VERGİ İNCELEMELERİNDE UYULACAK ESASLARA İLİŞKİN YENİ DÜZENLEME

Transkript

1 VERGİ İNCELEMELERİNDE UYULACAK ESASLARA İLİŞKİN YENİ DÜZENLEME Fatih GÜNDÜZ * I-GİRİŞ 6009 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun(T.C. Yasalar, 2010) ile vergi kanunlarında önemli değişiklikler yapılmıştır. Bu değişikliklerin bir kısmı kanun yayınlandığı tarihte yürürlüğe girmiştir.bir kısmı ise tarihinde yürürlüğe gireceği kanunda belirtilmiştir. Söz konusu bu düzenlemelerden en önemli olanlarından biride vergi incelemelerinde uyulacak esaslara ilişkin düzenlemedir.çünkü bu düzenleme vergi incelemelerinde sistem değişikliğini gerektirecek düzenlemelerdir.bizde yazımızda bu değişiklikleri açıklamaya çalışacağız. II-VERGİ İNCELEMELERİ YILLIK PLANLARA GÖRE YAPILACAK Vergi İncelemelerinin Yıllık Palanlara göre yapılması gerektiğine ilişkin düzenleme Vergi İncelemelerinde Uyulacak Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelikte (Maliye Bakanlığı, 2010) hüküm altına alınmıştır. Ayrıca Vergi İnceleme Ve Denetim Planının Hazırlanması, Uygulanması Ve Sonuçlarının İzlenmesine İlişkin Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelikte (Maliye Bakanlığı, 2010) ise Vergi incelmelerinde uygulanması gereken Yıllık planların hazırlanması ve uygulanmasına ilişkin düzenlemeler yapılmıştır. Yıllık Planların hazırlanmasına ilişkin yönetmelikte; Vergi incelemeleri ve denetimler, Koordinasyon Kurulu tarafından hazırlanan yıllık plan çerçevesinde yürütüleceği hüküm altına alınmıştır.yine söz konusu yönetmelikte Koordinasyon Kurulu, Mart ayı olağan toplantısında yıllık planın hazırlanmasında uyulması gereken esasları belirler. Daha sonra söz konusu yönetmelik uyarınca oluşturulan komisyonun Yıllık Planı nasıl hazırlayacağı yönetmeliğin 4/2. maddesinde belirlemiştir. * Vergi Denetmeni 171

2 Söz konusu düzenlemelere göre Komisyon, Koordinasyon Kurulu tarafından belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde, incelenecek sektörler ve konuları tespit eder. Komisyon bu tespiti yaparken, Gelir İdaresi Başkanlığı Risk Analiz Merkezi tarafından belirlenen sektörler, konular ve mükellefler ile inceleme ve denetim birimleri tarafından riskli görülen sektörler, konular ve mükellefleri de dikkate alarak yapılan çalışma sonuçlarını gösteriri taslağı Koordinasyon Kurulunda görüşülmek üzere komisyon sekretaryaya gönderir.söz konusu taslak netleştikten sonra ) Koordinasyon Kurulu, Kasım ayı olağan toplantısında yıllık planı sonuçlandırır. Yıllık plan Aralık ayı sonuna kadar Bakan onayına sunulur. Sekretarya, inceleme ve denetim birimlerine yıllık planı gönderir. Yıllık Plan Bakanca onaylandıktan sonra Komisyon, yıllık planda her bir inceleme ve denetim birimi itibariyle belirlenmiş olan sektör ve konulara ilişkin mükellef listesini en kısa sürede ilgili inceleme ve denetim birimine gönderir ve İnceleme ve denetim birimleri de kendilerine gönderilen sektörler, konular ve mükellef listeleri üzerinde gerekli analizleri yaparak çalışma programlarını yaparlar.yine yönetmelikte ihbar,şikayet ve başka kurumlardan gelen inceleme talepleri ile denetim birimlerince ortaya çıkan vergi incelemelerinin nasıl yapılacağına ilişkin düzenlemeler yapılmıştır. Ayrıca söz konusu yönetmelikte Yıllık plan, inceleme ve denetim birimleri tarafından etkin bir şekilde uygulanacağı ve Maliye Bakanının vergi inceleme ve denetimlerinin yıllık plana uygun bir şekilde uygulanıp uygulanmadığını takip edeceği hüküm altına alınmıştır. III-VERGİ İNCELEMELERİNDE UYULACAK ESASLARA İLİŞKİN YAYINLANAN YÖNETMELİKLE GETİRİLEN YENİLİKLER 6009 Sayılı kanunla Vergi Usul Kanununun 140. maddesinde vergi incelemesine ilişkin önemli değişiklikler yapılmıştır. Söz konusu değişiklikler aslında uygulamanın kanuna yansıtılması şeklinde olmuştur.ancak vergi incelemesine ilişkin düzenlemeler kanunda çok ayrıntılı biçimde yer almıştır.söz konusu madde de düzenlemelerin usul ve esaslarını düzenleme yetkisi Maliye Bakanlığınca çıkarılan yönetmelikle belirleneceği hüküm altına alınmıştır.söz konusu yetki uyarınca Maliye Bakanlığınca; 172

3 Vergi İncelemelerinde Uyulacak Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelik te Vergi İncelemesinde uyulacak esaslar belirlenmiştir. Söz konusu yönetmelikle vergi incelemesi görevinin yazılı olarak verileceği hüküm altına alınmıştır.ayrıca inceleme görev yazısında; nezdinde inceleme yapılacak kişilere veya konulara ilişkin bilgilere, incelemenin kapsamına ve süresine ilişkin hususlara yer verileceği belirtilmiştir.yine yönetmelikte Vergi incelemenin kapsamı itibariyle ikiye ayrıldığı belirtilmiştir.vergi İncelmelerinin Tam ve Sınırlı Vergi İncelemesi şeklinde yapılması gerektiği belirtilmiştir.söz konusu yönetmelikte :Sınırlı inceleme, Tam inceleme dışında kalan vergi incelemesi şeklinde tanımlanmıştır. Tam inceleme ise Bir mükellef hakkında, bir vergi türü itibariyle bir veya birden fazla vergilendirme dönemine ilişkin her türlü iş ve işlemlerinin bütün matrah unsurlarını içerecek şekilde yapılan vergi incelemesi şeklinde tanımlanmıştır. İnceleme ve denetim birimleri, tam veya sınırlı olarak vermiş oldukları incelemenin mahiyetini değiştirmeye yetkilidir. Bu durumda, incelemenin mahiyetinin değiştirilme nedeni vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlar tarafından nezdinde inceleme yapılana bildirileceği hüküm altına alınmıştır. Yönetmelikle İnceleme dosyasının tanımı yapılarak inceleme dosyasına ilişkin açıklamalar yapılmıştır.yine yönetmelikte incelemeye ne kadar sürede başlanılması gerektiği belirtilmiştir.incelemeye başlarken mükellefler nezdinde İncelemeye Başlama tutanağının düzenlenmesi ve incelemeye başlama tutanağında bulunması gereken bilgiler yönetmeliğin 10. maddesinde açıklanmıştır. Yine yönetmelikte mükelleflerin defter ve belgelerin yazı ile istenmesi halinde defter ve belgelerin tutanakla teslim alınacağı belirtilmiştir.ancak defter ve belgelerin sözlü olarak alınması halinde tutanağın düzenlenmesi konusunda ihtiyarilik mevcuttur.yine yönetmelikte incelemenin yapılacağı yere ilişkin olarak mükellefin işyeri olduğu belirlemesi yapıldıktan sonra mükellefin veya vergi sorumlusunun istemesi halinde vergi incelemesinin daire de yapılabileceği hüküm altına alınmıştır.incelemenin işyerinde yapılması halinde çalışma saatlerine ilişkin düzenlemeler yönetmelikte belirtilmiştir. Yine yönetmeliğin 16. ve 17 maddesinde İnceleme Tutanaklarına iliş- 173

4 kin düzenlemelere yer verilmiştir.söz konusu düzenlemelerde Vergi İncelemesine yetkili olanlar gerekli görülen hallerde mükelleflerin hesap ve durumlarını tutanakla ile tespit ve tevsik edebileceği hüküm altına alınmıştır. Söz konusu tutanaklar da İlgililerin itiraz ve mülahazalarının yer alması gerektiği belirtilmiştir.ayrıca 17. madde de ise inceleme tutanağında yer alması gereken hususlar açıkça belirtilmiştir.yine yönetmeliğin 18.. maddesi Vergi İnceleme Raporlarının vergi kanunlarıyla ilgili kararname, tüzük, yönetmelik, genel tebliğ ve sirkülere aykırı vergi inceleme raporu düzenlenemeyeceği hüküm altına alınmıştır. Vergi İnceleme elemanınca Vergi kanunlarıyla ilgili kararname, tüzük, yönetmelik, genel tebliğ ve sirkülerin kanuna aykırı olduğu durumlarda izlenilmesi gereken yöntem hakkında düzenleme yapılmıştır.yine yönetmeliğin 19. ve 20. maddesi Vergi İnceleme Raporlarına ilişkin düzenlemeleri içermektedir. Yine yönetmelikte Vergi İncelemesinin Vergi inceleme raporlarının, rapor değerlendirme komisyonlarına intikal ettiği tarih itibariyle tamamlandığı hüküm altına alınmıştır. IV-VERGİ İNCELEMELERİ BELİRLİ SÜREDE TAMAMLANACAK Genel anlamda yönetmeliğe ilişkin düzenlemeleri açıkladıktan sonra kanaatimizce Vergi İncelemelerinde yeni bir dönemin başlaması şeklinde yorumlanabilecek düzenleme ise Vergi İnceleme Sürelerine ilişkin düzenlemedir.söz konusu düzenleme 6009 sayılı Kanunla Vergi Usul Kanununun 140/6. Maddesinde İncelemeye başlanıldığı tarihten itibaren, tam inceleme yapılması halinde en fazla bir yıl, sınırlı inceleme yapılması halinde ise en fazla altı ay içinde incelemeleri bitirmeleri esastır. Bu süreler içinde incelemenin bitirilememesi halinde ek süre talep edilebilir. Bu talep vergi incelemesine yetkili olanların bağlı olduğu birim tarafından değerlendirilir ve altı ayı geçmemek üzere ek süre verilebilir. Bu durumda, vergi incelemesi yapmaya yetkili olanların bağlı olduğu birim tarafından incelemenin bitirilememe nedenleri yazılı olarak nezdinde inceleme yapılana bildirilir. Vergi incelemesi yapmaya yetkili olanların bağlı olduğu birimler vergi incelemesinin öngörülen süreler içinde bitirilmesi için gerekli tedbirleri alırlar. hükmüne yer vermiştir. 174

5 Söz konusu düzenlemeye ilişkin olarak çıkarılan yönetmelikte konuya ilişkin olarak İnceleme ve denetim birimleri, yıllık planda belirlenen inceleme ve denetim hedeflerini gerçekleştirmek maksadıyla, inceleme elemanlarının iş yoğunluğunu da göz önünde bulundurarak, bir inceleme elemanı tarafından aynı anda yürütülecek inceleme görevi sayısını, yapılan işin mahiyetini, inceleme veya denetimlerin münferit veya ekip halinde yürütülmesi hususlarını belirleyecekleri hüküm altına alınmıştır.yani denetim birimlerince Vergi İnceleme elemanlarının aynı anda yürütülmesi gereken işlerin sayısının belirleneceği belirtilmiştir.inceleme süresine ilişkin düzenlemeler ise Yönetmeliğin 23. maddesinde düzenlenmiştir.söz konusu düzenlemelerde İncelemelerin mümkün olan en kısa sürede tamamlanması gerektiği belirtildikten sonra İncelemeye başlanıldığı tarihten itibaren, tam inceleme yapılması halinde en fazla bir yıl, sınırlı inceleme yapılması halinde ise en fazla altı ay içinde incelemenin bitirilmesi esası benimsenmiştir.söz konusu süreler içinde inceleme bitirilemezse, vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlar, gerekçeli bir yazı ile bağlı oldukları inceleme ve denetim biriminden, inceleme süresinin bitiminden en geç on gün önce, ek süre talep edebilecekleri hüküm altına alınmıştır.yine yönetmelikte İnceleme ve denetim birimlerinin, incelemenin zamanında bitirilmesini sağlayacak gerekli tedbirleri almakla yükümlü olduğu belirtilmiştir. Sınırlı incelemenin sonradan ortaya çıkan durumlar nedeniyle tam incelemeye dönüşmesi halinde inceleme süresi, sınırlı incelemeye başlanan tarih itibariyle hesaplanacağı belirtilmiştir. Burada önemli olan düzenleme Denetim birimlerinin Vergi İnceleme elemanlarınca aynı anda kaç işin yapılması gerektiğine ilişkin düzenlemedir. Çünkü bu düzenleme yapılırken yönetmelikle getirilen yasal zorunluluklar, işin mahiyeti ve vergi incelmesinin etkin ve verimli bir şekilde yürütülmesi için bu sayının dikkatli bir biçimde belirlenmesi gerekmektedir. KAYNAKÇA Maliye Bakanlığı ( ) Vergi İnceleme Ve Denetim Planının Hazırlanması, Uygulanması Ve Sonuçlarının İzlenmesine İlişkin Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmeliği.Ankara: Resmi Gazete(27802 Sayılı) 175

6 MALİ Maliye Bakanlığı ( ) Vergi İncelemelerinde Uyulacak Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmeliği.Ankara: Resmi Gazete(27802 Sayılı) T.C. Yasalar ( ) Sayılı Gelir Vergisi Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun.Ankara:Resmi Gazete( Sayılı) 176