UYGULAMA NOTLARI (BALIKESİR BURHANİYE) 1. PROJE TASARIM YILLARI

Transkript

1 SU TEMİNİ VE KANALİZASYON SİSTEMLERİ DERSİ NÜFUS ve DEBİ UYGULAMA NOTLARI (BALIKESİR BURHANİYE) 1. PROJE TASARIM YILLARI Proje başlangıcı: 2018 Proje + inşaat süresi: 5 yıl Proje ömrü: 30 yıl Proje ilk periyod tasarım ve planlama yılı: = 2038 Proje ikinci periyod tasarım ve planlama yılı: = GEÇMİŞ YILLARA AİT NÜFUS VERİLERİ Tablo 1. Yerleşim bölgesinin geçmiş yıllara ait nüfus verileri Sıra Yıllar Nüfus (kişi) NÜFUS TAHMİN YÖNTEMLERİ Aritmetik Artış Geometrik (Logaritmik) Artış Lojistik Eğri Metodu İller Bankası: Ders kapsamında kullanılacaktır. Benzer şehir (Grafik Metot) Metodu Azalan Hızlı Geometrik Artış

2 3.1. Aritmetik Artış Metoduna Göre Nüfus Hesabı Burada; N g : Yerleşim yerinin gelecekteki veya sonraki nüfusu N s : Yerleşim yerinin son nüfusu t g : Yerleşim yerinin gelecek nüfusu t s : Nüfusu tahmin edilen sene k a : Aritmetik artış sabiti Burada; k a : Aritmetik artış sabiti N s : Yerleşim yerinin gelecekteki veya sonraki nüfusu N i : Yerleşim yerinin ilk nüfusu t s : Nüfusu tahmin edilen sene t i : Nüfusu bilinen önceki sene yılları için yılları için yılları için yılları için

3 yılları için yılları için yılları için yılları için yılları için yılları için yılları için 2038 yılının nüfus hesabı

4 2053 yılının nüfus hesabı Şekil 1. Aritmetik artış metoduna göre nüfus projeksiyonu 3.2. Geometrik Artış Metoduna Göre Nüfus Hesabı Burada; N g : Yerleşim yerinin gelecekteki veya sonraki nüfusu N s : Yerleşim yerinin son nüfusu t g : Yerleşim yerinin gelecek nüfusu t s : Nüfusu tahmin edilen sene k g : Geometrik artış sabiti Burada; k g : Geometrik artış sabiti N s : Yerleşim yerinin gelecekteki veya sonraki nüfusu

5 N i : Yerleşim yerinin ilk nüfusu t s : Nüfusu tahmin edilen sene t i : Nüfusu bilinen önceki sene yılları için yılları için yılları için yılları için yılları için yılları için yılları için

6 yılları için yılları için yılları için yılları için 2038 yılının nüfus hesabı 2053 yılının nüfus hesabı

7 Şekil 2. Geometrik artış metoduna göre nüfus projeksiyonu 3.3. İller Bankası Şartnamesine Göre Nüfus Hesabı Burada; N g : Yerleşim yerinin gelecekteki veya sonraki nüfusu N i : Yerleşim yerinin ilk nüfusu t s : Nüfusu tahmin edilen sene t i : Nüfusu bilinen önceki sene p: Çoğalma katsayısı Burada; p: Çoğalma katsayısı a: (t s t i ) İki nüfus arasında geçen süre (yıl) N S : Yerleşim yerinin son nüfus sayım değeri N i : Yerleşim yerinin eski nüfus sayım değeri

8 Çoğalma katsayısı: p 3 p = 3 alınır p 1 p = 1 alınır 1 p 3 p = p alınır yılları için yılları için yılları için yılları için yılları için yılları için

9 yılları için yılları için yılları için yılları için yılları için 1 p 3 olduğu için p = 2,004 alınır yılının nüfus hesabı

10 2053 yılının nüfus hesabı Şekil 3. İller Bankası Şartnamesi ne göre nüfus projeksiyonu 3.4. Lojistik Eğri Metoduna Göre Nüfus Hesabı Burada; L: Doygunluk değeri (Doygunluk değeri olarak genelde imar planında öngörülen nihai (doygunluk nüfusu) nüfus esas alınır) y 0 : t 0 yılındaki nüfus y 1 : t 1 yılındaki nüfus y 2 : t 2 yılındaki nüfus [ ]

11 y m : t m yılındaki nüfus (gelecekteki nüfus) b, m: Katsayı Δt: Yıl farkı t 0 = 1990 y 0 = kişi t 1 = 2000 y 1 = kişi t 2 = 2010 y 2 = kişi [ ] 2038 yılının nüfus hesabı 2053 yılının nüfus hesabı

12 Şekil 4. Lojistik Eğri Metoduna göre nüfus projeksiyonu Nüfus tahmininde yukarıda verilen tahmin metotlarından uygun olan seçilerek kullanılmalıdır. Nüfus tahmin senaryoları oluşturulurken farklı yöntemlerin hesap sonuçları grafik üzerine işlenebilir (Şekil 5) veya farklı alternatifler çizilebilir. Tüm senaryolar tek bir grafik üzerine işlendiğinde, yerleşimin daha önceki nüfus değişim yapısını da yansıtan, S-eğrisine en uygun olan, tercihen en düşük artışa karşı gelmeyen eğri/senaryo seçilmelidir. Şekil 5. Farklı metotlarla yapılan nüfus projeksiyonları grafiği

13 4. DEBİ HESAPLARI Yerleşim yerinin birim su tüketimleri Tablo 2 ve Tablo 3 kullanılarak tespit edilebilir. Bu tablolardaki veriler, gerçekte tam değerler olmayabilir. Ancak bölgelerin nüfusu ve tipi açısından fikir vermektedir. Projede debi hesaplanırken belirlenen nüfus değeri için uygun bir maksimum sarfiyat değeri seçilebilir. Tablo 2. İller Bankası Yönetmeliği ne göre birim su tüketimleri Tahmini nüfus (kişi) Su tüketimi (q max ) (L/N.gün) 3000 e kadar Tablo 3. Proje başlangıç nüfusuna bağlı evsel birim su tüketimi Proje Başlangıç Nüfusu (N) (kişi) Evsel Birim Su Tüketimi (q evsel ) (L/kişi.gün) N < N < N Çalışma alanında hayvan besiciliği yapılıyorsa içme suyu ihtiyacında dikkate alınır. Projenin düzenlendiği tarihteki hayvan sayıları belirlenerek, hayvan besiciliğindeki gelişme olasılığı dikkate alınır. Hayvan su ihtiyacı Tablo 4 te verilmiştir. Tablo 4. İller Bankası Yönetmeliği ne göre hayvan su ihtiyacı Hayvan türü Tüketimi (L/gün) Büyükbaş hayvan 50 Küçükbaş hayvan 15 Tavuk Ördek Hindi 0,25 Önceki başlıklar içinde bulunmayan, çalışma alanı içinde uç debi verilmesi gereken özel tesisler için, Tablo 5 ve Tablo 6 da yer alan diğer tüketim unsurlarından yararlanılır.

14 Tablo 5. İller Bankası Yönetmeliği ne göre kamu servisi su ihtiyaçları Kamu servisi Su tüketimi (L/N.gün) Okullarda öğrenci başına 2 10 Kışlalarda asker başına Hastanelerde hasta başına Otellerde yatak başına Hamamlarda şahıs başına Yüzme havuzlarında (1 m 2 için) 500 L/gün Tablo 6. İller Bankası Yönetmeliği ne göre evsel olmayan birimlerde özel su ihtiyacı Özel su ihtiyacı Su tüketimi (L/gün) Havaalanı (kişi başı) Hamam (kişi başı) 100 Pansiyoner (kişi başı) 190 Fabrika işçisi (kişi başı) 100 Otel (yatak başı) Hastane (yatak başı) Çamaşırhane 60 L/yıkama Restoran (tuvaletli) (kişi başı) 25 Restoran (tuvaletsiz) (kişi başı) 10 Yatılı okul (öğrenci başı) 150 Okul (yemekhane, spor salonu ve duşu olan) (öğrenci başı) 95 Okul (yemekhane olan) (öğrenci başı) 75 Okul (öğrenci başı) 25 Kışla asker başına (asker başı) 100 Yüzme havuzu 500 L/m 2 Sinema-Tiyatro (koltuk başı) 20 Günlük işçi (kişi başı) 60 Yıkama istasyonu (araç başı) 50 Mezbahada kesilen büyükbaş hayvan Mezbahada kesilen küçükbaş hayvan * Bölgenin içmesuyu ihtiyacı ikamet eden nüfus, otel ve günübirlik nüfus içi yerleşim yeri su ve kanalizasyon idaresi şartnamesinde belirlenen değer alınabilir.

15 4.1. Proje birinci kademe (2038) debileri N 2038 = kişi q max = 160 L/N.gün İnsan su ihtiyacı Hayvan su ihtiyacı Projenin düzenlendiği tarih deki hayvan sayıları hesabı esas alınarak, büyükbaş hayvan için 50L/gün, küçükbaş hayvan için 15 L./gün alınır. Özel hallerde hayvancılıktaki gelişme imkânı göz önüne alınabilir. Balıkesir Burhaniye hayvan sayıları sırasıyla şu şekildedir: Sığır sayısı 7971 baş, koyun sayısı baş, keçi sayısı 8257 baş ve kümes hayvanları sayısı adettir [1]. ( ) Sanayi ihtiyacı Yerleşim merkezindeki küçük ve büyük sanayi, liman, istasyon gibi tesislerin su ihtiyacı ayrıca göz önünde tutulacaktır. Genel olarak sanayi su ihtiyacı şu şekilde belirlenir: Büyük sanayi bölgelerinde:

16 Küçük sanayi bölgelerinde: Ayrıca diğer bir hesap yolu da, maksimum günlük su ihtiyacın (insan için) yüzdesi cinsinden bulmaktır: Sanayi su ihtiyacının belirlenmesinde; yerleşim alanındaki mevcut endüstri tesisleri ve yeni yatırımların gerçekleşme durumu incelenir. Çalışma hizmet alanı içinde yer alan Organize Sanayi Bölgesinin ya da Küçük Sanayi Sitesinin tüketim verileri gerçekçi olarak elde edilmeye çalışılır. Mevcut OSB için ileriye dönük gelişme planlanıp planlanmadığı araştırılır ve su ihtiyacı ayrıca dikkate alınır. T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından, Etüt-Proje Mühendislik Hizmetleri Teknik Şartnamesinde, Organize Sanayi Bölgeleri için 0,40 L/sn/ha ( L/gün/ha) içme kullanma suyu tüketimi öngörülmüştür. Küçük Sanayi Sitesi için dükkân başına 6 kişi Kabul edilmiş ve kişi başı su ihtiyacı 100 L/kişi/gün olarak belirlenmiştir. T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, KSS ve OSB ler altyapı projeleri tasarım kriterlerinde bulunan bu değerler tüketim verileri elde edilemeyen tesisler için kullanılır. İlçede toplam 18 adet zeytinyağı fabrikası bulunmaktadır. İlçede 4 adet süt işleme tesisi (mandıra) bulunmaktadır. Yılda ton süt üretimi gerçekleştirilmektedir. Tablo 7. Zeytinyağı tesisinde kullanılacak günlük su miktarları [2] Kullanılan suyun özelliği Birim Personel kaynaklı su kullanımı 1 m 3 /gün Isıtma/Soğutma sistemleri 0,2 m 3 /gün Temizlik amaçlı su kullanımı 1,575 m 3 /gün İşletme dönemi kullanılan toplam su miktarı 2,775 m 3 /gün

17 10000 L/gün süt işleme için su miktarı (soğutma suları hariç) 18 m 3, L/gün süt işleme için 25 m 3 ve L/gün süt işleme için 60 m 3 olarak belirtilmektedir [3] ton/yıl = L/gün = L/gün süt üretimi gerçekleştirilmektedir. Bu durumda L/gün = 0,3 L/sn su tüketilmektedir. İlçede 22 adet konaklama tesisi bulunmaktadır. Toplam 2528 adet turistik nitelikli yatak mevcuttur. Son yapılan denetimlerde tespit edilen verilere göre toplam 62 adet pansiyon bulunmakta olup pansiyonların toplam yatak sayıları ise 958 dir İletim Debisinin Hesabı Kayıp ve kaçak miktarı (%30-35) dikkate alınırsa: 4.2. Proje ikinci kademe (2053) debileri N 2053 = kişi q max = 180 L/N.gün İnsan su ihtiyacı Hayvan su ihtiyacı

18 Büyükbaş hayvan sayısında %10 luk bir artış kabulü yapılırsa: ( ) Sanayi ihtiyacı Zeytin üretiminde %20 lik bir artış kabulüyle sanayi su ihtiyacı şu şekilde belirlenir: Süt üretiminde %20 lik artış kabulüyle: İletim Debisinin Hesabı Kayıp ve kaçak miktarı (%30-35) dikkate alınırsa: KAYNAKLAR Orman ve Su İşleri Bakanlığı Atıksu Arıtma Tesisleri Tasarım Rehberi, İLBANK İller Bankası A.Ş. İçmesuyu Tesisleri Etüt, Fizibilite ve Projelerinin Hazırlanmasına Ait Teknik Şartname, Öztürk, İ., Timur, H., Koşkan, U. Atıksu Arıtımının Esasları Evsel, Endüstriyel Atıksu Arıtımı ve Arıtma Çamurlarının Kontrolü, 2005.

19 [1] [2] T%C4%B0N+VE+ZEYT%C4%B0NYA%C4%9EI+SAN.+T%C4%B0C.+A.%C5%9E.+P%C4 %B0R%C4%B0NA+%C4%B0%C5%9ELEME+TES%C4%B0S%C4%B0+%2895+TON%2FG %C3%9CN+KAPAS%C4%B0TEL%C4%B0%29+PROJE+TANITIM+DOSYASI&oq=%C4% B0NOVA+ZEYT%C4%B0N+VE+ZEYT%C4%B0NYA%C4%9EI+SAN.+T%C4%B0C.+A.% C5%9E.+P%C4%B0R%C4%B0NA+%C4%B0%C5%9ELEME+TES%C4%B0S%C4%B0+%28 95+TON%2FG%C3%9CN+KAPAS%C4%B0TEL%C4%B0%29+PROJE+TANITIM+DOSYA SI&gs_l=psy-ab c.1j2.64.psyab SAdLk80xbgY [3] %20S%C3%BCt%20%C4%B0%C5%9Fletmelerinde%20At%C4%B1klar%C4%B1n%C4%B1n %20De%C4%9Ferlendirilmesi%20ve%20S%C3%BCt%20End%C3%BCstrisinde%20Ar%C4% B1tma.pdf NOTLAR 1. Projeler el yazısıyla teslim edilecektir. Grafikler için milimetrik kağıt kullanılacaktır. 2. Her öğrenci proje hesaplarını ayrı ayrı yapacak ve mülakat sırasında yanında getirecektir. Proje teslimi ve notlandırma ise tek bir dosya üzerinden yapılacaktır. 3. Uygulamada kullanılan tüm nüfus tahmin metotları için hesaplamalar yapılacak, grafikler çizilecek ve farklı metotlarla yapılan nüfus projeksiyonları grafiği de projeye eklenecektir. 4. Nüfus hesapları yapılırken, gruplara teslim edilen proje verileri dosyasındaki yıllara göre hesaplama yapmak yeterlidir. Nüfus sayımı yapılan fakat proje verilerinde olmayan yılların kullanılmasına gerek yoktur. 5. Su ihtiyacı belirlenirken yapılacak hesaplarda kullanılan değerler için kaynak gösterilmesi gerekmektedir. 6. Yukarıda yapılan hesaplara ek olarak hastane, okul, kışla, tarım bölgesi, turizm bölgesi vb. durumlar dikkate alınacak ve hesaplara eklenecektir.