Bağcılığın GeliĢtirilmesi Yöntemleri ve Üretim Hedefleri

Transkript

1 Bağcılığın GeliĢtirilmesi Yöntemleri ve Üretim Hedefleri VII. Ziraat Mühendisliği Teknik Kongresi, Ocak 2010

2 Prof.Dr. Hasan Çelik Prof.Dr. Birhan KUNTER Prof.Dr. Gökhan SÖYLEMEZOĞLU Doç.Dr.Ali ERGÜL Prof.Dr. Hüseyin ÇELĠK Yrd.Doç.Dr. Hüseyin KARATAġ Yrd.Doç.Dr. Gültekin ÖZDEMĠR Zir. Müh. Arif ATAK Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü Ankara Üniversitesi Biyoteknoloji Enstitüsü Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü Dicle Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü Dicle Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez AraĢtırma Enstitüsü VII. Ziraat Mühendisliği Teknik Kongresi, Ocak 2010

3 Ülkeler Alan (ha) 2004 Alan (ha) 2007 Ġspanya Fransa Ġtalya Türkiye Çin H.C A.B.D Ġran Portekiz Arjantin Romanya Dünya Toplamı Ülkeler Üretim (ton) 2004 Ġtalya Fransa Ġspanya Çin H.C A.B.D Türkiye Ġran Arjantin Avustralya ġili Dünya Toplamı Ülkeler Üretim (ton) 2007 Ġtalya Fransa Ġspanya Çin H.C A.B.D Türkiye Ġran Arjantin ġili G. Afrika Dünya Toplamı

4 Türkiye nin Bitkisel Üretimi Ġçinde Bağcılığın Alan Olarak Yeri VII. Ziraat Mühendisliği Teknik Kongresi, Ocak 2010

5 Bağcılığın Meyve Üretimi Ġçindeki Yeri VII. Ziraat Mühendisliği Teknik Kongresi, Ocak 2010

6 Tarım Bölgelerine Göre Bağ Alanları (%)

7 Tarım Bölgelerinin Üzüm Üretimleri (%)

8 Sofralık Üzümler Türkiye 1,9 milyon ton sofralık üzüm üretimi ile Çin den sonra ikinci sırada yer almaktadır. Son yıllarda renkli çekirdekli çeģitler baģta olmak üzere sofralık üzümlere olan ilgide artıģ olduğu gözlenmektedir. VII. Ziraat Mühendisliği Teknik Kongresi, Ocak 2010

9 Beyaz Sofralık Üzüm ÇeĢitleri Sultani Çekirdeksiz MüĢküle Razakı Italia Yalova Ġncisi Hatun Parmağı Diğer çeģitler: Bozcaada ÇavuĢu, Parmak, Çiftlik VII. Ziraat Mühendisliği Teknik Kongresi, Ocak 2010

10 A. Lavelleè Renkli Sofralık Üzüm ÇeĢitleri Horozkarası Lival Muscat Hamburg Ribol Tekirdağ Ç. Karaerik Kozak Siyahı Pembe Gemre Red Globe Trakya İlkeren Hönüsü

11 Kurutmalık Üzümler Türkiye toplam kuru üzüm üretiminde Dünya 1. dir. Çekirdeksiz kuru üzüm üretiminde A.B.D ile ilk sırayı paylaģmaktadır. Üretilen kuru üzümün %75 ini çekirdeksiz kuru üzüm oluģturmaktadır. Çekirdeksiz kuru üzümün ise %75 i ihraç edilmektedir. Çekirdeksiz kurutmalık tek çeģit Sultani çeģididir.

12 BaĢlıca Çekirdeksiz Kuru Üzüm Üreticisi Ülkelerin Üretim Değerleri (ton) Sıra Üretici Ülke Türkiye A.B.D ġili Ġran G. Afrika Yunanist an Arjantin Avustraly a TOPLAM

13 Türkiye nin Çekirdeksiz Kuru Üzüm Üretimi Yıllar Üretim (Ton)

14 Çekirdekli Kuru Üzüm Türkiye ye özgü bir değerlendirme Ģeklidir. Dünyada ilk sırada yer almaktadır. Çerezlik olarak değerlendirilmesi yanında Rakı hammaddesi olarak değerlidir. Siyah Kuru Üzümün Kan Yapıcı ve Antioksidan Özelliği En Önemli Ġller: Kilis, Gaziantep, Adıyaman Besni, Diyarbakır, Mardin, Malatya, NevĢehir, Konya, Denizli Besni Bağları Kilis-Rumi

15 Kurutmalık Üzümler Besni Horozkarası Karadimrit Rumi Diğer çeģitler: Çalkarası, Banazı siyahı,kerküģ, Sergi karası

16 ġaraplık Üzümler Ülkemizde üretilen yaģ üzümün %3 ü ( ton) Ģaraba iģlenmektedir. Yıllık Ģarap üretimi 80 milyon litre, ancak resmi kayıtlarda 25 milyon litre olarak görünmektedir. VII. Ziraat Mühendisliği Teknik Kongresi, Ocak 2010

17 Türkiye ġarapçılığının YükseliĢi Türkiye Ģarapçılığı, döneminde Kalecik Karası nın yeniden doğuģu ile birlikte hızlı bir çıkıģ yakalamıģtır. Bu dönemde tamamına yakını yerli (Kalecik Karası, Boğazkere, Öküzgözü) ve yabancı (C.Sauvignon, Merlot, Sirah) kökenli kırmızı çeģitlerle Marmara, Ege, Ortakuzey, Ortadoğu ve Güneydoğu tarım bölgelerinde büyük bölümü modern yetiģtirme tekniğine uygun olarak kurulan Ģaraplık üzüm bağları dekarı aģmıģtır. Ankara- Kalecik Teras Bağları

18 Bugünkü Durum 2005 yılı baģında Ģaraba uygulanan maktu ÖTV nin %118,7 oranında artırılması, sektörde Ģok etkisi yaratmıģtır. Böylece bir litre Ģaraba uygulanan toplam vergi 3,28 TL ye ulaģmıģtır. Bu uygulama, özellikle orta gelir grubuna hitap eden sofra Ģarabına olan talebi ve daha ilk yıldan baģlayarak Ģaraplık üzüm fiyatlarını olumsuz etkilemiģtir. VII. Ziraat Mühendisliği Teknik Kongresi, Ocak 2010

19 Bugünkü Durum Bu arada ithalat baskısını da hissetmeye başlayan sektör, bir yandan yüksek vergiden kaynaklanan talep daralmasının yarattığı zorlukları aşmaya, öte yandan satışta bandrol uygulamasını başlatan düzenlemeye uyum sağlamaya çalışırken, 2008 yılında patlak veren küresel krizin etkisiyle daha da sıkıntılı bir döneme girmiştir. Aynı yıl ÖTV nin %46,6 oranında indirilmesi ile şarabın litresine uygulanan asgari maktu verginin 1,75 TL ye düşürülmesi bile bir rahatlama yaratmamıştır.

20 Yerli ġaraplık Üzüm ÇeĢitleri Kalecik karası Boğazkere Öküzgözü Narince Emir Bornova Misketi

21 Yabancı ġaraplık Üzüm ÇeĢitleri S. Blanc Riesling C. Sauvignon Merlot Sirah

22 ġıralık Üzümler Üretilen yaģ üzümün yaklaģık %10 unun Ģırası; pekmez, sucuk, pestil, köfter, muska, tarhana vb. ürünlere iģlenerek, bir bölümü ise sirke, Ģıra ve üzüm suyu yapımında değerlendirilmektedir Elazığ-Oymaağaç sucuk yapımı VII. Ziraat Mühendisliği Teknik Kongresi, Ocak 2010

23 ġıralık Üzüm ÇeĢitleri Kabarcık Diğer çeģitler: Yapıncak, Beylerce, Dökülgen, Mazrani

24 Sertifikalı Asma Fidanı Üretimi AĢılı AĢısız Toplam Kamu % 33,0 % 12.5 % 5.5 Özel % % 96,7 % 87.5 % 94.5 Toplam Asma Fidanı DıĢ Ticareti Miktar (Adet) Değer ( ) Ġthalat Ġhracat VII. Ziraat Mühendisliği Teknik Kongresi, Ocak 2010

25 Toplam Üzüm Üretimi (Ton) Organik Üzüm Üretimi Organik Üzüm Üretimi (Ton) % Toplam Organik Üretim (Ton) Organik Üzüm Üretimi (Ton) , , , , , , , , , ,28 Organik üzüm üretiminin toplam üzüm üretimi ve toplam organik üretim içerisindeki payı % VII. Ziraat Mühendisliği Teknik Kongresi, Ocak 2010

26 Ürün Değerlendirme 2008 yılı itibariyle hektar bağ alanında yaklaģık 4 milyon ton üzüm üretilmiģ ve %50 si sofralık, %38 i kurutmalık, %12 si ise Ģıralık ve Ģaraplık olarak tüketilmiģtir. Üretilen üzümün %75 i yurt içinde tüketilirken, %25 i ihraç edilmiģtir.

27 DıĢ Satım Üzüm ve Ģarap ihracatından sağlanan gelir, 2004 (333,5 milyon dolar) (526 milyon dolar) arasında %58 artmıģtır yılında bağcılığa ait ihracat değeri, Tarım ve Hayvancılık sektörüne ait değerin %13,4 üne, genel ihracat gelirinin %0,4 üne karģılık gelmektedir. VII. Ziraat Mühendisliği Teknik Kongresi, Ocak 2010

28 Sofralık Üzüm Ġhracatı Yıllar Miktar (Ton) Değer (1000$) Birim Fiyatı (Ton/$) Sofralık Üzüm Ġhracatı Yıl Miktar (Ton) Değer (1.000 $) VII. Ziraat Mühendisliği Teknik Kongresi, Ocak 2010

29 Yıllar ġarap Ġhracatı ġarap Ġhracatı Miktar (1 000 litre) $ Miktar (1 000 litre) $ Miktar (1 000 litre) $ Miktar (1 000 litre) $ Yıllar Sofralık üzüm Kuru üzüm ġarap Toplam Miktar (Ton) $ Miktar (Ton) $ Miktar (Ton) $ Miktar (Ton) $ Bağcılık Sektörüne Ait Ġthalat Değerleri

30 Mevzuat Ġle Ġlgili GeliĢmeler Tarım Sigortaları Kanunu (Kanun: 5363, Kabul: ) Tarım Kanunu (Kanun: 5488, Kabul: ). Tohumculuk Kanunu (Kanun: 5553, Kabul: ). Bağcılık Yönetmeliği ( ) Bitki ÇeĢitlerinin Kayıt Altına Alınması Yönetmeliği ( ). Meyve/Asma Fidan ve Üretim Materyali Sertifikasyonu ve Pazarlaması Yönetmeliği ( ). Türkiye Tarım Havzaları Üretim ve Destekleme Modeli (23,07,2009). VII. Ziraat Mühendisliği Teknik Kongresi, Ocak 2010

31 Destekleme Uygulamaları Bağcılığa özgü bir yasa yürürlükte olmadığından sektör ancak genel tarımsal destekleme uygulamalarından yararlanabilmektedir. Söz konusu destekleme uygulamaları T.C. Tarım ve Köy ĠĢleri Bakanlığı nın sorumluluğunda, baģta T.C. Ziraat Bankası A.ġ. olmak üzere diğer kaynaklar kullanılarak, ÇKS ile bağlantılı ve sertifikalı fidan üretiminin ve kullanımının desteklenmesi temel hedefi doğrultusunda yürütülmektedir. VII. Ziraat Mühendisliği Teknik Kongresi, Ocak 2010

32 Bağcılıkta Üretim Hedefleri tarihli BAĞCILIK YÖNETMELĠĞĠ nde öngörülen çalıģmalara hız ve etkinlik kazandırılmalı, Ülkesel bazda oluģturulan ve bugüne kadarki çalıģmaları yetersiz görülen BAĞCILIK KOMĠTESĠ ve illerde oluģturulan BAĞCILIK ALT KOMĠTELERĠ etkin hale getirilmeli, Ülkemizi 30 tarım havzasına ayıran tarihli TÜRKĠYE TARIM HAVZALARI ÜRETĠM VE DESTEKLEME MODELĠ nde kullanılan verilerin bağcılıkta üretim planlaması ve yeniden yapılandırma çalıģmalarına uyarlanmalı, Türkiye tarımının bir bütün halinde geliģtirilmesine yönelik düzenlemeleri içeren 5488 sayılı Tarım Kanunu nda öngörülen hedefler doğrultusundaki mevzuat ve uygulamalara yönelik çalıģmalar hızla hayata geçirilmeli.

33 Sertifikalı Fidan Üretimi Saptama Ülkemizde 1991 yılında baģlatılan sertifikalı fidan üretim uygulaması, baģta AB olmak üzere uluslar arası alanda kabul görmüģ kurallara uygun olarak iģlememektedir. Çünkü sertifikalı asma fidanı ürettiği ifade edilen özel ve resmi kuruluģlarımızın hiçbirisi baz materyal ile kurulmuģ anaç ve kalem damızlıklarına sahip değildir. VII. Ziraat Mühendisliği Teknik Kongresi, Ocak 2010

34 Sertifikalı Fidan Üretimi Hedef Gerçek anlamda sertifikalı fidan üretimine cevap veren yeni bir yapılanmanın çok acil olarak hayata geçirilmesi ve önümüzdeki 5 yıl içinde, zorunlu hallerde baz (temel) materyal dıģında sertifikalı asma fidanı ithalatına gerek duymadan ülkemizin ihtiyacını karģılayacak miktar ve kalitede sertifikalı fidan üretiminin gerçekleģtirilmesi VII. Ziraat Mühendisliği Teknik Kongresi, Ocak 2010

35 Üretim Planlanması Tarım sektörünün tamamında geçerli olduğu gibi, bağcılık alanında da üretim hedeflerinin belirlenmesinde iç ve dıģ talep projeksiyonları dikkate alınmalıdır. Bağcılık alanında üretim planlamasına esas olmak üzere yürürlüğe konulan BAĞCILIK YÖNETMELĠĞĠ nin 5. maddesine göre bağ bölgelerinin tespitinin 5 yıl, 6. maddesine göre bağ alanlarının belirlenerek kayıt altına alınmasının 3 yıl içinde tamamlanmasını öngören çalıģmalar zamanında tamamlanmalıdır. VII. Ziraat Mühendisliği Teknik Kongresi, Ocak 2010

36 Sonuç Bu çalıģmaların sonucunda ortaya çıkacak olan gerçek bağ alanları ve gerçeğe en yakın üzüm üretim değerleri üzerinden hazırlanacak iç ve dıģ talep projeksiyonlarına uygun bir ÜRETĠM PLANLAMASI na yönelik olarak, bağ bölgelerimizde pazar değeri en yüksek üzüm çeģitleri için uygulanacak desteklemelerle, bağcılığımızın daha da geliģtirilmesi yönündeki çalıģmalar, bir BAĞCILIK REFORMU anlayıģıyla sürdürülmelidir. VII. Ziraat Mühendisliği Teknik Kongresi, Ocak 2010

37 Sonuç Bağcılığımız geliģtirilmesine yönelik çalıģmalar, doğal çevrenin, tarım alanlarının ve insan sağlığının korunması temel ilkeleri doğrultusunda yürütülmeli, iyi tarım ve organik tarım gibi sürdürülebilir bağcılık tekniklerinin, üreticilerden baģlayarak ürün iģleyen, pazarlayan ve tüketen tüm kesimlere benimsetilmesi için özel çaba harcanmalıdır.

38