H1N1 KÜRESEL GRĠP SALGINI (Pandemi) SAĞLIK BAKANLIĞI PANDEMĠ KOORDĠNASYON BĠRĠMĠ 05 ARALIK 2009

Transkript

1 T. C. S A Ğ L I K B A K A N L I Ğ I H1N1 KÜRESEL GRĠP SALGINI (Pandemi) SAĞLIK BAKANLIĞI PANDEMĠ KOORDĠNASYON BĠRĠMĠ 05 ARALIK

2 Grip; ateş, Grip Hastalığı Nedir? öksürük, baş ağrısı, halsizlik, kas ağrısı kusma, ishal ve karın ağrısı (özellikle çocuklarda) ile seyreden bulaşıcı (viral) bir hastalıktır. Bölgesel ve küresel salgınlar yapabilir. 2

3 Hastalıkla Ġlgili Bilgiler Hastalık bulaşıcıdır.virüsle karşılaşmamış çok sayıda kişinin aynı dönemde hastalanması salgınlara sebep olmaktadır. Bir hastalığın küresel salgın yapmasına PANDEMĠ denir. Belirli aralıklarla (15-40 yıl) grip pandemisi görülmektedir. Aşısı olan bir hastalık olup, ilk grip aşısı 1940 yılında geliştirilmiştir. 3

4 Pandemik Gribin Tarihçesi Pandemik grip 2009 (H1N1) Hong Kong gribi (H3N2) Asya gribi (H2N2) İspanyol gribi (H1N1) 1889 & Eski Hong Kong gribi (H3N8) Rus gribi (H2N2) Resmi rakamlara göre; 1918 salgınında milyon, 1957 salgınında 1 milyon 1968 salgınında 800 bin kişi ölmüştür.

5 Pandemik 2009 Gribinin Yayılımı Mart 2009 da Meksika da insanlarda hastalık yapan yeni bir grip virüsü tespit edilmiştir. Hastalık ABD başta olmak üzere önce bölge ülkelerine, daha sonra da dünyaya yayılmıştır. 11 Haziran 2009 da Dünya Sağlık Örgütü yeni H1N1 grip virüsüne bağlı pandeminin başladığını ilan etmiştir. 5

6 Pandemik 2009 Gribinin Yayılımı 26 Nisan 2009 Şaşmaz T, 15 Ekim 2009 TSH İzmir 6

7 Pandemik 2009 Gribinin Yayılımı 20 Mayıs 2009 Şaşmaz T, 15 Ekim 2009 TSH İzmir 7

8 Pandemik 2009 Gribinin Yayılımı 15 Haziran 2009 Şaşmaz T, 15 Ekim 2009 TSH İzmir 8

9 Pandemik 2009 Gribinin Yayılımı 3 Aralık

10 Pandemik Gribin Ülkemizdeki Yayılımı Haziran - Ağustos

11 Pandemik Gribin Ülkemizdeki Yayılımı 19 Ekim 2009

12 Pandemik Gribin Ülkemizdeki Yayılımı 15 Kasım 2009

13 Pandemik Gribin Özellikleri Hastalık dünyanın her bölgesinde ve her yaşta görülebilir. Cinsiyet farkı yoktur. Mevsimsel grip her yıl tekrarlayan bir hastalık olduğu için pandemik gribe göre daha az sayıda kişi hastalanır. Pandemide çocuklar ve gençler mevsimsel gribe kıyasla hastalığa daha fazla yakalanmaktadır.

14 Pandemik Gribin Özellikleri Mevsimsel grip daha ziyade kronik hastalığı olan yaşlılarda ağır hastalık ve ölüme yol açmaktadır. Pandemik gripte ise hastalananların yarısı ve ölümlerin yaklaşık beşte biri çocukluk yaş grubundadır. Sağlıklı genç erişkinler arasındaki ölüm hızı da pandemik gripte çok daha yüksektir. Kronik hastalığı bulunanlar, yaşlılar, gebe ve lohusalar, genç erişkinler ve küçük çocuklar arasında pandemik grip sebebiyle ölüm hızı normal topluma göre daha yüksektir. 14

15 Bulaşma Yolları Pandemik grip virüsü insandan insana solunum yoluyla kolayca bulaşmaktadır. Hastalık; Öksürme ve hapşırma ile hastaların çevreye saçtıkları virüs içeren küçük damlacıklar yoluyla doğrudan veya Virüs bulaşmış el ve cansız nesnelerle temas sonucunda dolaylı olarak bulaşmaktadır. 15

16 Bulaşma Yolları Canlı grip virüslerinin bulunabileceği, sık dokunduğumuz bazı yüzeyler şunlardır: kapı kolları, toplu taşınma araçlarında tutunma yerleri, merdiven trabzanları, bilgisayar ekipmanı, uzaktan kumandalar, asansör düğmeleri, telefonlar, musluklar, paralar, sandalye, masa ve sıralar

17 Hastalığın Bulaştırıcılık Süresi Hastalık belirtilerinin başlamasından 1 gün önce bulaştırıcılık başlar. Hastalık başladıktan sonra 7 gün süresince bulaştırıcılık devam edebilir. Küçük çocuklarda bulaştırma süresi 10 güne kadar uzayabilir. 17

18 Hastalığın Seyri Pandemik grip genellikle hafif veya orta şiddette seyreder, bazı kişilerde ağır seyredebilir. Hafif veya orta seyirli hastalıkta; ateş (38 C dan fazla), kuru öksürük, boğaz ağrısı, burun akıntısı, baş ağrısı, halsizlik görülebilir. Hastalık ortalama bir hafta sürer. Ağır seyirli hastalık; ağır solunum sıkıntısı, hızlı solunum, bilinç değişikliği, havale bulgularından en az biri varsa ağır seyirli hastalık vardır. Bu durumda hastalık daha uzun sürer ve bazen ölümle sonuçlanabilir. 18

19 Komplikasyonlar Pandemik gripte hastalığa bağlı olarak yeni sağlık sorunları (komplikasyonlar) ortaya çıkabilir: Zatürre (pnömoni), bronşit, sinüzit ve orta kulak iltihabı sık görülen sağlık sorunlarıdır. Kronik hastalıklarda alevlenme (astım krizi, epilepsi nöbeti, diyabet koması vb.), kalp kası ve zarı iltihabı, menenjit, geçici felç (Guillain Barre Sendromu), şok, erken doğum ve düşük vb. sağlık sorunları nadiren görülür. 19

20 Hastalığın Teşhisi Gripte kesin teşhis laboratuvar tetkiki ile konur. Pandemik gripte her hastada laboratuvar testi yapmaya gerek yoktur, teşhis klinik belirtilere bakılarak konulur. 20

21 Tedavi 1- Destekleyici Tedavi 2- Antiviral ilaç tedavisi 3- Gribe bağlı diğer sağlık sorunlarının tedavisi 21

22 İstirahat Destekleyici Tedavi - Hastalık belirtileri olan kişilerin istirahat etmeleri gerekir. - Hastane yatışı gerekmeyenlerin ev istirahatleri, hastalık belirtilerinin geçmesinden bir gün sonrasına kadar sürmelidir. Ağrı kesici ve ateş düşürücü ilaçlar kullanılabilir. Çocuklarda ağrı kesici-ateş düşürücü olarak aspirin kullanılmamalıdır. 22

23 Destekleyici Tedavi Bol sıvı alınmalı Beslenmeye dikkat edilmeli Sigara içmemeli 23

24 Antiviral Ġlaç Tedavisi Ağır hastalık için risk grubunda olmayan ve hastalığı hafif geçiren birçok kişiye antiviral ilaç tedavisi gerekmez. Antiviral ilaç hekim tavsiyesine göre kullanılmalıdır. Ciddi hastalık belirti ve bulgusu olanlar ve ağır hastalık için risk grubunda bulunanlar hemen sağlık kuruluşlarına başvurmalıdır. 24

25 Hastaların Evde Uyması Gereken Kurallar Hastalar; zorunlu haller dışında, ateşleri düştükten 24 saat sonrasına kadar evde istirahat etmelidirler. iyi havalandırılabilen ayrı bir odada kalmalı ve oda mümkünse güneş ışığı almalıdır. evdeki ortak kullanım alanlarında ve evden dışarı çıkmaları gereken zorunlu hallerde tıbbi maske takmalıdır. 25

26 Evdeki Kişilerin Korunması Hastanın bakımını yapanlar dışında hasta odasına girilmesi sınırlandırılmalıdır. Hastaya bakım verecek kişi mümkünse aynı kişi olmalı ve ağır hastalık için risk grubunda olanlar hasta bakımı ile ilgilenmemelidir. Hasta ile yakın temastan mümkün olduğunca kaçınılmalıdır. 26

27 Evdeki Kişilerin Korunması Hasta, öksürürken ağız ve burnunu tek kullanımlık mendille kapatmalı, ellerini sık sık su ve sabunla yıkamalıdır. Bu amaçla alkol içeren el antiseptikleri de kullanılabilir. Eller yıkandıktan sonra kâğıt havlu kullanılmalı veya hasta ile diğer kişilerin havluları ayrı olmalıdır. Diğer kişiler mümkün olduğu kadar hasta ile aynı sofrada yemek yememelidir. Oturma odası, banyo, mutfak gibi ortak kullanılan alanlar sık sık havalandırılmalıdır. 27

28 Hasta Bakımı Yapanların Korunması Hasta bakımı esnasında tıbbi maske takılmalıdır. Hasta olan küçük çocuk tutulurken, yüze öksürmesini engellemek için çenesi bakım yapan kişinin omzunda olmalıdır. Hastaya ait mendil ya da çamaşırlarla temas sonrasında eller yıkanmalı veya alkol içeren el antiseptiği kullanılmalıdır. Hastayla aynı evde yaşayanlar kendilerini grip belirtileri açısından takip etmelidirler. 28

29 Grip Virüsünün Dayanıklılığı Grip virüsleri sıcağa ve güneş ışığına dayanıksızdır. Alkol (% oranında) virüsü etkisiz hale getirir. Virüs: kâğıt havlu ve kumaş gibi gözenekli yüzeylerde en fazla 12 saat, metal gibi düzgün yüzeylerde 1-2 gün, kâğıt paralarda kâğıdın özelliğine göre 3 güne kadar canlı kalabilir. 29

30 Ev Temizliği Hasta tarafından kullanılan kâğıt mendiller ve diğer tek kullanımlık malzemeler çöpe atılmalı, kullanılmış mendil ve benzer atıklarla temas durumunda eller yıkanmalıdır. Yatak başı, masa, kapı kolları, lavabo, musluk başlıkları, telefon ahizesi, uzaktan kumandalar ve oyuncaklar gibi virüsün kolayca bulaşabileceği yüzeyler gündelik hayatta kullanılan deterjanlarla temizlenmelidir. Özel dezenfektanların kullanılmasına gerek yoktur. 30

31 Ev Temizliği Hastaların kullandığı yemek kapları, havlu, çamaşır, çarşaf gibi eşyaların ayrı olarak yıkanmasına gerek yoktur. Yemek kapları bulaşık makinesinde ya da elde bulaşık deterjanı kullanılarak yıkanabilir. Ortak kullanılan eşyalar yıkandıktan sonra bir başkası tarafından kullanılabilir. Hastanın kullandığı banyo ve tuvalet evde kullanılan deterjanlarla günlük olarak temizlenmelidir. 31

32 Gebeler ve Lohusalar Gebeler ile doğum ya da düşükten sonraki ilk 2 hafta içinde bulunan lohusalar pandemik 2009 gribi açısından risk grubundadır. Pandemik grip belirtileri hafif olsa bile bu kişiler, hastalık belirtileri başlar başlamaz sağlık kuruluşuna başvurmalıdır. 32

33 Anne ve Bebekler Evde tedavisi süren anne, bebeğini emzirmeye devam etmelidir. Anne bebeğini hastalıktan korumak için emzirmeden hemen önce ve bebeğini tutarken aşağıdaki tedbirleri almalıdır: Ellerini su ve sabunla yıkamalı, Tıbbi maske kullanmalı, Bebeğini hastalık belirtileri açısından takip etmelidir. 33

34 Hastalıktan Korunma 1. Aşı 2. Kişisel hijyen

35 Hastalıktan Korunma -Aşı- Pandemik gripten korunmada en etkili yöntem aşıdır. Aşılama; Hastalıktan korur, Hastalığa bağlı ağır sağlık sorunlarını ve ölümleri azaltır, Hastalığın yayılmasını engeller, Toplumda verilmesi gereken zorunlu hizmetlerin kesintisiz sürdürülmesini sağlar, Gribe bağlı okul devamsızlığını ve iş gücü kaybını önler, Ekonomik kayıpları önler. 35

36 Aşı Tipleri Hastalıktan Korunma -Aşı- Dünyada halen içeriğine göre üç tip pandemik grip aşısı üretilmektedir. Bunlar ; Adjuvanlı ölü virüs aşısı, Adjuvansız ölü virüs aşısı, Canlı virüs(sprey) aşısıdır. 36

37 Aşıların Üretim Süreçleri Pandemik grip aşısı, yeni virüs içeren bir aşıdır, diğer grip aşıları ile aynı teknikler kullanılarak üretilmiştir. Pandemi aşıları kullanıma sunulmadan önce etkinlik ve güvenlik testleri tamamlanarak ilgili ulusal ve uluslar arası otoritelerden ruhsat almıştır. Ülkemize getirilen her aşı serisi kullanıma sunulmadan önce Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezinde biyolojik kontrole tabi tutulmaktadır. Aşı, ülkemizde, birçok Avrupa ülkesiyle eş zamanlı olarak kullanıma sunulmuştur.

38 Hastalıktan Korunma -Aşılanma- Aşının koruyuculuğu, aşılamadan sonra, 10 ila 14 günde başlayıp, 3. haftada en üst düzeye ulaşır. Aşılanmadan sonra da, koruyuculuk için gerekli süre sağlanana kadar, kişisel koruyucu önlemlere özen gösterilmeye devam edilmelidir Adjuvanlı aşı, pandemik H1N1 virüsüne karşı yaklaşık %90 oranında koruyucudur.

39 Hastalıktan Korunma -Aşılanma- Aşı, 9 yaş ve altındaki kişilere 2 doz, 10 yaş ve üzerindeki kişilere tek doz olarak uygulanmaktadır. İki doz arasındaki süre en az 3 hafta olmalıdır. 6 ay ve altındaki bebeklere yeterli bağışıklık cevabı geliştiremedikleri için aşı uygulanmamalıdır. Emzirme döneminde aşı uygulanabilir Pandemik grip geçirdiği laboratuvar tetkiki ile belirlenmemiş kişiler aşılanabilir. Pandemik grip aşısı diğer aşılar ile aynı günde veya farklı günlerde uygulanabilir. Aşı takvimindeki diğer aşılar ertelenmemelidir.

40 Pandemik Grip Aşısı Uygulamasında Öncelikli Kişiler Kronik hastalığı olanlar: - Akciğer hastalığı olanlar (astım, KOAH vb.) - Kalp-damar hastalığı olanlar (hipertansiyon hariç) - Böbrek ve karaciğer yetmezliği - Şeker hastalığı - Kan hastalıkları Kas-sinir hastalıkları Bağışıklık sistemi baskılanmış olan kişiler (AİDS,kanser, steroid kullanımı vb) Aşırı kilolu kişiler 19 yaşından küçük olup sürekli aspirin kullananlar Gebeler ile doğum veya düşük yapmış ilk 15 gündeki kadınlar

41 Hastalıktan Korunma -Aşılanma- 2 Aralık 2009 tarihinden itibaren ; 6 ay - 50 yaş arasındaki grupta yer alan herkese, Bulunduğu yaşa bakılmaksızın risk grubunda yer alanlara, Sağlık personeli başta olmak üzere itfaiye, doğalgaz,su ve elektrik işleri, iletişim, ulaştırma, güvenlik ve asayiş gibi hizmetlerde çalışanlara talep etmeleri halinde aşı yapılmaktadır. Pandemik grip aşısı, sağlık ocakları, aile hekimlikleri ve hastanelerde ücretsiz olarak uygulanmaktadır.

42 Hastalıktan Korunma -Aşılanma- Aşının kesinlikle yapılmaması gereken durumlar: Yumurta yediğinde şoka girecek derecede ağır alerji görülenler, Önceki grip aşılaması sonrası şoka girecek derecede ağır alerji görülenler, Guillian Barré Sendromu geçirenler aşı yaptırmamalıdır.

43 Hastalıktan Korunma -Aşılanma- Aşılamanın Ertelenebileceği Durumlar Yüksek ateş (38ºC ve üzeri), Yeni başlayıp henüz teşhisi konamamış hastalıklarda teşhis konulana kadar aşılama ertelenebilir. 43

44 Hastalıktan Korunma -Aşılanma- Yan etkiler Her ilaçta olduğu gibi grip aşılarında da çeşitli yan etkileri vardır. Ancak bunların çoğu lokal ve hafif yan etkiler olup hiçbir müdahaleye gerek kalmaksızın kendiliğinden iyileşmektedir. Dünya Sağlık Örgütü ne yapılan bildirimlere göre; 19 Kasım 2009 tarihine kadar yaklaşık 65 milyon doz pandemik grip aşısı kullanıldığı ve aşının mevsimsel grip aşısı kadar güvenli olduğu ortaya çıkmıştır.

45 Yan etkiler Hastalıktan Korunma -Aşılanma- Sık görülen yan etkiler (1/100-1/10): Bu yan etkiler genellikle aşıdan sonraki birkaç günde içerisinde kendiliğinden düzelir. Aşı uygulanan bölgede kızarıklık, şişlik, sertlik, morarma, ağrı, vücut kırıklığı, yorgunluk, baş ağrısı, terleme, titreme, eklem ağrısı, kas ağrısı. Yaygın olmayan yan etkiler (1/ /100): Yaygın cilt reaksiyonu (ürtiker/kurdeşen dahil). 45

46 Yan etkiler Hastalıktan Korunma -Aşılanma- Nadir görülen yan etkiler(1/ /1.000): Tansiyonda düşme, şok, sinirlerin geçtiği yol boyunca ağrı, pıhtılaşma hücrelerinde azalma nedeniyle kanama. Çok nadir görülen yan etkiler (<1/10.000): Vaskülit (damar iltihabı), nörit (sinir iltihabı), ensefalomiyelit (beyin-omurilik dokusu iltihabı), Guillain-Barre Sendromu. 46

47 Yan etkiler Hastalıktan Korunma -Aşılanma- Ülkemizde bugüne kadar yapılan aşılama sonrasında beklenmeyen önemli bir yan etki tespit edilmemiştir. Aşı sonrası görülen bazı yan etkiler mevsimsel grip aşılarında görülen sıklıktadır. Aşının yararı, olumsuz etkileri ile kıyaslandığında çok daha yüksektir. 47

48 Hastalıktan Korunma -Aşılanma- Yan etki takibi Ülkemizde aşıların yan etkileri, 2004 yılından bu yana, Aşı Sonrası İstenmeyen Etki (ASİE) İzleme Sistemi ile yakından izlenmekte; Aşı sonrası ortaya çıkan istenmeyen etkiler, Sağlık Bakanlığı nda, Ulusal Aşı Sonrası İstenmeyen Etki Danışma Kurulu tarafından incelenmektedir. Bu kurul, alanındaki uzman akademisyenlerden oluşturulmuştur.

49 El yıkama: Hastalıktan Korunma -Kişisel Korunma- El yıkama diğer birçok bulaşıcı hastalıkta olduğu hastalığın bulaşmasının engellenmesinde önemlidir. Eller usulüne uygun şekilde su ve sabun kullanılarak yıkanmalıdır. Suya ulaşılamayan durumlarda alkol içeren el antiseptikleri kullanılabilir. Yıkama süresi en az saniye olmalıdır. El yıkarken, ellerin bütün yüzeyleri ve parmak araları su ve sabun ile iyice köpürtülerek yıkanmalıdır. Eller normal zamana göre daha sık ve şüpheli yüzeylere temastan sonra yıkanmalıdır. 49

50 Doğru El Yıkama Yöntemi

51 Doğru El Yıkama Yöntemi

52 Hastalıktan Korunma -Kişisel Korunma- Kalabalık ortamlarda bulunmaktan ve yakın temastan kaçınılmalı, Öksürme ve hapşırma adabına riayet edilmelidir: Öksürme ve hapşırma esnasında tek kullanımlık mendil kullanılmalı ve kullanılan mendil çöpe atılmalıdır. Mendile ulaşılamayan hallerde kol içine hapşırılmalı ve öksürülmelidir. 52

53 Hastalıktan Korunma Okullarda Ve Diğer Kuruluşlarda Temizlik Su ve sabun el temizliğinde yeterlidir. Suya ulaşılamayan durumlarda alkol içeren el antiseptikleri kullanılabilir. Günlük temizlikte kullanılan deterjanlar yüzey ve eşya temizliğinde yeterlidir. Asıl olan öğrenciler ve personel okulda iken temizlik yapmak ve riskli bölgeleri günde en az 2 kez temizlemektir. Özel bir dezenfeksiyon işlemine gerek yoktur. 53

54 54

55

56 Daha Fazla Bilgi Ġçin 56