MOGOLiSTANDA ESKİ TÜRK KÜLTÜR VE MEDENİYETİNE ESERLER VE BULUNDUKLARı YERLER

Transkript

1 ...A...O<.:.... T""8r""'ki"' y... t...,a... ru..."tır""'m"".""'...r... l""e""nl..,t1""to""i.::.u..,d""er...!li...ı"-i-"'s:..y... I :ıt...e...rıu... ru""m_2""oo...3'-- ~.181. MOGOLiSTANDA ESKİ TÜRK KÜLTÜR VE MEDENİYETİNE ESERLER VE BULUNDUKLARı YERLER AİT BAZI Dr. Cengiz ALYILMAZ* ÖZET Bu makalede Saka, Hun, Avar, Köktürk ve Uygur dönemlerine ait bazı kurganların, mezarların, anıt mezar kolliyelerinin, kaya Ostü tasvirlerin (petrogliflerin), bengü taşların (tasvirli, yazı lı, damgalı taşların) taşbabaların, heykellerin, balbalıann, şehir kalıntılannın bulundukları yerler ve bunlann koordinatları dikkatlere sunulmaktadır. rihte birçok Türk boyu, bugün Moğolistan Halk Cumhuriyeti sınırlan.. içinde kalan topraklarda yaşamış ve devletler kurmuştur. Bu sebeple de eski Türk yaşayış ve inanışının ürünü olan kültür ve medeniyet eserlerinin büyük bir bölümü Moğolistan Halk Cumhuriyeti'nde bulunmaktadır yıllan arasında Moğolistan Halk Cumhuriyeti'nin bazı bölgelerinde (Arhangay Aymag, Övörhangay Aymag, Tôv Aymag, Bulgan Aymag, Dundgovi Aymag, Bayan Ölgey Aymag ve Ulaanbaatar'da) Saka, Hun. Avar, Köktürk ve Uygur dönemlerine ait kültür ve medeniyet eserlerinin (kurganların, mezarların, anıt mezar killliyelerinin. kaya üstü tasvirlerin (petroglif1erin), bengü taşların (tasvirli, yazılı, damgalı taşların) taşbabalann, heykellerin, balballann, süs ve kullanım eşyalannm, şehir kalıntılannın...) koordinatlan tarafımızdan GPS i ile tespit edilip, üzerlerinde araştınna ve incelemeler yapıldl 2 Eski Türk kültür ve medeniyetiyle ilgilenenlere ve bunlar üzerinde araştınna ve inceleme yapacak olanlara yararlı olaca#ı düşüncesiyle söz konusu eserlerin bulunduklan yerler ve koordinatlan, aşağıda tablolar halinde dikkatlere sunuldu 3 : Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Egitim Fak. Türkçe Egitimi Bölümü Ögretim Üyesi. i Mogolistan 'daki Türk kültilr ve medeniyetine ait eserlerin koordinatları tespit edilirken "EI GPS"si kullanılmıştır. 2 Çalışmalarım sırasında destek ve yardımlarını gördügilm degerli bilim adamları Prof. Dr. Osman Fikri Sertkaya, Prof. Dr. AbdulhalOk çay, Dr. Tsendİyn Battulga, Dr. Murat Yakar ve Dr. Osman Mert'e teşekkorü zevkli bir borç addediyorum. 3 Mogolistan'daki Türk kültür ve medeniyetine ait eserler, bu tablolarda dikkatlere sunulanlardarı ibaret de~ldir. Tablolarda tarafımızdarı üzerinde bizzat araşnrma ve inceleme yapılanlara yer verilmiştir.

2 -182- c, Alyılmaz' MotoliıtRn'dREıki TUrk KUltDr ye Medeplyetipe Ait Bazı EKrlCr L ANıT MEZAR KÜLLİYELERİ, ANıT MEZARLAR VE KURGANLAR No Anıt Mezar KOlliyesinin, Anıt Mezar Killiiyesinin, Anıt Anıt Mezar Kıılliyesinin, Anıt Anıt Mezarınveya Mezarın veya Kurganın Yeri Mızann veya KurKanın GPS Kul"llanIR Adı i Dönemi Kavdı 1 Bayan Çor i Moyun Çor Arhangay Aymag'ın Hayrhan 1478 m, anıt mezar kolliyesi Sum ile Bulgan Aymag'ın 48U , Sayhan Sum sınırlarının UTM kesiştigi Mogoyn Şine-Us (Yılanh Yeni Su) Böhtesi 2 th Hanuy Nuur anıt mezar Arhangay Aymag, Erdene 1508 m, kulliyesi Mandal Sum, ıh Hanuy Nuur 47 U , BÖIlZesi UTM Bugut anıt mezar külliyesi Arhangay Aymag, Bayn 1613 m, Tsagaan Gol Bölgesi, Bugut 47T Dal!:ı önleri UTM Kurganlar-mezarlar Töv Aymag, Nalayh, Bayn 1373 m, Tsokto Bölgesi 48T , UTM (S km kuzeyindeki teoeler) 5 Köktürk dönemine ait Töv Aymag, Nalaylı, Bayn 1373 m, kurgan Tsokto Bölgesi 48T UTM (3.5 km eunevindeki teoeler) 6 Uygur dönemi anıt mezar Arhangay Aymag, Har Balgas 1464m, külliyesi Bölgesi 48T , UTM Şiveet Ulaan anıt mezar Arhangay Aymag. Hayrhan 1360 m, kulliyesi Sum 47U , UTM (i7 km kuzevdoı!:usu) 8 KöktUrk dönemi anıt mezar Arhangay Aymag, Höröögiin 1554 m, kıll1iyesi Amnı Hoit HOndii Bölgesi 47T , UTM KurganlarI Arhangay Aymag, HörMgiin 1546 m, Amnı Hoit Höndii Bölgesi 47T , UTM Kurganlar il Arhangay Aymag, HörMgiin 1556 m, Amnı Hoit Höndii Bölgesi 47T , UTM KöktUrk dönemi anıt mezar Arhangay Aymag, HOrMgiin 1547 m, knııiyesi (Balbaııarı Amnı Hoit Höndii Bölgesi 47T , kuzeybat~ya domı olan) UTM Köl Tigin anıt mezar Arhangay Aymag, Koçho 1373 ın, kul1iyesi Tsaydaın Bölgesi 48T , UTM Bilııe Kal!:an anıt mezar Arhanııav AvmalZ. Kocho 1378 ın.

3 ..."~fı.ı...ı.lıııqrtlk!~~aa.tı..afjı.irtl.lıı'bur:ııımlll.j... prı:ıi.l:eıiidlt!liiouitdaillllq..ı.ıdislcı:ıı'lpl,jı..sa~)1:ı..ıılı.lji-el:oirıululrulylıım...2i11003:ıw... -=-183- ku1liyesi Tsaydam Bölgesi 48T , mm Kurganlar Arhangay Ayınag, Ölziyt 1478 m, Sum'un 77 km kuzeyi 48U , UlM km ızunevd 15 Kllkttlrk dönemi anıt mezar Arhangay Aymag, Koçho 1373 m, kulliyesi Tsaydam Bölgesi 48T , [(Anonim n UTM Köktt1rk dönemi anıt mezar Arhangay Aymag, Koçho 1370 m, kulliyesi Tsaydam Bölgesi 48T , (Anonim II) UTM Kökttlrk dönemi anıt mezarı Arhangay Aymag, Koçho i 379m, (Anonim III) Tsaydam Bölgesi 48T , UlM Kö1ctUrk dönemi anıt mezar Arhangay Aymag, Koçho 1364 m, kulliyesi (Anonim IV) Tsaydam Bölgesi 48T , UTM KöktOrk dönemi anıt mezarı Arhangay Aymag, Koçho 1383m, (Anonim V) Tsaydam Bölgesi 48T , UTM Köktürk dönemi anıt mezar Arhangay Aymag, Koçho 1386 m, kuliiyesi Tsaydam Bölgesi 48T , (Anonim vı-vın UlM KöktUrk dönemi anıt mezar Arhangay Aymag, Koçho 1386 m, kulliyesi Tsaydam Bölgesi, Bilge Kagan 48T , (Anonim VIII) mezar külliyesinde (2001 UTM Yılında tesnit edilen anıt mezar) 22 Saka dönemi mezarları Arhangay Aymag, Ölziyt 1478 m, Sum'un 77 km kuzeyi 48U , UTM (35 km eüdeyi) 23 Kökttlrk dönemi anıt mezar Bayan ÖIgey Aymag, Açit 1526 m, kulliyeleri (İki kolliye yan Nuur Bölgesi 46U , [yana) UTM KöktUrk dönemi anıt mezar Bayan Ölgey Aymag, Açit 1520 m, ku1iiyesi Nuur Bölgesi 46U , U1M Kökttlrk dönemi anıt mezarı Bayan ÖIgey Aymag, Açit 1478 m, Nuur Bölgesi 46U , UTM KöktUrk dönemi anıt mezarı Bayan Ölgey Aymag, Açit 1453 m, Nuur Bölgesi 46U , UlM Köktllrk dönemi anıt mezarı Bayan Ölgey Ayınag, Açit 1465 m, Nuur Bölgesi 46U , U1M Köktorlc dönemi anıt mezarı Bavan Ölıı:ev AvmalZ. Acit 1465m

4 184- c, AlyılmlZjMotoliatan'd. Eski TOrk KQllAnc Medcp\yctiDe Ait Bızı ERder...""""... Nuur Bölgesi 46U , UTM Köktürk dönemi anıt mezan Bayan Ölgey Aymag, Açit 1465 m, Nuur Bölgesi 46U , UlM Köktürk dönemi anıt mezarı Bayan Ölgey Aymag, Açit 1465 m, (Üç anıt mezar yan yana) Nuur Bölgesi 46U , UTM Kurgan Bayan Ölgey Aymag, Açit 1465 m, Nuur Bölgesi 46U , UTM Köktürk dönemi anıt mezarı Bayan Ölgey Aymag, Açit 1454 m, Nuur Bölgesi 46U , UTM Kurgan-mezar kü1liyesi Bayan ÖIgey Aymag, Altay 2573 m, Da~ıarı, Baga üygor Bölgesi 45U , UTM Uygur dönemi anıt mezarı Bayan Ölgey Aymag, Bayan Epigrafık incelemesi 1999 Nuur Sum, Olon Nuur Bölgesi yılında yapıldı~ında GPS kullanmadlgımızdan tarafımızdan tespit edilmiş GPS kaydı yoktur. 35 Kurganlar Bayan ÖIgey Aymag, Bugut 1632 m, Sum, Hatuugiin Gol Bölgesi, 46U , Nohoy Hutsdaıı: Uul mevkii UTM Uygur dönemi anıt mezarı Bayan ÖIgey Aymag, Bugut 1632 m, Sum, Hatuugiin Gol Bölgesi, 46U , Nohoy Hutsdag Uul mevkii UTM (l km kuzevbatısı) 37 Köktürk dönemi anıt mezar Bayan ÖIgey Aymag, Kuytas 2095 m, külliyesi Bölgesi 45U , UTM KöktUrk dönemi anıt mezar Bayan ÖIgey Aymag, Kuytas 2098 m, külliyeleri (Üç anıt mezar Bölgesi 4SU kül!iyesi yan yana) UTM Köktürk dönemi anıt mezar Bayan Ölgey Ayınag, Mogod 2045 m, küliiyesi (Cılanh Tag) Bölgesi 4SU , UTM Uygur dönemi anıt mezarı Bayan Olgey Aymag, Mogod 2045 m, (Cılanh Tag) Bölgesi LS, i UTM Köktürk dönemi anıt mezarı Bayan Ölgey Aymag, Mogod 2045 ın, (Cdanlı Tag) Bölgesi 4SU LS, UTM Köktürk dönemi anıt mezar Bayan Ölgey Aymag, Mogod 2045 m, küııiyeleri (tki anıt mezar (Cılanh Tag) Bölgesi 4SU IS, i van vana) UTM Köktürk dönemi anıt mezar Bayan Ölıı:ev Avma!:!. Mo!:!od 2066 m

5 ...Aıa...ıQ... T.IIQUrJıi~yuı.L.tAlIoIrU.Iıı'tıllolrJllm...IlII.un...E... DlUıtI,ıı,:tQIIiIIIII.Q.,IjDt&lergı.uıiILi..:!iS.II,l!"'-'"",~J... E.urıillul.lruııımıı..:ııiılll!OlI&3oL- --=-ı85- külliyeleri (Beş anıt mezar (Cılanh Tag) Bölgesi 45U , Yan yana) UTM Köktürk dönemi anıt mezar Bayan ÖIgey Ayınag, Mogod 2066 m, külliyeleri (Üç anıt mezar (Cılanh Ta,g)Bölgesi 4,5y , ~). yan yana) UTM5397to7 45 Köktürk dönemi anıt mezar Bayan ÖIgey Aymag, Mogod 2085 ın, külliyeleri (Üç anıt mezar (Cılanh Tag) Bölgesi'nin 45U , van yana) kuzevbatısı UTM Köktürk dönemi anıt mezar Bayan ÖIgey Aymag. Mogod 2085 m, külliyeleri (tki anıt mezar (Cılanh Tag) Bölgesi'nin 45U , yan yana; mezarlardan kuzeybatısı UTM birinin balbalıarı batıya domı) 47 Saka, Hun, Avar, Köktork Bayan ÖIgey Aymag, Mogod 2085 m, ve Uygur dönemi anıt (Cılanlı Tag) Bölgesi'nin 45U , mezarları kuzeybatısı UTM Hun dönemi kurganları Bayan ÖIgey Aymag, Sagsay 1766 m, Sum'un 5 km batısı 45U , UTM Hun dönemi kurganları Bayan Ölgey Aymag, Sagsay 181ı m, Sum'un 5 km batısı 45U , UTM Köktürk dönemi anıt Bayan ÖIgey Aymag, Ulaanhus 1860 m, mezarları Sum Sogog Bag'ın 1-2 km 45U , kuzevbatısı UTM Anıt mezar Bayan ÖIgey Ayınag, Ulaanhus 1896 m, Sum Sogog Bag'ın i -2 km 45U , kuzeybatısı UTM Kök1(jrkdönemi anıt mezar Bayan Ölgey Ayınag, Ulaanhus 2358 m, kulliyesi Sum'a 70 km uzaklıkta, Har , Yamaat Böle:esi UTM Hun dönemi kurganları Bulgan Aymag 10ıOm, 48T , UTM Höl Asgat anıt mezar Bulgan Aymag, Mogod Sum, 1415m, külliyesi Asgatın Höndiy Bölgesi 48 U , UTM Köktürk dönemi anıt mezar Dundgovi Aymag, Aargiin 1323 m, külliyesi Hadnı ZUUn Ü~(l~)iJölgesi 48T , UTM Yalnızca balbalıardan Dundgovi Ayınıig, Baga Biçigt 1433 m, oluşan, anıt mezar Bölgesi 48T , (Mezal-sız Balbalıar) UTM Kö~k,dönemi anıt mezar Dundgovi Ayriıag, Bayan 1398m, kulliy~s,i CargalanSum'un 35 km 48T , kuzevdolhısti UTM Saka dönemine ait (?) anıt Dundgovi Aymag. C'.nocuur 1359 m, mezar Böhtesi 48T

6 -186- C Alyılmeı: MolPı!atlp'da Eıki TOrk KmtOr ye Medenjyetiu Alt Ben ElCder" "w' UTM Uygur dönemine ait anıt Dundgovi Aymag, Saran Hucirt 1358 ın, mezar kulliyesi Bölgesi, Gov Ugtaal'ın 20,25 48T ; km kuzeydoıusu UTM Uygur dönemi anıt mezarı Dundgovi Aymag, Tal Bulak 1258 ın, Bölgesi 48T i i, UTM Uygur dönemine ait anıt Dundgovi Aymag, ZOlegtiin 1370 m, mezar kolliyesi Bulag Bölgesi 48T , UTM Yalnızca balbaııardan Dundgovi Aymag, ZUlegtiin 1357 m, oluşan anıt mezar Bulag Bölgesi 48T , (Mezarsız balbaııar' UTM Yalnızca balbaııardan Dundgovi Aymag, ZUlegtiin 1317 m, oluşan anıt mezar Bulag Bölgesi 48T , (Mezarsız balbaııar) UTM Uygur dönemine ait anıt Dundgovi Aymag'ın merkezi 1401 m, mezar kulliyesi Mandalgov'un 29 km 48T , kuzeybatısında Höşöö Hongor UTM Ovoo BÖllresi 65 Anıt mezar kül1iyesi Karakurum'a km 1550 ın, guneydoguda, HöşMn Denç 48T , BÖllresi UTM Kurganlar Töv Aymag, Nalayh, Bayn 1528 m, Tsokto Bölgesi 48T , UTM (5 km aunevindeki teneler) 67 KöktUrk dönemi anıt mezar Töv Aymag, Nalayh, Bayn 1516 m, kolliyesi Tsokto Bölgesi 48T , UlM KöktUrk dönemi anıt mezar Töv Aymag, Nalayh, Bayn 1511 m, külliyesi Tsokto Bölgesi 48T , UTM Köktürk dönemi anıt mezar Töv Aymag, Na/ayh, Bayn 1499 m, kuliiyesi Tsokto Bölgesi 48T , UTM KöktUrk dönemi anıt mezar Töv Aymag, Nalayh, Bayn 1499 m, kulliyesi Tsokto Bölgesi 48T , UTM Bilge Tonyukuk anıt mezar Töv Aymag, Nalayh, Bayn 1528 ın, kulliyesi Tsokto Bölgesi 48T , UlM Ongi anıt mezar kul1iyesi Övörhangay Aymag, Uyanga 2118 m, Sum, Maantiin Burd Bölgesi 48T , UTM Kökturk dönemi anıt mezarı Töv Aymag, Bayn Tsagan'ın 1366 m, 2.5 km dogusu 48T , UTM

7 _ı\/i,'..jf!j.,'..li.ıı.urdldllı!ıalı..ulıjrljlllıatı.u:rlıımiljiiiliidı:ı..a:.eıllipatlwllffiqa!lillld.ı;ıc[ij:&'1liislı...siıllg)'ı...12ul..leı:ıırıt:liuıııru,-ıııııiju2i11l001ll3l.- ---= Köl~1ç.çor anıt mezar Töv Ayınag, Delgerhaan Sum, Kuzey enlemi külliyesi Höşööntal Bölgesi, tn Höşööt Dogu boylarnı mevkii 75 Uygur dönemi anıt mezar Töv AYmag, Haben Hongbr 1433 ın, ktllliyesi. Bölgesİ'.. 48T UTM Köktürk dönemi anıt mezar Töv Aymag, Öngöt Bölgesi i i 46m, ktllliyesi 48T , UTM Köktürk dönemi anıt mezar Töv Ayınag, Öngöt Bölgesi 1163m, kulliyesi 48T , UTM Kurgan ve mezarlık Töv Ayınag, Öngöt Bölgesi i 168m, 48T , UTM Uygur dönemi anıt mezar Töv Aymag, Tsagan Erg 1307 m, külliyesi i Bölgesi 48T , UTM Uygur dönemi anıt mezar Töv Ayınag, Tsagan Erg 1307 m, kulliyesi II Bölgesi 48T , UTM Uygur dönemi anıt mezar Töv Aymag, Zülegt Bölgesi 1472 m, külliyesi 48T , UTM Kurganlar Töv Aymag, Delgerhaan Sum, Kuzeyenlemi Höşööntal Bölgesi, th Höşööt Dogu boylarnının 10 km mevkii Iltinevi II. YAZITLAR, YAZITLARA AİT PARÇALAR No Yazıtın veya Yazıta Ait Yazıtın veya Yazıta Ait Yazıtın veya Yaııta Ait Parçanın Adı Parçanın BugUn Parçanın GPS Kaydı Bulundullu Yer i Köl Tigin yazıtı Arhangay Ayınag, Koçho 1373 m, Tsaydam Bölgesi 48T , UTM Bilge Kagan yazıt! Arbangay Aymag, Koçho 1378 m, Tsaydam Bölgesi, TiKA 48T OJ373 19, DMKBinasl UTM Bilge Tonyukuk yazın i Töv Ayınag, Nalayh, Bayn 1528m. Tsokto BölgeSİ 48T , UTM Bilge Tonyukuk yazıtı II Töv Ayınag, Nalayh, Bayn 1528 m, Tsokto Bölgesi 48T , UTM S Bilge Tonyukuk yazıtı, nı U1aanbaatar, Tarih Enstitüsü 1313 m, Arkeoloii Uboratuvarı 48T

8 188- C. AlyılmlZ' MoIollatap'd. EskI TOrk IQltUru MedeniyetiDe Alt Bıp Eserler.. ",... ttı!'''" UTM Ongiyazltl Övôrhangay Ayınag'ın 1840 m, merkezi Arvaiheer'deki 48T , müzede UTM Karabalgasun i yazıtı Arhangay Ayınag, Hotont 1428 ın, Sum Har Balgas Bölgesi 48T , UTM Karabalgasun II yazıtı Ulaanbaatar, Tarih Enstitüsü 1313 m, Bahçesi 48T , UTM Karabalgasun III yazıtı Arhangay Aymag, Hotont 1428 m, Sum Har Balgas Bölgesi 48T , UTM Köl-İç-çor yazıtı Töv Ayınag, Delgerhaan Kuzeyenlemi, 104 Sum, Höşööntal Bölgesi, İh 33 Do~ boylarnı Hösööt mevkii 11 Bayan Çor / Moyun Çor Arhangay Aymag'ın 1478 m, yazıtı Hayrhan Sum ile Bulgan 48U , Aymag'ın Sayhan Sum UTM sınırlarının kesişti~i Mogoyn Şine-Us (Yılanh Yeni Su) Bö12esi 12 Köl Todun İnisi Altun Bulgan Ayınag, Mogod 1415 m, Tamgan Tarkan (Böl Sum, Asgatın Höndiy 48 U , Asgat) yazıtı Bölıı.esi UTM İh Hanuy Nuur yazıtı Arhangay Ayınag, Erdene 1508 m, Mandal Sum, İh Hanuy Nuur 47 U , Bölıı.esi UTM HoydTamır yazıtları Arhangay Aymag, Ih Tamır 1596 m, (Tayhar Çuluu yazıtlan) Sum 47T , UTM Çoyren yazıtı Ulaanbaatar, Tarih Müzesi 1292 m, 48T , UTM Gurvaljin Uulin yazıtı Bulgan Aymag, 1176m, (Üçgen Da~ yazıtı) Gurvanbulag Sum 48T , UTM Hangiday yazıtı Bulgan Ayınag, Daşinçilan 1119 m, Sum 48T , UTM Ar Banangiyn (Ar Bulgan Aymag, Hişig-Önder 1292 ın, Hanin) yazıtı SumBölgesi 48U , UTM Mutrın Temdeg yazıtı Dundgovi Ayınag'ın 1412 m, (Kutlug'un Mührü) merkezi Mandalgov Müzesi 48T , UTM Terh (Taryat) yazıtı Ulaanbaatar, Tarih 1313 m, Enstitüsü'ne ait konteyner 48T

9 ...A:I.ı...OIa,... IJIIUrı:ııkoı.ılv'A.ı..tAiJolruıı'iPd.ıı.JrJllmlııı'Iuı..rUI.A:EoI&n'ıu.tiwtQııı'aU.ı.ıD:ıiIer"l5l1lA"jL...ô2lSa~)1:ı..2...J-...:.Erz..-uru;uUlmuıillQQ~3i1-.- ~.189 UTM Tesyuzltl Ulaanbaatar, Tarih 1313 m, Enstitüsü'ne ait konteyner 48T , UTM Açit Nuur yazıtı i Bayan Ölgey Ayınag 1734 m, Müzesi'nin bahçesi 45U , um Ereenharganat yazıtı i Bayan Ölgey Ayınag, Bugut 1632 m, Hatuu-Us yazıtı (Sert Su Sum, Hatuugiin Gol Bölgesi, 46U , vazıtı) Nohov Hutsdaıı; Uul mevkii UTM Olon Nuur yazıtı Bayan ÖIgey Ayınag, Bayan Epigrafık incelemesi 1999 (Akbatır Taşı) Nuur Sum, Olon Nuur yılında yapıldı~ında GPS Bölgesi kuııanmadı~ımızdan tarafımızdan tespit edilmiş GPS kaydı yoktur. 25 Del Uul yazıtı i Dundgovi Aymag, Del Uul 1338 m, Bölgesi, Bamun Biluunii Eh 48T , mevkii UTM Del Uul yazıtı II Dundgovi Aymag, Del Uul 1335 m, Bölgesi, Baruun Biluunii Eh 48T i, mevkii UTM Del Uul yazııı III Dundgovİ Aynıag, Del Uul 1342 m, Bölgesi, Baruun Biluunii Eh 48T ,, mevkii UTM Del Uul yazıtı IV Dundgovi Ayınag, Del Uul 1337 m, Bölgesi, Baruun Biluunii Eh 48T , mevkii UTM th Biçigt yazıtı i Dundgovi Aymag, Ugtaa! 1409 m, Sum 48T , UTM th Biçigt yazıtı II Dundgovi Aymag, Ugtaal 1409 m, SumBölgesi 48T , UTM Har Magnayn yazıtı Bayan ÖIgey Ayınag, 2315 m, (Kara Alın yazııı) Tsagaan Sum Bölgesİ 45U i, UTM Baga Oygor yazıtl Bayan Ölgey Ayınag, Ulaan 2446 m, Hus Sum Bölgesi 45U , UTM Bugul yazılı Arhangay Ayınag'ın 1718 m, merkezinde i Çeçerleg'deki 47T , muzenin bahçesinde UTM Övörhangay yazltı Övörhangay Aynıag'ın 1840 m, merkezi Arvaiheer'deki 48T , müzede UTMSI Türk Adının Taşı Arhangay Aynıag, Koçho 1378 ın, Tsaydam Bölgesi, TİKA 48T , DMKBinasl UTM

10 -190- ÇAlyılmaz' MoRolistan'da Eski TOrk KOitUr ye Medeniyetine Ait Bazı Eserler.. 36 Tevşiyn yazı tı Ulaanbaatar, Tarih 1313 m, Enstitüsü'ne ait konteyner 48T , UTM Köl Tigin yazıtının Arhangay Aymag, Koçho 1378 m, kaplumbaga kaidesi Tsaydam Bölgesi, TtKA 48T , üzerindeki yazıta ait iki DMKBinasl UTM Darca 38 Köl Tigin yazıtına ait iki Ulaanbaatar, Tarih 1313 m, büyük parça Enstitüsü'ne ait konteyner 48T , UTM Köl Tigin yazıtına ait altı Arhangay Aymag, Koçho 1378 m, büyük parça Tsaydam Bölgesi, TtKA 48T i 9, DMKBinası UTM Bilge Kagan yazıtına ait Arhangay Aymag, Koçho 1378 m, kırk dört küçük parça Tsaydam Bölgesi, TiKA 48T , DMKBinasl UTM Ongi yazıtma ait tepelik Övörhangay Aymag,Uyanga 2118m, ve üç parça Sum, Maantiin Burd Bölgesi 48T , UTM Karabalgasun yazıtı I'in Arhangay Ayınag, Hotont i 184 ın, tepeliginin sol tarafına ait Sum Bölgesi 48T , oarca UTM Taryat yazıtmın Ulaanbaatar, Tarih Enstitüsü 1313 m, kapluınbaga kaidesi Bahçesi 48T , üzerindeki yazlt UTM III. YAZIT ALTUKLARI No Yazıt Altlıeının Adı Yazıt Altlteının Bugün Yazıt Altlıeının GPS Kaydı veya Sekli Bulundutu Yer i Şiveet Ulaan anıt mezar Arhangay Aymag, Hayrhan 1360 m, killi iyesindeki dörtgen Sum 47U , yazıt altlıgı UTM ( i 7 km kuzevdolhısu) 2 Bilge Kagan yazıtma ait Arhangay Aymag, Koçho 1378 m, kaplumbaga kaide Tsaydam Bölgesi, TiKA 48T , DMKBinasl UTM Köl Tigin yazıtma ait Arhangay Aymag, Koçho 1378 m, kaplumbaga kaide Tsaydam Bölgesi, TİKA 48T , DMKBinasl UTM Bayan Çor / Moyun Çor Arhangay Aymag'm 1478 m, yazıtına ait kaplumbaga Hayrhan Sum ile Bulgan 48U , kaide Aymag'm Sayhan Sum UTM sınırlarının kesiştigi Mogoyn Şine-Us (Yılanit Yeni Su) Bölı!:esi 5 Tarvat vazıtma ait Ulaanbaatar Tarih Enstitüsü 1313 m

11 ...Aa...,JCr.ı...a.I.III.rtlkiIQ yıa.tı..asjrljl.iı'tı.u;r:ııımllol.lıa.nı;ueıiip'liitilll tqlıı'.ıı.o.ı.ıpicjc t8l:11lijsil'~sll,)y:ı.ıı&ljlioıe~rzlll.urduwmı..ıüloo!llı3l =.ı9ıkaplumbaga kaide Bahçesi 48T , UTM K.aplumba~ kaide Töv Aymag MÜzesi önü 1508 m, 48T , UTM Dörtgen yazıt altlı81 Arhangay Aymag, Hotont i 184 m, Sum, Eski Komünist 48T , Yetistirme Okulu bahcesi UTM iv. DİKıLı TAŞLAR No Dikili veya Geyikll Dikili veya Geyikli Taşın Dikili veya Geyikli Taşın Tasın TOril Bul!tln Bulundub Yer GPS Kavdı i Dikili taş Bulgan Aymag, Zel Bölgesi 1080m, 48T , UTM Dikili taş Arhangay Aymag, Har 1393 m, Balgas Bölgesi 48T , UTM Dikili/geyikli taş Arhangay Ayınag, İh Tamır 1632 m, Sum, Eski Kültür Evinin önü 47T , UTM Dikili /geyikti taşlar Arhangay Ayınag, Höröögiin 1546 m, Amnı Hoit Höndii Bölgesi 47T , UTM Dikili /geyikli taşlar Arhangay Aymag, Höröögiin 1556 m, Arnnı Hoit Höndii Bölgesi 47T , UTM Dikili taş Dundgovi Ayınag'm merkezi 1401 m, Mandalgov'un 29 km 48T , kuzeybatısında Höşöö UTM Hongor Ovoo Bölgesi'ndeki Uygur dönemine ait anıt mezar küllivesi 7 Dikili taş Arhangay Aymag, Hotont 1184 m, Sum, Eski Komünist 48T , Yetistirme Okulu bahcesi U1MS248S48 8 Dikili-geyikli taş Arhangay Ayınag, Bayn 1613 m, Tsagaan Gol Bölgesi, Bugut 47T , Dagı önleri, Bugut anıt mezar UTM külliyesi 9 Hun dönemi dikili taşları Bayan ÖIgey Aymag, Sagsay i 766 ın, Sum'un 5 km batısı 45U , UTM LO Hun dönemi dikili Taşlan Bayan ÖIgey Ayınag, Sagsay 1811 ın, Sum'un 5 km batısı 45U , UTM

12 -192- ç A!yılmaz' Motoljstao'da Eski JQrk KDltDr ye Medegiyetloe Ait Bazı Eşerlu.."..."'''' Dikili taş Bayan Ölgey Aymag, 1860 m, Ulaanhus Sum Sogog Bag'ın 45U , 1-2 km kuzeybatısı, Köktürk UTM dönemi anıt mezarları 12 Dikili taş Bayan Ölgey Aymag, 1896 m, Ulaanhus Sum Sogog Bag'ın 45U , 1-2 km kuzeybatısı, anıt UTM mezar 13 Dikili taş Bayan ÖIgey Aymag, Açit 1526 m, Nuur Bölgesi, Köktürk 46U , dönemi anıt mezar küllivesi UTM Dikili taş Bayan ÖIgey Aymag, Açit 1478 m, Nuur Bölgesi, Köktürk 46U , dönemi anıt mezarı UTM Dikili taş Bayan ÖIgey Aymag, Açit 1478 m, Nuur Bölgesi, kışla~ın önü, 46U , Köktürk dönemi anıt mezarı UTM Dikili taş Bayan ÖIgey Aymag, Açit 1453 m, (İki dikili taş yan yana) Nuur Bölgesi 46U , UTM Dikili taş (Dört dikili taş Bayan ÖIgey Aymag, Açit 1465 m, yan yana) Nuur Bölgesi, Köktürk 46U , dönemi anıt mezarı UTM Dikili taş Bayan ÖIgey Aymag, Açit 1465 m, Nuur Bölgesi, Köktürk 46U , dönemi anıt mezarı UTM Dikili taş Bayan ÖIgey Aymag, Açit 1465 m, Nuur Bölgesi, Köktürk 46U , dönemi anıt mezarı UTM Dikili taş Bayan Ölgey Aymag, Açit 1454 m, Nuur Bölgesi, Köktürk 46U , dönemi anıt mezarı UTM Saka dönemi geyikti Arhangay Aymag, Ölziyt 1478 m, taşları Sum'un 77 km kuzeyi 48U , UTM , (35 km r.rtinevj) 22 Dikili-geyikli taşlar Arhangay AY!l1ag:ın 1718 m, merkezindeiiçeçerleg'deki 47T , muzenin baheesinde UTM V.DAMGALAR No Damganın Üzerinde Damganın Üzerinde Damganın Üzerinde Bulundulu Eser Bulundulu Eserin BugÜnkÜ Bulundulu Eserin GPS Yeri Kavdı 1 Bayan Çor / Moyun Çor Arhangay Aymag'ın Hayrhan 1478 m, Kaltan vazıtı üzerindeki Sum ile Bulızan AvmalZ'ın 48U

13 _Aa...ıtu..)...ıT..ııQl;lrkuiyx.ıaııt.aA>Lr'lQşwtıl;ırmllli'IIIIAl.r~I... E.ıı.n'ıııtjLlltllLll'WQ..IID!löeQtllIli'lLi..ôlSıa'Yx.ıI"""2iJ.I...ıE~rı;4ulıır",,ıı.lllmı.;2i11Q.Ila03L-...:: ı93 damga Sayhan Sum sınırlarının UTM kesişti~i Mogoyn Şine-Us (Yılanlı Yeni Su) BÖlilesi 2 Şiveet Ulaan anıt mezar Arhangay Aymag, Hayrhan 1360 m, külliyesindeki aslan Sum Böıgesi 47U , heykeli üzerindeki da~ UTM kecisi damltası (17 km kuzeydo~su) 3 Şiveet Ulaan damgalı taşı Arhangay Aynıag, Hayrhan 1360 m, Sum, tapına~ın bahçesi 47U , UlM Köl Tigin yazıtı Arhangay Aymag, Koçho 1373 m, üzerindeki damga Tsaydam Bölgesi 48T , UTM Damgalı balbal Arhangay Aymag, Koçho 1378 m, Tsaydam Bölgesi, TİKA 48T , DMKBinasl UTM Bilge Ka~an yazltı Arhangay Aynıag, Koçho 1378 m, üzerindeki damga Tsaydam Bölgesi, TİKA 48T , DMKBinasl UTM Türk Adının T~ı Arhangay Aymag, Koçho 1378 ın, üzerindeki damgalar Tsaydam Bölgesi, TİKA 48T , DMKBinası UTM Açit Nuur yazıtı i Bayan Ölgey Aymag 1734 m, üzerindeki damga Müzesi'nin bahçesi 45U , VTM Damga Bayan Ölgey Aymag, Açit 1526 m, Nuur Bölgesi, Köktürk 46U , dönemi anıt mezar külliyesi UTM LO Damga Bayan ÖIgey Aynıag, Açit 1478 m, Nuur Bölgesi, Köktürk 46U , dönemi anıt mezarı UTM i i Damga Bayan Ölgey Aymag, Açit 1454 m, Nuur Bölgesi, Köktürk 46U dönemi anıt mezarı UTM Ereenharganat yazıtı / Bayan Ölgey Aymag, Bugut 1632 m, Hatuu Us yazıtı (Sert Su Sum, Hatuugiin Gol BölgeSi, 46U , yazltı) üzerindeki Nohoy Hutsdag Uul mevkii UTM damgalar 13 Damga Bayan ÖIgey Aymag, Mogod 2045 m, (Cılanlı Tag) Bölgesi, 45U is, KöktUrk dönemi anıt mezarı UTM Damga Bayan ÖIgey Ayınag, 1860 m, Ulaanhus Sum Sogog Bag'ın 45V , 1 2 km kuzeybatısı, KöktUrk UTM dönemi anıt mezarları 15 Damgalar Bulgan Aymag, Hişig Önder 1292 m, Sum, Ar Hanangiyn (Ar 48U , Hanin) yazıtının üzeri UTM

14 -194- ç. AlyllmlZ; Mololjştan'da Eıki Türk KQltUr ye Medeniyetjne Ait DaP ElCrler", 16 Köl Todun İnisi Altun Bulgan Aymag, Mogod Sum, 1415 m, Tamgan Tarkan (Hö! Asgatın Höndiy Bölgesi 48 U , Asgat) yazıtları UTM üzerindeki damı!alar 17 Damgalı taşlar Bulgan Aymag, Mogod Sum, 1415 nı, Asgatın Höndiy Bölgesi, Höl 48 U , ASl!at anıt mezar kül1ivesi UTM Damgalar Bulgan Ayınag, Daşinçilan 1119 m, Sum 48T , UTM Gurvaljin Uulin yazltı Bulgan Aymag, Gurvanbulag i 176 m, (üçgen Dag yazıtı) Sum 48T , üzerindeki daml!a!ar UTM Buurin Tolgoyn Had Dundgovi Aymag, Gurban 1387 m, (Bugra Başı Kayalıgı) Saihan Sum, İh Gaziiriyn 48T , damgaları Çolo mevkii UTM Baga Biçigt damgalar! Dundgovi Aymag, Baga 1402 m, Biçigt Bölgesi 48T , UTM Damgalı kayalıklar (İlı Dıındgovi Aymag, Buurin 1387 m, Gaziiriyn Çolo) Tolgoyn Had Bölgesi, 48T , Gurban Saihan Sum'un 29 UTM km kuzevdol!.usu 23 Del Uul yazıtı 1 Dundgovi Aymag, Del Uul 1338 m, üzerindeki damgalar Bölgesi, Baruun Biluunii Eh 48T , mevkii UTM Del Uul yazltı il Dundgovi Aymag, Del Uul 1335 m, üzerindeki damgalar Bölgesi, Baruun Biluunii Eh 48T , mevkii UTM Del Uul yazıtı ILI Dundgovi Aymag, Del Uul 1342 m, üzerindeki damgalar Bölgesi, Baruun Biluunii Eh 48T , mevkii UTM Del Uul yazıtı IV Dundgovi Ayınag, Del Uul 1337 m, üzerindeki damgalar Bölgesi, Baruun Biluunii Eh 48T , mevkii UTM Damga DundgoviAymag,Saran 1358 m, Hucirt Bölgesi, Gov 48T , Ugtaal'ın 20, 25 km UTM kuzeydogusundaki Uygur dönemine ait anıt mezar külliyesiııin dikili taşlarından biri ü~rindeki damlza 28 Damgalı taş Dundgovi Aymag, Ta! Bulak 1258 m, Bölgesi, Uygur dönemi anıt 48T , mezarına ait dikili taşlardan UTM biri üzerinde 29 İh Biciızt damı!aları Dundııovi Avmaıı. Uıztaal 1409 m

15 ...aaoj i)ll..jluluıı::rkııi:ıjyeııt.llau:rj.l'5l11hıı::rmlllljalıal[[ıi.j:eıllndıti.ııtqlil,ııılı""du:e~ı:ap:i'u.i..;:slıa~yiu2l.lı..jeı:.ırı:ıiuwrı:ııuıııml.20wliıoıı1... -= 19S- Sum Bölgesi 48T UTM th Biçigt yazıtı ı Dundgovi Aynıag, Ugtaal 1409 m,!ızerindeki daınga!ar Sum Bölgesi.ıST :;, UTM th Biçigt yazıtı II Dundgovi Aymag, Ugtaal 1409 m, üzerindeki damgalar Sum Bölgesi 48T , UTM DamgaII taş Dundgovi Aymag'ın merkezi 1401 m, Mandalgov'un 29 km 48T , kuzeybatısında Höşöö UTM Hongor Ovoo Bölgesi'ndeki Uygur dönemine ait anıt mezar küllivesinde 33 Köktürk dönemi anıt Töv Aymag, Nalayh, Bayn 1499 m, mezar kuliiyesinin sunak Tsokto Bölgesi 48T , masasına ait taşlardan biri UTM üzerindeki damga 34 Köktürk dönemi anıt Töv Aymag, Nalayh, Bayn 1499 m, mezar külliyesinin Tsokto Bölgesi 48T , balbaııarı üzerindeki UTM damgalar 35 Bilge Tonyukuk yazılı i Töv Aymag, Nalayh, Bayn 1528 m, Tsokto Bölgesi 48T , UTM Ongi anıt mezar Övörhangay Aymag, Uyanga 2118 m, külliyesindeki balballar Sum, Maantiin Burd Bölgesi 48T , üzerindeki damgalar UTM Övörhangay yazıtı Övörhangay Aymag'm 1840 m, üzerindeki damga merkezi Arvaiheer'deki 48T , müzede UTM Töv Aymag Müzesi Töv Aymag Müzesi önü 1508 m, önündeki kaplumb~a 48T , kaide üzerindeki UTM damııalar 39 Damgalı koç heykeli Töv Ayınag, Menışhir 1677 ın, Manastın bahçesi 48T , UTM çoyren yazıtı üzerindeki Ulaanbaatar, Tarih Müzesi 1292 m, damgalar 48T 0643 i 12, UTM Taryat yazıtına ait Ulaanbaatar, Tarih Enstitüsü 1313 m, kaplumbaga kaide Bahçesi 48T , üzerindeki damlıa UTM Karabalgasun II yazltı Ulaanbaatar. Tarih Enstitüsü 1313 m, üzerindeki damga Bahçesi 48T , UTM Tarvat vazıtı üzerindeki Ulaanbaatar Tarih Enstitüsü 1313 ın

16 -196- c, Alyılmsı: Motoljııtso'ds Eskl TOrk KOltQr ye Medcoiyctipe Ait Baz' Eserlcr",..." damga konteyner 48T , UTM VI. HEYKELLER VE TAŞBABALAR No Heykel veya Taşbaba Heykel veya Taşbabanın Heykel veya Taşbabanın Bugün Bulundutu Yer BugOn Bulundutu Yerin GPS Kavdı i Heykeııer Bulgan Aymag, Mogod Sum, 1415m, Asgatın Höndiy Bölgesi, Höl 48 U , Asgat anıt mezar kullivesi UTM Şiveet Ulaan anıt mezar Arhangay Aymag, Hayrhan 1360 m, külliyesindeki insan ve Sum Bölgesi 47U , hayvan heykelleri UTM (J 7 km kuzevdo~usu) 3 Heykeller Arhangay Aymag, Erdene 1508 m, Mandal Sum, th Hanuy Nuur 47 U , Bölgesi, İh Hanuy Nuur UTM vazıtı 4 Bilge Ka~an anıt mezar Arhangay Aymag, Koçho 1378m, kul1iyesine ait heykeııer Tsaydam Bölgesi, TiKA 48T , DMKBinasl UTM Kö! Tigin anıt mezar Arhangay Aymag, Koçho 1378 m, kolliyesine ait heykeller Tsaydam Bölgesi, TiKA 48T , DMKBinası UTM Töv Aymag Müzesi Töv Aymag Müzesi önü 1508 m, önündeki heykeller 48T , UTM Menzşhir'deki heykeııer Töv Aymag, Menzşhir 1677 m, Manastın bahçesi 48T , UTM Övörhangay Aymag'ın Övörhangay Aymag'ın 1840 m, merkezi Arvaiheer'deki merkezi Arvaiheer Müzesi 48T , hevkeller UTM Köl-İç.Çor anıt mezar Töv Aymag, Delgerhaarı Kuzeyenlemi, 104 kul1iyesindeki heykeller Sum, Höşööntal Bölgesi, İh 33 Do~ boylamı Hösööt mevkii 10 Haykeııer Arhangay Ayrnag, İh Tamır 1632 m, Sum, Eski KUltür Evi'nin 47T , önü UTM II Uygurdönemine ait Arhangay Aymag, Hotont 1184 m, heykeller Sum, Eski Komünist 48T , Yetistirme Okulu bahcesi UTM Heykeller Dundgovi Aymag'ın merkezi 1412 m, Mandalgov Müzesi 48T , UTM Heykel Dundgovi Aymag, Zülegtiin 1370 m, BUI82 Bölgesi Uygur 48T

17 ...Aiioı...sı... i.... TJI,UrLllk"'liyUlı... t Awrı:ıı"1llI3t.ı,ı:lrJIIWIIIII!"'IUrl..l:EıIIPIIIJ,dllJtOIlll3&U.uDı;ıer'.llır.L1III~SII.JY:ı '-El:.'ruzıll"rUl"LIIm...2wn~n3"-- -:::-ı97- dönemine ait anıt mezar UTM kıımyesindeki insan heykeli 14 Heykeııer-heykel Ulaanbaatar, Tarih MUzesi 1292 m, parçaları 48T , UTM ıs Heykeııer-heykel Ulaanbaatar, Tarih EnstitOsU 1313 m, parçaları Arkeoloji Uboratuyarı 48T , (Köl Tigin heykelinin UTM bası) 16 Heykeller Arhangay Aymag, Hayrhan 1360 m, Sum Müzesi'nin bahçesi 47U , UTM , (17 km kuzevdoı!usu) 17 Taşbaba Töy Aymag, Tsagan Erg 1307 m, Bölgesi, Uygur dönemi anıt 48T , mezar kumyesi UTM Taşbaba Töv Aymag, Tsagan Erg 1307 m, Bölgesi, Uygur dönemi anıt 48T , mezar külliyesi UTM Heykel Töy Aymag, Hühen Hongor 1433 m, Bölgesi, Uygur dönemi anıt 48T , mezar küllivesi UTM Taşbaba Bayan ÖIgey Aymag, Sagsay 1812 m, Sum KöprüsU'nün 300 m. 45U , ~ünevbatısı UTM Taşbaba Bayan ÖIgey Aymag, 1880 m, Tscngel Sum, Eski KultUr 45U , Evi'nin önü UTM Taşbaba Bayan ÖIgey Aymag, 2045 m, Mogod (Cılwı1ı Tag) 45U , Bölgesi, Uygur dönemi anıt UTM mezarı 23 Heykel Bayan Ölgey Aymag, Kuytas 2095 m, Bölgesi, KöktUrk dönemi 45U , anıt mezar külhyesi UTM Taşbaba Bayan ÖIgey Ayınag, 2358 m, Ulaanhus Sum'a 70 km 45U , uzaklıkta, Har Yamaat UTM Bölgesi, KöktUrk dönemi anıt mezar kullivesi 25 Taşbabalar Bayan ÖIgey Ayınag, 1485 m, Nogoon Nuur Sum, 46U , Ortaokulun bahcesi UTM Taşbaba Bayan ÖIgey Aymag, Açİt 1520 m, Nuur Bölgesi, KöktUrk 46U , dönemi anıt mezar kullivesi UTM Taşbabalar Bayan Ölgey Aymag 1734 m, Müzesi'nin baheesinde ye 45U

18 198 C. "'yılmaz: M02oljstıp'dl Eski TOrk KUltOr ye Medeplyetipc Ait Bazı Eurlcr..."... Cl'-- --,--I:ıiC:::in.=..:de'-- --'-.:<.UT.;.:.Mc:.:.::.54.;.:2::,::8;;:.:.32:::3 VII. KAYA ÜSTÜ TAsvİRLER (PETROGLtFLER) No KayaOstü Tasvirler KayaOstO Tasvlrlerin KayaOstO Tasvirlerin Bulundulu Yer Bulundulu Yerin GPS Kavdı i Kaya üstü tasvirler Arhangay Aymag, th Tamır 1555 m, Sum'un 21 kın kuzeyi 47f , Hörööıı:iin ÜzüürHn Had UTM Kaya üstü tasvirler Dundgovi Aymag, Del Uul 1335 m, Bölgesi, Baruun Bilüünii Eh 48T , mevkii UTM Kaya üstü tasvirler Bayan ÖIgey Aymag, Altay 2446 m, Dagları, Baga Oygor Bölgesi 45U , UTM Kaya üstü tasvirler r Bayan ÖIgey Aymag, 2319 m, Harmandal Bölgesi 45U , UTM Kaya üstü tasvirler Bulgan Aymag, Daşinçilan i i J9 m, Sum, Hangiday Dagları, 48T , üzerinde Hangiday yazıtının UTM da bulunduı}:u kavalıklar VIII. ŞEHİR KALıNTıLARı No Şehir Kalıntısı ve Şehir Kalıntısının Şehir Kalıntısının Dönemi Bulundulu Yer Bulundultu Yerin GPS KaYdı i Şehir (Uygur - Kltan) Bulgan Aymag 1021m, 48T , UTM Uygur dönemi şehir Arhangay Aymag, Tsagan 1718 m, kalıntısı Süm 48T277729, UTM Uygur dönemi şehir Arhangay Aymag, Tsagan 1764 m, kalıntıs! Sümiin Börd, Höh Sümiin 47T Bölıı:esi UTM Karabalgasun Şehri Arhangay Aymag, Har 1398 m, Balgas Bölgesi 48T , UTM Uygur dönemi şehir Arhangay Aymag, Ogi 1373 m, kalıntısı Gölü'nün kuzeyi 48T , UTM , (32 kın kuzevi)

19 _A&..,:.(UJ.":I1JUwr[jkWIYUIL!.t"aA.ı;ra:lşııtl!IrJIIWLlI.uII!Irl.1 Eı:. nwsıı:tjwtuillşwuud.llc:.ı:railjııajw:ıs&iyylı~ıaı_eı:.rı:ızwulı:ruııımııı...l2i1100llll ---=.l99- ABSTRACT Taday in the territories and museum with in the frontiers of the Mongolian People's Republice there are a lot of monuments and remains which are from the periots of Saka, Xiongnu (Hun), Rouran, Turks and Uighur. In this article the fol1owing subjects are studied: Same kurgans, tombs, complexes of buildings compased of manumental tombs, petroglyphs, the immortal stones (with the designed, written stanes, and ones with brands), which, all afthem are belonged to the above mentioned periods.