Canlıların yaşamlarını sürdürmek üzere gerekli fizyolojik işlevleri yerine getirebilmeleri. Akut pankreatitte beslenme tedavisi

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Canlıların yaşamlarını sürdürmek üzere gerekli fizyolojik işlevleri yerine getirebilmeleri. Akut pankreatitte beslenme tedavisi"

Transkript

1 DERLEME Hacettepe T p Dergisi 2008; 39:75-81 Akut pankreatitte beslenme tedavisi Habibe fiahin 1, Seyit M. Mercanl gil 2 1 Yrd. Doç. Dr., Erciyes Üniversitesi Atatürk Sağlık Yüksek Okulu Beslenme ve Diyetetik Bölümü, Kayseri 2 Doç. Dr., Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü, Diyetetik Anabilim Dalı, Ankara ÖZET Şiddetli akut pankreatit, besin ögelerinin sindirim ve emilimlerini engeller. Yetersiz beslenme ve artan gereksinim beslenme yetersizliğine ve ağırlık kaybına neden olur. Bu hastalar için beslenme durumunu belirlemek çok önemlidir. Çünkü önceden var olan veya gelişen malnütrisyonun şiddeti, hastalığın tedavisini etkiler. Şiddetli akut pankreatit, pankreas bezinin otosindirimi, protein katabolizması, metabolik instabilite ve artmış beslenme gereksinimleriyle birlikte düşünülür. Özel beslenme desteği sadece lokal ve sistemik komplikasyonlu şiddetli akut pankreatitte gereklidir. Total parenteral beslenme enteral beslenmeyi tolere edemeyen şiddetli pankreatitli hastalar için kullanılabilir. Hafif akut pankreatitte enteral ve parenteral beslenme desteğinin yararlı etkisi kanıtlanmamıştır. Anahtar Kelimeler: Akut pankreatit, beslenme. ABSTRACT Nutrition therapy in acute pancreatitis Severe acute pancreatitis interferes with nutrient digestion and absorption. Inadequate nutrition and increased demands cause to nutritional deficiencies and weight loss. It is very important to assess the nutritional status for this patients, because the severity of pre-existing or developing malnutrition affects therapy of disease. Severe acute pancreatitis is associated with autodigestion of the pancreatic gland, protein catabolism, metabolic instability and increased nutritional requirements. Specific nutritional support is only necessary in severe acute pancreatitis with local and systemic complications. Total parenteral nutrition should be used for patients with severe pancreatitis not tolerating enteral nutrition. In mild acute pancreatitis enteral and parenteral nutritional support has proved no beneficial effect. Key Words: Acute pancreatitis, nutrition. Canlıların yaşamlarını sürdürmek üzere gerekli fizyolojik işlevleri yerine getirebilmeleri temel enerji ve besin ögeleri gereksinimlerinin karşılanmasına bağlıdır. Normal şartlar altında her kişi için değişik düzeylerdeki bu enerji ve besin ögeleri gereksinimleri yeterli ve dengeli beslenme ile karşılanır. Bunun yanında, hastanede yatan hastaların beslenme durumlarında klinik olarak belirgin değişmeler varsa, beslenme desteği, bakım ve tedavinin önemli aşamalarından birini oluşturur [1,2]. Uygun beslenme hastanede yatan hastaların tedavilerinde önemli rol oynar. Nitekim hastalık döneminde, organizma beslenme yetersizliğine daha duyar- 75

2 fiahin ve Mercanl gil lı hale gelmekte ve birçok sağlık sorununun ortaya çıkması kolaylaşmaktadır [3]. Değişik ülkelerde yapılan çalışmalarda, hastaneye yatırılmış hastalardaki malnütrisyon oranlarının, araştırmanın yapıldığı ülke ve kliniklere göre değişmek üzere %19 ile %85 arasında olduğu gösterilmiştir [4]. Akut pankreatitli hastalarda malnütrisyon oranının %30 civarında olduğu rapor edilmiştir. Akut pankreatit süresince ağızdan beslenmeye geçişin uzamasına (10 günden fazla) bağlı olarak protein enerji malnütrisyonun (PEM) gelişmesi riski de artmaktadır [5]. Toplumlarda akut pankreatit çok görülen bir hastalık olmamasına karşın (insidansı 15-50/100,000), mortalite oranının ağır hastalarda yüksek olması nedeniyle, etkili bir beslenme desteği gerekmektedir. Bu destekle akut pankreatitin mortalite oranı son 30 yılda %30 lardan %5-10 lara düşürülmüştür. Hafif vakalarda mortalite oranı %1.5 iken, ağır vakalarda bu oran %26 dır. Pankreasta %50 oranında nekroz geliştiğinde mortalite oranı da %50 kadar artmaktadır [6]. TANIM Akut pankreatit; ödem, çeşitli derecede otosindirim, nekroz ve bazı olgularda kanama ile ilişkili inflamatuvar bir pankreas hastalığıdır. Bu hastalık, interstisyel ödemden, ağır hemorajik gangren veya nekroza kadar geniş bir patoloji çeşitliliğine sahiptir [7-9]. METABOL K ve BESLENME DE fi KL KLER Akut pankreatit, pankreasta başlamasına rağmen, sitokin, toksin ve hidrolitik enzimlerin salınmasıyla sistemik ve metabolik bozuklukların oluşmasına ve başka hastalıkların gelişmesine neden olur [10,11]. Hastaların büyük çoğunluğu (%75-80) hafif akut pankreatit grubundadır ve konservatif tıbbi tedavi ile birkaç gün içerisinde ağızdan beslenmeye geçer. Bu hastaların akut dönemde minimal bir beslenme desteğine gereksinimleri olur. Hastaların %15-20 si ise ağır seyreden gruptadır ve bu hastalarda mortalite %50-90 lara çıkabilir [5,9]. Ölümlerin %60 ı ilk haftadadır ve nedeni çoğunlukla pulmoner komplikasyonlardır. Daha sonraki günlerde kaybedilen hastalarda ise sepsis ön plandadır. Ağır akut pankreatitli hastalar haftalar, hatta aylar süren tıbbi tedaviye gereksinim duyar. Bu hastalarda katabolizma artar ve çoğunlukla malnütrisyon gelişir [12]. Bu hastalar metabolik olarak septik hastalara benzer. Sepsise olan metabolik benzerlikler akut pankreatitin beşinci gününden sonra başlar. Damar içinden sistemik ve retroperitoneal olarak şiddetli sıvı kayıpları olur. Kusma ve nazogastrik aspirasyonla olan sıvı ve elektrolit kayıpları da buna eklenir. Hipokalsemi ve hipomagnazemi sık görülür. İyonize kalsiyum düzeyi düşüktür [7,13]. Akut pankreatitte inflamatuvar stres ve ağrının etkisi altında bazal metabolizma hızı (BMH) artmıştır. Pankreatit sepsis ile komplike bir hale gelirse hastaların %80 i hipermetabolik bir döneme girer ve metabolik hız bazal değerin katına ulaşır. Akut pankreatitte etyolojik nedenden bağımsız olarak glikoneogenezin artması ve protein katabolizması ile şiddetli bir hipermetabolizma ve buna bağlı besin ögesi yetersizlikleri görülür. Pankreatitli hastalarda endojen glikoz üretimi artarken, glikoz oksidasyonu azalmıştır. Glukagonun insüline oranının artması sonucu göreceli olarak insülin intoleransı gelişir. Pankreas dokusundaki hasardan dolayı β hücre adacıklarının fonksiyonu da bozulabilir. Total protein düzeyleri genelde azalmış durumdadır. Protein katabolizması ve üregenez artmıştır. Günlük nitrojen kaybı 40 g a kadar çıkabilir. Hastaların aromatik aminoasit (fenilalanin ve tirozin) konsantrasyonları yükselirken, dallı zincirli aminoasit (löysin, izolöysin, valin) konsantrasyonları düşmüştür [11,14]. Pek çok çalışmada akut pankreatitte iskelet kaslarının katabolizmasının ve proteolizin normal bireylere göre %80 oranında arttığı gösterilmiştir. Aynı zamanda iskelet kaslarının endojen aminoasit kullanımı artmış, elzem aminoasitlerin plazma konsantrasyonları düşmüştür. Hastaların %69 unun transferrin düzeyinin düşük olduğu da bildirilmiştir [8,15-18]. Pankreatitli hastalarda hiperlipidemi önemlidir. Hipermetabolizma sırasında lipoliz oranı ve serbest yağ asidi oksidasyonu artar. Hastaların %12-15 inde lipoliz klerensinin arttığı rapor edilmiştir [7,8]. Akut pankreatitin nedeni alkol ise bu hastalarda çinko, tiamin ve folik asit yetersizlikleri de görülür [13]. Hastalığın oluşması ve komplikasyon gelişmesinde proinflamatuvar aracıların etkisi olduğu bilinmektedir. Pankreatitte aktif rol oynayan pek çok sitokin, kemokin ve nöropeptid bulunmaktadır. Bunlar proinflamatuvar veya antiinflamatuvar fonksiyon göstermektedir. Proinflamatuvar fonksiyon gösterenler interlökin (IL)- 1, IL-6, tümör nekroz faktörü (TNF)-α, platelet aktive edici faktör (PAF), MIP1-α; antiinflamatuvar fonksiyon gösterenler ise C5a, IL-10 ve IL-11 dir [10,19]. TNF-α nın sepsiste merkezi bir rol oynadığı bilinmekte ancak, akut pankreatitteki etkisi tam olarak açıklanamamaktadır. Bununla birlikte, sistemik komplikasyonların geliştiği hastalarda TNF-α sekresyonu artmaktadır. IL-1, IL-6 ve IL-8 in akut pankreatitli hastalarda serum düzeyleri belirgin olarak artmaktadır. IL- 11 genel olarak ince bağırsaklarda travma durumunda emilimi ve bağırsakların travmaya adaptasyonunu artırmaktadır. Enterositlerin çoğalmasını artırırken, 76 H ACETTEPE T IP D ERG S

3 Akut pankreatitte beslenme tedavisi apopitozunu azaltmaktadır. Ancak akut pankreatitteki etkisi tam olarak açıklanamamaktadır. Bu sitokinlerin, çoklu organ yetmezliği yanında bağırsak mukozasının zedelenmesi ve akut akciğer hasarıyla da ilişkili oldukları düşünülmektedir. TNF-α ve IL-1β tarafından aktive edilen PAF, lökosit ve trombosit agregasyonuna neden olmaktadır [20]. BESLENME TEDAV S Enerji Sağlıklı bireylerin günlük enerji gereksinmesi BMH, fiziksel aktivite ve besinlerin termik etkisinin toplamıdır. BMH nin en doğru hesaplama yöntemi indirekt kalorimetre ile ölçüm yapılmasıdır. Ancak bu ölçümün her hastaya uygulanması güçtür. Bu nedenle BMH günümüzde dinlenme metabolik hızı (DMH) olarak çeşitli denklemlerle veya formüllerle hesaplanmaktadır. DMH, besinlerin termik etkisini içerdiği için BMH ye göre %9-10 daha fazladır. Buna karşın BMH ve DMH terimleri birbirlerinin yerine kullanılmaktadır [21]. DMH değerini hesaplamak için tümü boy, ağırlık, yaş ve vücut yüzey alanlarının kombinasyonuna dayanan 190 dan fazla formül vardır. Bunlardan en sık kullanılanları; Harris-Benedict Formülü, Robertson Standardı, Long formülü ve Schofield formülüdür. Günlük enerji gereksinmesinin hesaplanmasında BMH, eklenecek aktivite faktörleri; stres veya travma faktörleri çeşitli araştırmacılar tarafından formüle edilmiştir. Long, Konishi, Elia, Scrimshaw faktörleri bunlardan bazılarıdır [22]. Sonuç olarak; bireylerin Günlük Enerji Gereksinmesi (kcal/gün)= BMH x Aktivite Faktörü x Travma Faktörü olarak hesaplanabilir [21]. Enerji gereksinimi hastadan hastaya değişmektedir. Hastanın stres düzeyi, yaşı, boyu, kilosu ve aktivite düzeyi enerji gereksinmesini belirleyen faktörlerdir. Dinlenme enerji gereksinmesini (DMH) hafif pankreatit için , ağır pankreatit için 2 ile çarpmak uygundur. Ranson göstergeleri ayrıca hipermetabolizmanın derecesi hakkında bilgi verebilir. Bu hastalarda BMH ise % arasında değişir. Komplikasyon gelişenlerde bu oran %158 lere ulaşmaktadır [5,11]. Ağır akut pankreatitli hastalarda ne hiperkalorik, ne de hipokalorik beslenme desteği protein katabolizmasını engelleyememektedir. Tersine her ikisi de enerji harcamasını, termogenezi, üre üretim hızını, glikoz ve laktat düzeylerini artırmaktadır. Total parenteral beslenme (TPN) alan hastalarda aşırı enerji alımı önemli bir sorundur. Aşırı beslenme sonucunda glikoz kontrolü sağlanamaz, karbondioksit (CO 2 ) üretimi artar, karaciğer enzim düzeyleri yükselir ve karaciğer yağlanması görülür [9]. Protein Malnütrisyon ve çeşitli infeksiyon hastalıklarının oluşturduğu ateş, yanık, ameliyat gibi travmatik durumlar, organizmada protein katabolizmasını hızlandırarak, negatif azot dengesine neden olur. Bu gibi durumlarda proteine olan gereksinim artar [3,4,8,23]. Geleneksel olarak protein gereksinimi nitrojen dengesine bağlıdır. Protein gereksiniminin değerlendirilmesinde, hastanın kan proteinleri ve antropometrik ölçüm parametrelerinin göz önünde tutulması önemlidir [24]. Diyetle verilen proteinin anabolizmada kullanılabilmesi için enerji miktarına önem verilmelidir. Hastalık durumlarında verilecek protein miktarını belirlemek zordur [24]. Ancak optimal beslenme desteği sağlamak için günlük azot alımı 0.16 g/kg dan az olmamalıdır. Şiddetli travma durumlarında bu değer 0.20 g/kg ın altına düşmemelidir [7]. Akut pankreatit sırasında protein gereksinmesi hastalığın şiddetine göre değişiklik gösterir. Hastalarda aminoasit oksidasyonu ve glikoneogenez artmıştır. Bunun sonucunda ortaya çıkan hipermetabolizma ile kas kaybı hızlanmıştır. Çizgili kaslardaki proteoliz ve aminoasit salınımındaki artış ve dolaşımdaki aminoasitlerin fazla tüketimi sonucunda aminoasitlerde yetersizlik görülmektedir. Üregenez ve nitrojen atımındaki (20-40 g/gün) artma protein katabolizmasını şiddetlendirmektedir. Pankreatitli hastaların aminoasit konsantrasyonlarındaki değişiklikler sepsis ve çoklu organ yetmezliğindeki hastalarla benzerdir. Akut pankreatitli hastaların total serbest aminoasit havuzunun normal düzeyin %40 ına, glutaminin ise yine normal düzeyin %15 ine kadar düştüğü bildirilmiştir [11]. Karbonhidrat Parenteral beslenmede en önemli yeri karbonhidratlar, karbonhidratlar içinde ise en önemli yeri glikoz alır. Parenteral beslenmede yüksek dozda glikoz kullanımı metabolizmayı artırır. Bu durum hepatik lipogeneze ve dolayısıyla karaciğer yağlanmasına neden olur. Ayrıca, fazla glikoz, sempatik sinir sistemi aktivasyonu ile katekolaminlerin artmasına neden olarak glikojenolizi hızlandırır. Katekolaminlerin artışı insülin salınımını baskılayarak hipoinsülinemi ve hiperglisemiyi oluşturur [5,11,21]. Akut pankreatitli hastalarda nonprotein enerjinin en etkili ve en güvenilir olanı karbonhidratlar olmasına karşın bu hastalarda düşük glikoz toleransı da mevcuttur. Çünkü bu hastalarda pankreas ada hücresindeki hasar nedeniyle insülin sekresyonunda bozulma ve insülin duyarlılığında azalma söz konusudur. Bundan dolayı intravenöz olarak yüksek doz glikoz verilmesi 77

4 fiahin ve Mercanl gil hiperglisemi riskini artırmaktadır. Bununla birlikte, bu regülasyon bozukluğu pankreatitte herhangi bir olumsuz etki oluşturmaksızın ekzojen insülin uygulaması ile düzeltilebilir. Akut pankreatitli hastalarda solunum sistemi komplikasyonlarının fazla görülmesi nedeniyle az karbonhidratlı TPN kombinasyonlarının seçilmesi uygundur [5,9,11,13]. Karbonhidratların organizmadaki başlıca işlevi enerji oluşturmak olup, bu nedenle antiketojeniktirler. Santral sinir sisteminin bir günlük enerjisini sağlayabilmesi için 150 g glikoza ihtiyacı vardır. Eritrosit, granülosit, kemik iliği ve böbrekler için günlük gerekli miktar g glikozdur. Parenteral beslenme programı düzenlenirken en azından beynin glikoz gereksinimi yerine konulmalıdır. Hastanın karbonhidrat gereksinimini karşılamak için TPN de önerilen doz 5-6 g/kg/gün olup, veriliş hızının 1 g/kg/saati geçmemesi önerilmektedir [25,26]. Yağ Klinikte hastanın hem karbonhidratlara hem de lipidlere toleransına bağlı olarak, protein olmayan enerjinin %30-50 sini lipidler oluşturabilir [27]. TPN de lipid verilmesinin iki önemli nedeni vardır. Birincisi konsantre enerji depoladığından her 1 g lipid 9 kal enerji sağlar ve az miktarda yüksek enerji verebilmeyi kolaylaştırır. İkincisi ise lipid solüsyonları esansiyel yağ asitlerini ve yağda eriyen vitaminleri de içerdiğinden lipid verilmesiyle esansiyel yağ asitleri ve yağda eriyen vitaminler de verilmiş olur. TPN de ideal olan lipidlerin her gün verilmesidir [24-26]. Yağ emülsiyonları; soya, ayçiçeği, zeytin veya pamuk çekirdeğinden elde edilmekte, fosfolipid veya lesitin bu solüsyonlar için eritici ve emülsiyon halinde tutucu olarak kullanılmaktadır. Yağ emülsiyonları yağ asitlerinin gliserol ile birleşmelerinden oluşan trigliseridleri içerir. Kullanılan preparatlardaki trigliseridler uzun zincirli [long chain triglycerid (LCT)] veya orta zincirli [medium chain triglycerid (MCT)] trigliseridlerdir. Kısa zincirli trigliseridlerin ise klinik uygulamada bugün için yeri yoktur. Klinik uygulamada kullanılan intravenöz lipid emülsiyonları %10 ve %20 oranlarında lipid içerir. Fazla yağ parenteral beslenmede eritrosit membran değişikliklerine yol açarak oksijen taşınmasını azaltır [28]. Bununla birlikte, akut pankreatitte lipid emülsiyonlarının intravenöz olarak verilip verilmeyeceği en fazla tartışılan konulardan birisidir. Akut pankreatitte genellikle hiperlipidemi görülmektedir. Yüksek trigliserid düzeyleri akut pankreatit için etyolojik bir faktör olabilirse de, orta düzeydeki yükselmeler pankreatik hastalığın bir sonucu olarak ortaya çıkmaktadır. Bununla birlikte yapılan pek çok klinik çalışmada intravenöz yağ infüzyonunun ekzokrin pankreas sekresyonunu uyarmadığı ve hastalığın şiddetini artırmadığı bildirilmiştir [29]. Silberman ve arkadaşları, yaptıkları retrospektif bir çalışmada lipid bazlı parenteral beslenmenin serum lipid ve amilaz konsantrasyonunu önemli derecede etkilemediği, beslenme göstergelerinin ise ya değişmediği ya da düzeldiği belirtilmiştir [30]. Akut pankreatitli hastalarda plazma lipid fraksiyonları takip edilerek yağ emülsiyonları intravenöz olarak kullanılabilir. TPN formülünde nonprotein enerjinin yağdan gelen oranı %30-40 veya 2 g/kg/gün olacak şekilde ayarlanmalıdır [5,12]. Lipid infüzyonunun 4 g/kg ın üzerinde olmasının hipertrigliseridemi oluşturabileceği de rapor edilmiştir [9]. Vitamin ve mineraller Alınan besinlerin büyük bir kısmı su, protein, karbonhidrat, yağ, vitamin ve minerallerden oluşur. Eser elementler ve vitaminler ise bu besinlerin kullanılması için gereklidir. Vitaminler kompleks organik bileşiklerdir. Eser elementler ise inorganiktir. Bunlar birçok metabolik işlemi farklı şekillerde düzenler. Çoğunlukla koenzimlerin ya da karbonhidrat, protein ve yağların kullanılmasını düzenleyen enzim komplekslerinin yapı taşları olarak görev yapar [24,31]. Hem parenteral hem de enteral yolla uygulanan tüm beslenme desteği yöntemlerinin vazgeçilmez bir parçası yeterli miktarda vitamin ve minerallerin sağlanmasıdır [11]. Akut pankreatitli hastalarda; hastaneye başvuru sırasında veya hastanede yattıkları süre içerisinde vitamin ve eser element yetersizlikleri görülebilir. Bu hastalarda hipokalsemi en sık rastlanan (%40-60) mineral yetersizliğidir [29]. Parathormon sekresyonunun azalması, kalsitonin uyarımının artması, nekrozlu alanda kalsiyum birikmesi, hipoalbuminemi ve hipomagnazemi gibi nedenler hipokalsemi oluşturabilir [7]. Hipokalsemi tedavisinin ilk basamağı düşük kan kalsiyum düzeyinin hipoalbuminemiye bağlı olup olmadığının saptanmasıdır. Hipokalsemi nöromusküler irritabiliteye ve kardiyak bozukluklara neden olabilir. Hipokalseminin tedavisi sırasında kalsiyumun hızla verilmesi ise hipokalemiye neden olur ve buna bağlı olarak kardiyak aritmi gelişir. Hastaların çoğunun malnütrisyonlu olması ve idrarla magnezyum atımının artması hipomagnezemi oluşturur. Fakat böbrek yetmezliği geliştiğinde hipermagnezemi görülebilir. Alkolik akut pankreatitli hastalarda yetersiz besin alımına ve artmış üriner kayba bağlı olarak serum çinko düzeyi de azalmıştır. Ayrıca, pankreatik sekresyonun artma- 78 H ACETTEPE T IP D ERG S

5 Akut pankreatitte beslenme tedavisi sı ve diüretik tedavisi de çinko kaybını artırmaktadır. Alkole bağlı olarak gelişen pankreatitte tiamin ve folik asit yetersizliği de görülmektedir [9,29]. Yara iyileşmesi ve immün fonksiyon, vitamin, mineral ve eser elementlerin yeterli düzeyde alınmasına bağlıdır. Ancak bunların kan düzeylerini belirlemek pahalı ve pratikte kullanışsızdır. Günlük solüsyona gözleme dayalı olarak recommended daily allowances (RDA) dozlarında eklenmesi yeterli olup aşırı doz tehlikesi yoktur [32]. TPN N N PANKREAT K SEKRESYON ÜZER NE ETK LER Kelly ve Nahrwold, mide ve pankreaslarında fistül oluşturulan köpeklere intravenöz olarak verilen NaCl ve parenteral beslenme solüsyonlarının pankreatik ekzokrin salgılara etkilerini incelemişler, intraduodenal olarak verilen NaCl ün pankreasın sıvı ve bikarbonat volümünü etkilemediğini, intravenöz beslenmeyle ise pankreatik sekresyonların azaldığını göstermişlerdir [33]. Başka bir çalışmada, protein ve yağ içeren karışımın intraduodenal olarak verilmesinin pankreatik sekresyon miktarını, protein ve bikarbonat içeriğini artırdığı, ancak benzer içerikteki parenteral beslenmenin pankreatik sekresyon üzerine önemli bir etki yapmadığı gösterilmiştir [34]. Variyam ve arkadaşları, sağlıklı genç erkeklere parenteral olarak verilen aminoasit solüsyonunun pankreas enzim sekresyonunu artırmadığını göstermişlerdir [35]. Bir başka çalışmada, 31 sağlıklı gönüllüye parenteral olarak aminoasit solüsyonu verilmesiyle pankreatik sekresyon artmış, glikoz infüzyonu ile düşmüş, lipid infüzyonu ile değişmemiş, bu üç besin ögesinin birlikte verilmesiyle pankreatik sekresyon salgılanmasında önemli bir değişiklik olmamıştır [36]. TPN N N KOMPL KASYON, MORTAL TE ve BESLENME GÖSTERGELER ÜZER NE ETK LER Feller ve arkadaşları, akut pankreatitte TPN desteğinin olumlu etkileri olduğunu savunan ilk gruptur [37]. Kontrolsüz retrospektif olarak yapılan çalışmada, yoğun bir beslenme ve solunum desteğiyle mortalite oranının %22 lerden, %14 e düştüğü rapor edilmiştir. Goodgame ve Fischer, parenteral beslenme alan 44 akut pankreatitli hastayı retrospektif olarak incelemiş ve akut pankreatitte TPN tedavisinin tıbbi tedavilerinden daha önemli olduğunu söylemişlerdir [38]. Katetere bağlı sepsis insidansı erken dönemde fazla görülmüş, bununla birlikte teknik ve metabolik komplikasyon çok az hastada ortaya çıkmıştır. Grant ve arkadaşları, ciddi pankreatit, kronik pankreatit ve pankreas kanseri olan 121 hastayı parenteral olarak beslemişlerdir [39]. Akut pankreatitli hastalarda mortalite oranı %15, komplike pankreatitli hastalarda %18 olmuştur. Aynı dönemde aynı hastanede yatan ve TPN desteği alan diğer hastalarla karşılaştırıldığında, akut pankreatitli hastalardaki katetere bağlı sepsis oranı daha yüksek bulunmuştur. Bununla birlikte, birkaç teknik ve metabolik komplikasyona rağmen TPN hastalar tarafından çok iyi tolere edilmiştir. Sonuç olarak araştırmacılar, TPN nin pankreatik hastalıkların klinik seyri üzerine çok önemli etkilerinin olmadığını vurgulamışlardır. Robin ve arkadaşları, 156 akut pankreatitli hastayı retrospektif olarak incelemişlerdir [40]. Hastalar hafif (Grup 1) ve komplike (Grup 2) akut pankreatit olarak iki gruba ayrılmışlardır. Her iki grubunda Ranson skoru 3 ün altındadır. Ancak Grup 2 de Ranson skoru 3 olanların sayısı daha fazladır. TPN alma süresi, hastanede yatış süresi ve oral beslenmeye geçiş süresi Grup 1 de daha düşük bulunmuştur. Metabolik ve elektrolit bozuklukları, ekzojen insülin gereksinimi Grup 2 de daha fazla olmuştur. Grup 1 deki hastalar TPN almayan akut pankreatitli hastalarla karşılaştırıldığında TPN nin spesifik bir etkisi gözlenmemiştir. Bununla birlikte malnütrisyon riski olan komplike akut pankreatitli hastalarda TPN nin olumlu etkileri olduğu vurgulanmıştır. Guillou, TPN alan hastalarda bağırsak bariyer fonksiyonlarının bozulması, hiperglisemi, kullanılan lipid solüsyonlarının immün sistemi baskılaması ve hastalığın patogenezinden dolayı gelişen immünsüpresyonun septik komplikasyon gelişme nedenleri olduğunu açıklamıştır [41]. Kalfarentzos ve arkadaşları, Ranson skoru 3 ve üzerinde olan 67 ciddi akut pankreatitli hastayı retrospektif olarak incelemişlerdir [42]. Hastaların bir bölümü 72 saat içerisinde TPN alırken, bir bölümü daha geç dönemde TPN almıştır. Erken TPN başlanan grupta mortalite ve morbidite önemli derecede düşük bulunmuştur. Bununla birlikte ağır akut pankreatitli hastalarda katetere bağlı sepsis fazla görülmüş ancak, TPN ile psödokist ve pankreatik fistül gibi lokal komplikasyonlar daha kısa sürede tedavi edilmiştir. TPN bu hastalarda, bütün beslenme göstergelerinin düzeltilmesinde, lokal komplikasyonların ve mortalitenin azaltılmasında etkili ve güvenilir bir yol olarak gösterilmiştir. Sitzman ve arkadaşları, erken dönemde parenteral beslenme yapılan ciddi akut pankreatitli 73 hastayı prospektif olarak izlemişlerdir [43]. Hastalar üç gruba bölündükten sonra glikoz bazlı, lipid bazlı ve lipidsiz TPN almışlardır. TPN başladıktan sonra iki hafta içeri- 79

6 fiahin ve Mercanl gil sinde hastaların beslenme göstergeleri düzelmiş ve pozitif nitrojen dengesi sağlanmıştır. Toplam mortalite oranı %12.3 olmuş ve en fazla hasta lipidsiz TPN alan grupta kaybedilmiştir. Ölen hastaların çoğunun Ranson skorunun 3 ten fazla olduğu ve pozitif nitrojen dengesinin sağlanmadığı belirtilmiştir. Ockenga ve arkadaşlarının yaptıkları çalışmada, yaşları arasında değişen 28 akut pankreatitli hasta en az bir hafta boyunca izonitrojenik ve izoenerjik glutaminli veya glutaminsiz TPN ile beslenmiştir [44]. Glutaminli TPN alan grubun serum albumin, transferrin, total protein ve kolinesteraz düzeyleri kontrol grubuna göre artarken, C-reaktif protein konsantrasyonu azalmıştır (p< 0.05). Toplam lökosit sayısı çalışma grubunda düşerken, kontrol grubunda yükselmiştir. İnfeksiyonel komplikasyon glutaminli TPN alan grupta %29 olarak bulunurken, standart TPN alan grupta %36 olarak bulunmuştur. Ortalama parenteral beslenme süresi çalışma grubunda 10, kontrol grubunda 16 ve toplam hastanede yatış süresi çalışma grubunda 21, kontrol grubunda 25 gün bulunmuştur (p< 0.05). Bununla birlikte hastane maliyeti açısından gruplar arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır (p> 0.05). AKUT PANKREAT TTE TPN ve ENTERAL BESLENMEN N KIYASLANMASI Akut pankreatitte parenteral beslenmenin faydaları açık olmakla birlikte son yıllarda pek çok farklı hasta grubunda olumlu etkileri gösterilen enteral beslenmenin de akut pankreatitli hastalar için uygun olduğu fikri kabul görmeye başlamıştır. Enteral beslenmenin parenteral beslenmeye göre en büyük farkı daha ucuz ve daha fizyolojik olmasıdır. Enteral beslenmenin mukozal fonksiyonları düzelttiği, bağırsaklardan endotoksin ve sitokin salınımını azalttığı ve bunların sonucunda septik komplikasyonların azaldığı gösterilmiştir [42,45,46]. Marik ve Zaloga nın 263 akut pankreatitli hastayı kapsayan altı randomize kontrollü çalışmayı inceledikleri meta-analizde, enteral beslenmenin infeksiyonel komplikasyonları, cerrahi müdahaleyi ve hastanede kalış süresini anlamlı derecede kısalttığı, buna karşın infeksiyonel olmayan komplikasyonlar ve mortalite oranı bakımından enteral beslenme ile TPN arasında fark olmadığını rapor etmişlerdir [46]. Hafif akut pankreatitli hastalarda enteral beslenme ile TPN nin etkilerinin karşılaştırıldığı bir çalışmada, hastalara hastaneye kabulden sonra ilk 48 saat içerisinde beslenme desteği başlanmıştır. Hedeflenen beslenme değerlerine dördüncü günde ulaşılmış ve enteral beslenme grubunda hedef kalorinin %71.3 üne, TPN grubunda %85.2 sine ulaşılmıştır (p< 0.05). Gruplar arasında ciddi ağrı skorları, amilazın normal değerlere inme süresi, ağızdan beslenmeye geçiş süresi, serum albumin değerleri, hastane infeksiyonları bakımından fark bulunmamıştır (p> 0.05). TPN alan hastaların kan glikoz düzeyleri beşinci günde anlamlı düzeyde yükselmiştir (p< 0.05). TPN alan hastaların ortalama hastane maliyetleri enteral beslenme grubuna göre dört kat fazla olmuştur [45]. Jejunal enteral beslenmenin akut pankreatitli hastalarda iyi tolere edildiği, parenteral nütrisyonlu hastalarda bile az miktarlarda (10-30 ml/saat) enteral solüsyonun bağırsaklara verilmesi gerektiği belirtilmiştir [46]. ESPEN hafif akut pankreatitli hastalarda bir hafta içerisinde oral beslenmeye geçilecekse enteral beslenmeye gerek olmadığını, bu hastalarda yüksek enerjili (25-35 kcal/kg), bol proteinli (1-1.5 g/kg), az yağlı (total enerjinin < %30 yağdan gelecek) bir beslenme tedavisini önermektedir. Karbonhidrat miktarı arttırılmakla birlikte, pankreatitin neden olduğu adacık hücre kaybı ve sekonder insülin direnci nedeniyle basit karbonhidratların oranının azaltılması ve gerekirse dışarıdan insülin verilmesi gerektiği de belirtilmiştir. Hasta stabilse, gastrik boşalma gerçekleşiyorsa, ağrı kesilmişse ve serum lipaz ve amilaz düzeyleri düşmüşse oral beslenme uygulanabilir [47]. Hafif akut pankreatitli hastalarda oral beslenme ağrıyı arttırıyorsa ve bu durumda beslenme beş günden daha uzun süre yapılamayacaksa tüple enteral beslenme uygulanabilir. Nekrotizan veya ağır akut pankreatitli hastalarda ise enteral beslenme uygulanabileceğini, TPN uygulamalarında da enteral beslenme kombinasyonunun uygun olacağı yine ESPEN raporunda belirtilmiştir. Elementel enteral ürünlerin tercih edilmesi, eğer tolerasyonda sorun varsa standart veya immünnütrisyon ürünlerinin de kullanılabileceği vurgulanmıştır. Hangi beslenme yolu kullanılırsa kullanılsın (oral, enteral beslenme veya TPN) akut pankreatitli hastaların aşırı beslenmesinden kaçınılması gerekir [46,47]. Kaynaklar 1. Gündoğdu H. Cerrahi hastada beslenme desteği. Cerrahi Tıp Bilimleri Dergisi 2000; 3: Gürleyik E. Klinik nutrisyonda uygulama yöntemleri. Klinik Gelişim 1996; 9: Kılıçturgay S. Malnutrisyon ve hastaların beslenme durumlarının değerlendirilmesi. Enteral-parenteral beslenme. Türkiye Diyetisyenler Derneği Yayını-8, Ankara, 1995; Blackburn GL. Skeleton in the hospital closet- then and now. Nutrition 1994; 11(2 Suppl): Meier R, Beglinger C, Layer P, et al. ESPEN guidelines on nutrition in acute pancreatitis. Clin Nutr 2002; 21: Quamruddin AO, Chadwick RR. Preventing pancreatic infection in acute pancreatitis. J Hosp Infect 2000; 44: H ACETTEPE T IP D ERG S

7 Akut pankreatitte beslenme tedavisi 7. Havala T, Shronts E, Cerra F. Nutritional support in pancreatitis. Gastr Clin North Am 1989; 18: Abou-Assi S, O Keefe SJ. Nutrition support during acute pancreatitis. Nutrition 2002; 18: Scolapio JS, Malhi-Chowla N, Ukleja A. Nutrition supplementation in patients with acute and chronic pancreatitis. Gastr Clin North Am 1999; 28: Saluja AK, Steer ML. Pathophysiology of panceartitis, role of cytokines and other mediatora of inflammation. Digestion 1999; 60(Suppl 1): Klinik nutrisyon: temel kavramlar (Çev Ed: Bahar M, Çertuğ A, Çoker A, Gündoğdu H, Moral AR). ESPEN kurslar yayını. 2. baskı. İstanbul: Logos Yayıncılık, Gündoğdu RH. Akut pankreatit ve beslenme desteği. T Klin Cerrahi 1999; 4: Latifi R, McIntoch JK, Dudrick SJ. Nutritional management of acute and chronic pancreatitis. Surg Clin North Am 1991; 71: Taneri F, Kurukahvecioğlu O. Akut pankreatitte beslenme. Aktüel Tıp Dergisi 1999; 4: Mergener K, Baillie J. Acute pancreatitis. BMJ 1998; 316: Kahl S, Zimmermann S, Malfertheiner P. Acute pancreatitis: treatment strategies. Dig Dis 2003; 21: Oğuz M. Glutamin ve beslenmedeki önemi. T Klin Cerrahi 1998; 3: Mitchell RMS, Byrne MF, Baillie J. Pancreatitis. Lancet 2003; 361: Norman J. The role of cytokines in the pathogenesis of acute pancreatitis. Am J Surg 1998; 175: Riche FC, Cholley BP, Valleur PD, et al. Inflammatory cytokines, C reactive protein, and procalcitonin as early predictors of necrosis infection in acute necrotizing pancreatitis. Surgery 2003; 133: Arslan P. Enteral ve parenteral beslenmede enerji ve besin ögelerinin gereksinimlerinin hesaplanması. Enteral-Parenteral Beslenme, Türkiye Diyetisyenler Derneği Yayını - 8, Ankara, 1995; Mercanlıgil SM,Keçecioğlu S. Enteral ve parenteral beslenme. Diyet el kitabı. Yenilenmiş 5. Baskı. Ankara: Hatipoğlı Yayınevi, 2008; McClave SA, Ritchie CS. Artificial nutrition in pancreatic disease: what lessons have we learned from the literature? Clin Nutr 2000; 19: Saverwein HP, Romijn JA. Adult macronutrient requirments. In: Payne-James J, Grimble G, Sick D (eds). Artificial nutrition support in clinical practice. London: Edward Arnold Pub, 1995; Grant JP. Nutritional support in critically ill patients. Ann Surg 1994; 220: Ziegler TR, Leader LM, Jonas CR, Griffiths DP. Adjunctive therapies in nutritional support. Nutrition 1997; 13 (Suppl): Uyar M. Lipidler. Çev ed: Kofalı G. Klinik nütrisyon, temel kavramlar. 3. baskı. İstanbul: Logos Yayıncılık, 2004; Oğuz M, Ersoy E. Akut pankreatitte beslenme. T Klin Cerrahi 1998; 3: Lobo DN, Memon MA, Allison SP, et al. Evolution of nutritional support in acute pancreatitis. BMJ 2000; 87: Silberman H, Dixon NP, Eisenberg D. The safety and efficacy of a lipid-based system of parenteral nutrition in acute pancreatitis. Am J Gastroenterol 1982; 77: Kılıçturgay S. Klinik nutrisyonda vitamin ve eser elementler. Klinik Gelişim 1996; 9: Demling RH, DeBiasse MA. Micronutrients in criticall illness. Crit Care Clin 1995; 11: Kelly GA, Nahrwold DL. Pancreatic secretion in response to elemental diet and intravenous hyperalimentation. Surg Gynecol Obstet 1976; 143: Bodoky G, Harsanyi L, Flaunter L, et al. Effect of enteral nutrition on exocrine pancreatic function. Am J Surg 1991; 161: Variyam EP, Fuller RK, Brown FM, et al. Effect of parenteral amino acids on human pancreatic exocrine secretion. Dig Dis Sci 1985; 30: Niederau C, Sonnenberg A, Erckenbreeth J. Effects of intravenous infusion of amino acids, factor glucose on unstimulated pancreatic secretion in healthy humans. Dig Dis Sci 1985; 30: Feller JH, Brown RA, Thompson AG, et al. Chaning methods in the treatment of severe pancreatitis. Am J Surg 1974; 127: Goodgame JT, Fischer JE. Parenteral nutrition in the treatment of acute pancreatitis: effect on complications and mortality. Ann Surg 1977; 186: Grant JP, James S, Trexler KM, et al. TPN in pancreatic disease. Ann Surg 1984; 200: Robin AP, Campbell R, Polani CK, et al. Total parenteral nutrition during acute pancreatitis: clinical experience with 156 patients. World J Surg 1990; 14: Guillou PJ. Enteral versus parenteral nutrition in acute pancreatitis. Gastroenterology 1999; 13: Kalfarentzos FE, Karavias DD, Karatzos TM, et al. TPN in severe acute pancreatitis. Journal of American College Nutrition 1992; 11:237 (abstract). 43. Sitzman JV, Steinborn P, Zinner MJ, et al. Total parenteral nutrition and alternate energy substartes in treatment of severe acute pancreatitis. Surg Gynecol Obstet 1989; 168: Ockenga J, Borchert K, Rifai K, et al. Effect of glutamine enriched total parenteral nutrition in patients with acute pancreatitis. Clin Nutr 2002; 21: McClave SA, Greene LM, Snider HL, et al. Comparison of the safety of early enteral and parenteral nutrition in mild acute pancreatitis. JPEN 1997; 21: Marik PE, Zaloga GP. Meta-analysis of parenteral nutrition versus enteral nutrition in patients with acute pancreatitis. Br Med J 2004; 328: Meier R, Ockenga J, Pertkiwicz M, et al. ESPEN Guidelines on enteral nutrition: pancreas. Clin Nutr 2006; 25:

Cerrahi Hastada Beslenme ve Metabolizma. Prof.Dr. İsmail Hamzaoğlu

Cerrahi Hastada Beslenme ve Metabolizma. Prof.Dr. İsmail Hamzaoğlu Cerrahi Hastada Beslenme ve Metabolizma Prof.Dr. İsmail Hamzaoğlu Travma ve cerrahiye ilk yanıt Total vücut enerji harcaması artar Üriner nitrojen atılımı azalır Hastanın ilk resüsitasyonundan sonra Artmış

Detaylı

Travma Hastalarında Beslenme

Travma Hastalarında Beslenme Doç. Dr. Onur POLAT Travma Hastalarında Beslenme Normal ve sağlıklı organizma travma veya strese maruz kaldığında kendisini korumaya yönelik bazı fizyolojik mekanizmaları harekete geçirir. Genel amaç organ

Detaylı

Nöroloji Yoğun Bakım Hastasında Nutrisyon Desteği. Doç.Dr.Ethem Murat Arsava Hacettepe Üniversitesi Nöroloji Anabilim Dalı

Nöroloji Yoğun Bakım Hastasında Nutrisyon Desteği. Doç.Dr.Ethem Murat Arsava Hacettepe Üniversitesi Nöroloji Anabilim Dalı Nöroloji Yoğun Bakım Hastasında Nutrisyon Desteği Doç.Dr.Ethem Murat Arsava Hacettepe Üniversitesi Nöroloji Anabilim Dalı Nörolojik Yoğun Bakımda Nutrisyon Nörolojik hasta grubuna ait çalışma sayısı sınırlı

Detaylı

HASTANIN ÖNCELİKLİ OLARAK NUTRİSYON DURUMUNU BELİRLEMEK GEREKLİDİR:

HASTANIN ÖNCELİKLİ OLARAK NUTRİSYON DURUMUNU BELİRLEMEK GEREKLİDİR: NÜTRİSYONEL VE METABOLİK DESTEK: Malnütrisyon: Gıda tüketiminin metabolik hızı karşılamayamaması durumunda endojen enerji kaynaklarının yıkımı ile ortaya çıkan bir klinik durumdur ve iki şekilde olabilir.

Detaylı

Yeni Nütrisyonel Kılavuzların Karşılaştırılması. Diyetisyen Merve DAYANIK

Yeni Nütrisyonel Kılavuzların Karşılaştırılması. Diyetisyen Merve DAYANIK Yeni Nütrisyonel Kılavuzların Karşılaştırılması Diyetisyen Merve DAYANIK Sunum Planı Nütrisyonel Kılavuzlar Nütrisyonel Kılavuzların Değerlendirilmesi Nütrisyonel Kılavuzların Karşılaştırılması; Nütrisyon

Detaylı

Eser Elementler ve Vitaminler

Eser Elementler ve Vitaminler Doç. Dr. Onur POLAT Eser Elementler ve Vitaminler Esansiyel eser elementin temel özellikleri diyetten kesilmesi veya yetersiz alımıyla yapısal ve biyokimyasal değişikliklerin olması ve bu değişikliklerin

Detaylı

Omega-3 terimi ("n-3", "ω-3" olarak da kullanılır) ilk çift bağın, karbon zincirin ucundaki (ω) metil grubundan itibaren sayılınca 3.

Omega-3 terimi (n-3, ω-3 olarak da kullanılır) ilk çift bağın, karbon zincirin ucundaki (ω) metil grubundan itibaren sayılınca 3. Omega-3 terimi ("n-3", "ω-3" olarak da kullanılır) ilk çift bağın, karbon zincirin ucundaki (ω) metil grubundan itibaren sayılınca 3. karbon-karbon bağı olduğu anlamına gelir. 3 Esansiyel Yağ Asidi 9 Hücre

Detaylı

Parenteral Nutrisyon Ne Zaman?

Parenteral Nutrisyon Ne Zaman? Parenteral Nutrisyon Ne Zaman? Dr. Levent Döşemeci Kemerburgaz Üni. Tıp Fak. Medicalpark Hastanesi Anestezi ve Yoğun Bakım AD Ortak Görüş Enteral yol tercih edilmeli Barsak bariyer fonk.nın korunması -

Detaylı

Özel Formülasyon DAHA İYİ DAHA DÜŞÜK MALIYETLE DAHA SAĞLIKLI SÜRÜLER VE DAHA FAZLA YUMURTA IÇIN AGRALYX!

Özel Formülasyon DAHA İYİ DAHA DÜŞÜK MALIYETLE DAHA SAĞLIKLI SÜRÜLER VE DAHA FAZLA YUMURTA IÇIN AGRALYX! Özel Formülasyon DAHA İYİ Yumurta Verimi Kabuk Kalitesi Yemden Yararlanma Karaciğer Sağlığı Bağırsak Sağlığı Bağışıklık Karlılık DAHA DÜŞÜK MALIYETLE DAHA SAĞLIKLI SÜRÜLER VE DAHA FAZLA YUMURTA IÇIN AGRALYX!

Detaylı

Beslenme desteğinde hangi içerik kime, ne zaman, hangi yolla uygulansın?

Beslenme desteğinde hangi içerik kime, ne zaman, hangi yolla uygulansın? Beslenme desteğinde hangi içerik kime, ne zaman, hangi yolla uygulansın? Dr. Beste Atasoy Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyasyon Onkolojisi Anabilim Dalı & Sağlık Bakanlığı-Marmara Üniversitesi Pendik

Detaylı

Diyaliz Hastalarında Parenteral Beslenme. Dr. Murat H. Sipahioğlu Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Nefroloji Bilim Dalı

Diyaliz Hastalarında Parenteral Beslenme. Dr. Murat H. Sipahioğlu Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Nefroloji Bilim Dalı Diyaliz Hastalarında Parenteral Beslenme Dr. Murat H. Sipahioğlu Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Nefroloji Bilim Dalı Protein-Enerji Kaybı (Protein-Energy Wasting, PEW) Diyaliz hastalarında PEW insidansı

Detaylı

EGZERSİZE ENDOKRİN ve METABOLİK YANIT

EGZERSİZE ENDOKRİN ve METABOLİK YANIT EGZERSİZE ENDOKRİN ve METABOLİK YANIT Prof.Dr.Fadıl Özyener Fizyoloji Anabilim Dalı Sempatik Sistem Adrenal Medulla Kas kan dolaşımı Kan basıncı Solunum sıklık ve derinliği Kalp kasılma gücü Kalp atım

Detaylı

Yoğun Bakım Hastasının Beslenmesinde Tartışmalı Konular. Dr.Bilgin CÖMERT GATA Đç Hastalıkları YBÜ

Yoğun Bakım Hastasının Beslenmesinde Tartışmalı Konular. Dr.Bilgin CÖMERT GATA Đç Hastalıkları YBÜ Yoğun Bakım Hastasının Beslenmesinde Tartışmalı Konular Enteral mi, Parenteral mi? Dr.Bilgin CÖMERT GATA Đç Hastalıkları YBÜ Đlave Sorular Beslenme desteği gerekli mi? Ne zaman başlanmalı? Ne kadar süre

Detaylı

LABORATUVAR TESTLERİNİN KLİNİK YORUMU

LABORATUVAR TESTLERİNİN KLİNİK YORUMU LABORATUVAR TESTLERİNİN KLİNİK YORUMU Alanin Transaminaz ( ALT = SGPT) : Artmış alanin transaminaz karaciğer hastalıkları ( hepatosit hasarı), hepatit, safra yolu hastalıklarında ve ilaçlara bağlı olarak

Detaylı

Kilo verme niyetiyle diyet tedavisinin uygulanamayacağı durumlar nelerdir? -Hamilelik. -Emziklik. -Zeka geriliği. -Ağır psikolojik bozukluklar

Kilo verme niyetiyle diyet tedavisinin uygulanamayacağı durumlar nelerdir? -Hamilelik. -Emziklik. -Zeka geriliği. -Ağır psikolojik bozukluklar Diyet denilince aklımıza aç kalmak gelir. Bu nedenle biz buna ''sağlıklı beslenme programı'' diyoruz. Aç kalmadan ve bütün besin öğelerinden dengeli biçimde alarak zayıflamayı ve bu kiloda kalmayı amaçlıyoruz.

Detaylı

Vücut kitle indeksi. Bel- Kalça oranı Triseps deri kalınlığı. Orta kol kas bölgesi

Vücut kitle indeksi. Bel- Kalça oranı Triseps deri kalınlığı. Orta kol kas bölgesi Beslenme Desteğine Başlama Kriterleri Klasik Önceden var olan ciddi malnütrisyon Oral olarak, gereksinimin < %50 karşılanması > 5-7 günden fazla yemede gecikme olmasının beklenmesi Erken enteral nütrisyon

Detaylı

DAHA İYİ ÖZEL FORMÜLASYON. Yumurta Verim Kabuk Kalitesi Yemden Yararlanma Karaciğer Sağlığı Bağırsak Sağlığı Bağışıklık Karlılık

DAHA İYİ ÖZEL FORMÜLASYON. Yumurta Verim Kabuk Kalitesi Yemden Yararlanma Karaciğer Sağlığı Bağırsak Sağlığı Bağışıklık Karlılık ÖZEL FORMÜLASYON DAHA İYİ Yumurta Verim Kabuk Kalitesi Yemden Yararlanma Karaciğer Sağlığı Bağırsak Sağlığı Bağışıklık Karlılık DAHA DÜŞÜK MALİYETLE DAHA SAĞLIKLI SÜRÜLER VE DAHA FAZLA YUMURTA İÇİN AGRALYX

Detaylı

Nütrisyonel tarama metodları

Nütrisyonel tarama metodları Nütrisyonel tarama metodları Doç Dr Sema Basat Ümraniye Eğitim ve Araştırma Hastanesi 02.11.2013 Özellikle hastanede yatan hastada malnütrisyon TANIMLANMIYOR TEDAVİ EDİLMİYOR. NEDEN? TARAMA, DEĞERLENDİRME,

Detaylı

SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ YETERLİ VE DENGELİ BESLENMEDEKİ ÖNEMİ

SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ YETERLİ VE DENGELİ BESLENMEDEKİ ÖNEMİ SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ YETERLİ VE DENGELİ BESLENMEDEKİ ÖNEMİ Büyüme ve gelişmeyi sağlar. Özellikle çocuk ve adölesanlarda protein, kalsiyum ve fosfor alımı nedeniyle; kemiklerin ve dişlerin gelişiminde Önemlidir.

Detaylı

BESİN GRUPLARININ YETERLİ VE DENGELİ BESLENMEDEKİ ÖNEMİ

BESİN GRUPLARININ YETERLİ VE DENGELİ BESLENMEDEKİ ÖNEMİ BESİN GRUPLARININ YETERLİ VE DENGELİ BESLENMEDEKİ ÖNEMİ SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ YETERLİ VE DENGELİ BESLENMEDEKİ ÖNEMİ Büyüme ve gelişmeyi sağlar. Özellikle çocuk ve adölesanlarda protein,

Detaylı

YOĞUN BAKIM ÜNİTESİNDE. Dr Burcu TÜRKÖZ 28.11.2013

YOĞUN BAKIM ÜNİTESİNDE. Dr Burcu TÜRKÖZ 28.11.2013 YOĞUN BAKIM ÜNİTESİNDE BESLENME Dr Burcu TÜRKÖZ 28.11.2013 1 Vücut fonksiyonlarının optimal şekilde sürdürülmesi için yeterli ve dengeli nütrisyon gerekli Yetersiz destek => MALNÜTRİSYON Aşırı nütrisyon

Detaylı

27/04/16. Sunu Planı YANIKLI NON-SEPTİK HASTADA VOLÜM REPLASMANI. Patofizyoloji. Patofizyoloji. Yanık tipleri Patofizyoloji Volüm Replasmanı

27/04/16. Sunu Planı YANIKLI NON-SEPTİK HASTADA VOLÜM REPLASMANI. Patofizyoloji. Patofizyoloji. Yanık tipleri Patofizyoloji Volüm Replasmanı Sunu Planı YANIKLI NON-SEPTİK HASTADA VOLÜM REPLASMANI Selim TURHANOĞLU Mustafa Kemal Üniversitesi Anesteziyoloji ve Reanimasyon Anabilim Dalı Yanık tipleri Volüm Replasmanı Hesaplanması Uygulanması Takibi

Detaylı

Beslenme ve İnflamasyon Göstergeleri Açısından Nokturnal ve Konvansiyonel Hemodiyalizin Karşılaştırılması

Beslenme ve İnflamasyon Göstergeleri Açısından Nokturnal ve Konvansiyonel Hemodiyalizin Karşılaştırılması Beslenme ve İnflamasyon Göstergeleri Açısından Nokturnal ve Konvansiyonel Hemodiyalizin Karşılaştırılması Halil Yazıcı 1, Abdullah Özkök 1, Yaşar Çalışkan 1, Ayşegül Telci 2, Alaattin Yıldız 1 ¹İstanbul

Detaylı

Enteral Beslenmede kullanılan ürünler ve hastaya/hastalığa uygun ürünün seçiminde dikkat edilecek noktalar

Enteral Beslenmede kullanılan ürünler ve hastaya/hastalığa uygun ürünün seçiminde dikkat edilecek noktalar Enteral Beslenmede kullanılan ürünler ve hastaya/hastalığa uygun ürünün seçiminde dikkat edilecek noktalar Dr. Yeşim ÖZTÜRK Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Gastroenteroloji, Hepatoloji ve

Detaylı

Magnezyum (Mg ++ ) Hipermagnezemi MAGNEZYUM, KLOR VE FOSFOR METABOLİZMA BOZUKLUKLARI

Magnezyum (Mg ++ ) Hipermagnezemi MAGNEZYUM, KLOR VE FOSFOR METABOLİZMA BOZUKLUKLARI Magnezyum (Mg ++ ) MAGNEZYUM, KLOR VE METABOLİZMA BOZUKLUKLARI Dr Ali Erhan NOKAY AÜTF Acil Tıp AD 2009 Büyük kısmı intraselüler yerleşimlidir Normal serum düzeyi: 1.5-2,5 meq/l Hücre içinde meydana gelen

Detaylı

Normalde kan potasyum seviyesi 3,6-5,0 mmol/l arasındadır.

Normalde kan potasyum seviyesi 3,6-5,0 mmol/l arasındadır. POTASYUM K+; Potasyum yaşam için gerekli önemli bir mineraldir. Hücre içinde bol miktarda bulunur. Hücre içindeki kimyasal ortamın ana elementidrir. Hergün besinlerle alınır ve idrarla atılır. Potasyum

Detaylı

Beslenme Bozuklukları II. İ.Ü. İstanbul Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları ABD Beslenme ve Metabolizma BD Prof. Dr.

Beslenme Bozuklukları II. İ.Ü. İstanbul Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları ABD Beslenme ve Metabolizma BD Prof. Dr. Beslenme Bozuklukları II İ.Ü. İstanbul Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları ABD Beslenme ve Metabolizma BD Prof. Dr. Gülden Gökçay Amaç Beslenme durumunun değerlendirilmesi Antropometri Hafif orta

Detaylı

Beslenmeden hemen sonra, artan kan glikoz seviyesi ile birlikte insülin hormon seviyesi de artar. Buna zıt olarak glukagon hormon düzeyi azalır.

Beslenmeden hemen sonra, artan kan glikoz seviyesi ile birlikte insülin hormon seviyesi de artar. Buna zıt olarak glukagon hormon düzeyi azalır. Seçmeli Ders: Dokular ve Organlar Arası Metabolik İlişkiler 1.HAFTA Normal metabolizmada aktif olan günlük akış; Yaşamak için gerekli olan enerji akışı, dışardan alınan gıdalardan elde edilir. Kullanılan

Detaylı

Kardiyopulmoner bypass uygulanacak olgularda insülin infüzyonunun inflamatuvar mediatörler üzerine etkisi

Kardiyopulmoner bypass uygulanacak olgularda insülin infüzyonunun inflamatuvar mediatörler üzerine etkisi Kardiyopulmoner bypass uygulanacak olgularda insülin infüzyonunun inflamatuvar mediatörler üzerine etkisi Zeliha Özer*, Davud Yapıcı*, Gülçin Eskandari**, Arzu Kanık***, Kerem Karaca****, Aslı Sagün* Mersin

Detaylı

gereksinimi kadar sağlamasıdır.

gereksinimi kadar sağlamasıdır. Yeterli beslenme, vücudun yaşamı ve çalışmasını sürdürebilesi için gerekli olan enerjinin sağlanması anlamına gelir. Dengeli beslenme ise, alınan enerjinin yanında bütün besin öğelerini gereksinimi kadar

Detaylı

Nörolojik Hastalarda Tüple Beslenme Endikasyonları Prof. Dr. Ayşe Sağduyu Kocaman

Nörolojik Hastalarda Tüple Beslenme Endikasyonları Prof. Dr. Ayşe Sağduyu Kocaman Nörolojik Hastalarda Tüple Beslenme Endikasyonları Prof. Dr. Ayşe Sağduyu Kocaman Acibadem Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroloji AD, Maslak Hastanesi Tüple Beslenme; Günlük protein, kalori ve sıvı gereksinimlerini

Detaylı

Diyabetin bir komplikasyonu : Yağlı karaciğer hastalığı. Prof. Dr. Kürşad Ünlühızarcı Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Endokrinoloji Bilim Dalı

Diyabetin bir komplikasyonu : Yağlı karaciğer hastalığı. Prof. Dr. Kürşad Ünlühızarcı Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Endokrinoloji Bilim Dalı Diyabetin bir komplikasyonu : Yağlı karaciğer hastalığı Prof. Dr. Kürşad Ünlühızarcı Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Endokrinoloji Bilim Dalı Yağlı karaciğer Karaciğer ağırlığının %5 i veya hepatositlerin

Detaylı

ENTERAL BESLENME KILAVUZLARI. Dr. Mesci&Uzunlulu

ENTERAL BESLENME KILAVUZLARI. Dr. Mesci&Uzunlulu ENTERAL BESLENME KILAVUZLARI Dr. Mesci&Uzunlulu KAYNAKLAR Klinik Enteral Parenteral Beslenme Derneği (KEPAN) Amerikan Parenteral ve Enteral Nütrisyon (ASPEN) Avrupa Parenteral ve Enteral Nütrisyon (ESPEN)

Detaylı

Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu

Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Yaşlı Bakım-Ebelik 2. Ders YB 205 Beslenme İkeleri 2015 Uzm. Dyt. Emine Ömerağa emine.omeraga@neu.edu.tr BESLENME Dünya Sağlık Örgütü (WHO-DSÖ)

Detaylı

Can boğazdan gelir.. Deveyi yardan uçuran bir tutam ottur..

Can boğazdan gelir.. Deveyi yardan uçuran bir tutam ottur.. Can boğazdan gelir.. Deveyi yardan uçuran bir tutam ottur.. 1 BESLENME BİLİMİ 2 Yaşamımız süresince yaklaşık 60 ton besin tüketiyoruz. Besinler sağlığımız ve canlılığımızın devamını sağlar. Sağlıklı bir

Detaylı

ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ BESLENME ÜNİTESİ BESLENME DEĞERLENDİRME KILAVUZU

ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ BESLENME ÜNİTESİ BESLENME DEĞERLENDİRME KILAVUZU ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ BESLENME ÜNİTESİ BESLENME DEĞERLENDİRME KILAVUZU KLK-HAB-BES İlk yayın Tarihi : 15 Mart 2006 Revizyon No : 04 Revizyon Tarihi : 03 Ağustos 2012 İçindekiler A) Malnütrisyon

Detaylı

ERKEN MOBİLİZASYON 27/04/16 YATAK İSTİRAHATİ/HAREKETSİZLİK EPİDEMİYOLOJİ

ERKEN MOBİLİZASYON 27/04/16 YATAK İSTİRAHATİ/HAREKETSİZLİK EPİDEMİYOLOJİ ERKEN MOBİLİZASYON Prof.Dr. Necati GÖKMEN DOKUZ EYLÜL ÜÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ ANESTEZİYOLOJİ VE REANİMASYON AD YOĞUN BAKIM BİLİM DALI İZMİR Dinlenme Doğal tedavi mekanizması Yatak istirahati Uyku ile

Detaylı

BESLENME İLKELERİ BESLEME, BESİN ÖĞESİ VE SAĞLIK

BESLENME İLKELERİ BESLEME, BESİN ÖĞESİ VE SAĞLIK BESLENME İLKELERİ BESLEME, BESİN ÖĞESİ VE SAĞLIK Beslenme İle İlgili Temel Kavramlar Beslenme: İnsanın büyümesi, gelişmesi, sağlıklı ve üretken olarak uzun süre yaşaması, Yaşam kalitesini artırması için

Detaylı

LĐPĐDLER YOĞUN BAKIM HASTASININ BESLENMESĐNDE TARTIŞMALI KONULAR. Dr. Haldun GÜNDOĞDU

LĐPĐDLER YOĞUN BAKIM HASTASININ BESLENMESĐNDE TARTIŞMALI KONULAR. Dr. Haldun GÜNDOĞDU YOĞUN BAKIM HASTASININ BESLENMESĐNDE TARTIŞMALI KONULAR LĐPĐDLER Dr. Haldun GÜNDOĞDU Ankara Atatürk EAH 3. Cerrahi Klinik Şefi Gastroenteroloji Cerrahisi Uzmanı Karbonhidrat / Lipid Karbonhidrat / Lipid

Detaylı

PERİOPERATİF ANEMİ. Dr. Hüseyin İlksen TOPRAK İnönü Ün. Tıp Fakültesi Anesteziyoloji ve Rean AD

PERİOPERATİF ANEMİ. Dr. Hüseyin İlksen TOPRAK İnönü Ün. Tıp Fakültesi Anesteziyoloji ve Rean AD PERİOPERATİF ANEMİ Dr. Hüseyin İlksen TOPRAK İnönü Ün. Tıp Fakültesi Anesteziyoloji ve Rean AD 1 SORU? Anemi Neden Önemli? 2 SORU? 3 İnsidans Önemi ANEMİ Tanı Tedavi 4 Anemi Nedir? WHO Hb < 13 g/dl Hb

Detaylı

Mustafa KABU 1,Turan CİVELEK 1. Afyon Kocatepe Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, İç Hastalıklar Anabilim Dalı, Afyonkarahisar

Mustafa KABU 1,Turan CİVELEK 1. Afyon Kocatepe Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, İç Hastalıklar Anabilim Dalı, Afyonkarahisar Mustafa KABU 1,Turan CİVELEK 1 1 Afyon Kocatepe Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, İç Hastalıklar Anabilim Dalı, Afyonkarahisar Süt sığırı işletmelerindeki en önemli sorunlarda birtanesi periparturient

Detaylı

MİNERALLER. Dr. Diyetisyen Hülya YARDIMCI

MİNERALLER. Dr. Diyetisyen Hülya YARDIMCI MİNERALLER Dr. Diyetisyen Hülya YARDIMCI MİNERALLER İnsan vücudunun yaklaşık %4-5 i minareldir.bununda yarıya yakını Ca, ¼ ü fosfordur. Mg, Na, Cl, S diğer makro minerallerdir. Bunların dışında kalanlar

Detaylı

Beslenme Dersi sunusu

Beslenme Dersi sunusu Beslenme Dersi sunusu Beslenme ile ilgili kavramlar Besin (lat.aliment): Yenebilen bitki ve hayvan dokularıdır. Su, organik ve inorganik ögelerden oluşur. Hayvansal ve bitkisel olarak iki kaynaktan elde

Detaylı

PALYATİF BAKIM HASTALARINDA BESLENME

PALYATİF BAKIM HASTALARINDA BESLENME PALYATİF BAKIM HASTALARINDA BESLENME DOÇ.DR. MURAT KEKİLLİ ANKARA EĞT. ARŞT. HAST. GASTROENTEROLOJİ KLN. WHO ya Göre Palyatif Bakım; Ağrı ve diğer fiziksel ve psikolojik problemleri erken tanıyıp, değerlendirip,

Detaylı

Kronik Pankreatit. Prof. Dr.Ömer ŞENTÜRK KOÜ Gastroenteroloji, KOCAELİ

Kronik Pankreatit. Prof. Dr.Ömer ŞENTÜRK KOÜ Gastroenteroloji, KOCAELİ Kronik Pankreatit Prof. Dr.Ömer ŞENTÜRK KOÜ Gastroenteroloji, KOCAELİ Tanım Pankreasın endokrin ve ekzokrin yapılarının hasarı, fibröz doku gelişimi ile karakterize inflamatuvar bir olay Olay histolojik

Detaylı

NÜTRİSYONEL VE METABOLİK DESTEK. Dr. Metehan GÜMÜŞ Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Genel Cerrahi Anabilim Dalı

NÜTRİSYONEL VE METABOLİK DESTEK. Dr. Metehan GÜMÜŞ Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Genel Cerrahi Anabilim Dalı NÜTRİSYONEL VE METABOLİK DESTEK Dr. Metehan GÜMÜŞ Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Genel Cerrahi Anabilim Dalı Malnütrisyon: Gıda tüketiminin metabolik hızı karşılamayamaması durumunda endojen enerji kaynaklarının

Detaylı

Parenteral Nütrisyona Yaklaşım

Parenteral Nütrisyona Yaklaşım Parenteral Nütrisyona Yaklaşım Topik 9 Modül 9.1 Parenteral Nütrisyonun Endikasyonları ve Kontraendikasyonları Çeviri: Arzu Topeli İskit Federico Bozzetti Öğrenim Hedefleri Parenteral nütrisyonun endikasyonlarını

Detaylı

Dersin Kodu ve İsmi Dersin Sorumlusu Dersin Düzeyi Dersin Türü Dersin İçeriği Dersin Amacı Dersten Elde Edilecek Kazanımlar: Dersin Süresi:

Dersin Kodu ve İsmi Dersin Sorumlusu Dersin Düzeyi Dersin Türü Dersin İçeriği Dersin Amacı Dersten Elde Edilecek Kazanımlar: Dersin Süresi: Dersin Kodu ve İsmi: BES 315 Diyetetik Uygulamaları İlke ve Sorunlar Dersin Sorumlusu:, Dersin Düzeyi: Lisans Dersin Türü: Seçmeli Dersin İçeriği: Çocuk hastalıklarında beslenme ve diyet uygulamalarında

Detaylı

Diyabet ve Nütrisyon Doç. Dr. Mehmet Uzunlulu

Diyabet ve Nütrisyon Doç. Dr. Mehmet Uzunlulu Diyabet ve Nütrisyon Doç. Dr. Mehmet Uzunlulu İstanbul Medeniyet Üniversitesi Göztepe Eğitim ve Araştırma Hastanesi İç Hastalıkları Kliniği Dünyada diyabet patlaması Ülkemizde diyabet %90 arttı 6. IDF

Detaylı

Adrenal yetmezlik var mı? Kortikosteroid verelim mi? Prof.Dr.Bilgin CÖMERT Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Yoğun Bakım BD

Adrenal yetmezlik var mı? Kortikosteroid verelim mi? Prof.Dr.Bilgin CÖMERT Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Yoğun Bakım BD Adrenal yetmezlik var mı? Kortikosteroid verelim mi? Prof.Dr.Bilgin CÖMERT Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Yoğun Bakım BD Adrenal Yetmezlik Yapısal hasar Hipotalamus Hipofiz Adrenal

Detaylı

Kanın fonksiyonel olarak üstlendiği görevler

Kanın fonksiyonel olarak üstlendiği görevler EGZERSİZ VE KAN Kanın fonksiyonel olarak üstlendiği görevler Akciğerden dokulara O2 taşınımı, Dokudan akciğere CO2 taşınımı, Sindirim organlarından hücrelere besin maddeleri taşınımı, Hücreden atık maddelerin

Detaylı

Teori (saat/hafta) Anlatım, Soru-Yanıt, Uygulama - Alıştırma

Teori (saat/hafta) Anlatım, Soru-Yanıt, Uygulama - Alıştırma ENTERAL,PARENTARAL BESLENME Dersin Adı Kodu Yarıyıl ENTERAL,PARENTARAL BESLENME Önkoşullar Dersin dili Dersin Türü Dersin öğrenme ve öğretme teknikleri Dersin sorumlusu(ları) Dersin amacı Dersin öğrenme

Detaylı

Yenidoğan Yoğun Bakım Ünitesinde İzlenen Olgularda Akut Böbrek Hasarı ve prifle Kriterlerinin Tanı ve Prognozdaki Önemi. Dr.

Yenidoğan Yoğun Bakım Ünitesinde İzlenen Olgularda Akut Böbrek Hasarı ve prifle Kriterlerinin Tanı ve Prognozdaki Önemi. Dr. Yenidoğan Yoğun Bakım Ünitesinde İzlenen Olgularda Akut Böbrek Hasarı ve prifle Kriterlerinin Tanı ve Prognozdaki Önemi Dr. Aslı KANTAR GİRİŞ GENEL BİLGİLER Akut böbrek hasarı (ABH) yenidoğan yoğun bakım

Detaylı

IX. BÖLÜM KRONİK HASTALIK ANEMİSİ TANI VE TEDAVİ KILAVUZU ULUSAL TEDAVİ KILAVUZU 2011

IX. BÖLÜM KRONİK HASTALIK ANEMİSİ TANI VE TEDAVİ KILAVUZU ULUSAL TEDAVİ KILAVUZU 2011 ULUSAL TEDAVİ KILAVUZU 2011 KRONİK HASTALIK ANEMİSİ IX. BÖLÜM TANI VE TEDAVİ KILAVUZU KRONİK HASTALIK ANEMİSİ TANI VE TEDAVİ KILAVUZU KRONİK HASTALIK ANEMİSİ TANI VE TEDAVİ KILAVUZU GİRİŞ VE TANIM Kronik

Detaylı

LİPOPROTEİNLER. Lipoproteinler; Lipidler plazmanın sulu yapısından dolayı sınırlı. stabilize edilmeleri gerekir. kanda lipidleri taşıyan özel

LİPOPROTEİNLER. Lipoproteinler; Lipidler plazmanın sulu yapısından dolayı sınırlı. stabilize edilmeleri gerekir. kanda lipidleri taşıyan özel LİPOPROTEİNLER LİPOPROTEİNLER Lipidler plazmanın sulu yapısından dolayı sınırlı olarak çözündüklerinden, taşınmaları için stabilize edilmeleri gerekir. Lipoproteinler; komplekslerdir. kanda lipidleri taşıyan

Detaylı

KGP202 SÜT TEKNOLOJİSİ II

KGP202 SÜT TEKNOLOJİSİ II KGP202 SÜT TEKNOLOJİSİ II BEBEK MAMASI ÜRETİMİ Doğumdan sonraki dönemde, bebekler, belirli esansiyel besin elementlerine fazlaca gereksinim duymakla birlikte, organların çoğu işlevlerini henüz yeterince

Detaylı

AMİLAZ (SERUM) Klinik Laboratuvar Testleri

AMİLAZ (SERUM) Klinik Laboratuvar Testleri AMİLAZ (SERUM) Kullanım amacı: Klinik uygulamada, pankreas dokusu ve tükürük bezleri ile ilişkili her türlü zedelenme olasılığının değerlendirilmesi amacıyla ihtiyaç duyulur. Akut ve kronik pankreatitler

Detaylı

Prof. Dr. Muhammet Güven Erciyes Üniversitesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı, Yoğun Bakım Bilim Dalı

Prof. Dr. Muhammet Güven Erciyes Üniversitesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı, Yoğun Bakım Bilim Dalı Beslenme Desteği ve Glukoz Kontrolü Prof. Dr. Muhammet Güven Erciyes Üniversitesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı, Yoğun Bakım Bilim Dalı Streste metabolik olarak ne olmaktadır? Akut faz cevabı, aa metabolizmasında

Detaylı

Araş.Gör.İnci Türkoğlu Araş.Gör.Neslihan Ülger Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü

Araş.Gör.İnci Türkoğlu Araş.Gör.Neslihan Ülger Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü Araş.Gör.İnci Türkoğlu Araş.Gör.Neslihan Ülger Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü Genel Bilgiler Hasta Adı: Cinsiyet: B.Y. Kadın Yaş: 40 Eğitim: Meslek: Lise

Detaylı

Gerçek şilöz asit: yüksek trigliserid oranlarına sahip sıvı.

Gerçek şilöz asit: yüksek trigliserid oranlarına sahip sıvı. GİRİŞ Süt rengi Şilus un peritoneal kaviyete ekstravazasyonudur. Oldukça nadir görülen bir durumdur. Asit sıvısındaki trigliserid seviyesi 110 mg/dl nin üzerindedir. Lenfatik sistemin devamlılığında sorun

Detaylı

YGS ANAHTAR SORULAR #3

YGS ANAHTAR SORULAR #3 YGS ANAHTAR SORULAR #3 1) Bir insanın kan plazmasında en fazla bulunan organik molekül aşağıdakilerden hangisidir? A) Mineraller B) Su C) Glikoz D) Protein E) Üre 3) Aşağıdakilerden hangisi sinir dokunun

Detaylı

Özel Formülasyon DAHA İYİ DAHA DÜŞÜK MALIYETLE DAHA SAĞLIKLI SÜRÜLER VE DAHA FAZLA CIVCIV IÇIN OVOLYX!

Özel Formülasyon DAHA İYİ DAHA DÜŞÜK MALIYETLE DAHA SAĞLIKLI SÜRÜLER VE DAHA FAZLA CIVCIV IÇIN OVOLYX! Özel Formülasyon DAHA İYİ Yumurta verimi Kabuk kalitesi Civciv kalitesi Döllülük Çıkım oranı Karaciğer sağlığı Bağırsak sağlığı Bağışıklık Karlılık DAHA DÜŞÜK MALIYETLE DAHA SAĞLIKLI SÜRÜLER VE DAHA FAZLA

Detaylı

İLAÇ ETKİNLİĞİ DİYETLE NASIL DÜZENLENİR? Doç. Dr. Aslı AKYOL MUTLU Hacettepe Üniversitesi, Beslenme ve Diyetetik Bölümü

İLAÇ ETKİNLİĞİ DİYETLE NASIL DÜZENLENİR? Doç. Dr. Aslı AKYOL MUTLU Hacettepe Üniversitesi, Beslenme ve Diyetetik Bölümü İLAÇ ETKİNLİĞİ DİYETLE NASIL DÜZENLENİR? Doç. Dr. Aslı AKYOL MUTLU Hacettepe Üniversitesi, Beslenme ve Diyetetik Bölümü İDEAL FARMAKOLOJİK TEDAVİ * Etkilerin spesifik olması * Aynı düzeyde öngörülebilir

Detaylı

Vitamin D Prof. Dr. Gülçin Saltan İşcan AÜEF Farmakognozi ABD

Vitamin D Prof. Dr. Gülçin Saltan İşcan AÜEF Farmakognozi ABD Vitamin D3 400 Genel Bilgi Bir sterol türevi olan D vitamini diyetle alınabilir veya endojen olarak sentezlenebilir. Diyetle, bitkilerde bulunan D2 vitamini (ergokalsiferol) ve hayvan dokularında bulunan

Detaylı

YOĞUN BAKIM EKİBİNDE HEMŞİRE VE HASTA BAKIMI BURCU AYDINOĞLU HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ

YOĞUN BAKIM EKİBİNDE HEMŞİRE VE HASTA BAKIMI BURCU AYDINOĞLU HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ YOĞUN BAKIM EKİBİNDE HEMŞİRE VE HASTA BAKIMI BURCU AYDINOĞLU HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ 2007 Yoğun Bakım Üniteleri Hasta bakımının en karmaşık Masraflı Teknoloji ile içiçe Birden fazla organı ilgilendiren

Detaylı

NÜTRİSYONDA YALIN VE MULTİDİSİPLİNER YAKLAŞIM Dyt.Veysel Ciğerli 13.06.2015

NÜTRİSYONDA YALIN VE MULTİDİSİPLİNER YAKLAŞIM Dyt.Veysel Ciğerli 13.06.2015 NÜTRİSYONDA YALIN VE MULTİDİSİPLİNER YAKLAŞIM Dyt.Veysel Ciğerli 13.06.2015 Nütrisyon Nütrisyon: İnsanların gelişmeleri ve yaşamlarını sürdürebilmeleri için gerekli olan besin maddelerini dışarıdan sağlamaları

Detaylı

AKUT SOLUNUM SIKINTISI SENDROMU YAKIN DOĞU ÜNİVERSİTESİ SHMYO İLK VE ACİL YARDIM BÖLÜMÜ YRD DOÇ DR SEMRA ASLAY 2015

AKUT SOLUNUM SIKINTISI SENDROMU YAKIN DOĞU ÜNİVERSİTESİ SHMYO İLK VE ACİL YARDIM BÖLÜMÜ YRD DOÇ DR SEMRA ASLAY 2015 AKUT SOLUNUM SIKINTISI SENDROMU YAKIN DOĞU ÜNİVERSİTESİ SHMYO İLK VE ACİL YARDIM BÖLÜMÜ YRD DOÇ DR SEMRA ASLAY 2015 Nonkardiyojenik Akciğer Ödemi Şok Akciğeri Travmatik Yaş Akciğer Beyaz Akciğer Sendromu

Detaylı

Rumen Kondisyoneri DAHA İYİ BY-PASS PROTEİN ÜRETİMİNİ VE ENERJİ ÇEVRİMİNİ ARTTIRMAK, RUMEN METABOLİZMASINI DÜZENLEMEK İÇİN PRONEL

Rumen Kondisyoneri DAHA İYİ BY-PASS PROTEİN ÜRETİMİNİ VE ENERJİ ÇEVRİMİNİ ARTTIRMAK, RUMEN METABOLİZMASINI DÜZENLEMEK İÇİN PRONEL Rumen Kondisyoneri DAHA İYİ Protein Değerlendirilmesi Enerji Kullanımı Süt Kalitesi Karaciğer Fonksiyonları Döl Verimi Karlılık BY-PASS PROTEİN ÜRETİMİNİ VE ENERJİ ÇEVRİMİNİ ARTTIRMAK, RUMEN METABOLİZMASINI

Detaylı

SÜTÜN BİLEŞİMİ ve BESİN DEĞERİ

SÜTÜN BİLEŞİMİ ve BESİN DEĞERİ SÜTÜN BİLEŞİMİ ve BESİN DEĞERİ Prof. Dr. Metin ATAMER Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Süt Teknolojisi Bölümü Aralık 2006 ANKARA Sütün Tanımı ve Genel Nitelikleri Süt; dişi memeli hayvanların, doğumundan

Detaylı

YENĠDOĞANDA TOTAL PARENTERAL BESLENME. Dr.Esin Koç Gazi Üniversitesi

YENĠDOĞANDA TOTAL PARENTERAL BESLENME. Dr.Esin Koç Gazi Üniversitesi YENĠDOĞANDA TOTAL PARENTERAL BESLENME Dr.Esin Koç Gazi Üniversitesi Oral alamayan bebeklerimizi nasıl besliyoruz? Yenidoğan ünitelerinin beslenme politikalarında farklılıklar var Erken 1970 ler TPN YYBÜ

Detaylı

BARİATRİK CERRAHİ GEÇİRMİŞ HASTALARDA SAÇ DÖKÜLMESİ VE NEDENLERİ

BARİATRİK CERRAHİ GEÇİRMİŞ HASTALARDA SAÇ DÖKÜLMESİ VE NEDENLERİ BARİATRİK CERRAHİ GEÇİRMİŞ HASTALARDA SAÇ DÖKÜLMESİ VE NEDENLERİ Saç dökülmesi de bariatrik cerrahi hastalarında sıklıkla karşılaşılan bir sorundur. Saç dökülmesi kişiyi ciddi şekilde etkiler. Kişinin

Detaylı

DEHİDRE KÖPEKLERDE BİKARBONATLI SODYUM KLORÜR SOLÜSYONUNUN HEMATOLOJİK VE BİYOKİMYASAL PARAMETRELERE ETKİSİ

DEHİDRE KÖPEKLERDE BİKARBONATLI SODYUM KLORÜR SOLÜSYONUNUN HEMATOLOJİK VE BİYOKİMYASAL PARAMETRELERE ETKİSİ T.C. ADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ İÇ HASTALIKLARI ANABİLİM DALI VİH-YL 2007 0002 DEHİDRE KÖPEKLERDE BİKARBONATLI SODYUM KLORÜR SOLÜSYONUNUN HEMATOLOJİK VE BİYOKİMYASAL PARAMETRELERE

Detaylı

Prediyaliz Kronik Böbrek Hastalarında Kesitsel Bir Çalışma: Yaşam Kalitesi

Prediyaliz Kronik Böbrek Hastalarında Kesitsel Bir Çalışma: Yaşam Kalitesi Prediyaliz Kronik Böbrek Hastalarında Kesitsel Bir Çalışma: Yaşam Kalitesi Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesi Nefroloji Kliniği, Prediyaliz Eğitim Hemşiresi Giriş: Kronik Böbrek Hastalığı (KBH); popülasyonun

Detaylı

NEFROTİK SENDROM. INTERN DR. H.RUMEYSA DAĞ Eylül 2013

NEFROTİK SENDROM. INTERN DR. H.RUMEYSA DAĞ Eylül 2013 NEFROTİK SENDROM INTERN DR. H.RUMEYSA DAĞ Eylül 2013 NEFROTİK SENDROM NEDİR? Nefrotik sendrom ; proteinüri (günde 3.5gr/gün/1.73 m2), hipoalbüminemi (

Detaylı

YETERLİ VE DENGELİ BESLENME NEDİR?

YETERLİ VE DENGELİ BESLENME NEDİR? YETERLİ VE DENGELİ BESLENME NEDİR? Vücudun, büyümesi yenilenmesi çalışması için gerekli olan enerji ve besin öğelerinin yeterli miktarda alınmasıdır. Ş. İKİBUDAK BİYOLOJİ ÖĞRETMENİ SAĞLIKLI BİR Y AŞAMIN

Detaylı

NÜTRİSYONEL BESLENME Uzm.DR FİLİZ APUCU

NÜTRİSYONEL BESLENME Uzm.DR FİLİZ APUCU NÜTRİSYONEL BESLENME Uzm.DR FİLİZ APUCU SUNUM PLANI Hangi hastalara beslenme desteği verilmeli? Beslenme durumu nasıl değerlendirilmeli? Enerji ihtiyacı nasıl hesaplanmalı? Kalori? Protein? Hangi yol tercih

Detaylı

Türk Yoğun Bakım Derneği Mekanik Ventilasyon Kursu Şubat 2010, İstanbul.

Türk Yoğun Bakım Derneği Mekanik Ventilasyon Kursu Şubat 2010, İstanbul. Türk Yoğun Bakım Derneği Mekanik Ventilasyon Kursu 26-27 Şubat 2010, İstanbul Weaning MV desteğinin kademeli olarak azaltılıp, hastanın ventilasyonu üstlenmesi sürecidir. Weaning MV süresinin % 40 ı Nozokomiyal

Detaylı

Cerrahi sonrası erken ve geç dönemde metabolik takip. Prof. Dr. İbrahim Şahin İnönü. Üniversitesi

Cerrahi sonrası erken ve geç dönemde metabolik takip. Prof. Dr. İbrahim Şahin İnönü. Üniversitesi Cerrahi sonrası erken ve geç dönemde metabolik takip Prof. Dr. İbrahim Şahin İnönü. Üniversitesi Bariatrik cerrahinin başarılı olması için Kilo vermenin sağlanması Yağsız vücüt kitlesinin korunması Sağlıklı

Detaylı

Vitaminlerin yararları nedendir?

Vitaminlerin yararları nedendir? Vitaminlerin yararları nedendir? Vitamin ve mineraller vücudun normal fonksiyonlarının yerine getirilmesinde, büyüme ve gelişiminde çok önemlidir. Az miktarlarda yeterlidirler. Gebelikte anne yanında bebeğin

Detaylı

Fizyoloji. Vücut Sıvı Bölmeleri ve Özellikleri. Dr. Deniz Balcı.

Fizyoloji. Vücut Sıvı Bölmeleri ve Özellikleri. Dr. Deniz Balcı. Fizyoloji Vücut Sıvı Bölmeleri ve Özellikleri Dr. Deniz Balcı deniz.balci@neu.edu.tr Ders İçeriği 1 Vücut Sıvı Bölmeleri ve Hacimleri 2 Vücut Sıvı Bileşenleri 3 Sıvıların Bölmeler Arasındaki HarekeF Okuma

Detaylı

CERRAHİ VE NÜTRİSYON.

CERRAHİ VE NÜTRİSYON. CERRAHİ VE NÜTRİSYON İlknur DAYANÇ* Tuğba ÇİL** Acıbadem Bodrum Hastanesi *Eğitim ve Gelişim Hemşiresi **Cerrahi Kat Hemşiresi Hazırlanma Tarihi: 19.04.2018 http://prodietnutrition.com/prodiet-at-home/

Detaylı

Klinik Beslenme Günleri II-Diyabet Karbonhidrat Sayımı

Klinik Beslenme Günleri II-Diyabet Karbonhidrat Sayımı Klinik Beslenme Günleri II-Diyabet Karbonhidrat Sayımı Diyetisyen Sevde Kahraman Biruni Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Beslenme ve Diyetetik Bölümü 10.11.2018, İstanbul Sunum Planı Karbonhidrat

Detaylı

SUNUM PLANI. Nütrisyon 13/05/15. Doç. Dr. Mustafa Said AYDOĞAN İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Yoğun Bakım Bilim Dalı. Cerrahi strese metabolik yanıt

SUNUM PLANI. Nütrisyon 13/05/15. Doç. Dr. Mustafa Said AYDOĞAN İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Yoğun Bakım Bilim Dalı. Cerrahi strese metabolik yanıt Doç. Dr. Mustafa Said AYDOĞAN İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Yoğun Bakım Bilim Dalı 1 SUNUM PLANI Cerrahi strese metabolik yanıt İnsülin direnci ve glukoz kontrolü Postoperatif nütrisyonel destek Postoperatif

Detaylı

VÜCUT KOMPOSİZYONU 1

VÜCUT KOMPOSİZYONU 1 1 VÜCUT KOMPOSİZYONU VÜCUT KOMPOSİZYONU Vücuttaki tüm doku, hücre, molekül ve atom bileşenlerinin miktarını ifade eder Tıp, beslenme, egzersiz bilimleri, büyüme ve gelişme, yaşlanma, fiziksel iş kapasitesi,

Detaylı

Dağılımı belirleyen primer parametre plazma proteinlerine bağlanma oranıdır.

Dağılımı belirleyen primer parametre plazma proteinlerine bağlanma oranıdır. DAĞILIM AŞAMASINI ETKİLEYEN ÖNEMLİ FAKTÖRLER Dağılımı belirleyen primer parametre plazma proteinlerine bağlanma oranıdır. Bu bağlanma en fazla albüminle olur. Bağlanmanın en önemli özelliği nonselektif

Detaylı

OBEZİTE CERRAHİSİNDEN SONRA KALSİYUM, B1 ve B2 VİTAMİNİ ALIMININ ÖNEMİ

OBEZİTE CERRAHİSİNDEN SONRA KALSİYUM, B1 ve B2 VİTAMİNİ ALIMININ ÖNEMİ OBEZİTE CERRAHİSİNDEN SONRA KALSİYUM, B1 ve B2 VİTAMİNİ ALIMININ ÖNEMİ Kalsiyum Kalsiyum, insan vücudunda en bol miktarda bulunan mineral olup, yalnızca kemikleri ve dişleri güçlendirmekle kalmaz, kasların

Detaylı

YBÜ DE BESLENME: Glutamin-ilave edilmiş-pro

YBÜ DE BESLENME: Glutamin-ilave edilmiş-pro YBÜ DE BESLENME: Glutamin-ilave edilmiş-pro Glutamin vücutta en bol bulunan aminoasittir Kas dokusu vücudun majör protein havuzunu temsil eder Stres sırasında yarı esansiyel aminoasitler Tüm hızlı prolifere

Detaylı

27/04/16. Mehmet Uyar. Ege Üniversitesi Yoğun Bakım Bilim Dalı. Kritik hastalık. İskelet kası katabolizması. 5 günde 800 gr protein kaybı

27/04/16. Mehmet Uyar. Ege Üniversitesi Yoğun Bakım Bilim Dalı. Kritik hastalık. İskelet kası katabolizması. 5 günde 800 gr protein kaybı Diyet proteini 100 g/gün Mehmet Uyar Ege Üniversitesi Yoğun Bakım Bilim Dalı Fekal kayıp 10 g/gün Mukoza hücreleri ve sindirim sıvıları 70 g/gün Absorbe edilen amino asit 160 g/gün Doku protein havuzu

Detaylı

LABORATUVAR TESTLERİNİN KLİNİK YORUMU

LABORATUVAR TESTLERİNİN KLİNİK YORUMU LABORATUVAR TESTLERİNİN KLİNİK YORUMU Alanin Transaminaz ( ALT = SGPT) : Artmış alanin transaminaz karaciğer hastalıkları ( hepatosit hasarı), hepatit, safra yolu hastalıklarında ve ilaçlara bağlı olarak

Detaylı

LABORATUVAR TESTLERİNİN KLİNİK YORUMU

LABORATUVAR TESTLERİNİN KLİNİK YORUMU LABORATUVAR TESTLERİNİN KLİNİK YORUMU Alanin Transaminaz ( ALT = SGPT) : Artmış alanin transaminaz karaciğer hastalıkları ( hepatosit hasarı), hepatit, safra yolu hastalıklarında ve ilaçlara bağlı olarak

Detaylı

GOÜ TIP FAKÜLTESİ DÖNEM II IV. KURUL 2009 2010

GOÜ TIP FAKÜLTESİ DÖNEM II IV. KURUL 2009 2010 IV. Kurul Gastrointestinal Sistem ve Metabolizma IV. Kurul Süresi: 5 hafta IV. Kurul Başlangıç Tarihi: 17 Şubat 2010 IV. Kurul Bitiş ve Sınav Tarihi: 22 23 Mart 2010 Ders Kurulu Sorumlusu: Yrd. Doç. Dr.

Detaylı

Kansız kişilerde görülebilecek belirtileri

Kansız kişilerde görülebilecek belirtileri Kansızlık (anemi) kandaki hemoglobin miktarının yaş ve cinsiyete göre kabul edilen değerlerin altında olmasıdır. Bu değerler erişkin erkeklerde 13.5 g/dl, kadınlarda 12 g/dl nin altı kabul edilir. Kansızlığın

Detaylı

.. YILI SAĞLIKLI BESLENME KURS PLANI MODÜL SÜRESİ. sahibi olmak * Beslenme Bilimi * Beslenme Biliminin Kapsamı 16 SAAT.

.. YILI SAĞLIKLI BESLENME KURS PLANI MODÜL SÜRESİ. sahibi olmak * Beslenme Bilimi * Beslenme Biliminin Kapsamı 16 SAAT. .... YILI KURS PLANI KURS MERKEZİNİN ADI ALAN ADI KURSUN ADI KURSUN SÜRESİ AY HAFTA GÜNLER DERS SAATİ KONULAR. AİLE VE TÜKETİCİ BİLİMLERİ 18 SAAT MODÜL VE YETERLİLİK MODÜL SÜRESİ TOPLAM SÜRE BAŞLAMA TARİHİ

Detaylı

DİYABETİK DİYALİZ HASTALARINDA GLİSEMİK DALGALANMA

DİYABETİK DİYALİZ HASTALARINDA GLİSEMİK DALGALANMA DİYABETİK DİYALİZ HASTALARINDA GLİSEMİK DALGALANMA Dr. Taner Baştürk Şişli Hamidiye Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi Nefroloji Kliniği *Diyabet, genellikle hiperglisemi şeklinde ortaya çıkan kronik

Detaylı

Ders Kodu Yarıyıl T+U Saat Kredi AKTS Fizyoloji

Ders Kodu Yarıyıl T+U Saat Kredi AKTS Fizyoloji Ders Kodu Yarıyıl T+U Saat Kredi AKTS Fizyoloji 1 1 4 4 6 Ön Koşul Yok Dersin Dili Türkçe Dersin Seviyesi Lisans Dersin Türü Zorunlu Dersi Veren Öğretim Elemanı Dersin Yardımcıları Dersin Amacı Dersin

Detaylı

İŞTAH HORMONU GHRELİNİN BÖBREK TRANSPLANTASYONU SONRASI VÜCUT KİTLE İNDEKSİ VE OKSİDATİF STRES ÜZERİNE ETKİLERİ

İŞTAH HORMONU GHRELİNİN BÖBREK TRANSPLANTASYONU SONRASI VÜCUT KİTLE İNDEKSİ VE OKSİDATİF STRES ÜZERİNE ETKİLERİ İŞTAH HORMONU GHRELİNİN BÖBREK TRANSPLANTASYONU SONRASI VÜCUT KİTLE İNDEKSİ VE OKSİDATİF STRES ÜZERİNE ETKİLERİ Yaşar Çalışkan 1, Abdullah Özkök 1, Gonca Karahan 2, Çiğdem Kekik 2, Halil Yazıcı 1, Aydın

Detaylı

Doç.Dr.Berrin Karadağ Acıbadem Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları ve Geriatri

Doç.Dr.Berrin Karadağ Acıbadem Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları ve Geriatri Doç.Dr.Berrin Karadağ Acıbadem Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları ve Geriatri Hastalıkların tedavisinde kat edilen yol, bulaşıcı hastalıklarla başarılı mücadele, yaşam koşullarında düzelme gibi

Detaylı

Pazardan Sofraya:Pazarlama ve Tüketim Beslenmede Balığın Yeri ve Önemi

Pazardan Sofraya:Pazarlama ve Tüketim Beslenmede Balığın Yeri ve Önemi Pazardan Sofraya:Pazarlama ve Tüketim Beslenmede Balığın Yeri ve Önemi Prof. Dr. Yasemen YANAR Çukurova Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Avlama ve İşleme Teknolojisi Bölüm Başkanı Tarih boyunca medeniyetler

Detaylı

Pediatriye Özgü Farmakoterapi Sorunları

Pediatriye Özgü Farmakoterapi Sorunları [Çocuklarda Akılcı İlaç Kullanımı] Pediatriye Özgü Farmakoterapi Sorunları Ayşın Bakkaloğlu Hacettepe Üniversitesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Pediatrik Nefroloji Ünitesi İlaç Metabolizması Esas organ

Detaylı

KOMİTE II KOD DİSİPLİN TEORİK PRATİK TOPLAM MED ANATOMİ HİSTOLOJİ VE EMBRİYOLOJİ 3- TIBBİ BİYOKİMYA TIBBİ MİKROBİYOLOJİ

KOMİTE II KOD DİSİPLİN TEORİK PRATİK TOPLAM MED ANATOMİ HİSTOLOJİ VE EMBRİYOLOJİ 3- TIBBİ BİYOKİMYA TIBBİ MİKROBİYOLOJİ OKAN ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ 2017 2018 AKADEMİK YILI FAZ II KOMİTE II GASTROİNTESTİNAL SİSTEM VE METABOLİZMA KOMİTESİ (TIP 203) 9 HAFTALIK PROGRAM (30.10.2017 28.12.2017) KOMİTE II KOD DİSİPLİN TEORİK

Detaylı