İŞ SÖZLEŞMESİNİN İŞÇİDEN KAYNAKLANAN NEDENLERLE BİLDİRİMLİ FESHİ

Transkript

1 I Yrd. Doç. Dr. Ali Cengiz KÖSEOĞLU KTÜ Hukuk Fakültesi İŞ SÖZLEŞMESİNİN İŞÇİDEN KAYNAKLANAN NEDENLERLE BİLDİRİMLİ FESHİ Beta

2 II İÇİNDEKİLER Yay n No : 2439 Hukuk Dizisi : Bask İSTANBUL 2011 ISBN Copyright Bu kitab n bu bas s n n Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da t m A.fi. ye aittir. Her hakk sakl d r. Hiçbir bölümü ve paragraf k smen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : Beta Bas m A.fi. Bask - Cilt : Net K rtasiye Tan. ve Matbaa San. Tic. Ltd. fiti. Taksim Cad. Yo urtçu Faik Sok. No: 3 Taksim Beyo lu/ ST. (Sertifika No ) (0-212) Kapak Tasar m : Gülgonca Çarp k Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. Narl bahçe Sok. Damga Binas No: 11 Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) Fax: (0-212)

3 Sevgili Eşim ve Kızlarıma, İyi ki varsınız

4

5 ÖNSÖZ Türk İş Hukukuna ilk defa 2002 tarihinde 4773 sayılı Kanunla giren ve 4857 sayılı İş Kanunu yla sürdürülen iş güvencesi sisteminde, iş sözleşmesinin bildirimli feshinde işverenin geçerli nedene dayanma zorunluluğu önemli bir yer tutmaktadır. Artık, iş güvencesi kapsamında yer alan işçilerin iş sözleşmelerini bildirimli fesih yoluyla sona erdirilmek isteyen işveren, işçinin yeterliliğinden, davranışlarından ya da işletmenin, işyerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir nedene dayanmak zorundadır. Kanunda belirtilen geçerli nedenler, genel ve soyut olarak düzenlenmiş, hangi nedenlerin geçerli neden sayılacağının belirlenmesi ise öğreti ve yargıya bırakılmıştır. Doçentlik tezi olarak hazırladığımız bu çalışmada, iş sözleşmesinin işçiden kaynaklanan nedenlerle bildirimli feshi incelenmiş ve işçiden kaynaklanan nedenlerle fesih konusunda ortaya çıkabilecek sorunlara mevcut hukukumuzdaki düzenlemeler, uluslarüstü ve uluslararası metinler, bilimsel eserler ve yüksek mahkeme içtihatları çerçevesinde çözümler getirilmeye çalışılmıştır. Akademik hayata ilk adım attığımda bana iş hukukunu sevdiren, y. lisansım boyunca cesaretlendiren, sonrasında da değerli fikir ve görüşleriyle ilgi ve alakasını esirgemeyen sayın hocam Prof. Dr. Adnan Tuğ a şükranlarımı sunarım. Yine beni bu çalışmayı yapmaya teşvik eden, doktoraya başladığım andan itibaren her zaman desteğini hissettiğim, sayın hocam Prof. Dr. Tankut Centel e de sonsuz teşekkürlerimi sunarım. Çalışmam süresince değerli fikir ve görüşleriyle katkıda bulunan, yoğun çalışmaları arasında kıymetli vakitlerini ayıran, kendisini tanıdığım sürece fikir alışverişinde bulunmaktan onur duyduğum, sayın hocam Prof. Dr. Gülsevil Alpagut a da teşekkürü bir borç bilirim. Çalışmanın hazırlanış aşamasında verdiğim her türlü sıkıntıya katlanan, sıkıntılarımı paylaşan, uygun çalışma ortamı sağlayan ve manevi olarak desteğini her zaman hissettiğim sevgili eşim Ayşe ve anlayışlarından ötürü kızlarım Rümeysa ve Zehra Betül e ne kadar teşekkür etsem azdır. Son olarak, kitabın basımını gerçekleştiren Beta Basım Dağıtım A.Ş nin yöneticisi sayın Seyhan Satar a, tashih ve mizanpaj işlerini gerçekleştiren sayın Gülgonca Çarpık, Veysel Coşkun ve bütün Beta Personeline özverileri için en içten dileklerimle teşekkür ederim.

6

7 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...V KISALTMALAR... XI GİRİŞ... 1 Birinci Bölüm BORÇLARIN İFASI I. GENEL OLARAK... 7 II. İFA KAVRAMI... 7 III. İFANIN UNSURLARI İfanın Konusu Kısmi İfa Bölünemeyen Edimlerde İfa Parça ve Cins Borçlarında İfa Seçimlik Borçlarda İfa IV. İFANIN TARAFLARI İfada Bulunacak Kişi İfa Yapılacak Kişi V. İFA YERİ VI. İFA ZAMANI VII. İFANIN İSPATI VIII. BORÇLARIN İFA EDİLMEMESİ Genel Açıklama Borcun İfa Edilmemesi Halleri A. Kusurlu İfa İmkânsızlığı B. Gereği Gibi İfa Etmeme a. Genel Açıklama b. Gereği gibi İfa Etmeme Türleri aa. Kötü İfa bb. Yan Yükümlerin İhlali... 36

8 VIII C. Borçlunun Temerrüdü a. Genel Açıklama b. Borçlu Temerrüdünün Şartları aa. Borç Muaccel Olmalıdır bb. Borçluya İhtarda Bulunması cc. Borcun İfası Mümkün Olmalı dd. Alacaklı İfayı Kabule Hazır Olmalı ve İfa Etmeme Borca Aykırı Bir Davranış Olmalı c. Borçlu Temerrüdünün Sonuçları aa. Genel Sonuçlar aaa. Aynen İfa ve Gecikme Tazminatı bbb. Kazadan Sorumluluk bb. Özel Sonuçlar aaa. Para Borçlarında bbb. Tam İki Tarafa Borç Yükleyen Sözleşmelerde ccc. Sürekli Borç Yükleyen Sözleşmelerde Temerrüt Borcun Hiç İfa Edilmemesi ve Kötü İfa Edilmesinin Sonuçları A. Genel Açıklama B. Aynen İfa Davası C. Tazminat Davası D. Sözleşmeden Dönme İkinci Bölüm İŞ SÖZLEŞMESİNİN BİLDİRİMLİ FESHİ VE FESİHTE GEÇERLİ NEDEN KAVRAMLARI I. İŞ SÖZLEŞMESİNİN BİLDİRİMLİ FESHİ KAVRAMI Genel Olarak Bildirimli Fesih Hakkının Kullanılması A. Fesih Bildirimi Kavramı B. Fesih Bildiriminin Şekli C. Fesih Beyanında Bulunma Yeri ve Zamanı Bildirimli Fesihte Bildirim Süreleri Bildirim Sürelerinin İşlemeye Başlaması ve Feshin Bildirim Süresi İçerisindeki Hükümleri Bildirim Sürelerine İlişkin Ücretin Peşin Ödenmesiyle Sözleşmenin Derhal Feshi... 72

9 IX 6. Bildirimli Fesih Hakkının Usulsüz Kullanımı ve Yaptırımı: İhbar Tazminatı İş Sözleşmesinin Kötüniyetle Feshi ve Yaptırımı II. İŞ SÖZLEŞMESİNİN BİLDİRİMLİ FESHİNDE GEÇERLİ NEDEN KAVRAMI Geçerli Neden Kavramının Ortaya Çıkışı Geçerli Fesih Kavramı A. Uluslararası Hukukta Geçerli Fesih Kavramı B. Geçerli Neden-Haklı Sebep Ayrımı Geçerli neden Oluşturmayan Haller İş Sözleşmesinin Bildirimli Feshinde Geçerli Neden Aranmasının Koşulları A. Genel Olarak B. İşyerine İlişkin Koşul (Otuz veya Daha Fazla Sayıda İşçi Çalıştırılması) C. Sözleşmesi Feshedilecek Olan İşçinin Belirsiz Süreli İş Sözleşmesi İle Çalışıyor ve En Az Altı Aylık Kıdemi Olması a. İşçinin Belirsiz Süreli İş Sözleşmesinin İşveren Tarafından Feshedilmesi b. İşçinin En Az Altı Aylık Kıdemi Olması D. İşçinin Üst Düzey İşveren Vekili Olmaması Üçüncü Bölüm İŞÇİNİN YETERSİZLİĞİNDEN VEYA DAVRANIŞLARINDAN KAYNAKLANAN GEÇERLİ NEDENLER I. GENEL OLARAK II. İŞÇİNİN YETERSİZLİĞİNDEN KAYNAKLANAN GEÇERLİ NEDENLER Genel Olarak Yetersizlik Kavramı İşçinin Mesleki Yetersizliği A. İşçinin Kapasitesi, Verimliliği, Eğitimi ve Nitelikleri Sebebiyle Ortaya Çıkan Mesleki Yetersizlik B. İşçinin Performans Düşüklüğü Nedeniyle Ortaya Çıkan Mesleki Yetersizlik İşçinin Fiziki Yetersizliği A. İşçinin Hastalığı B. İşçinin Yaşlılığı ve Yaşlılık Aylığı Almaya Hak Kazanması

10 X III. İŞÇİNİN DAVRANIŞLARINDAN KAYNAKLANAN GEÇERLİ NEDENLER Genel Olarak İşçinin İşe Devamsızlığı veya Geç Gelmesi İşçinin Görevini Yerine Getirmemesi İşçinin İşverenin Malına Hasar Vermesi İşçinin İşvereni Yanıltması İşçinin İşveren Aleyhine Sözler Sarf Etmesi İşçinin Doğruluk ve Bağlılığa (Sadakat) Uygun Olmayan Davranışları İşçinin Geçimsizliği İşçinin Alkol Kullanması Bilişim Teknolojilerini İşverenin Talimatlarına ve Hukuka Aykırı Şekilde Kullanması İşçinin Borç Para Alması veya Ücretinin Sık Sık Haczedilmesi İşçinin Kısa Süreli Tutukluluğu veya İşyeri Dışında Yüz Kızartıcı Suç İşlemesi İşçinin İşyerinde Cinsel Tacizde Bulunması veya Mobbing (Psikolojik Yıldırma, Psikolojik Taciz) Yapması İşçinin İş Sağlığı ve Güvenliği Önlemlerine Aykırı Hareket Etmesi Diğer Haller IV. İŞ SÖZLEŞMESİNİN İŞÇİDEN KAYNAKLANAN NEDENLERLE BİLDİRİMLİ FESHİNİN KOŞULLARI VE USULÜ İşçinin Yetersizliğinin Ya Da Davranışlarının İşyerinde Olumsuzluklara Neden Olması İşçinin Uyarılması ve Süre Tanınması Feshin Son Çare Olma İlkesi Feshin Yapılma Süresi Fesih Bildiriminin Yazılı Yapılması Fesih Nedeninin Açık ve Kesin Bir Şekilde Belirtilmesi İşçinin Savunmasının Alınması SONUÇ KAYNAKÇA

11 KISALTMALAR A.Ş. : Anonim Şirket AB : Avrupa Birliği Aksi gör. : Aksi görüş Art : Article AÜEHFD : Atatürk Üniversitesi Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi AÜHFD : Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi AÜSBD : Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Ay. : Anayasa Bas. İş K. : Basın İş Kanunu BK : Borçlar Kanunu Bkz : bakınız C. Trav : Code du Travail C : Cilt c : Cümle Cass : Arrêt de la Cour Cassation (soc. Chambre Sociale) CO : İsviçre Borçlar Kanunu Çev. : Çeviren Çimento İşv. D. : Çimento Müstahsilleri İşverenleri Sendikası D. : Dergi Den. İş K. : Deniz İş Kanunu DEÜHFD : Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi dn : Dipnotu ed. : Editör HMK : Hukuk Muhakemeleri Kanunu HUMK : Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu

12 XII ILO İBD İHD İHU İİK İş K. İşv. D. İHSGHD İTÜSBD İÜSBFD Kamu-İş KİT KSchG m MERCEK MESS MK p RG RCP RJS s : International Labor Organization : İstanbul Barosu Dergisi : İş Hukuku Dergisi : İş Hukuku Uygulaması : İcra ve İflas Kanunu : İş Kanunu : İşveren Dergisi : İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi : İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi : İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi Dergisi : İş Hukuku ve İktisat Dergisi Kamu İşletmeleri İşverenleri Sendikası Dergisi : Kamu İktisadi Teşebbüsü : Kündigungsschutzgesetz : madde : Türkiye Metal Sanayicileri Sendikası Dergisi : Türkiye Metal Sanayicileri Sendikası : Medeni Kanun : Page : Resmi Gazete : Semaine Juridique : Revue de Jurisprudence Sociale (F.Lefebvre) : Sayfa S. : Sayı SBArD Sen. K. SGB t TBMM Tekstil İşv. TİS : Sosyal Bilimler Araştırma Degisi : 2821 Sayılı Sendikalar Kanunu : Sozialgesetzbuch : Tarih : Türkiye Büyük Millet Meclisi : Türkiye Tekstil Sanayii İşverenleri Sendikası : Toplu İş Sözleşmesi

13 XIII TİSGLK TİSK TÜHİS vb vd Y9HD YBK YHGK YKD YKİ : 2822 Sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunu : Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu : İş Hukuku ve İktisat Dergisi : ve benzeri : ve devamı : Yargıtay Dokuzuncu Hukuk Dairesi : Yeni Borçlar Kanunu : Yargıtay Hukuk Genel Kurulu : Yargıtay Kararları Dergisi : Yargıtay Kararları ve İncelemeleri Dergisi

14