betimleyicilerdir. ( /24 INNOCASE

21 Ek A - 40 Yaratıcı İlkenin genişletilmiş versiyonu. 44. Bölümleme a. Bir cismin bağımsız parçalara bölünmesi b. Bir cismin bölümlü hale getirilmesi c. Bir cismin bölümlenme derecesinin artırılması 2. Ayırma a. Bir cisimden "rahatsız edici" bir parçanın ya da özelliğin ayrılması (sökülmesi ya da ayrıştırılması), ya da b. Sadece gerekli parçanın ya da özelliğin ayrılması 3. Kısmi kalite a. Bir cismin ya da dış ortamın/eylemin homojen yapısının heterojen bir yapıya dönüştürülmesi b. Cismin farklı parçalarının farklı işlevler yerine getirmesini sağlama c. Cismin her bir parçasının çalışması için en uygun koşullara getirilmesi 4. Asimetri a. Simetrik bir şeklin asimetrik bir şekle getirilmesi b. Zaten asimetrik olan bir cismin asimetri derecesinin artırılması 5. Kombinasyon a. Homojen ya da yan yana çalışması tasarlanan cisimlerin fiziksel olarak bir araya getirilmesi b. Homojen ya da ardışık operasyonların zamansal olarak bir araya getirilmesi 6. Evrensellik Cismin birden çok işlevi yerine getirecek hale getirilmesi ve böylece başka bir cisme/cisimlere gereksinimin ortadan kaldırılması. 7. Yuvalama a. Bir cismin başka bir cismin ve sonra ikisinin birlikte üçüncü bir cismin içine konması. b. Bir cismin başka bir cismin boşluğunun içinden geçirilmesi. 8. Karşı ağırlık a. Bir cismin ağırlığının kaldırma kuvvetine sahip başka bir cisimle karşılanması b. Bir cismin ağırlığının aerodinamik ya da hidrodinamik kuvvetler sağlayan bir ortamla etkileşim yoluyla karşılanması 9. Öncü karşı eylem a. Önceden bir karşı eylemin gerçekleştirilmesi b. Bir cisim gerilme altındaysa (ya da olacaksa), önceden karşı gerilme sağlanması 0. Öncü eylem a. Gerekli eylemin tamamının ya da bir kısmının önceden yürütülmesi b. Cisimlerin zamanında ve uygun bir konumdan harekete geçebilecek şekilde düzenlenmesi. Öncü önlem Güvenilirliği görece düşük olan bir cisim için karşı önlemlerin önceden alınması 2. Eşit potansiyel /24 INNOCASE

22 Çalışma koşullarının bir cismin yükseltilmesini ya da alçaltılmasını gerektirmeyecek şekilde değiştirilmesi 3. Ters eylem a. Problemin özelliklerinin dayattığı bir eylem yerine zıt bir eylemin yerine getirilmesi b. Cismin hareket eden bir parçasının ya da dış ortamın hareketsiz, hareketsiz parçanın ise hareketli hale getirilmesi c. Cismin ters-yüz edilmesi 4. Yuvarlama a. Doğrusal parçalar ya da düz yüzeylerin yerine kavisli olanların kullanılması; kübik şekiller yerine küresel şekillerin kullanılması b. Tekerleklerin, topların, spirallerin kullanılması c. Doğrusal hareketler yerine dönen hareketlerin kullanılması; bir merkezkaç kuvvetten yararlanılması 5. Dinamiklik a. Cismin ya da bulunduğu ortamın çalışmasının her aşamasında optimal performans için otomatik olarak uyarlanması b. Bir cismin birbirine göre konum değiştirebilecek öğelere bölünmesi c. Bir cisim hareketsizse onun hareketli ya da değiştirilebilir hale getirilmesi 6. Kısmi ya da abartılı eylem İstenen etkinin yüzde 00'ünü elde etmek güçse, problemi önemli ölçüde basitleştirmek için bunun biraz daha fazlasının ya da azının yapılması 7. Yeni bir boyuta geçiş a. Cismi iki boyutlu hareketle bir doğru üzerinde (yani bir düzlemde) hareket ettirerek problemlerin ortadan kaldırılması b. Cisimlerin tek katman yerine çok katmanlı bir montajının kullanılması c. Cismin eğilmesi ya da yana devrilmesi 8. Mekanik titreşim a. Bir cismin salınıma bırakılması b. Salınım mevcutsa, bunun frekansının artırılması, hatta ultrasonik düzeylere çıkarılması c. Cismin rezonans frekansının kullanılması d. Mekanik titreşimler yerine piezoelektrik titreşimlerin kullanılması e. Bir elektromanyetik alanla bağlantılı olarak ultrasonik titreşimlerin kullanılması 9. Periyodik eylem a. Sürekli eylem yerine periyodik (atımlı) eylemin kullanılması b. Bir eylem halihazırda periyodikse, bu eylemin frekansının değiştirilmesi c. Ek eylem sağlamak için darbeler arasında atımlı eylemin kullanılması 20. Yararlı eylemlerin sürekliliği a. Bir eylemin sürekli bir şekilde (yani duraklamalar olmadan) yürütülmesi, bir cismin tüm parçalarının tam kapasitede çalışması b. Gereksiz ve aralıklı eylemlerin çıkarılması 2. Hızlı hareket Zararlı ya da tehlikeli operasyonların çok hızlı bir şekilde yürütülmesi 22. Zararı faydaya çevirme /24 INNOCASE

23 a. Zararlı faktörlerin ya da çevresel etkilerin olumlu bir etki elde etmek için kullanılması b. Zararlı bir faktörün başka bir zararlı faktörle birleştirilerek ortadan kaldırılması c. Zararlı bir eylemin miktarının zararlı olmaktan çıkıncaya kadar büyütülmesi 23. Geri besleme a. Geri beslemenin başlatılması b. Halihazırda varsa, geri beslemenin tersine çevrilmesi 24. Aracılık a. Aracı bir cismin bir eylemin aktarılması ya da yürütülmesi için kullanılması b. Bir cismin geçici olarak çıkarılması kolay başka bir cisimle birleştirilmesi 25. Self-servis a. Cismin kendi servisini yapmasının ve tamamlayıcı ve onarıcı operasyonlar yürütmesinin sağlanması b. Kaybedilen malzemelerin ve enerjinin değerlendirilmesi 26. Kopyalama a. Karmaşık, pahalı, kolay bozulur ya da çalıştırılması güç bir cisim yerinde onun basit ve ucuz bir kopyasının kullanılması b. Bir cismin yerine optik kopyasının ya da görüntüsünün konması Görüntüyü küçültmek ya da büyütmek için bir ölçek kullanılabilir. c. Görünür optik kopyalar kullanılıyorsa, bunların kızılötesi ya da morötesi kopyalarla değiştirilmesi 27. Pahalı ve uzun ömürlü cisimler yerine ucuz ve kısa ömürlü cisimlerin kullanılması Bazı özelliklerden (örneğin, uzun ömürlülük) feragat edilerek pahalı bir cismin yerine bir ucuz cisimler grubunun konması 28. Bir mekanik sistemin ikamesi a. Mekanik bir sistemin, optik, akustik ya da olfaktör (kokuya dayanan) bir sistemle ikame edilmesi b. Bir cisimle etkileşim için bir elektrikli, manyetik ya da elektromanyetik alanın kullanılması c. Alanların değiştirilmesi ) Durağan alanlar yerine hareketli alanlar 2) Sabit alanlar yerine zaman içinde değişen alanlar 3) Rastlantısal alanlar yerine yapılandırılmış alanlar d. Ferromanyetik parçacıklarla bağlantılı olarak bir alanın kullanılması 29. Pnömatik ya da hidrolik konstrüksiyon Bir cismin katı bölümlerinin gaz ya da sıvıyla değiştirilmesi. Bu parçaların şişirilmesi için hava ya da su kullanılabilir ya da havalı ya da hidrostatik yastıklar kullanılabilir. 30. Esnek zarlar ya da ince filmler a. Geleneksel konstrüksiyonların esnek zarlar ya da ince filmlerden yapılanlarla değiştirilmesi b. Bir cismin esnek zarlar ya da ince filmler yoluyla çevresinden yalıtılması 3. Gözenekli malzemelerin kullanılması /24 INNOCASE

24 a. Bir cismin gözenekli hale getirilmesi ya da gözenekli parçaların eklenmesi (ara parçalar, kapaklar vb.) b. Cisim halihazırda gözenekliyse, gözeneklerin önceden bir maddeyle doldurulması 32. Rengi değiştirme a. Bir cismin ya da çevresinin renginin değiştirilmesi b. Görülmesi güç bir cismin ya da süreçlerin saydamlık derecesinin değiştirilmesi c. Görülmesi güç cisimlerin ya da süreçlerin gözlemlenebilmesi için renkli katkı maddelerinin kullanılması d. Bu tür katkı maddeleri halihazırda kullanılıyorsa, parlak izlerin ya da iz bırakan unsurların kullanılması 33. Homojenlik Birincil bir cisimle etkileşim halindeki cisimlerin aynı malzemeden ya da benzer davranışı gösteren bir malzemeden yapılması 34. Parçaları atma ve yenileme a. Bir cismin işlevini tamamlamış ya da yararsız hale gelmiş bir unsurunun ıskartaya çıkarılması ya da modifiye edilmesi (örneğin, elden çıkarılması, eritilmesi, buharlaştırılması) b. Bir cismin yıpranan ya da tükenen herhangi bir parçasının hemen yenilenmesi 35. Bir cismin fiziksel ya da kimyasal durumlarını dönüştürmek Bir cismin genel durumunun, yoğunluk dağılımının, esneklik derecesinin, sıcaklığının değiştirilmesi 36. Faz dönüşümü Bir maddenin faz dönüşümü sırasında, örneğin hacim değişikliği, ısının çıkışı ya da soğurulması sırasında gelişen bir etkinin uygulamaya konması 37. Isıl genleşme a. Isıyla genleşen ya da daralan bir malzemenin kullanılması b. Farklı ısıl genleşme katsayılarına sahip çeşitli malzemelerin kullanılması 38. Güçlü okside ediciler kullanma a. Normal havanın zenginleştirilmiş havayla değiştirilmesi b. Zenginleştirilmiş havanın oksijenle değiştirilmesi c. Havadaki ya da oksijendeki bir cismin iyonize edici radyasyonla işlemden geçirilmesi d. İyonize oksijenin kullanılması 39. Durağan çevre a. Normal çevrenin durağan bir çevreyle değiştirilmesi b. Sürecin bir boşlukta yürütülmesi 40. Kompozit malzemeler Homojen bir malzemenin kompozit bir malzemeyle değiştirilmesi /24 INNOCASE