HÜCRE CANLILARIN, CANLILIK ÖZELLİĞİ GÖSTEREN EN KÜÇÜK YAPI BİRİMİDİR. TEMEL KISIMLARI YAŞAMSAL FAALİYETLERİN GERÇEKLEŞTİĞİ YERDİR.

Transkript

1 HÜCRE Halil KOZANHAN TANIM CANLILARIN, CANLILIK ÖZELLİĞİ GÖSTEREN EN KÜÇÜK YAPI BİRİMİDİR. TEMEL KISIMLARI HÜCRE ZARI SİTOPLAZMA ÇEKİRDEK HÜCREYE ŞEKİL VERİR. MADDE ALIŞVERİŞİNİ SAĞLAR. YAŞAMSAL FAALİYETLERİN GERÇEKLEŞTİĞİ YERDİR. YÖNETİM MERKEZİDİR. BİTKİ HÜCRESİ HAYVAN HÜCRESİ KÖŞELİDİR. HÜCRE DUVARI VAR. ( BİTKİNİN KENDİ BESİNİNİ KENDİSİNİN ÜRETMESİNİ SAĞLAYAN ORGANELDİR.) YUVARLAKTIR. HÜCRE DUVARI YOK. KLOROPLASTI VAR. SENTROZOMU YOK. KLOROPLASTI YOK. SENTROZOMU VAR. ( HÜCRE BÖLÜNMESİNDE GÖREVLİ ORGANELDİR.)

2 DNA Halil KOZANHAN DEOKSİRİBOZ NÜKLEİK ASİT CANLILARIN GENETİK ŞİFRELERİNİ TAŞIYAN BİR NÜKLEİK ASİTTİR. ÇİFT ZİNCİRLİ VE SARMAL YAPIDADIR. JAMES WATSON VE FRANCİS CRİCK İLK DNA MODELİ YAPMIŞLARDIR. WC DNA NIN ÖZELLİKLERİ HÜCRENİN YÖNETİCİ MOLEKÜLÜDÜR. HÜCREDE YAŞAMSAL FAALİYETLERİ KONTROL EDER.( SOLUNUM, BOŞALTIM VB..) HÜCRENİN KALITSAL MATERYALİDİR İÇERİSİNDE BİNLERCE GEN VARDIR. ( GÖZ RENGİ GENİ VS..) DNA NIN EN KÜÇÜK YAPI BİRİMİNE NÜKLEOTİT DENİR. YAPI BİRİMİ; NÜKLEOTİT GÖREV BİRİMİ; GEN (ANLAMLI PARÇA)

3 NÜKLEOTİT Halil KOZANHAN TANIM DNA NIN EN KÜÇÜK YAPI BİRİMİDİR,. FOSFAT, ŞEKER VE ORGANİK BAZDAN OLUŞUR. PaŞa Bahçe FOSFAT ŞEKER ORGANİK BAZ NÜKLEOTİT P 5 KARBONLU ŞEKER (DEOKSİRİBOZ) G T A ADENİN BAZI GUANİN BAZI TİMİN BAZI OLMAK ÜZERE 4 ÇEŞİTTİR. S SİTOZİN BAZI 1 BİR NÜKLEOTİT BULUNDURDUĞU BAZA GÖRE ADLANDIRILIR. ADENİN NÜKLEOTİTİ GUANİN NÜKLEOTİTİ

4 Halil KOZANHAN 2 BİR DNA ZİNCİRİNDE NÜKLEOTİT SAYISI,FOSFAT SAYISI, ŞEKER SAYISI VE ORGANİK BAZ SAYISI EŞİTTİR. ÖRNEK 1800 NÜKLEOTİTLİ BİR DNA MOLEKÜLÜNDE; FOSFAT SAYISI? ŞEKER SAYISI? ORGANİK BAZ SAYISI? 3 BİR DNA ZİNCİRİNDE DAİMA, ADENİN BAZININ KARŞISINA TİMİN BAZI, GUANİN BAZININ KARŞISINA SİTOZİN BAZI GELİR. ARDA TURAN GÖLBAŞI SPOR ÖRNEK A G T C A G C T T G A C A T G A C A ONARILIR ONARILMAZ

5 DNA NIN KENDİNİ EŞLEMESİ Halil KOZANHAN TANIM HÜCRE BÖLÜNMESİNDEN ÖNCE DNA NIN SAYISINI İKİ KATINA ÇIKARMASIDIR. 1 DNA NIN İKİ İPLİĞİ FERMUAR GİBİ BİRBİRİNDEN AYRILIR. 2 SİTOPLAZMADAKİ SERBEST HALDE BULUNAN NÜKLEOTİTLER ÇEKİREĞE GİRER. 3 ÇEKİRDEKTE UYGUN NÜKLEOTİTLERLE EŞLEŞİR. 4 BİRBİRİNİN TIPATIP AYNISI İKİ DNA MOLEKÜLÜ OLUŞUR. UYARI!!! DNA NIN KENDİNİ EŞLEMESİ SIRASINDA SİTOPLAZMADAKİ FOSFAT ŞEKER ORGANİK BAZ SAYISI AZALIR

6 Halil KOZANHAN HÜCRE ZARI KROMOZOM SİTOPLAZMA ÇEKİRDEK KROMATİN İPLİK (DNA) TANIM HÜCRE BÖLÜNMESİ SIRASINDA DNA NIN KISALIP KALINLAŞARAK OLUŞTURDUĞU CANLILARDA KALITIMI SAĞLAYAN GENETİK BİRİMDİR. DNA KALITSAL MADDELERİ TAŞIR.(GÖZ RENGİ VS..) HER TÜRÜN KENDİNE HAS BİR KROMOZOM SAYISI VARDIR. DNA NIN KENDİNİ EŞLEMESİ TÜR KROMOZOM SAYISI KISALIP KALINLAŞARAK İNSAN 46=2n EĞRELTİOTU 500=2n KROMOZOM SOĞAN 16=2n MOLİ BALIĞI 46=2n GÜVERCİN 16=2n KROMATİD KROMATİD BİR TÜRÜN SAĞLIKLI BİREYLERİNİN HEPSİNDE KROMOZOM SAYILARI SABİTTİR. KARDEŞ KROMATİD

7 Halil KOZANHAN 1 AYNI KROMOZOM SAYISINA SAHİP FARKLI TÜRLER OLABİLİR MOLİ BALIĞI İLE İNSAN SOĞAN İLE GÜVERCİN 2 KROMOZOM SAYISININ CANLI GELİŞMİŞLİĞİ VE VÜCUT BÜYÜKLÜĞÜ İLE İLİŞKİSİ YOKTUR. KROMOZOM VÜCUT KROMOZOMU ÜREME HÜCRELERİ DIŞINDA EŞEY KROMOZOM SPERM, YUMURTA VE POLEN HÜCRE KROMOZOM DNA GEN NÜKLEOTİT BAZ KeDi GeNi Bitti.

8

9

10

11 KALITIM Halil KOZANHAN TANIM KALITSAL BİR ÖZELLİĞİN ( GÖZ RENGİ, SAÇ ŞEKLİ VB ) NESİLDEN NESİLE AKTARILMASINA KALITIM DENİR BİLİM DALI; GENETİK KALITSAL ÖZELLİKLER KALITIMIN ETKİSİYLE ORTAYA ÇIKAN HER BİR ÖZELLİĞE KARAKTER DENİR. GÖZ RENGİ VE ŞEKLİ, SAÇ RENGİ VE ŞEKLİ, KAN GRUBU, KULAK KILLILIĞI VB GEN ÖZELLİKLERİMİZİ KONTROL EDEN HER BİR DNA PARÇASINA GEN DENİR. HARFLERLE GÖSTERİLİR. ( A, a,d, E,e, k,k VB ) DNA GÖZ RENGİ DOMİNANT BASKIN RESESİF ÇEKİNİK SAÇ RENGİ

12 Halil KOZANHAN DOMİNANT BASKIN RESESİF ÇEKİNİK HER DURUMDA KENDİ ÖZELLİĞİNİ GÖSTEREN GENDİR. BASKIN GENİN OLMADIĞI DURUMDA KENDİ ÖZELLİĞİNİ GÖSTEREN GENDİR. BÜYÜK HARFLE GÖSTERİLİR. A, D, E, K KÜÇÜK HARFLE GÖSTERİLİR. a, d, e, k ALEL GEN ANNE VE BABADAN GELEN AYNI ÖZELLİKTEKİ GEN ÇİFTİNE ALEL GEN DENİR. İKİ HARFLE GÖSTERİLİR. AA, Aa, aa HOMOZİGOT SAF DÖL HETEROZİGOT MELEZ DÖL HOMOZİGOT BASKIN HOMOZİGOT ÇEKİNİK

13 Halil KOZANHAN HOMOZİGOT SAF DÖL BİR ÖZELLİĞİ TAŞIYAN GEN ÇİFTLERİNİN AYNI OLMASIDIR. AA, dd, EE, kk HOMOZİGOT BASKIN AA, DD, EE, KK HOMOZİGOT ÇEKİNİK aa, dd, ee, kk HETEROZİGOT MELEZ DÖL BİR ÖZELLİĞİ TAŞIYAN GEN ÇİFTLERİNİN FARKLI OLMASIDIR. Aa, Dd, Ee, Kk GENOTİP BİR CANLININ GENETİK KODLARININ TAMAMIDIR. BİLİMSEL GÖRÜNÜŞ FENOTİP BİR CANLININ GENOTİPİNE BAĞLI OLARAK ORTAYA ÇIKAN FİZİKSEL ÖZELLİKTİR. DIŞ GÖRÜNÜŞ AVUSTURYALI GENETİK BİLİMCİSİ VE RAHİPTİR. KALITIM GENETİĞİNİN ÖNCÜSÜ OLARAK BİLİNEN MENDEL UZUN SÜRE BİTKİLER ÖZELLİKLE BEZELYELER ÜZERİNDE ÇALIŞMIŞTIR. KALITIM BABASI OLAN MENDEL, BİTKİLER ÜZERİNE YAPTIĞI ÇALIŞMALARDA BİR TÜRÜN ÖZELLİKLERİNİN KALITIM YOLUYLA SONRAKİ KUŞAKLARA AKTARILDIĞINI BULMUŞTUR. MENDEL HAYATI TARA Ve İZLE

14 MENDEL İN KALITIM ÇALIŞMALARI Halil KOZANHAN 1 2 MENDEL ÇALIŞMALARINDA BEZELYELERİ KULLANMIŞTIR. PEKİ NEDEN BEZELYE? KOLAY YETİŞTİRİLMESİ YILDA BİR KAÇ ÜRÜN VEREBİLMESİ 3 4 KARAKTER ÇEŞİDİNİN ÇOK SAYIDA OLMASI TOZLAŞMANIN KONTROL EDİLEBİLİR OLMASI BEZELYE KARAKTERLERİ

15 MELEZ DÖL BASKIN ÇAPRAZLAMALAR Halil KOZANHAN NESİLDEN NESİLE AKTARILAN KARAKTERLERİN EŞLEŞTİRLMESİNE ÇAPRAZLAMA DENİR. SAF DÖL MOR ÇİÇEKLİ BİR BEZEL YE İLE SAF DÖL BEYAZ ÇİÇEKLİ BİR BEZELYENİN ÇAPRAZLANMASI SONUCU OLUŞAN YENİ BEZELYELERİN FENOTİPİNİ VE GENOTİPİNİ BULALIM? (MOR ÇİÇEK BASKIN) AA SAF DÖL MOR ÇİÇEK: SAF DÖL BEYAZ ÇİÇEK: aa SAF DÖL BASKIN A A a Aa Aa GENOTİP : %100 YANİ 4/4 FENOTİP : MOR ÇİÇEKLİ a Aa Aa

16 ÇAPRAZLAMA ÖRNEKLERİ Halil KOZANHAN HOMOZİGOT MOR ÇİÇEKİ BEZELYE İLE HETEROZİGOT MOR ÇİÇEKLİ BEZELYELERDEN OLUŞABİLECEK BEYAZ BEZELYENİN OLMA İLTİMALİ NEDİR?(M:MOR ÇİÇEKLİ BEZELYE- M:BEYAZ ÇİÇEKLİ BEZELYE) HETEROZİGOT İKİ SARI TOHUMLU BEZELYENİN ÇAPRAZLANMASI İLE ELDE EDİLECEK YEŞİL TOHUMLU BEZELYE OLMA OLASILIĞINI HESAPLAYINIZ. GENOTİP : FENOTİP : MELEZ KIVIRCIK SAÇLI BİR ANNE İLE MELEZ KIVIRCIK SAÇLI BİR BABANIN DÜZ SAÇLI ÇOCUKLARININ OLMA İHTİMALİ NEDİR? (KIVIRCIK SAÇ DÜZ SAÇA BASKINDIR) GENOTİP : FENOTİP : FARELERDE SİYAH KIL, KAHVERENİ KILA BASKINDIR. MELEZ OLAN SİYAH KILLI FARE İLE SAF DÖL KAHVERENGİ KILLI FARE ÇAPRAZLANIRSA OLUŞAN YAVRULARIN GENOTİPİ NE OLUR?

17 BABA Halil KOZANHAN İNSANDA CİNSİYET BELİRLEME İNSANLARDA BULUNAN 46 KROMOZOMUN 44 TANESİNİ VÜCUT KROMOZOMU OLUŞTURURKEN GERİYE KALAN 2 KROMOZOMU İSE CİNSİYET KROMOZOMU OLUŞTURUR. BİR İNSANDA X VE Y OLMAK ÜZERE İKİ ÇEŞİT CİNSİYET KROMOZOMU BULUNMAKTADIR. BUNLARIN DA BİR ARAYA GELMESİYLE CİNSİYET BELİRLENİR. 44+XX DİŞİ 44+XY ERKEK ANNE 44+XX BABA 44+XY ANNE X X NOT: CİNSİYETİ BABADAN GELEN CİNSİYET KROMOZOMLARI BELİRLER. X XX XX %50 KIZ Y XY XY %50 ERKEK

18 KALITSAL HASTALIKLAR Halil KOZANHAN X KROMOZOMU İLE TAŞINAN Y KROMOZOMU İLE TAŞINAN RENK KÖRLÜĞÜ (DALTONİZİM) KIRMIZIN TONLARI İÇERİSİNDE YEŞİLİN TONLARINI YA DA YEŞİLİN TONLARI İÇERİSİNDE KIRMIZI TONLARINI AYIRT EDEMEME DURUMUDUR. TEDAVİSİ YOKTUR. HEMOFİLİ (KANIN PIHTILAŞMAMASI) BALIK PULLULUK KULAK KILLILIĞI YAPIŞIK PARMAKLILIK Y KROMOZOMUNA BAĞLI OLARAK GÖRÜLEN BU HASTALIKLAR SADECE ERKEK ÇOÇUKLARDA GÖRÜLÜR. AKRABA EVLİLİKLERİ AKRABA EVLİLİKLERİ, AYNI SOYDAN GELEN BİREYLERİN BENZER KALITSAL HASTALIKLARI TAŞIMASINDAN DOLAYI KALITSAL HASTALIKLARIN GÖRÜLME RİSKİNİ ARTIRIR.

19 MODİFİKASYON Halil KOZANHAN MUTASYON ÇEVRENİN ETKİSİYLE GENLERİN İŞLEYİŞİNDE MEYDANA GELEN DEĞİŞİKLİKTİR KALITSAL DEĞİLDİR. SICAKLIK IŞIK BESLENME ÇUHA ÇİÇEĞİ BRONZLAŞMA ARI LARVALARI RADYASYON VEYA KİMYASAL MADDELERİN ETKİSİYLE DNA NIN EŞLENMESİ SIRASINDA NÜKLEOTİTLERİN YANLIŞ BAĞLANMASI VEYA HİÇ BAĞLANMAMASI GÖRÜLEN DEĞİŞİKLİKTİR. ÜREME HÜCRELERİNDE MEYDANA GELİRSE KALITSAL OLUR. SİRKE SİNEĞİ SPORCULARIN KAS GELİŞİMİ HİMALAYA TAVŞANI TEK YUMURTA İKİZLERİ C BEYAZ VAN KEDİSİ ALTI PARMAKLILIK DÖRT BOYNUZLULUK DOWN SENDROMU ALBİNOLUK YAPIŞIK İKİZLER VE KALITSAL HASTALIKLAR C KIRMIZI 15 C DÜZ 25 C KIVRIK POLEN İLE BESLENİRSE İŞÇİ ARI SÜTÜ İLE BESLENİRSE KRALİÇE

20

21 ADAPTASYON Halil KOZANHAN CANLILARIN DEĞİŞEN ORTAM KOŞULLARINA UYGUN KALITSAL ÖZELLİKLER KAZANMASIDIR. ADAPTASYONLAR CANLININ; BESLENME, BARINMA, ÜREME VE KORUNMA ŞANSINI ARTTIRIR. KALITSALDIR. KUTUP AYISI VE TİLKİSİNİN, DERİ ALTI YAĞ TABAKASININ KALIN VE KILLARININ BEYAZ RENKLİ OLMASI. DEVELERİN HÖRGÜÇLERİNDE YAĞ DEPOLAMASI VE UZUN KİRPİKLİ OLMASI KAKTÜSÜN GÖVDESİNDE SU DEPOLAMASI VE İĞNE YAPRAKLI OLMASI NİLÜFER BİTKİSİNİN GENİŞ YAPRAKLI OLMASI BUKALEMUNUN DUYGULARINA GÖRE RENK DEĞİŞTİRMESİ KUŞLARIN GAGA YAPISI VE VAHŞİ HAYVANLARIN DİŞ YAPISI ÖRNEK VERİLEBİLİR. VARYASYON TÜR İÇİ ÇEŞİTLİLİKTİR. DOĞAL SEÇİLİM CANLILARIN YAŞAMLARINI SÜRDÜREBİLMELERİ İÇİN ORTAMA UYUM SAĞLAYANLARIN HAYATTA KALMASI, UYUM SAĞLAMAYANLARIN YOK OLMASIDIR. MUTASYON VARYASYON DOĞAL SEÇİLİM ADAPTASYON

22

23 GENETİK MÜHENDİSLİĞİ Halil KOZANHAN BİYOTEKNOLOJİ CANLILARIN KALITSAL ÖZELLİKLERİ DEĞİŞTİRİLEREK ONLARA YENİ İŞLEVLER KAZANDIRILMASIYLA İLGİLİ ARAŞTIRMALAR YAPAN BİLİM DALIDIR. GENLERİN AYIKLANMASI, ÇOĞALTILMASI HASTALIK VE BÖCEKLERE KARŞI DAYANIKLI BİTKİ VE HAYVANLAR OLUŞTURMAK ENDÜSTRİYEL ATIKLARI TEMİZLEYEN BAKTERİLER ÜRETMEK CANLILARI KLONLAMAK BİR TÜRÜN ÜSTÜN OLAN ÖZELLİKLERİNİN, BİR BİREYDE TOPLANARAK; VERİMLİ CANLI TÜRLERİNİN ELDE EDİLMESİ(ISLAH) GENOM PROJESİ, DNA PARMAKİZİ, KLONLAMA, GEN TEDAVİSİ CANLI DOKU VE ORGANLARI KULLANILARAK UYGUN YÖNTEM VE TEKNİKLERLE ENDÜSTRİ VE TIP ALANINDA KULLANILMAK ÜZERE İSTENİLEN ÜRÜNLER ELDE ETMEKTİR. DAHA UCUZ, DAHA KOLAY VE DAHA VERİMLİ ÜRÜNLER ELDE ETMEK PROTEİN ÜRETİMİ HORMON VİTAMİN TABLETİ ANTİBİYOTİK AŞI MEYVELİ YOĞURT SÜT ÜRÜNLERİ EKMEK, SİRKE, TURŞU VE ALKOL ÜRETİMİ BİYOTENOLOJİNİN YARARLARI VE ZARARLARI *BULAŞICI VE SALGIN HASTALIKLARIN TEDAVİNDE *YAPAY HÜCRE VE DOKULARIN MEYDANA GELMESİNDE *KANSERDE GEN TEDAVİSİNDE *TARIMDA VERİMİ ARTTIRMAK İÇİN *HAYVANCILIKTA DAHA VERİMLİ ÜRÜNLERİN ELDE ETMEK İÇİN *NİTELİKLİ TOHUM ÜRETİMİ *BİYOLOJİK SİLAH YAPIMI *GDO LU SEBZE VE MEYVE ÜRETİMİ *BİYOTEKNOLOJİ KULLANIMI NEDENİYLE TOKSİK ATIK OLUŞUMU *BİRÇOK CANLININ ÖLMESİNE VE BESİN ZİNCİRİNİN BOZULMASI *DOĞAL DENGE VE DÖNGÜLERİN BOZULMASI *ÇEVRE KİRLİLİKLERİNİN YAŞANMASI

24

25

26