5510 SAYILI KANUNDA S GORTA PR M NE ESAS KAZANÇLAR

Transkript

1 HAKEMS Z YAZILAR MAL 5510 SAYILI KANUNDA S GORTA PR M NE ESAS KAZANÇLAR I. G R fi Resul KURT* K sa ve/veya uzun vadeli sigorta kollar bak m ndan ad na prim ödenmesi gereken veya kendi ad na prim ödemesi gereken kifliler sigortal say lmaktad rlar. Bu sigortal lara, Sosyal Güvenlik Kurumu taraf ndan 5510 say l Kanun hükümlerine göre k sa vadeli sigorta kollar, genel sa l k sigortas ile malullük, yafll l k ve ölüm sigorta kollar yla; 4447 say l yasa hükümlerine göre iflsizlik sigortas yard mlar sa lanmaktad r. Sosyal sigorta primi, Kanunun kendilerine karfl güvence sa lad sosyal risklerden birinin gerçekleflmesi halinde yap lacak sigorta yard mlar ile Kurum yönetim giderlerinin karfl l olarak sigortal ve iflverenden, sigortal n n kazanc n n belli bir yüzdesi fleklinde al nan paray ifade eder. Bu primler zorunlu olarak sigortal ad na ve hesab na Sosyal Sigortalar Kurumu na ödenecektir. Uygulamada hangi ödemelerin sigorta primlerinin hesab na esas tutulup tutulmayaca konusunda tereddütler olmaktad r Say l Kanunun 4 Üncü Maddesinin Birinci F kras n n (A) Ve (B) Bentleri Kapsam ndaki Sigortal lar le Sadece Genel Sa l k Sigortas na Tabi Sigortal lar n Prime Esas Tutulacak Kazançlar na Dair Tebli 28 Eylül 2008 tarih ve say l Resmî Gazetede yay nlanm flt r. Bu yaz da, sigorta primine esas olan kazançlar, sigortal lara yap lan hangi ödemelerden prim kesilmesi gerekti i hususu mevzuatta yer alan düzenleme ve uygulamalar dikkate al narak aç klanm flt r. * SGK Baflmüfettifli 155 EYLÜL - EK M 2008 SMMMO YAYIN ORGANI

2 MAL HAKEMS Z YAZILAR II. YASAL MEVZUAT 5510 say l Kanun kapsam ndaki sigortal lara sa lanan yard mlar, esas olarak iflçi ve iflverenler taraf ndan ödenen primlerle finanse edilmektedir. 4-1/(a) bendi kapsam ndaki (SSK) sigortal lar n prime esas kazançlar 5510 say l Sosyal Sigortalar ve Genel Sa l k Sigortas Kanunu nun Prime esas kazançlar bafll kl 80. Maddesinde düzenlenmifltir. Buna göre; Madde 80: Prime esas kazançlar 4 üncü maddenin birinci f kras n n (a) bendi kapsam ndaki sigortal lar n prime esas kazançlar afla daki flekilde belirlenir. a) Prime esas kazançlar n hesab nda; 1) Hak edilen ücretlerin, 2) Prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeflit istihkaktan o ay içinde yap lan ödemelerin ve iflverenler taraf ndan sigortal lar için özel sa l k sigortalar na ve bireysel emeklilik sistemine ödenen tutarlar n, 3) dare veya yarg mercilerince verilen karar gere ince yukar daki (1) ve (2) numaral alt bentlerde belirtilen kazançlar niteli- inde olmak üzere sigortal lara o ay içinde yap lan ödemelerin, brüt toplam esas al n r. b) Ayni yard mlar ve ölüm, do um ve evlenme yard mlar, görev yolluklar, seyyar görev tazminat, k dem tazminat, ifl sonu tazminat veya k dem tazminat mahiyetindeki toplu ödeme, keflif ücreti, ihbar ve kasa tazminatlar ile Kurumca tutarlar y llar itibar yla belirlenecek yemek, çocuk ve aile zamlar, iflverenler taraf ndan sigortal lar için özel sa l k sigortalar na ve bireysel emeklilik sistemine ödenen ve ayl k toplam asgari ücretin % 30'unu geçmeyen özel sa l k sigortas primi ve bireysel emeklilik katk paylar tutarlar, prime esas kazanca tabi tutulmaz. SMMMO YAYIN ORGANI EYLÜL - EK M

3 HAKEMS Z YAZILAR MAL c) (b) bendinde belirtilen istisnalar d fl nda her ne adla yap - l rsa yap ls n tüm ödemeler ile ayni yard m yerine geçmek üzere yap lan nakdi ödemeler prime esas kazanca tabi tutulur. Di er kanunlardaki prime tabi tutulmamas gerekti ine dair muafiyet ve istisnalar bu Kanunun uygulanmas nda dikkate al nmaz. d) Ücretler hak edildikleri aya mal edilmek suretiyle prime tabi tutulur. Di er ödemeler ise öncelikle ödendi i ay n kazanc na dahil edilir ve ücret d fl ndaki bu ödemelerin yap ld ayda üst s - n r n afl lmas nedeniyle prime tabi tutulamayan k sm, ödemenin yap ld ay takip eden aydan bafllanarak iki ay geçmemek üzere üst s n r n alt nda kalan sonraki aylar n prime esas kazançlar na ilâve edilir. Toplu ifl sözleflmelerine tabi iflyerleri iflverenlerince veya kamu idareleri veya yarg mercilerince verilen kararlara istinaden, sonradan ödenen ücret d fl ndaki ödemelerin hizmet akdinin mevcut olmad veya ask da oldu u bir tarihte ödenmesi durumunda, 82 nci madde hükmü de nazara al nmak suretiyle prime esas kazanc n tabi oldu u en son ay n kazanc na dahil edilir. Bu durumlarda sigorta primlerinin, yukar da belirtilen mercilerin kararlar n n kesinleflme tarihini izleyen ay n sonuna kadar ödenmesi halinde, gecikme cezas ve gecikme zamm al nmaz ve 102 nci madde hükümleri uygulanmaz. e) Saatlik, günlük, haftal k veya ayl k olarak belirli bir ücrete dayanm fl olmay p da komisyon ücreti ve kâra kat lma gibi belirsiz zaman ve tutar üzerinden ücret alan sigortal lar n prim ve ödeneklerinin hesab nda esas tutulacak günlük kazançlar, 82 nci madde hükmüne göre belirlenen alt s n rd r. f) Bir iflverene tabi olarak çal flan sigortal n n belirli ücretinin d fl nda ayr ca (e) bendi kapsam nda ücret almas halinde, prime esas günlük kazanc bunlar n toplam ndan oluflur. g) Primlerin hesab na esas tutulacak günlük kazanç, sigorta- 157 EYLÜL - EK M 2008 SMMMO YAYIN ORGANI

4 MAL HAKEMS Z YAZILAR l n n, bir ay için prime esas tutulan kazanc n n otuzda biridir. Ancak günlük kazanc n hesab na esas tutulan ay içindeki baz günlerde çal flmam fl ve çal flmad günler için ücret almam fl sigortal n n günlük kazanc, o ay için prime esas tutulan kazanc - n n ücret ald gün say s na bölünmesi suretiyle hesaplan r. h) Sigortal lar n günlük kazançlar n n hesab nda esas tutulan gün say lar, ayn zamanda, bunlar n prim ödeme gün say lar n gösterir. Ancak, iflveren ve sigortal aras nda k smî süreli hizmet akdinin yaz l olarak yap lm fl olmas kayd yla, ay içerisinde günün baz saatlerinde çal flan ve çal flt saat karfl l nda ücret alan sigortal n n ay içindeki prim ödeme gün say s, ay içindeki toplam çal flma saati süresinin 4857 say l fl Kanununa göre belirlenen haftal k çal flma süresine göre hesaplanan günlük çal flma saatine bölünmesi suretiyle bulunur. Bu flekildeki hesaplamada gün kesirleri bir gün kabul edilir. ) flveren ve sigortal aras nda ça r üzerine çal flmaya dayal yaz l ifl sözleflmesinde taraflar aras nda çal flma süresi gün, hafta ve ay olarak belirlenmemifl ise, sigortal n n ay içindeki prim ödeme gün say s haftal k çal flma süresi en az yirmi saat kararlaflt r lm fl say larak (h) bendi hükmüne göre hesaplan r. i) 88 inci maddenin dördüncü f kras na göre ay içerisinde 30 günden az prim ödeme gün say lar na ait eksik günlerin genel sa l k sigortas primleri, eksik çal flma süreleri dikkate al nmak suretiyle hesaplan r. j) (Ek bent: 31/7/ /1 md.-yürürlük: 15/10/2008) Milli E itim Bakanl na ba l her derece ve türdeki örgün ve yayg n e itim kurumlar nda ek ders ücreti karfl l nda ilgili mevzuat çerçevesinde uzman ve usta ö retici olarak çal flt r lanlar n prim ödeme gün say s 30 günü aflmamak kayd yla, bir takvim ay içerisinde hak kazand klar brüt ek ders ücreti toplam tutar - SMMMO YAYIN ORGANI EYLÜL - EK M

5 HAKEMS Z YAZILAR MAL n n, prime esas günlük kazanç alt s n r na bölünmesi sonucu bulunur. Bu flekilde yap lacak hesaplamalarda tam say dan sonraki küsuratlar dikkate al nmaz. hükmüne yer verilmifltir. III. S GORTA PR M NE ESAS OLAN KAZANÇLAR A. ÜCRET 4857 say l fl Kanunu nun 32. maddesindeki tarife göre genel anlamda ücret, bir kimseye bir ifl karfl l nda iflveren veya üçüncü kifliler taraf ndan sa lanan ve para ile ödenen tutard r. Bunun yan s ra, fl Kanunu nun 41, 42 ve 43 maddeleri uyar nca sigortal lar n yapt fazla çal flmalar, ayn Kanunun 70.maddesi uyar nca yap lan haz rlama, tamamlama ve temizleme iflleri için hak kazan lan art r ml ücretler, 46. madde uyar nca çal flanlara bir çal flma karfl l olmaks z n ödenen hafta tatili ücretleri ile 47. madde gere ince tatil yap lmayarak çal fl lmas halinde ödenecek olan ulusal bayram ve genel tatil günü ücretleri de 5510 say l Kanunun 80. maddesinin birinci f kras n n (a) bendi kapsam nda de erlendirilmekte ve primlerin hesab nda dikkate al nmaktad r. 4-1/(a) bendi kapsam ndaki (SSK) sigortal lar n prime esas kazançlar 5510 say l Sosyal Sigortalar ve Genel Sa l k Sigortas Kanunu nun Prime esas kazançlar bafll kl 80. Maddesinde belirtilmifltir. Bu maddeye göre, sigortal lar n her ay için hak ettikleri ücretlerle prim, ikramiye ve benzeri istihkaklardan ay içinde yap lan ödemelerin, ayr ca idare ve kaza mercilerince verilen kararlar uyar nca yap lan di er ödemelerin brüt toplamlar n n sigorta primine tabi tutulmas gerekmektedir say l Kanunun 80. maddesinde, Primlerin hesab na esas tutulacak günlük kazanç, sigortal n n, bir ay için prime esas tutulan kazanc n n otuzda biri oldu u, ancak günlük kazanc n hesab na esas tutulan 159 EYLÜL - EK M 2008 SMMMO YAYIN ORGANI

6 MAL HAKEMS Z YAZILAR ay içindeki baz günlerde çal flmam fl ve çal flmad günler için ücret almam fl sigortal n n günlük kazanc, o ay için prime esas tutulan kazanc n n ücret ald gün say s na bölünmesi suretiyle hesaplanaca ifade edilmifltir. Bir ay içinde çeflitli iflverenlerin iflinde çal flan sigortal lar n bu Kanun gere ince al nacak primlerinin hesab na esas tutulacak ayl k ve günlük kazanc n n tespitinde her iflverenden elde etti i ayl k ve günlük kazanç tutarlar ayr ayr dikkate al narak primler buna göre hesaplanacakt r. Prim hesaplanmas nda an lan Kanunun 80. maddesinin birinci f kras n n (a) bendi uyar nca ücretlerin brüt toplamlar esas al nmakta ve hak edildikleri aylar itibariyle prime tabi tutulmaktad r. Yine ücret d fl ödemeler ise, öncelikle ödendi i ay n kazanc na dahil edilir ve ücret d - fl ndaki bu ödemelerin yap ld ayda üst s n r n afl lmas nedeniyle prime tabi tutulamayan k sm, ödemenin yap ld ay takip eden aydan bafllanarak iki ay geçmemek üzere üst s n r n alt nda kalan sonraki aylar n prime esas kazançlar na ilâve edilecektir. Toplu ifl sözleflmeleri uyar nca veya kamu kurum ve kurulufllar nda çal flan ve toplu ifl sözleflmesi d fl nda kalan personel ile toplu ifl sözleflmesine tabi olmakla birlikte sendikalara üye olmamalar nedeniyle özel sektöre ait iflyerlerinde sözleflme kapsam nda bulunmayan personele geriye yönelik olarak ücret fark ödenmesine karar verilmesi halinde, söz konusu ücret farklar, iliflkin olduklar aylar n, - Toplu ifl sözleflmesi hükümlerinin uyguland iflyerlerinde, bir aydan fazla istirahat alan sigortal lara, Kurumca ödenen geçici ifl göremezlik ödene inin yan s ra iflverenlerce de toplu ifl sözleflmelerine dayan - larak istirahatl bulunan süre için ayr ca ücret ödenmesi durumunda, bu ücretler istirahatl bulunulan aylar n, kazanc na dahil edilerek prime tabi tutulacakt r. SMMMO YAYIN ORGANI EYLÜL - EK M

7 HAKEMS Z YAZILAR MAL B. D ER ÖDEMELER (ÜCRET N EKLENT LER ) Sigortal lara as l ücretlerinden baflka prim, ikramiye gibi çeflitli isimlerle yap lan ödemelerin brüt toplam n n, ödendi i ay itibariyle prime esas tutulaca 5510/80. maddesinin birinci f kras n n (b) bendi gere idir. Devreden ci er ödemeler, iki ay süreyle takip edilece inden, hangi ödemelerin ücret, hangilerinin ücret d fl oldu u önemlidir. Bilindi i gibi, ücret d fl nda sigortal lara ödenmekte olan prim, ikramiye gibi her türlü ödemeler, ödemenin yap ld ay n kazanc na dahil edilerek prime tabi tutulmaktad r. Ancak, sözü geçen ödemelerin ücret ile birlefltirilerek prime tabi tutulmas durumunda, baz sigortal lar n ayl k prime esas kazançlar, prime esas kazanc n üst s n r n aflabilmektedir. Bu durumda, sigortal lara, ücretinin yan s ra prime esas kazanca dahil edilebilecek nitelikte ücret d fl nda ödeme yap lmas halinde, bu nitelikteki kazançlar, prime esas kazanç ayl k üst s n r afl lmamak kayd yla prime tabi tutulacak, buna karfl n her iki kazanç toplam n n üst s - n r aflmas halinde, ücret d fl ndaki ödemenin üst s n r aflan k sm, 5510 say l Kanunun 82 nci maddesi hükmü de dikkate al narak en fazla takip eden iki ay n prime esas kazanç tutar na dahil edilecektir. Sigortal lara, çeflitli nedenlerle (ücretsiz izin, istirahat gibi) ay içinde çal flmas n n bulunmad ve ücret ödenmedi i aylarda prime esas kazanca dahil olacak nitelikte ücret d fl nda bir ödeme yap lmas halinde, ücret d fl ndaki bu ödemeler, ödemenin yap ld ayda sigortal n n prim ödeme gün say s n n bulunmamas nedeniyle ödemenin yap ld tarihi takip eden iki ay geçmemek üzere ilgili aylar n prime esas kazanc na dahil edilecektir. Ancak ödemenin yap ld tarihi takip eden iki ayda da ücret ödemesine hak kazan lmad durumlarda, ücret d fl ndaki bu ödemeler prime esas kazanca dahil edilemeyecektir. Prim, iflyerinde üstün bir çaba ile hizmet eden iflçiyi ödüllendirme 161 EYLÜL - EK M 2008 SMMMO YAYIN ORGANI

8 MAL HAKEMS Z YAZILAR amac yla ödenen ek ücret olarak tan mlanmaktad r. kramiye ise iflverenin iflçinin ödüllendirilmesi veya iflçinin iflyerine ba l l n sürdürmesi amac yla ve belirli nedenlerle ödenen bir ek ücrettir. Futbolcu transfer ücreti prime esas ücretlerdendir. Transfer bedeli, 5510/80. maddesinin birinci f kras n n (b) bendi kapsam ndad r. Ücret d fl di er ödemeler ise öncelikle ödendi i ay n kazanc na dahil edilir ve ücret d fl ndaki bu ödemelerin yap ld ayda üst s n r n afl lmas nedeniyle prime tabi tutulamayan k sm, ödemenin yap ld ay takip eden aydan bafllanarak iki ay geçmemek üzere üst s n r n alt nda kalan sonraki aylar n prime esas kazançlar na ilâve edilir. Bu nitelikteki ödemeler afla da aç klanm flt r. 1. Primler Uygulamada bir çok iflyerlerinde üretimi artt rmak ve çal flanlar teflvik etmek amac yla çal flma, sat fl, devaml l k, istihsal primi, idareci primi gibi çeflitli isim ve flekillerde primler ödenmektedir. Bunlar ferdi veya toplu ifl sözleflmesinden do du u gibi iflveren taraf ndan sözleflme d - fl bir flekilde de ödenebilmektedir. Bu primlerden sigorta primi kesintisi yap lmas gerekmektedir. 2. kramiyeler flçilere geçmifl hizmetlerini mükafatland rmak ve gelecekteki hizmetlerini teflvik etmek amac yla çeflitli zaman ve vesilelerle ikramiye ad alt nda yap lan bayram ikramiyesi, y lbafl ikramiyesi, temettü ikramiyesi gibi ödemeler ücret niteli i tafl d ndan prime esas tutulacakt r. Bu tür ödemeler, hak edildikleri ay n de il ödendikleri ay n prime esas kazanc kabul edilmeli ve sigorta primi kesintisi brüt toplamlar üzerinden yap lmal d r. SMMMO YAYIN ORGANI EYLÜL - EK M

9 HAKEMS Z YAZILAR MAL Kendisine 5510/80. maddesinin birinci f kras n n (b) bendinde belirtilen prim, ikramiye ve bu nitelikte bir istihkak ödenen sigortal n n, ödemenin yap ld ayda fiilen çal flt ve ücret ald gün say s n n çeflitli nedenlerle 30 günden az olmas halinde, o ay içindeki toplam kazanc, ücret ald gün say s na bölünerek, prime esas kazanç alt ve üst s n r da göz önüne al nmak suretiyle prime tabi tutulmaktad r. a say l Kanuna istinaden ödenen ikramiyeler 6772 say l "Devlet ve Ona Ba l Müesseselerde Çal flan flçilere lave Tediye Yap lmas Hakk nda Kanun" un 1. maddesinde, madde kapsam nda say lan daire ve müesseseler taraf ndan çal flt r lan iflçilere ücret sistemleri ne olursa olsun, her y l için birer ayl k istihkaklar tutar nda ilave tediye yap laca belirtilmifltir. Ayr ca, 6772 say l Kanunun 2. maddesinde, 1. maddede sözü geçen iflçilerden maden iflletmelerinin münhas ran yeralt ifllerinde çal flanlar na bu ifllerde çal flt klar müddetle mütenasip olarak her y l için ayr ca birer ayl k istihkaklar tutar nda bir ilave tediye daha yap laca belirtilmifltir. Bu iflçilere mezkur maddeler gere ince yap lan tediyelerden ayr olarak her y l için bir ayl k istihkaklar tutar n geçmemek üzere, Bakanlar Kurulu karar yla ayn nispette bir ilave tediye daha yap labilir say l Kanunun 80. Maddesinde yer alan Di er kanunlardaki prime tabi tutulmamas gerekti ine dair muafiyet ve istisnalar bu Kanunun uygulanmas nda dikkate al nmaz. Hükmü ile mevzuatta yap lan de ifliklikle, 6772 say l Kanun uyar nca yap lan ödemeler üzerinden tarihinden itibaren hiçbir istisna ve muafiyet olmaks z n sigorta primi kesintisi yap lmas gerekmektedir. 163 EYLÜL - EK M 2008 SMMMO YAYIN ORGANI

10 MAL HAKEMS Z YAZILAR b- Jübile kramiyesi Belli bir hizmet y l n doldurup, iflyerinden ayr lm fl sigortal lara jübile ikramiyesi ad alt nda yap lan ödemelerin sigorta primine tabi tutulmas gerekmektedir. c- Mesleki e itim gören ö rencilere ödenen ikramiyeler 3308 say l Mesleki E itim Kanunu kapsam na giren iflletmelerde mesleki e itim gören ö rencilere iflyeri sahipleri taraf ndan ödenecek olan ikramiyelerin, bu ö rencilerin sigorta primlerinin an lan Kanunun 25. maddesinin dördüncü f kras uyar nca kendilerine ödenmesi gereken asgari ücretin % 50'si üzerinden hesaplanmas laz m geldi inden, sigorta priminin hesab nda dikkate al nmamas gerekmektedir. 3. Huzur Hakk (toplant paralar ) Anonim fiirketlerin idaresi ve temsili yönetim kuruluna aittir. Yönetim Kurulu Baflkan ve Üyeleri, kanundan do an bu görevlerini yerine getirmeleri sebebiyle, flirketin tüzel kiflili i ile aralar nda vekalet akdine dayanan bir iliflki bulunmaktad r. Yönetim Kurulu Baflkan ve Üyeleri bu görevlerini yaparken huzur hakk ad yla ücret almalar bu kiflilerin vekalet akdini ortadan kald rmad ndan SSK kapsam nda sigortal say lmazlar. Anonim fiirketlerin yönetim kurullar nda görev alanlar, tarihinden itibaren zorunlu olarak Ba -Kur (4-1/b) sigortal s say lmaktad rlar. Uygulamada baz görevler komisyon, komite, idare heyeti gibi organlar n toplant lar na kat lmak suretiyle yap lmakta ve toplant ya kat - lanlara toplant veya saat bafl na huzur hakk ad alt nda para ödenmektedir. Bu kifliler, 4-1/a sigortal s say lmad klar ndan kendilerine ödenen huzur hakk ndan 4-1/a kapsam nda sigorta primi de kesilmeyecektir. SMMMO YAYIN ORGANI EYLÜL - EK M

11 HAKEMS Z YAZILAR MAL Ancak, 4-1/a (SSK) Kapsam nda sigortal l devam ederken bir anonim flirkette yönetim kurulu üyesi olan sigortal lar n 4-1/a (SSK) sigortal l kesintiye u ray ncaya kadar Ba -Kur sigortal s say lmamas gerekmektedir. Bu durumda olan ve 4-1/a (SSK) sigortal s say lanlar n ald klar huzur hakk n n ücret özelli i tafl d dikkate al narak prime tabi tutulmas gerekmektedir. 4. Eleman teminindeki güçlük zamm, k dem zamm flverenler taraf ndan mesle in özelli i göz önünde bulundurularak baz personele eleman teminindeki güçlük zamm, baz personele de k demlerine ve gündeliklerine eklenmek suretiyle k dem zamm ad alt nda para ödenmektedir. Bunlar n ücret niteli inde kabul edilerek sigorta primine tabi tutulmas gerekmektedir. C. DARE VEYA KAZA MERC LER NCE VER LEN KARAR GERE NCE YAPILAN ÖDEMELER 5510 say l Kanunun 80. maddesinin birinci f kras n n (c) bendi uyar nca, idare veya kaza mercilerince verilen kararlar gere ince ödenen ücret ve benzeri nitelikteki (fazla mesai, prim, ikramiyeler) ödemelerin de geçmifl süredeki aylar dikkate al nmaks z n ödemenin yap ld ay itibariyle prime esas tutulmas gerekmektedir. D. S GORTALILARA ST RAHATLI KEN ÖDENEN ÜCRETLER SGK ndan geçici ifl göremezlik ödene i alan sigortal lara istirahatl bulunduklar devrede iflverenlerce ödenen geçici ifl göremezlik ödene i ile o devredeki kazanc aras ndaki fark ücretlerin veya bu devrede SGK nca ödenen geçici ifl göremezlik ödene i dikkate al nmadan öde- 165 EYLÜL - EK M 2008 SMMMO YAYIN ORGANI

12 MAL HAKEMS Z YAZILAR nen tam ücretlerin tüzük, yönetmelik, toplu sözleflme gibi genel düzenleyici tasarruflara dayanarak veya iflverence at fet kabilinden ödenmifl olmas na bak lmaks z n 5510/80. maddesinin birinci f kras n n (a) bendi kapsam nda de erlendirilerek prime tabi tutulmas gerekir. Bu fark ücretlerin prime esas asgari günlük kazanc n alt nda kalmas halinde 5510 say l Kanun gere ince prime esas asgari günlük kazanca tamamlanmak suretiyle ifl kazalar ve meslek hastal klar sigortas primi de dahil olmak üzere prime tabi tutulmas ve bu primlerin iliflkin oldu u sürenin, Ayl k Prim Ve Hizmet Belgesi nde gün say s olarak gösterilmesi gerekmektedir. E. YILLIK Z N ÜCRETLER 1- fl Sözleflmesi Feshedilen flçiye Kullan lmayan Y ll k zin Ücretinin Ödenmesi Sigortal lar n hak kazan p da kullanmam fl olduklar y ll k izin süresine ait ücretlerin, ifl sözleflmesinin feshedilmesi halinde ödenmesinin zorunlu olmas nedeniyle, ifl sözleflmesinin feshedildi i ay n kazanc na dahil edilmek suretiyle sigorta primlerine tabi tutulmas gerekmektedir say l fl Kanunu gere ince hak edilen y ll k izin ücretleri 5510 say l Kanunun 80. maddesinin birinci f kras n n (a) bendi kapsam na giren ücretler kapsam nda bulundu undan, Sigortal lar n hak kazan p da kullanmam fl olduklar y ll k izin süresine ait ücretlerin, 4857 say l fl Kanunu nun 59. maddesine göre, ifl sözleflmesinin feshedilmesi halinde ödenmesinin zorunlu olmas nedeniyle, ifl sözleflmesinin feshedildi i ay n kazanc na dahil edilmek suretiyle sigorta primlerine tabi tutulmas gerekmektedir. SMMMO YAYIN ORGANI EYLÜL - EK M

13 HAKEMS Z YAZILAR MAL fl Kanunu nun an lan maddesinde, ifl sözleflmesinin feshinde, sadece kullan lmayan y ll k izine ait ücretin ödenmesi hükme ba lanm fl olup, izin kulland r laca na dair bir aç kl k bulunmad ve izin ücretinin ödenmesi prim ödeme gün say s nda bir art fl getirmedi inden, izin ücreti için ayl k prim ve hizmet belgesinde ayr ca gün say s gösterilmemekte ancak, sigorta primine esas günlük kazanç, o ay içinde ücret al nan gün say s ve prime esas günlük kazanc n üst s n r da dikkate al narak hesaplanmaktad r. zin ücretinin ifl sözleflmesinin feshinden sonra ödenmesi halinde ise izin ücretine ifl sözleflmesinin feshinde hak kazan lm fl oldu undan, ifl sözleflmesinin feshedildi i ay n kazanc na dahil edilerek ve ek ayl k prim ve hizmet belgesi düzenlenmek suretiyle sigorta primi kesilecektir. 2- Çal fl rken y ll k izin kullan lmas Çal fl rken y ll k izin kullananlar aç s ndan ciddi bir sorun ortaya ç km flt r. "Ayl k Prim Ve Hizmet Belgesinin Sosyal Güvenlik Kurumuna Verilmesine Ve Primlerin Ödenme Sürelerine Dair Usul Ve Esaslar Hakk nda Tebli "de "c- Y ll k ücretli izinli olan sigortal lar n, ücretli izin gün say lar ile izin ücretlerinin girifli Sigortal lar n y ll k ücretli izinli olduklar süreler için, prime esas kazançlar üzerinden k sa vadeli sigorta kollar primi kesilmeyece inden, ayl k prim ve hizmet belgesine kaydedilen sigortal n n ay içinde y ll k ücretli izinli olmas halinde, y ll k ücretli izinli oldu u gün say s ve y ll k ücretli izin süresine iliflkin hak etti i ücreti "Ücretli zin" günü bölümüne kaydedilecektir" hükmü getirilmiflti. Ancak, Ayl k Prim Ve Hizmet Belgesinin Sosyal Güvenlik Kurumuna Verilmesine Ve Primlerin Ödenme Sürelerine Dair Usul Ve Esaslar Hakk nda Tebli de Defliklik Yap lmas na Dair Tebli /11/2008 tarih ve say l Resmî Gazetede yay nlanm flt r. 167 EYLÜL - EK M 2008 SMMMO YAYIN ORGANI

14 MAL HAKEMS Z YAZILAR y ll k izinlerde k sa vadeli sigorta kolu primi al nmamas na iliflkin muafiyet sona erdirildi. Art k y ll k izin kullan lmas nda k sa vadeli sigorta kolu primi al nacak. F. Z N HARÇLI I Sigortal lara, toplu ifl sözleflmeleri gere ince tek kalem halinde yap lan ölüm, do um ve evlenme gibi hallerde verilen izinler dolay s yla ödenen ücretlerin sigorta primine esas kazançlar kapsam nda de erlendirilmesi gerekir. G. E T M ÖDENE (E T M-Ö RET M TAZM NATI) 5510 say l Kanunun 80. Maddesinde belirtilen istisnalar d fl nda her ne adla yap l rsa yap ls n, tüm ödemelerin prime tabi tutulaca ve di er kanunlardaki prime tabi tutulmamas gerekti ine dair muafiyet ve istisnalar n Kanunun uygulanmas nda dikkate al nmayaca, öngörülmüfltür. Bu nedenle e itim ödene inden sigorta primi kesilmesi gerekmektedir. H. MAKAM TAZM NATI Baz iflverenler taraf ndan belirli unvanlarda görev yapan personele makam tazminat veya temsil ödene i ad alt nda yap lan ödemelerin ücret niteli inde say lmas, dolay s yla sigorta primine tabi tutulmas gerekmektedir.. fi R SK ZAMLARI flyerlerinde ifl riski zamm ad alt nda yap lan ödemelerin sigorta primine tabi tutulmas gerekmektedir. SMMMO YAYIN ORGANI EYLÜL - EK M

15 HAKEMS Z YAZILAR MAL J. SOSYAL YARDIMLAR 5510 say l Kanunun 80 inci maddesinin birinci f kras n n (c) bendinde, (b) bendinde belirtilen istisnalar d fl nda her ne adla yap l rsa yap ls n, tüm ödemelerin prime tabi tutulaca öngörülmüfltür. Bu bak mdan, sigortal lara sosyal yard m ad alt nda yap lan ödemelerin sigorta primine esas kazanc n hesab nda dikkate al nmas ve prim kesilmesi gerekmektedir. K. MAL YÜKÜMLÜLÜK TAZM NATI Sigortal lara, mali yükümlülük tazminat, mali sorumluluk tazminat veya mali sorumluluk ödene i ad alt nda yap lan ödemelerin sigorta primine tabi tutulmas gerekmektedir. L. NAK T ÖDENEN YOL PARASI Uygulamada en fazla tereddüde düflülen konulardan birisi de, sigortal lara ödenen yol paralar n n sigorta primine tabi olup olmayaca - d r. Sigortal lar n evden ifle gelmeleri için ücret bordrolar na dahil edilerek nakit olarak ödenen yol paras n n sigorta primine tabi tutulmas gerekmektedir. Ancak, iflçilerin toplu olarak ifle getirilip götürülmelerinin sa lanmas (servis) veya servis uygulamas n n olmad iflyerlerinde, iflverenler taraf ndan ücret bordrosuna dahil edilmeden sigortal lara da t lan otobüs biletlerinin ( ETT, EGO bileti vb. veya mavi kart vb.) servis yard m (ayni yard m) olarak düflünülmesi ve sigorta primine tabi tutulmamas uygun olacakt r. 169 EYLÜL - EK M 2008 SMMMO YAYIN ORGANI

16 MAL HAKEMS Z YAZILAR M. NAKDEN ÖDENEN YAKACAK YARDIMI 5510 say l Kanunun 80. Maddesinde belirtilen istisnalar d fl nda her ne adla yap l rsa yap ls n, tüm ödemelerin prime tabi tutulaca ve di er kanunlardaki prime tabi tutulmamas gerekti ine dair muafiyet ve istisnalar n Kanunun uygulanmas nda dikkate al nmayaca, öngörülmüfltür. Bu bak mdan, sigortal lar n yakacak, temizlik, ayd nlatma ve benzeri nitelikteki giderleri için yahut tahsil veya mesken yard m gibi kanunda ismen say lmayan nedenlerle yap lan ödemeler, ödemenin yap ld aydaki prime esas kazanca dahil edilecektir. Uygulamada baz iflverenlerin tereddütlerinin oldu u görülmektedir. Yukar da da etrafl ca aç kland üzere, tereddüde yer verilmeyecek biçimde, nakden ödenen yakacak yard m ndan sigorta primi kesintisi yap lmas gerekmektedir. Yakacak yard m n n nakden de il de, ayni olarak yap lmas halinde, ayni yard mlardan sigorta primi kesintisi yap lmas gerekmemektedir. N. S GORTALILARA Ö REN M GÖREN ÇOCUKLARI NEDEN YLE ÖDENEN E T M VE Ö RET M YARDIMI 5510 say l Kanunun 80. Maddesinde belirtilen istisnalar aras nda yer verilmedi inden, sigortal lara ö renim gören çocuklar nedeniyle ödenen e itim ve ö retim yard m ndan da sigorta primi kesintisi yap lmas gerekmektedir. O. EK TAZM NAT Ola anüstü Hal Bölge Valili i nin yetkisi kapsam nda bulunan illerde 4857 say l fl Kanununa tabi olarak çal flan elemanlara ek tazminat ad alt nda ödemeler yap lmaktad r. SMMMO YAYIN ORGANI EYLÜL - EK M

17 HAKEMS Z YAZILAR MAL 5510 say l Kanunun 80. Maddesinde belirtilen istisnalar aras nda yer verilmedi inden, Ola anüstü Hal Bölge Valili i nin yetkisi kapsam nda bulunan illerde 4857 say l fl Kanununa tabi olarak çal flan elemanlara ek tazminat ad alt nda yap lan ödemelerden sigorta primi kesintisi yap lmas gerekmektedir. P. S GORTALILARA NAKDEN ÖDENEN AYAKKABI BEDELLER LE ELB SE D K fi PARASI 5510 say l Kanunun 80. Maddesinde belirtilen istisnalar d fl nda her ne adla yap l rsa yap ls n, tüm ödemelerin prime tabi tutulaca ve di er kanunlardaki prime tabi tutulmamas gerekti ine dair muafiyet ve istisnalar n Kanunun uygulanmas nda dikkate al nmayaca, öngörülmüfltür. Bu bak mdan, sigortal lara nakden ödenen ayakkab bedelleri ile elbise dikifl paras olarak yap lan ödemeler, ödemenin yap ld aydaki prime esas kazanca dahil edilecektir. R. ST SNA TUTARI AfiAN Aile Zamlar (Aile Yard m ) Toplu ifl sözleflmelerinde veya bireysel ifl sözleflmelerinde, evli olan iflçilere aile zamm ad alt nda ödemeler yap lmas kararlaflt r labilmektedir. Sigortal lara aile zamm ad alt nda yap lacak ödemelerin, sigortal - n n hizmet akdinin devam etmesi flart yla fiilen çal flmas n n olup olmad üzerinde durulmaks z n, sigortal n n eflinin 5510 say l Kanuna tabi zorunlu sigortal olmay gerektirecek flekilde çal flmamas ve Kurumdan gelir veyahut ayl k almamas durumunda, 16 yafl ndan büyükler için belirlenen ayl k asgari ücretin %10'u oran ndaki tutar ayl k prime esas kazançlar n hesaplanmas nda dikkate al nmayacakt r. 171 EYLÜL - EK M 2008 SMMMO YAYIN ORGANI

18 MAL HAKEMS Z YAZILAR S. ST SNA TUTARI AfiAN ÇOCUK ZAMLARI (ÇOCUK YARDIMI) Sigortal ya çocuk zamm ad alt nda yap lan ödemelerden, sigortal veya iste e ba l sigortal say lmayan, kendi sigortal l nedeniyle gelir veya ayl k ba lanmam fl olan çocuklar ndan 18 yafl n, lise ve dengi ö renim veya 5/6/1986 tarihli ve 3308 say l Meslekî E itimi Kanununda belirtilen aday ç rak, ç rak ya da iflletmelerde meslekî e itim görmesi halinde 20 yafl n, yüksek ö renim görmesi halinde 25 yafl n doldurmam fl ve evli olmayan çocuklar ile yafl na bak lmaks z n 5510 say l Kanuna göre malûl oldu u tespit edilen evli olmayanlar ndan en fazla iki çocu- a kadar (iki çocuk dahil) olanlar için, sigortal n n hizmet akdinin devam etmesi flart yla fiilen çal flmas n n olup olmad üzerinde durulmaks z n iki çocu u geçmemek kayd yla, çocuk bafl na her y l belirlenen ayl k asgari ücretin %2'si oran ndaki tutar, ayl k prime esas kazançlar n hesaplanmas nda dikkate al nmayacakt r. SMMMO YAYIN ORGANI EYLÜL - EK M

19 HAKEMS Z YAZILAR MAL fi. ST SNA TUTARI AfiAN NAK T OLARAK ÖDENEN YEMEK BEDEL Sigortal lara yemek paras ad alt nda yap lan ödemelerin, iflyerinde veya müfltemilat nda yemek verilmemesi flart yla, fiilen çal fl lan gün say s dikkate al narak 16 yafl ndan büyükler için belirlenen günlük asgari ücretin % 6 s n n, yemek verilecek gün say s ile çarp lmas sonucunda bulunacak miktar, ayl k prime esas kazançlar n tespitinde dikkate al nmayacak, dolay s yla bu tutardan prim kesilmeyecektir. T. ST SNA TUTARI AfiAN ÖZEL SA LIK S GORTASI PR M VE B REYSEL EMEKL L K KATKI PAYI TUTARLARI 5510 say l Kanunun 80 inci maddesinin birinci f kras n n (b) bendinde, iflverenler taraf ndan sigortal lar için özel sa l k sigortalar na ve bireysel emeklilik sistemine ödenen ve ayl k toplam asgarî ücretin % 30 unu geçmeyen özel sa l k sigortas primi ve bireysel emeklilik katk paylar tutarlar, prime esas kazanca tâbi tutulmaz. denilmektedir. Buna göre, sigortal ad na ay içinde özel sa l k sigortas primi ve bireysel emeklilik katk pay ad alt nda iflverence yap lan ödemeler toplam n n ayl k asgari ücretin % 30 una isabet eden k sm prime esas kazanca dahil edilmeyecek, kalan tutar ise ödendi i ay n prime esas kazanc na dahil edilecektir. Sigortal ad na iflveren taraf ndan yaln zca özel sa l k sigortas pri- 173 EYLÜL - EK M 2008 SMMMO YAYIN ORGANI

20 MAL HAKEMS Z YAZILAR mi veya yaln zca bireysel emeklilik katk pay ödenmifl olmas durumunda ise, prime esas kazanca dahil edilecek tutar, ödenen özel sa l k sigortas primi veya bireysel emeklilik katk pay üzerinden %30 oran ndaki istisna tutar n n düflülmesi suretiyle hesaplanacakt r. IV. SONUÇ 4-1/(a) bendi kapsam ndaki (SSK) sigortal lar n prime esas kazançlar 5510 say l Sosyal Sigortalar ve Genel Sa l k Sigortas Kanunu nun Prime esas kazançlar bafll kl 80. Maddesinde düzenlenmifltir. Sigortal lar n her ay için hak ettikleri ücretlerle prim, ikramiye ve benzeri istihkaklardan ay içinde yap lan ödemelerin, ayr ca idare ve kaza mercilerince verilen kararlar uyar nca yap lan di er ödemelerin brüt toplamlar n n sigorta primine tabi tutulmas gerekmektedir. Ayni yard mlar ve ölüm, do um ve evlenme yard mlar, görev yolluklar, seyyar görev tazminat, k dem tazminat, ifl sonu tazminat veya k dem tazminat mahiyetindeki toplu ödeme, keflif ücreti, ihbar ve kasa tazminatlar ile Kurumca tutarlar y llar itibar yla belirlenecek yemek, çocuk ve aile zamlar, iflverenler taraf ndan sigortal lar için özel sa l k sigortalar na ve bireysel emeklilik sistemine ödenen ve ayl k toplam asgari ücretin % 30'unu geçmeyen özel sa l k sigortas primi ve bireysel emeklilik katk paylar tutarlar, prime esas kazanca tabi tutulmaz. Bunlar n d fl ndaki her ne adla yap l rsa yap ls n tüm ödemeler sigorta primi kesintisine tabi turulur. KAYNAKÇA T.C. Yasalar ( ) say l Sosyal Sigortalar ve Genel Sa l k Sigortas Kanunu. Ankara: Resmi Gazete (26200 say l ) SMMMO YAYIN ORGANI EYLÜL - EK M