DERS 01 E- Dönüşüm Sürecinde Ulusal Yargı Ağı Projesi

Transkript

1 DERS 01 E- Dönüşüm Sürecinde Ulusal Yargı Ağı E-Dönüşüm Günümüzde bilgi ve iletişim teknolojileri hayatın birçok alanına girmiş durumdadır. Artık gerçek ve tüzel kişiler ile devletler kendilerini bilgi ve iletişim teknolojileri ile şekillendirmekte, birçok faaliyetinde bu teknolojilere yer vermektedirler. Sanayide ve üretim sürecinde mekanik çözümlerin yanında bu teknolojiler de sıkça kullanılmaktadır. Kişisel ve kurumsal işlemler, evden alışveriş, fatura veya vergi ödemeleri, rezervasyon işlemleri, bankacılık gibi sayılamayacak kadar uygulama ve hizmet internetten veya bilişim sistemlerinden sunulmaktadır. Belirli bir mekâna ve zamana bağımlı olmaksızın bir düğmeye basılarak veya birkaç tıklama ile birçok işlemin ve faaliyetin gerçekleştirilmesi çalışmaları tüm dünyada hızla sürdürülmektedir. İnternet ve uygulamaya geçirilen bilişim sistemleri sayesinde insanlar kolay, ucuz ve hızlı bir şekilde; pek çok bilgi ve belgeye erişebilmekte, günlük hayatta ihtiyaçlarını karşılayabilmekte, karşılıklı görüşme ve haberleşmelerini de her geçen gün daha ileri düzeyde yapabilmektedirler. Belirtilen gelişmeler dikkate alındığında günümüz toplumlarında; bilgi üretme ve paylaşma, bilgiye kolay ve hızlı erişim, bilginin iyi işlenmesi, analiz edilmesi ve kullanılması gibi hususların ön plana çıktığı görülmektedir. Çağdaş devletlerde, katılımcı demokrasi ve yönetim, saydamlık, hesap verebilirlik, etkinlik, basitlik, az bürokrasi, kaynakların etkin kullanımı, kamu mal ve hizmet sunumlarında hız ve verimliliğin sağlanması gibi amaç ve ilkeler vazgeçilmez esaslar olarak benimsenmiştir. Bilgi ve iletişim teknolojileri de bu esasların hayata geçirilmesinde en etkili araç olarak görülmüştür. Bu durum özel kurumların yanında kamu kurumlarının da teknolojik gelişmelere paralel olarak kendilerini yeniden yapılandırmalarını zorunlu kılan bir ortamı beraberinde getirmiş, bilim ve teknolojinin kamu işlerinin yürütülmesinde yoğun olarak kullanılması sonucunu doğurmuştur. Bu çerçevede kamu örgütlerindeki klasik kâğıt üzerinde yazışma yönteminin yerini elektronik yazışma yöntemine bırakması, elektronik kurumsallaşmaya (e- kurum) geçilmesi bir tercihten öte zorunluluk haline gelmiştir. Bu nedenlerle devletler, hızla artan kamusal talepleri karşılamak, hızlı, verimli ve güvenilir şekilde çalışabilmek için, bilgi ve haberleşme teknolojileri ile tam entegre bir yapı içinde, dinamik bilgi tabanlı çözümlerden azami oranda faydalanma ihtiyacını duymuşlardır. Bilgi ve iletişim teknolojilerini etkin kullanarak, mevcut kültürün, iş modelinin, iş süreçlerinin, ürün ve hizmetlerin; çalışan, vatandaş, iş ortakları ve diğer tüm sosyal paydaşların yararına, bir bütünlük içinde değiştirilmesi anlamına gelmektedir. Türkiye nin e-devlet politikaları zaman içerisinde, küresel ölçekli dijital dönüşüm ve kamu yönetimi reform çalışmaları doğrultusunda önemli değişikliklere uğramıştır. Geçmiş dönem e-devlet politikalarının gündeminde, kamu kurum / kuruluşlarının kurumsal süreçlerinin elektronik ortama taşınması ve organizasyon yapılarının güncellenmesi yer almıştır. Günümüz koşulları, vatandaş odaklı e-dönüşüm, sosyal ağlar, yönetişim ve şeffaflık ile hesap verebilirlik kavramlarını öne çıkartarak, e-devlet alanındaki planlama, karar verme ve uygulama /ders-01-e-donusum-surecinde-ulusal-yargi-agi-projesi/ 1/8

2 süreçlerinde rol oynayan tüm paydaşlar ile devlet arasındaki ilişkilerin yeniden tanımlanmasını gerektirmektedir. Son yıllarda Türkiye de kamu sektöründe karar alma ve uygulama süreçlerinde devletin diğer aktörler ile olan ilişkilerinde daha katılımcı, şeffaf ve bütüncül bir yaklaşımın izlenmesi için önemli adımlar atılmaktadır Ulusal e-devlet Stratejisi ve Eylem Planı Ulusal e-devlet Stratejisi ve Eylem Planı; Türkiye nin 2023 vizyonu, Onuncu Kalkınma Planı ve Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Planı (BTS) çerçevesinde, kurum / kuruluşların stratejik planları, diğer ulusal strateji belgeleri ( Kayıt Dışı Ekonominin Azaltılması Programı Eylem Planı, Ulusal Siber Güvenlik Stratejisi ve Eylem Planı, Türkiye Ulaşım ve İletişim Stratejisi Hedef 2023 vb.) ve e-devlet ekosistemindeki tüm paydaşların ihtiyaçları dikkate alınarak hazırlanmıştır. Avrupa Birliği (AB) Dijital Gündem 2020 Strateji Belgesi ve e-devlet Eylem Planı, Birleşmiş Milletler (BM) Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri (SDGs) perspektifi ile Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) Dijital Devlet Stratejileri Hakkında Konsey Tavsiyeleri gibi uluslararası belgeler Strateji ve Eylem Planı nın hazırlanmasında önemli referanslar olmuştur. Bu belge ile somutlaşan edevlet politikasının şekillendirilmesinde ve uygulanmasında bütüncül ve sürdürülebilir bir e-devlet Ekosistemi stratejik bakış açısı benimsenmiştir. e-devlet vizyonuna ulaşmak için e-devlet ekosistemi bakış açısı ile aşağıda belirtilen stratejik amaçlar tanımlanmıştır: Stratejik Amaç 1: e-devlet Ekosisteminin Etkinliğinin ve Sürdürülebilirliğinin Sağlanması Stratejik Amaç 2: Altyapı ve İdari Hizmetlere Yönelik Ortak Sistemlerin Hayata Geçirilmesi Stratejik Amaç 3: Kamu Hizmetlerinde e-dönüşümün Sağlanması Stratejik Amaç 4: Kullanım, Katılım ve Şeffaflığın Artırılması Belirlenen her bir stratejik amaç, e-devlet politikasına makro düzeyde yön verecek üst seviye eksen ifadesidir. Stratejik amaçlara ulaşılması için 13 hedef belirlenmiştir. Hedeflerin gerçekleştirilmesi için 43 eylem tanımlanmıştır. Belirlenen 4 stratejik amaç, 13 hedef ve 43 eylemin her biri e-devlet vizyonunun temel değerleri doğrultusunda şekillenmiştir. Aşağıda yer alan makro seviye göstergeler Ulusal e-devlet Stratejisi ve Eylem Planı nın başarı kriterleri olarak tanımlanmıştır. Eylem planının tamamlanması ile belirlenen makro seviye göstergelerde yükselme hedeflenmektedir. e-devlet hizmet sunum etkinliği e-devlet hizmetlerinin kullanımı e-devlet hizmetlerinden memnuniyet e-devlet ile sağlanan kamu yararı Türkiye nin uluslararası e-devlet endekslerindeki konumu m-plani.pdf /ders-01-e-donusum-surecinde-ulusal-yargi-agi-projesi/ 2/8

3 Türkiye de e-devlet politikalarının ve çalışmalarının çerçevesini Şekil 1 de yer alan plan ve belgeler belirlemiştir /ders-01-e-donusum-surecinde-ulusal-yargi-agi-projesi/ 3/8

4 Türkiye de dava süreçleri ile ilgili işlemler Adalet Bakanlığı tarafından devreye alınan UYAP sistemi ile elektronik ortamdan takip edilmektedir. Sisteme vatandaş, avukat, kurum ve bilirkişi gibi farklı profillerde kullanıcıların erişimini sağlamak üzere portaller geliştirilmiştir. Vatandaşlar Sistem e e- imza, mobil imza ya da e-devlet şifresini kullanarak Vatandaş Portali üzerinden erişebilmekte ve kendileri ile ilgili olan adli ve idari yargı birimlerinde görülmekte olan dava dosyalarındaki gelişmelerden haberdar olabilmekte ve dava süreci hakkında bilgi alabilmektedir. E-imza / mobil imza sahibi olmayan, sadece edevlet şifresi olan vatandaşlar; dosya kapak bilgilerine; e-imza sahibi vatandaşlar ise fiziki ortamda görülen dosyanın içeriğine ulaşabilmektedir. Alacaklının borçludan alacağını devlet gücünü kullanarak almak için icra müdürlüğünde başlattığı hukuki işlem ise icra takibidir. İcra takibi başlatılacağı durumlarda ise; açılacak takip türüne göre, icra/ödeme emri, borçlu ve alacaklı bilgileri, borç bilgileri, icra dairesi ve dosya bilgileri yazılarak doldurulan Örnek 1 takip talebi, tebliğ zarfı ve bir adet dosya ile birlikte icra müdürlüğüne gidilerek işlemler başlatılır. İşlemler borçlunun ikamet yerinin bağlı olduğu adliyenin icra tevzi bürosuna yapılır. İcra takibi başlatıldıktan sonra icra Ulusal e-devlet Stratejisi ve Eylem Planı EK: Eylem Planı Hedef 3.3: e-devlet Hizmetlerinin Olgunluk Düzeyi Artırılacaktır 131 müdürlüğü borçluya ödeme emri gönderir. Borçlu süresi içinde ödeme emrine itiraz etmez ise icra takibi kesinleşir. Avukatlar, UYAP Sistemi nin Avukat Portali üzerinden hukuk davaları açabilmektedir. Ayrıca icra dairelerine gitmeksizin avukat bürolarından online takip başlatabilmekte ve süreç takip edilebilmektedir. UYAP sistemi birçok kurum ve kuruluş ile entegre edilmiştir ve ihtiyaç duyulan belgelerin birçoğu elektronik olarak temin edilebilmektedir. Adalet Bakanlığı Stratejik Planı Adalet hizmetlerinin bilişim altyapısı önemli gelişme kaydedilen alanların başında gelmektedir. Ülkemizin Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Planı ile somutlaşan e-dönüşüm stratejisinin önemli bir /ders-01-e-donusum-surecinde-ulusal-yargi-agi-projesi/ 4/8

5 ayağını oluşturan Ulusal Yargı Ağı (UYAP), alanında öncü rol üstlenmiş ve küresel ölçekte örnek alınır bir hale gelmiştir. Sistemin donanım ve yazılım alt yapısı sürekli güncellenebilir biçimde oluşturulmuş, iç otomasyon ile bilgi otomasyonu sistemleri kurulmuş ve dış birimlerle bütünleşmesi sağlanmıştır. Birinci Plan döneminde; sistemin diğer kurumlarla bütünleşmesinin yanısıra, yararlanıcılara yönelik adalete erişimi güçlendiren birçok uygulama geliştirilmiştir. Bu Plan döneminde özellikle; bütünleşme kapasitesinin artırılması, güvenliğin güçlendirilmesi ile adalet kurumlarını birbirine bağlayan Sesli ve Görüntülü Bilişim Sisteminin (SEGBİS) yaygınlaştırılması hususlarına ağırlık verilecektir. İnternet üzerinden adli süreçler konusunda bilgilendirmeye yönelik uygulamalar da geliştirilmiştir. UYAP üzerinden elektronik imza ile dava açma ve dava bilgilerine ulaşma, SMS aboneliği ile bilgilendirme imkânları bu alanda önem taşıyan diğer çalışmalardır. UYAP kapsamında tüm iş ve işlemlerin bilişim sistemi üzerinden yapılması ile başta yargı kurumları olmak üzere ilgili kurumlarla e-devlet kapsamında bütünleşmesinin sağlanması önem taşımaktadır. Sesli ve Görüntülü Bilişim Sistemi (SEGBİS) ile yargı yerleri arasında ayrı bir iletişim ağı kurulmaktadır. Uzaktan ifade alma yöntemi yargı mensuplarının da işlerini kolaylaştırmakta ve ceza infaz kurumlarından adliyelere nakil de azalmış bulunmaktadır. Önümüzdeki süreçte sistemin kullanım alanı daha da genişletilecektir. İcra ve iflâs dairelerinde yapılan tüm işlemlerin elektronik ortamda yapılmasının yanı sıra, icra ve iflâs dairelerine yapılacak her türlü tahsilat ve reddiyatın banka aracılığıyla yapılarak nakit para alış verişinin önüne geçilmiştir. Plan döneminde icra satışlarına UYAP aracılığıyla elektronik teklif yoluyla katılma usulü getirilmiştir. Bunlar dışında icra dairelerinin etkinliğinde en önemli unsur olan insan kaynakları kapasitesi de geliştirilmiştir. İnternet üzerinden adli süreçler konusunda bilgilendirmeye yönelik uygulamalar da geliştirilmiştir. UYAP üzerinden elektronik imza ile dava açma ve dava bilgilerine ulaşma, SMS aboneliği ile bilgilendirme imkânları bu alanda önem taşıyan diğer çalışmalardır. UYAP ın yargılamalar açısından önem taşıyan konularda diğer kurumlarla entegrasyonu artırılacaktır. Denetim uygulamalarının UYAP üzerinden de yapılması sağlanacaktır. Yargı hizmetlerinde SEGBİS uygulaması yaygınlaştırılacaktır. UYAP a yönelik muhtemel siber saldırılar UYAP sistemi ile adli kolluk bilişim sistemlerinin bütünleşmesi sağlanacaktır. Hedef 1.5 Tebligat Sisteminin Güçlendirilmesi Elektronik tebligatın etkin biçimde kullanılması sağlanacaktır. Tebligat sisteminin sadeleştirilmesine yönelik çalışmalar yapılacaktır. Yargı çalışanları ile tebligat memurlarına eğitim verilerek hata payı azaltılacaktır. Hizmetten yararlananların farkındalığı arttırılacaktır. Uluslararası adli tebligat işlemleri yeniden yapılandırılacaktır. Hedef 2.2 Yargısal Süreçler Konusunda Yararlanıcıları Bilgilendirme Mekanizmalarının Kurulması Bakanlık ve adliye internet sitelerinin standartları belirlenecek ve internet sitelerinin bu standartlara uygun biçimde güncel tutulması sağlanacaktır. Adliyelerde yararlanıcılara sunulmak üzere yol gösterici ve kullanıcı dostu görsel materyaller hazırlanacaktır /ders-01-e-donusum-surecinde-ulusal-yargi-agi-projesi/ 5/8

6 Hedef 3.13 Arşiv Hizmetlerinin Geliştirilmesi Adliye arşivlerinde teknolojik imkanların etkin kullanımı sağlanacaktır. Elektronik arşiv uygulaması başlatılacaktır. Hedef 3.3 Yargıda Bilişim Hizmetlerinin Geliştirilmesi / Adalet İstatistiklerine İlişkin Kapasitenin Güçlendirilmesi Bilişim sisteminin teknolojik altyapısı ve insan kaynakları kapasitesi sürekli geliştirilecektir. Yargı hizmetlerinde SEGBİS uygulaması yaygınlaştırılacaktır. Duruşmaların sesli ve görüntülü olarak da kayıt altına alınması sağlanacaktır. UYAP ın yargılamalar açısından önem taşıyan konularda diğer kurumlarla entegrasyonu artırılacaktır. Yargı bilişim sisteminin mobil uygulamaları geliştirilecektir. Adalet istatistiği üretilen alan sayısı artırılacaktır. E-adalet sistemi; güvenilir, adil, etkili, hızlı, verimli ve şeffaf bir yargılama mekanizması oluşturulmasına önemli oranda yardımcı olacak, yargı giderlerinin azaltılmasını, yargı çalışanlarının kıymetli vakitlerini ve dikkatlerini bürokratik işlemlerden öte asıl işlerine vermelerini, iş yükünü hafifleterek personelin moralinin arttırılmasını ve kaynakların etkin kullanımını da sağlayacaktır. II) AMAÇ VE HEDEFLER A- İDARENİN AMAÇ VE HEDEFLERİ Adalet Bakanlığı nın Stratejik Planında; Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığını ilgilendiren amaç ve hedefler şöyledir: Amaç 1: Hukuk ve Ceza Adaleti Sisteminin Kalitesini ve Etkinliğini Geliştirmek Hedef 1.1: Soruşturmaların Etkinliğinin Artırılması UYAP sistemi ile adli kolluk bilişim sistemlerinin bütünleşmesi sağlanacaktır UYAP sistemi ile adli kolluk bilişim sistemlerinin tam bütünleşmesi Amaç 1: Hukuk ve Ceza Adaleti Sisteminin Kalitesini ve Etkinliğini Geliştirmek Hedef 1.5: Tebligat Sisteminin Güçlendirilmesi Elektronik tebligatın etkin biçimde kullanılması sağlanacaktır Tüm adalet teşkilatında elektronik tebligatın kullanılmaya başlanması Amaç 2: Adalete Erişim ile Mağdurlara ve Dezavantajlı Gruplara Yönelik Uygulamaları Geliştirmek Hedef 2.2: Yargısal Süreçler Konusunda Yararlanıcıları Bilgilendirme Mekanizmalarının Kurulması /ders-01-e-donusum-surecinde-ulusal-yargi-agi-projesi/ 6/8

7 Bakanlık ve adliye internet sitelerinin standartları belirlenecek ve internet sitelerinin bu standartlara uygun biçimde güncel tutulması sağlanacaktır İnternet sitelerinin standartlarının belirlenmesi İnternet sitelerinin standartlara uygun biçimde oluşturulması ve güncel tutulması 59 Hedef 3.3: Yargıda Bilişim Hizmetlerinin Geliştirilmesi / Adalet İstatistiklerine İlişkin Kapasitenin Güçlendirilmesi Bilişim sisteminin teknolojik altyapısı ve insan kaynakları kapasitesi sürekli geliştirilecektir Yargı hizmetlerinde SEGBİS uygulaması yaygınlaştırılacaktır. Duruşmaların sesli ve görüntülü olarak da kayıt altına alınması sağlanacaktır. UYAP ın yargılamalar açısından önem taşıyan konularda diğer kurumlarla entegrasyonu artırılacaktır Yargı bilişim sisteminin mobil uygulamaları geliştirilecektir Adalet istatistiği üretilen alan sayısı artırılacaktır Teknolojik altyapının ve insan kaynakları kapasitesinin geliştirilmesi SEGBİS sisteminin etkinleştirilmesi Duruşmaların sesli ve görüntülü olarak da kayıt altına alınması Entegrasyonun tamamlandığı kurum sayısı İhtiyaç duyulan tüm alanlarda istatistik üretilmeye başlanması Mobil uygulamaların geliştirilmesi Hedef 3.5: Denetim Mekanizmasının Daha Etkin Hale Getirilmesi Denetim uygulamalarının UYAP üzerinden de yapılması sağlanacaktır Denetim uygulamalarının UYAP üzerinden de yapılması Hedef 3.7: Adalet Teşkilatının Fiziki ve Teknik Kapasitesinin Geliştirilmesi Adalet teşkilatının teknik altyapısının güçlendirilmesi çalışmalarına devam edilecektir Yatırım Programında yer alan projeler tamamlanacaktır Hedef 3.10: Mahkeme Yönetimi Sisteminin Güçlendirilmesi Mahkeme yönetimi sistemi uygulaması ağır ceza merkezleri dışında da yaygınlaştırılacaktır Adliyelerde danışma masası, ön bürolar ve kısıtlı alan uygulaması yaygınlaştırılacaktır Mahkeme yönetimi sistemi uygulamasının yaygınlaştırılması 60 /ders-01-e-donusum-surecinde-ulusal-yargi-agi-projesi/ 7/8

8 Danışma masası, ön büro ve kısıtlı alan uygulamasının yaygınlaştırılması Hedef 3.13: Arşiv Hizmetlerinin Geliştirilmesi Adliye arşivlerinde teknolojik imkanların etkin kullanımı sağlanacaktır Elektronik arşiv uygulaması başlatılacaktır Arşivlerde teknolojik imkanların kullanılması Elektronik arşiv uygulaması Arşiv konusunda eğitim verilmesi /ders-01-e-donusum-surecinde-ulusal-yargi-agi-projesi/ 8/8