Kazım Karabekir komutasındaki Osmanlı nın dağıtılmamış son ordusu olan 15. Kolurdu birlikleri ile mücadele edildi.

Transkript

1 ers 12 oğu Cephesi, Gümrü Antlaşması, Güney Cephesi KURTULUŞ SAVAŞ VE CEPHELER Notlar I. ünya savaşı sonunda imzalanan Mondros Ateşkes Antlaşması ile Osmanlı evleti fiilen sona ermiştir. İtilaf evletleri ve azınlıklar topraklarımızı işgal etmeye başladılar. Tam bağımsız bir devlete sahip olmak isteyen Türk halkı işgallere karşı Milli Mücadeleyi başlattı. OĞU CEPHESİ Ermeniler ile Mücadele edildi. CEPHELER Kazım Karabekir komutasındaki Osmanlı nın dağıtılmamış son ordusu olan 15. Kolurdu birlikleri ile mücadele edildi. Ermeniler yenilgiye uğratıldı. 3 Aralık 1920 de Gümrü Antlaşması ile kapandı. GÜNEY CEPHESİ İsabetli Bilgi oğu cephesi, ilk kapanan cephedir. Kazım Karabekir Paşa Osmanlı evleti nden kalan 15. Kolordu birliğini dağıtmayarak, Ermenileri yenilgiye uğratmıştır. İsabetli Bilgi Güney cephesi, tamamen Kuvayı Fransızlar ve onların kışkırttığı Ermeniler ile mücadele edildi. Milliye birlikleri tarafından kazanılmıştır. Kuvayı Milliye birlikleri mücadele edildi. Sakarya Meydan Savaşı ndan sonra 20 Ekim 1921 yılında imzalanan Ankara Antlaşması ile kapandı. BATI CEPHESİ İngilizlerin desteklediği Yunanlılar ile mücadele edildi. Başlangıçta Kuvayımilliye birlikleri daha sonra TBMM nin kurduğu düzenli ordu ile savaş yapıldı. 11 Ekim 1922 yılında imzalanan Mudanya Ateşkes Antlaşması ile kapandı. İsabetli Bilgi Batı cephesi, en son kapanan cephedir. Yunanlıların amacı: Batı Anadolu yu alıp Ankara yı ele geçirmek, TBMM yi ve Türk ordusunu dağıtıp Sevr i TBMM ye zorla kabul ettirerek Anadolu nun işgal edilmesini sağlamaktır. İsabet ers efteri ile Öğren - Çöz - Kazan! 111

2 ers 12 oğu Cephesi, Gümrü Antlaşması, Güney Cephesi OĞU CEPHESİ Notlar Osmanlı evleti ile 3 Mart 1918 tarihinde Brest-Litovsk Antlaşması nı imzalayan Sovyet Rusya bu antlaşma ile Birinci ünya Savaşı ndan çekildi. Sovyet Rusya nın işgal ettiği topraklardan çekilmesiyle bu toprakların bir kısmında Ermenistan evleti kuruldu. Mondros Ateşkes Antlaşması nın 24. maddesinde yer alan oğu Anadolu daki altı ilde bir karışıklık çıkarsa İtilaf evletleri bu toprakları da işgal edebilecektir. maddesi Ermeni işgallerine ortam hazırladı. Kazım Karabekir İtilaf evletleri nin desteklediği Ermeni kuvvetleri Kars, Ardahan, Iğdır ve Sarıkamış ı işgal ederek bölgedeki Türk halkına karşı katliamlara başladılar. Bunun üzerine TBMM, Ermenilere karşı harekete geçilmesi kararını verdi ve Kazım Karabekir Paşa yı oğu Cephesi Komutanlığı na atadı. (9 Haziran 1920) Böylece yeni Türk evleti nin ilk askerî cephesi de açılmış oldu. 7 Temmuz 1920 tarihinde TBMM, Ermeni Hükûmeti ne bir ültimatom verdi. Fakat Ermeniler bunu kabul etmediler ve işgallere devam ettiler. Bunun üzerine Kazım Karabekir Paşa komutasındaki Türk ordusu 30 Ekimde Kars ı, 7 Kasımda da Batum u ele geçirdi. Zor durumda kalan Ermeniler ateşkes istediler. Yapılan görüşmeler sonucu TBMM Hükûmeti ile Ermenistan arasında 3 Aralık 1920 tarihinde Gümrü Antlaşması imzalandı. GÜMRÜ ANTLAŞMASI (3 ARALIK 1920) Kars, Sarıkamış, Iğdır ve çevresi TBMM hükûmetine bırakılacak. Türkiye Ermenistan sınırı Aras Nehri Çıldır Gölü hattına uzanacak. Ermeni Hükûmeti Sevr Antlaşması nı tanımayacak ve kendilerine verileceği söylenen topraklar üzerindeki iddialarından vazgeçecek. ikkat Gümrü Barış Antlaşması TBMM nin uluslararası alanda kazandığı ilk askeri ve siyasi başarısıdır. Ermenistan, TBMM Hükûmeti ne karşı hiçbir şekilde düşmanca tavır ve davranış içerisinde bulunmayacaktır. 112 İsabet ers efteri ile Öğren - Çöz - Kazan!

3 ers 12 oğu Cephesi, Gümrü Antlaşması, Güney Cephesi Antlaşmanın Önemi Antlaşma, TBMM Hükûmeti nin uluslararası alanda imzalamış olduğu ilk askeri ve siyasi başarıdır. İsabetli Bilgi Bu antlaşma ile TBMM Hükûmeti nin yurt içinde ve yurt dışında saygınlığı artmıştır. Kars ve çevresinin Ermenilerden alınması ile Ermeniler oğu Anadolu toprakları üzerindeki isteklerinden vazgeçmişler ve Sevr Antlaşması nın geçersiz olduğunu kabul etmişlerdir. Antlaşmanın imzalanması ile oğu Cephesi ndeki savaş durumu sona ermiş ve buradaki askerî birliklerin bir kısmı Batı Cephesi ne kaydırılmıştır. Sebebi: GÜNEY CEPHESİ Mondros Ateşkes Antlaşması ndan sonra İngilizler ve Fransızlar Anadolu da işgallere başladılar. İngilizler Musul dan sonra Antep, Urfa ve Maraş ı işgal ettiler. İngilizler daha sonra Fransa ile bir antlaşma yaparak Musul dışındaki işgal ettikleri yerleri Fransızlara bıraktılar. Fransızlar Mısır ve Suriye den getirdikleri Ermenileri Türklere karşı kullandılar. Bunun üzerine Türk halkı Fransız ve Ermenilerle mücadele etmek amacıyla Kuvayımilliye birliklerini kurdu. Fransızlara karşı ilk direnişi Hatay - (örtyol) halkı gösterdi. İlk kurşun Kara Mehmet tarafından atılmıştır. Silahlı mücadeleler Kuvayımilliye birlikleri tarafından yapılmıştır. Fransızlar 11 Şubat 1920 de Maraş tan, 10 Şubat 1920 de Urfa dan 25 Ekim 1921 tarihinde ise Antep ten çekilmişlerdir. Fransız ve Ermenilere karşı, Antep te Şahin Bey, Urfa da Ali Saip Bey, Maraş ta ise Sütçü İmam halka liderlik yapan vatanseverlerdir. Sakarya Meydan Savaşı ndan sonra Fransa ile imzalanan Ankara Antlaşması ile Güney Cephesi kapanmıştır. Notlar Ermeniler, TBMM yi ve Misak-ı Milli yi tanıyan ilk devlettir. Bu antlaşma ile Ermeniler Sevr Antlaşmasındaki haklarından vazgeçmiş oldular. ikkat Ermeniler Gümrü Barış Antlaşmasıyla Misakı Milliyi tanıyan ilk yabancı devlet olmuştur. İsabetli Bilgi Güney cephesinin kapanmasında Batı cephesinde düzenli ordu birliklerinin Yunanlılara karşı gösterdiği başarılar etkili olmuştur. Sakarya Meydan Savaşı ndaki başarıdan sonra Fransızlar barış istemiştir. Kısaca bir cephedeki askerî başarılar diğer bir cepheyi de etkilemiştir. Hatay hariç, Suriye sınırımız çizilmiştir. Milli mücadele döneminde Antep, Maraş ve Urfa halkının gösterdiği mücadeleden dolayı TBMM tarafından bu şehirlere Gazi, Kahraman ve Şanlı ünvanları verilmiştir. İsabet ers efteri ile Öğren - Çöz - Kazan! 113

4 ers 12 oğu Cephesi, Gümrü Antlaşması, Güney Cephesi GÜNEY CEPHESİNEKİ MİLLİ KAHRAMANLARIMIZ Şahin Bey (Antep) Sütçü İmam (Maraş) Ali Saip (Urfa) ( ) Antep te doğdu. Asıl adı 1878 de Maraşta doğdu. Geçimini süt 1887 de Kerkük te doğdu. Mondros Mehmet Sait tir. Trablusgarp, Balkan satarak sağladığı için Sütçü İmam Ateşkesinden sonra işgaller başla- ve I. dünya savaşlarına katıldı. denmiştir. İşgalci Fransız kuvvetleri yınca Güneydoğu Anadolu da Namık Mondros Ateşkes Antlaşmasından Fransızların dahi takdirini kazanmıştır. Fransızları Antep e sokmamak için kahramanca savaşırken 28 Mart 1920 de şehit olmuştur. içindeki Ermeni askerlerin Müslüman sonra, Nizip Askerlik şubesine atandı. Fransızlar Antep i işgal edince, Kilis Kuvayımilliye komutanı olarak işgal kuvvetleriyle çarpıştı. Nizip-Antep yolunu kadınlara sarkıntılık etmesi üzerine, bir Fransız askerini öldürerek düşmana ilk kurşunu atan isimdir. Böylece Maraş ta Bağımsızlık mücadelesini savunması direnişini örgütledi. Urfa Kuvayımilliye Komutanı olarak bölgedeki aşiret reislerini, Fransızlara karşı topladı. TBMM ye Urfa Milletvekili tuttu. Fransızların Antep e des- başlatmıştır. Fransızlar, Maraş tan olarak girdi. Konya İstiklal Mahkemesi tek göndermesine engel oldu. Şahin Bey in 100 kişilik kuvvetiyle direnişi, kovulduktan sonra gösterdiği kahramanlıklardan dolayı Belediye de gö- reisliğini yaptı. Soyadı Kanunundan sonra Ursavaş soyadı verildi. 25 Ey- reve getirilmiştir. Abdülmecid Efendi, Halife seçildiğinde kutlama atışı yapılırken Maraş kalesinde bir topun barutunun erken ateş almasından dolayı 25 Kasım 1922 tarihinde vefat etmiştir. adıyla Kuvayımilliye ye katıldı. Urfa lül 1939 da Ankara da öldü. 114 İsabet ers efteri ile Öğren - Çöz - Kazan!

5 Bil Bul Uygula oğu Cephesi, Gümrü Antlaşması, Güney Cephesi Aşağıdaki oğu ve Güney cephesi ile ilgili yaşanan olaylar, bilgiler ve antlaşmalar verilmiştir. Bu bilgilerin hangi cepheye ait olduğunu ilgili kutucuklara işaretleyiniz. oğu Cephesi Güney Cephesi Birinci ünya Savaşı ndan ayrılan Sovyet Rusya nın işgal ettiği Osmanlı topraklarından çekildiği yerlerin bir kısmına Ermenilerin yerleşmesiyle açılan cephedir. 3 TBMM adına 15. Kolordu Komutanı Kazım Karabekir Paşa nın Gümrü Antlaşması nı imzalaması ile kapanan cephedir. 3 Mondros Ateşkes Antlaşması nın 7. maddesine göre işgal edilen Urfa, Maraş ve 3 Antep in önce İngilizlere ardından Fransızlara bırakılmasıyla açılan cephedir. Fransızların Ermenileri de kullanarak Türk milletine karşı işgal hareketine giriştikleri cephedir. 3 Şahin Bey, Ali Saip Bey ve Sütçü İmam gibi kahraman vatanseverlerin düşmana karşı mücadele verdiği cephedir. 3 İmzalanan Gümrü Antlaşması ile TBMM Hükümeti nin saygınlığının arttığı ve savaşın son bulduğu cephedir Kolordu Komutanı Kazım Karabekir Paşa komutasındaki Türk ordusunun 30 Ekim 1920 tarihinde Ermenileri ağır bir yenilgiye uğrattığı cephedir. 3 Fransızlarla 20 Ekim 1921 tarihinde Ankara Antlaşması nın imzalanması ile kapanan cephedir. 3 Gösterdikleri fedakarlıklardan dolayı TBMM tarafından Antep e Gazi, Maraş a Kahraman, Urfa ya ise Şanlı ünvanlarının verildiği şehirlerin bulunduğu cephedir. 3 Sütçü İmam ın Maraş ta ilk kurşunu atmasına ve Türk halkının Milli Mücadele yi başlatmasına neden olan cephedir. 3 İmzalanan Gümrü Antlaşması ile buradaki askeri birliklerin Batı ya kaydırıldığı cephedir. 3 Mondros Ateşkes Antlaşması nda yer alan 24. madde ile oğu Anadolu toprakla- 12. rında Ermeni evleti kurulmasının amaçlandığı ve Ermenilerin saldırısı ile açılan cephedir. Maraş, Urfa ve Antep te Fransızların Ermenilerle birlikte Türk milletine karşı zulme başlamaları üzerine açılan cephedir. 3 İsabet ers efteri ile Öğren - Çöz - Kazan! 115

6 Bil Bul Uygula oğu Cephesi, Gümrü Antlaşması, Güney Cephesi Osmanlı evleti nin Mondros Ateşkes Antlaşması nı imzalamasından sonra ortaya çıkan boşluktan yararlanan Ermeniler, Erzurum ilimiz dahil olmak üzere oğu Anadolu da bir saldırı hazırlığı içerisindeydiler (1920) Kâzım Karabekir Paşa o dönemde bu bölgedeki 15. Kolordunun komutanıydı. Kâzım Karabekir Paşa, Mondros Ateşkes Antlaşması ndan sonra emrindeki ordunun askerlerini terhis etmemişti. Bu ordu, Milli Mücadelenin ilk yıllarında sahip olduğumuz düzenli ordulardan biriydi. Bu ordunun varlığına rağmen İngilizlerin desteklediği Ermeniler bölgedeki sivil Türk halkına saldırmaya devam ettiler. İngilizlerin Ermenileri desteklemekteki amaçları, oğu Anadolu ve Kafkasları nüfuz bölgelerine dâhil etmekti. Bu destekle Ermeniler, Van, Bitlis, Erzurum, Kars ve Nahcivan a saldırdılar. Ermeni saldırılarının artması üzerine karşı taarruza geçen Kâzım Karabekir Paşa komutasındaki Türk kuvvetleri, Ermenileri mağlup etti. Sarıkamış, Kars ve Gümrü geri alındı. Türk birliklerinin başarılı harekâtı karşısında Ermeni Hükümeti barış istemek zorunda kaldı. Bunun üzerine 2/3 Aralık 1920 tarihinde Gümrü Barış Antlaşması imzalandı. Verilen metne göre aşağıdaki soruları cevaplayınız. 1. oğu Anadolu daki 15. Kolordu komutanı kimdir?... Kâzım Karabekir Paşa 2. İngilizlerin Ermenileri desteklemesindeki amaç nedir?... oğu Anadolu ve Kafkasları nüfuz bölgelerine dahil etmek. 3. oğu Cephesi ndeki savaşlar sonunda Ermenilerden geri alınan yerler nerelerdir?... Sarıkamış - Kars - Gümrü 4. Savaş sonunda hangi antlaşma imzalanmıştır?... Gümrü Barış Antlaşması Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri doldurunuz. 1. Fransızlarla 20 Ekim 1921 tarihinde... Ankara Antlaşması nın imzalanması ile Güney Cephesi kapanmıştır. 2. TBMM adına 15. Kolordu Komutanı Kâzım Karabekir Paşa nın Ermeniler ile Gümrü Antlaşması nı imzalaması ile kapanan cephe... oğu Cephesi dir. 3. Mondros Ateşkes Antlaşması nın 7. maddesine göre işgal edilen Urfa, Maraş ve Antep in önce İngilizlere ardından Fransızlara bırakılmasıyla... Güney Cephesi açılmıştır. 116 İsabet ers efteri ile Öğren - Çöz - Kazan!

7 Test 12 oğu Cephesi, Gümrü Antlaşması, Güney Cephesi 1. Mondros Ateşkes Antlaşması ndan sonra başlayan Millî Mücadele de güney, batı ve doğu cephelerinde var olmak ve tam bağımsızlığımızı yeniden sağlamak için savaşılmıştır. Aşağıda verilen devletlerden hangisi ile bu cephelerde mücadele edilmemiştir? A) Yunanistan B) Fransa C) Ermenistan Rusya 2. İngilizlerin desteklediği Ermenilere karşı Kazım Karabekir Paşa, oğu Cephesi nde savaşmış ve Ermenileri mağlup etmiştir. Mağlup olan Ermeniler ise barış istemek zorunda kalarak TBMM ile 3 Aralık 1920 tarihinde Gümrü Barış Antlaşması nı imzalamışlardır. 5. Kazım Karabekir Paşa, Mondros Ateşkes Antlaşması hükümlerine aykırı olarak emrindeki 15.Kolordu yu dağıtmamış, silah ve cephaneyi teslim etmemiş, güvenli noktalarda saklamıştır. Yalnız bu bilgilere göre, aşağıdakilerden hangisine Kazım Karabekir Paşa nın bu tutumunun sebebi aşağıdakilerden hangisi olamaz? ulaşılamaz? A) Ermeniler TBMM yi resmi olarak tanımışlardır. A Osmanlı Hükûmeti ile iyi geçinmek B) Gümrü Barış Antlaşması TBMM nin siyasi zaferidir. B) İşgallere karşı hazırlıklı olmak C) Kazım Karabekir in askeri başarısı Ermenileri barış C) Vatan savunması adına tüm gücü seferber etmek istemeye zorlamıştır. ) Bulunduğu bölgenin işgaline engel olmak üzenli ordunun olmayışı savaşın kazanılmasını engellenmiştir. 3. üzenli ordu kurulmadan önce gerek Güney Cephesi 6. Mondros Ateşkes Antlaşması ndan sonra Anadolu da gerekse oğu Cephesi ndeki mücadele kazanılmıştır. işgaller başlamıştır. İtilaf evletleri kendi aralarında oğu Cephesi nde mücadelenin kısa sürede kazanılmasını kolaylaştıran faktör aşağıdakilerden hangisidir? 4. TBMM nin ilk uluslararası başarısıdır. TBMM nin saygınlığını ve otoritesini arttırmıştır. Yukarıda özellikleri verilen antlaşma ve imzalandığı devlet hangi seçenekte doğru verilmiştir? A) Ankara Antlaşması / Fransa B) Kars Antlaşması / İngiltere C Gümrü Antlaşması / Ermenistan ) Paris Antlaşması / İtalya yaptıkları antlaşmalar doğrultusunda Anadolu yu paylaşmışlar ve işgallere başlamışlardır. Bu durum karşısında Türk halkının tavrı için aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Ermenilerin yapmış oldukları mücadelenin yanlış olduğunu anlamaları A) Kuvayımilliye yi kurarak direnişe geçmişlerdir. B) Kuvayımilliye nin bölgedeki direnişinin başarıya B) Gösteri ve mitinglerle işgalleri protesto etmişlerdir. ulaşması C İtilaf evletleri nin isteklerini yerine getirerek işgallere C) İşgal güçlerinin isteklerinin yerine getirilmesi üzerine son vermeye çalışmışlardır. savaştan vazgeçmeleri ) ireniş cemiyetleri kurarak bölgelerini işgalden )15.Kolordu Komutanı Kazım Karabekir in orduyu kurtarmayı amaçlamışlardır. terhis etmemesi İsabet ers efteri ile Öğren - Çöz - Kazan! 117

8 Test 12 oğu Cephesi, Gümrü Antlaşması, Güney Cephesi 7. TBMM nin ilk siyasi başarısı ve Sevr Antlaşması nın geçersizliğinin ilk belgesi olan Gümrü Antlaşması Ermenistan ile imzalanmıştır. Gümrü Antlaşması nın sonuçları ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Millî Mücadeleye olan güven artmıştır. B) Ermeni sorunu hukuken sona ermiştir. C) oğu sınırının belirlenmesinde etkili olmuştur. Millî Mücadele kesin olarak başarıya ulaşmıştır. 9. oğu Cephesi kapanmıştır.? 3 Aralıkta Ermenilerle Gümrü Antlaşması nı imzaladık. Antlaşma şartı olarak, Ankara nın istediği, iki bin tüfek, 3 batarya, 12 adet dağ topu ve kırk makineli tüfeği Ermenilerden aldım. oğu Cephesi nin ilk armağanı olarak Batı Cephesi ne ulaştırmak üzere yola çıkardım. Kazım Karabekir Paşa nın verdiği bilgiler değerlendirildiğinde aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz? A) Ermenilere karşı askerî başarı kazanılmıştır. B) Antlaşma şartlarını TBMM belirlemiştir. C) Batı Cephesi, askerî teçhizat desteği almıştır. Ermenistan, üstünlüğümüzü kabul etmemiştir Urfa 2. Antep 3. Maraş Verilen bu şehirler aşağıdaki devletlerden hangisiyle 8. TBMM hükûmetinin ilk askerî Sevr Antlaşması nın geçersizliğini yapılan mücadeleden sonra kurtarılmıştır? gösteren ve siyasi başarısıdır. ilk antlaşmadır. A) Ermenistan B) İtalya C Fransa ) Rusya Ermeni Aralık 1920 tarihinde Ermeniler ile imzalanan Gümrü Antlaşması nda TBMM den Türkiye evleti olarak meselesi sona ermiştir. bahsedilmiştir. Yukarıdaki diyagramda? ile gösterilen yere aşağıdakilerden Antlaşmada yer alan bu durum aşağıdakilerden han- hangisi yazılmalıdır? gisinin kanıtıdır? A) Kars Antlaşması B Gümrü Antlaşması C) Moskova Antlaşması ) Mondros Ateşkes Antlaşması A) oğu Cephesi savaşlarının devam ettiğinin B) Millî Mücadele nin başarıyla sonuçlandığının C) üzenli ordunun kurulmasını hızlandırdığının Ermenilerin TBMM nin varlığını resmen tanıdığının 118 İsabet ers efteri ile Öğren - Çöz - Kazan!

9 ers 13 üzenli Ordunun Kurulması, I. İnönüSavaşı, Teşkilat-ı Esasiye Kanunu, Afganistan ile ostluk Antlaşması, Londra Konferansı, İstiklal Marşı, Moskova Antlaşması BATI CEPHESİNE MEYANA GELEN GELİŞMELER VE ÜZENLİ ORUNUN KURULMASI 1829 yılında Osmanlı evleti ile imzaladığı Edirne Antlaşması ile bağımsızlığını kazanan Yunanistan, sınırlarını daha da genişletmek istiyordu. Paris Barış Konferansı nda alınan kararlar doğrultusunda Yunanlılar 15 Mayıs 1919 tarihinde İzmir i işgale başladılar. Halk işgallere, Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri ve Kuvayımilliye birlikleri ile karşı koymaya çalıştı. Sivas Kongresi nde Ali Fuat Paşa Batı Cephesi Kuvayımilliye Genel Komutanlığı na atanmıştı yılında İsmet İnönü ve Refet Bele nin de Batı Cephesi ne atanmaları ile birlikte düzenli ordu kurma çalışmaları başlamıştır. Gediz Muharebesinde Kuvayımilliye birliklerinin başarısız olması, üzerine üzenli Orduya geçiş hızlanmıştır. üzenli Ordunun Kurulma Nedenleri 3 Kuvayımilliye birliklerinin düşmanı yurttan atacak güçten yoksun olmaları, 3 Kuvayımilliye birliklerinin belli bir merkezden yönetilmemeleri ve her birliğin kendi liderinin emrine göre hareket etmesi, 3 Bazı Kuvayı Milliye liderlerinin düzenli orduya katılmak istememeleri 3 Bazı Kuvayımilliye birliklerinin para ve malzeme ihtiyaçlarını halktan zorla temin etmeye kalkışmaları BİRİNCİ İNÖNÜ SAVAŞI (6-10 OCAK 1921) TBMM nin kurduğu üzenli Ordu ile Yunan kuvvetleri savaşmıştır. Savaşın Nedenleri Yunanlıların Çerkez Ethem Ayaklanması ndan faydalanarak yeni kurulan düzenli orduyu güçlenmeden yok etmek istemesi TBMM ye Sevr Antlaşması nı zorla kabul ettirmek istemeleri, Eskişehir i ele geçirerek Anadolu demiryollarının kontrolünü sağlamak istemeleri, Ankara ya ulaşarak Millî Mücadele yi sona erdirmek istemeleri, Yunan ordusunun gücünü ispatlayarak, İtilaf evletleri nin yardımını sağlamak istemeleri etkili olmuştur. Savaşın Sonuçları TBMM nin kurduğu düzenli ordunun Batı Cephesi ndeki ilk askerî başarısıdır. İngiltere ve Fransa nın savaşı Yunanistan ın kazanacağına olan inancı azalmıştır. Bu zafer ile TBMM nin otoritesi güçlenmiş, Türk halkının morali yükselmiştir. Halkın TBMM ye ve düzenli orduya olan güveni artmış, askere alımlar hızlanmıştır. İsmet Bey in rütbesi albaylıktan generalliğe yükseltilmiştir. TBMM, bu zaferden sonra Londra Konferansı na davet edilmiştir. Bu zafer 1921 Anayasası nın ilan edilmesine ve İstiklal Marşı nın kabulüne ortam hazırlamıştır. ış politikada itibarı artan TBMM, Afganistan ile ostluk ve Yardımlaşma, Rusya ile Moskova Antlaşması nı imzalamıştır. İsabet ers efteri ile Öğren - Çöz - Kazan! ikkat Notlar Batı Cephesinde Yunanlıların amacı; Ankara ya ele geçirip TBMM yi dağıtmak ve Sevr i TBMM ye zorla kabul ettirmektir. ikkat I. İnönü Savaşı; TBMM nin kurduğu düzenli Ordunun ilk askeri başarısıdır. İsabetli Bilgi I. İnönü Savaşının Sonucunda; T eşkilatı esasiye Kanunu A fganistan ile ostluk Antlaşması L ondra Konferansı İ stiklal Marşı nın kabulü M oskova Antlaşması gibi gelişmeler yaşanmıştır. Yukarıda T ve İ ile başlayan gelişmeler ulusal (milli), diğerleri uluslar arası gelişmelerdir. 119

10 ers 13 üzenli Ordunun Kurulması, I. İnönüSavaşı, Teşkilat-ı Esasiye Kanunu, Afganistan ile ostluk Antlaşması, Londra Konferansı, İstiklal Marşı, Moskova Antlaşması LONRA KONFERANSI (21 ŞUBAT - 12 MART 1921) İtilaf evletleri, ilk başta sadece İstanbul Hükûmeti ni Londra Konferansı na davet etmişlerdir. Mustafa Kemal Paşa nın karşı çıkması üzerine İtilaf evletleri, İtalya aracılığıyla TBMM Heyeti ni konferansa davet etmek zorunda kaldılar. Amaçları iki hükümet arasında ikilik çıkararak çıkarlarına uygun bir antlaşma imzalamaktı. Konferansa İstanbul Hükümeti adına Tevfik Paşa, TBMM adına da Bekir Sami Bey katılmıştır. Mustafa Kemal Paşa konferanstan herhangi bir sonuç çıkmayacağını bildiği hâlde Londra ya bir heyet göndermiştir. İlk söz hakkı İstanbul Hükümeti adına Tevfik Paşa ya verilince Tevfik Paşa: Ben sözü Türk milletinin asıl temsilcisi olan TBMM ye bırakıyorum diyerek, İtilaf evletleri nin ikilik çıkarma düşüncelerini bozmuştur. TBMM Londra Konferansı na Katılmakla; Türk halkının haklı davasını ve Misakımilli yi dünya kamuoyuna duyurmak, İtilaf evletleri nin Türkler barış istemiyor, savaşa devam etmek istiyorlar şeklinde sürdürdükleri propagandayı çürütmek, Türk milletinin yasal ve tek temsilcisinin TBMM olduğunu tüm dünyaya duyurmak amacındaydı 120 ikkat Notlar TBMM nin İtilaf evletleri tarafından Londra Konferansına çağırılması, İtilaf evletleri nin, TBMM nin siyasi varlığını resmen kabul ettiklerini gösterir. İsabetli Bilgi İtilaf evletleri nin Londra Konferansı nı düzenlemedeki amaçları; Savaş meydanında yenilen Yunanlılara zaman kazandırmak ve Sevr in bazı maddelerini hafifleterek TBMM ye kabul ettirip savaşı masa başında kazanmaktı. Londra Konferansı nın yapılması: Londra Konferansı nın Sonuçları I. İnönü savaşındaki başarımızın siyasi bir sonucudur. İtilaf evletleri, TBMM yi konferansa davet ederek TBMM nin varlığını resmen tanımışlardır. Sevr Antlaşması nın uygulanamaz olduğu ortaya konulmuştur. İtilaf evletleri nin, Türklerin barış istemediklerine yönelik tezi çürütülmüştür. Bağımsızlık dışındaki hiçbir düzenlemenin kabul edilmeyeceği belirtilmiştir. Londra Konferansı nın dağılması, Yunan saldırısının yeniden başlamasına neden olmuştur. AFGANİSTAN İLE OSTLUK VE YARIMLAŞMA ANTLAŞMASI (1 MART 1921) Millî Mücadele nin devam ettiği yıllarda Afganistan, Türk milletinin haklı mücadelesine destek verme kararı aldı. Afgan kralı Amanullah Han ile Mustafa Kemal Paşa arasında mektuplaşmalar oluyordu. Birinci İnönü Zaferi nin ardından Afganistan la TBMM arasında Moskova da Türk Afgan ostluk Antlaşması imzalanmıştır. Bu Antlaşma ile Afganistan, TBMM Hükûmeti ni resmen tanımıştır. İki ülke arasında elçiler görevlendirilmiştir. Antlaşmaya göre taraflardan birisi saldırıya uğrarsa, diğer taraf saldırıya uğrayana yardım edecektir. İsabetli Bilgi TBMM, Afganistan a subay ve öğretmen göndermeyi kabul ederek iki ülke arasında eğitim, kültür, askeri ve siyasi ilişkileri geliştirmeyi amaçlamıştır. Misak-ı Milli yi tanıyan ilk müslüman devlet Afganistan olmuştur. İsabet ers efteri ile Öğren - Çöz - Kazan!

11 ers 13 üzenli Ordunun Kurulması, I. İnönüSavaşı, Teşkilat-ı Esasiye Kanunu, Afganistan ile ostluk Antlaşması, Londra Konferansı, İstiklal Marşı, Moskova Antlaşması İSTİKLAL MARŞI NIN KABULU (12 MART 1921) Mehmet Akif Ersoy un yazdığı İstitlal Marşı Birinci İnönü Savaşı ndan sonra TBMM de yapılan oylama ile millî marş olarak kabul edilmiştir. Yarışma ile seçilen marşın yazarı Mehmet Âkif Ersoy, bestekârı ise Osman Zeki Üngör dür. Yeni Türk devletinin bağımsızlık sembollerinden birisidir. MOSKOVA ANTLAŞMASI (16 MART 1921) Sovyet Rusya ile TBMM arasında imzalanan Moskova Antlaşması nın önemli maddeleri şunlardır: İki taraftan birinin tanımadığı uluslararası bir antlaşmayı diğer taraf da tanımayacaktır. Önemi: İki devlet uluslararası alanda birlikte hareket etme kararı almışlardır. Önemi: Sovyet Rusya Sevr i tanımadığını kabul etmiştir. Osmanlı evleti ile Çarlık Rusya sı döneminden kalma antlaşmalar geçersiz sayılacaktır. Önemi: Her iki ülkede de rejim değişiklikleri ile yeni devletler kurulmuştur. Sovyet Rusya Misakımillî yi tanıyacaktır. Önemi: Sovyet Rusya Misakımillî yi tanıyan ilk Avrupa evleti olmuştur. oğu sınırımız büyük ölçüde çizilmiştir. Sovyet Rusya kapitülasyonların kaldırıldığını kabul edecektir. Önemi: Kapitülasyonların kaldırılmasını kabul eden ilk Avrupa devleti Sovyet Rusya olmuştur. Sovyet Rusya Batum un Gürcistan a bırakılması şartıyla Ermenistan ve Gürcistan ile yapılan sınır antlaşmalarını tanıyacaktır. Önemi: Batum un Gürcistan a bırakılması, Misakımillî den verilen ilk tavizdir. Moskova Antlaşması nın Önemi Sovyet Rusya bu antlaşma ile TBMM yi ve Misakımillî yi resmen tanımış oldu. Sovyet Rusya, Sevr Antlaşması nın geçersizliğini kabul etmiştir. Bu antlaşma ile doğu sınırımız büyük ölçüde kesinleşmiş ve buradaki askerî birliklerin önemli bir kısmı diğer cephelere kaydırılmıştır. İsabet ers efteri ile Öğren - Çöz - Kazan! ikkat Notlar İstiklal Marşı: Türk Milletinin, birlik beraberlik içinde mücadele ederek Bağımsızlığa nasıl ulaştığını gösteren en önemli sembollerden Mehmet Akif Ersoy biridir. İsabetli Bilgi Moskova Antlaşması nın imzalanmasında ortak düşmana (İtilaf evletlerine) karşı birlikte hareket etme düşüncesi etkili olmuştur. Ayrıca Sovyetler Birliği bu antlaşma ile güney sınırlarını güvence altına almak istemiştir. İsabetli Bilgi Moskova Antlaşması ile: Misak-ı Milli yi tanıyan ve Sevr i reddeden, ilk Avrupalı devlet Sovyet Rusya olmuştur. ikkat Moskova Antlaşması ile Misakı Milliden ilk taviz verilmiş, Batum, Sovyet Rusya ya bağlı Gürcistan a bırakılmıştır. 121

12 ers 13 üzenli Ordunun Kurulması, I. İnönüSavaşı, Teşkilat-ı Esasiye Kanunu, Afganistan ile ostluk Antlaşması, Londra Konferansı, İstiklal Marşı, Moskova Antlaşması TEŞKİLAT-I ESASİYE KANUNU (İLK ANAYASA) (0 OCAK 1921) TBMM açıldıktan sonra o günün ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik bazı yasalar çıkarıldı. Bu sırada Yunan ilerleyişi devam ettiği ve TBMM ye karşı isyanlar çıktığı için yeni bir anayasa hazırlanamadı I. İnönü Savaşı nın kazanılması, meclisin halk üzerindeki otoritesini artırdı. Bu zafer yeni anayasanın hazırlanıp uygulanmasına ortam hazırladı. 20 Ocak 1921 tarihinde Teşkilat-ı Esasiye Kanunu adıyla yeni Türk evleti nin ilk anayasası TBMM de kabul edildi Anayasası nın Önemli Maddeleri Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir. Yönetim biçimi halkın kendi kendini yönetmesi esasına dayanır. Önemi: Bu madde ile saltanatın yerine millet egemenliğine dayalı yönetimin alacağı belirtilmiştir. Türkiye evleti, Büyük Millet Meclisi tarafından yönetilir ve hükûmet TBMM Hükûmeti adını alır. Önemi: Meclis Hükûmeti sistemi ilk Anayasa da yerini almıştır. Yasama ve yürütme yetkileri milletin gerçek temsilcisi olan Büyük Millet Meclisi ne aittir. Önemi: Çabuk kararlar alabilmek ve bu kararları uygulayabilmek için güçler birliği ilkesi ilk Anayasa da yer almıştır. Ancak bu durum demokrasiye aykırıdır. Büyük Millet Meclisi, iller halkınca seçilen üyelerden oluşur. Büyük Millet Meclisi seçimleri iki yılda bir yapılır. Seçilen üyelerin üyelik süresi iki yıldır. Milletvekilleri yeniden seçilebilirler Anayasası nın Genel Özellikleri 1924 yılına kadar yürürlükte kalmıştır. Olağanüstü şartlarda hazırlandığı için ayrıntılı ve geniş bir anayasa değildir. ikkat Notlar Türkiye evleti nin ilk Anayasası, 1921 Anayasası dır. (Teşkilatı Esasi) İsabetli Bilgi Egemenlik kayıtsız ve şartsız Milletindir. Maddesiyle 1921 Anayasasında milli irade ve egemenliğin millete ait olduğu vurgulanmıştır. Savaşlar esnasında hazırlandığı için kişi hak ve özgürlükleri geniş yer bulmamıştır Anayasası, Yeni Türk evleti nin kurulduğunun ilk hukuki belgesidir. 122 İsabet ers efteri ile Öğren - Çöz - Kazan!

13 Bil Bul Uygula üzenli Ordunun Kurulması, I. İnönüSavaşı, Teşkilat-ı Esasiye Kanunu, Afganistan ile ostluk Antlaşması, Londra Konferansı, İstiklal Marşı, Moskova Antlaşması Aşağıdaki sütünlarda Batı Cephesi nde yaşayan I. İnönü Savaşı ve bu savaşın sonuçları ile ilgili bazı bilgiler verilmiştir. Bu bilgilerin yandaki gelişmelerden hangisine ait olduğunu ilgili sütunlara işaretleyiniz. 1. Olay Savaş Gelişme Sonuç İsabet ers efteri ile Öğren - Çöz - Kazan! 1. İnönü Savaşı Londra Konferansı Moskova Antlaşması Afganistan ostluk Antlaşması TBMM nin kurduğu düzenli ordunun Batı Cephesi nde kazandığı ilk askeri başarıdır İtilaf evletlerinin TBMM yi resmen tanıdıkları gelişmedir Sovyet Rusya nın TBMM yi ve Misakımilliyi resmen tanıdığı gelişmedir oğu sınırlarımızın büyük ölçüde kesinleştiği gelişmedir Türk halkının haklı davasını ve Misakımilli yi dünya kamuoyuna duyurmak amacıyla TBMM nin katıldığı toplantıdır. 3 Misakımilli den ilk taviz olan Batum un Gürcistan a bırakılmasına neden olan gelişmedir TBMM nin Müslüman bir devlet ile yaptığı ilk antlaşmadır Sovyet Rusya bu antlaşmayla kapitülasyonların kaldırıldığını kabul etmiştir Anayasası nın ilan edilmesine ve İstiklal Marşı nın kabulüne ortam hazırlayan zaferdir. 3 Bu zaferden sonra Türkiye Londra Konferansı na davet edilmiştir. 3 Osmanlı evleti ile Çarlık Rusya arasında yapılan antlaşmalar geçersiz sayılmıştır. 3 Afganistan ile ostluk Antlaşması nın imzalanmasına ortam hazırlayan zaferdir

14 Bil Bul Uygula üzenli Ordunun Kurulması, I. İnönüSavaşı, Teşkilat-ı Esasiye Kanunu, Afganistan ile ostluk Antlaşması, Londra Konferansı, İstiklal Marşı, Moskova Antlaşması Aşağıdaki cümlelerin doğru olanların yanına yanlış olanların yanına Y yazınız. 1. Batı Cephesinde savaşlar, Yunanlıların İzmir i işgal etmesiyle başlamıştır. 2. Batı Cephesinde Yunanlılara karşı TBMM nin kurduğu düzenli ordu savaşmıştır. 3. Afganistan TBMM yi tanıyan ilk müslüman devlet olmuştur. 4. Londra konferansında TBMM yi Mustafa Kemal temsil etmiştir. 5. I. İnönü savaşından sonra imzalanan Moskova Antlaşması yla TBMM yi tanıyan ilk Avrupa evleti Sovyet Rusya olmuştur. 6. İtilaf devletleri TBMM yi Londra Konferansına davet etmekle TBMM yi resmen tanımıştır. 7. I. İnönü Savaşı ndan sonra İsmet İnönü Albaylıktan Generalliğe yükselmiştir. 8. Fransa ile imzalanan Ankara Antlaşması I. İnönü savaşından sonra gerçekleşmiştir. 9. TBMM nin kurduğu düzenli ordunun ilk askeri başarısı oğu cephesinde Ermenilere karşı kazanılmıştır. 10. I. İnönü savaşının kazanılmasıyla Türk halkının TBMM ye ve kurduğu düzenli orduya güveni artmıştır. 11. Türkiye Cumhuriyeti nin ilk anayasası olan Teşkilatı Esasi I. İnönü savaşından sonra hazırlanmıştır. 12. Batı cephesinde Ermenilerin amacı Anadolu nun tamamını ele geçirip Bizans imparatorluğunun tekrar kurmaktı. / Y Y Y Y Y 13. İtilaf evletleri Yunanlıların toparlanması için zaman kazanmak için Londra Konferansını düzenlemişlerdir. 14. Moskova Antlaşması nı imzalayan Sovyet Rusya Mısak-ı Milliyi tanımış ve Sevr Antlaşmasını reddetmiştir. 124 İsabet ers efteri ile Öğren - Çöz - Kazan!

15 Test 13 / I üzenli Ordunun Kurulması, I. İnönüSavaşı, Teşkilat-ı Esasiye Kanunu, Afganistan ile ostluk Antlaşması, Londra Konferansı, İstiklal Marşı, Moskova Antlaşması İstiklal Marşı kabul edildi. 2. TBMM Londra Konferansı na davet edildi. 3. Sovyet Rusya ile Moskova Antlaşması yapıldı. Türk milletinin Kurtuluş Savaşı sürecinde elde ettiği askerî başarılarının ulusal ve uluslararası etkileri olmuştur. Yukarıda verilen 1. İnönü Savaşı nın sonuçlarından hangileri ulusal düzeydedir? A Yalnız 1 B) Yalnız 3 C) 1 ve 2 ) 2 ve 3 2. Batı Cephesi nde Yunan işgaline ve onların en büyük destekçileri olan İngilizlere karşı mücadele verilmiştir. Bu cepheye Kuvayımilliye Genel Komutanı olarak Temsil Heyeti tarafından Ali Fuat Paşa atanmıştır. Bu bilgilere göre; 1. İngilizlerle silahlı mücadele yapılmıştır. 2. üzenli ordu bu cephede savaşmamıştır. 3. Temsil Kurulu hükûmet gibi çalışmıştır. yargılarından hangilerine ulaşılamaz? A) Yalnız 1 B) Yalnız 2 C 1 ve 2 ) 2 ve 3 3. TBMM Hükûmeti nin, Londra Konferansı na çağrılması aşağıdakilerden hangisinin göstergesidir? A) İstanbul Hükûmeti nin başarısının B) İtilaf evletleri nin yenilgiyi kabul etmediklerinin C) İtalya nın İtilaf evletleri nden ayrıldığının İtilaf evletleri nin TBMM Hükûmeti ni tanıdıklarının İsabet ers efteri ile Öğren - Çöz - Kazan! 4. 5.? Türk ulusunun haklı davasını anlatmak Türkler barışa yanaşmıyor. şeklindeki propagandayı çürütmek. Türk ulusunun temsilcisinin TBMM olduğunu kanıtlamak Yukarıdaki diyagrama verilebilecek en uygun başlık aşağıdakilerden hangisidir? A) Ankara Antlaşması B) Mudanya Ateşkes Antlaşması C) Amasya Görüşmeleri nin nedenleri TBMM nin Londra Konferansı na katılma sebepleri Londra Konferansı nın toplanması? Afganistan ile ostluk Antlaşması nın imzalanması Moskova Antlaşması nın imzalanması iyagramda? işareti ile gösterilen yere aşağıdakilerden hangisi getirilirse doğru olur? A 1. İnönü Savaşı nın sonuçları B) 2. İnönü Savaşı nın sonuçları C) Sakarya Savaşı nın sonuçları ) Kütahya Eskişehir Savaşı nın sonuçları 125

16 Test 13 / I üzenli Ordunun Kurulması, I. İnönüSavaşı, Teşkilat-ı Esasiye Kanunu, Afganistan ile ostluk Antlaşması, Londra Konferansı, İstiklal Marşı, Moskova Antlaşması 6. I. İnönü Savaşı nın ardından TBMM, Sovyet Rusya ile Moskova Antlaşması nı imzalamasının ardından Batum u Gürcistan a bırakmıştır. Bu durumun Moskova Antlaşması nın aşağıdaki maddelerinden hangisine ters olduğu söylenebilir? A Sovyetler Birliği Misakımilli yi tanıyacaktır. B) İki taraftan birinin tanımadığı uluslararası bir antlaşmayı diğeri de tanımayacaktır. C) Osmanlı evleti ile Çarlık Rusyası arasında imzalanmış olan antlaşmalar geçersiz sayılacaktır. ) İki devlet arasında ekonomik ve diğer alanlarda yardımlaşmaya yönelik antlaşmalar yapılacaktır. 7. İstiklâl Marşı ile ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır? 1921 Anayasası ilan edildi. Rusya ile Moskova Antlaşması imzalandı. Afganistan ile ostluk ve Yardımlaşma Antlaşması imzalandı. Yukarıda verilen gelişmeler hangi savaşın sonucunda gerçekleşmiştir? A) 2. İnönü Savaşı B 1. İnönü Savaşı C) Başkomutanlık Meydan Savaşı İnönü Savaşı nın sonuçlarından hangisi yeni bir devletin temellerinin atılmakta olduğunun göstergesidir? Sosyal Bilgiler Öğretmeni Yeliz Hanım ın sorduğu soruya hangi öğrenci doğru cevap vermiştir? A) üzenli orduya B) olan güvenin artması C Teşkilat-ı Esasiye ) Kanunu nun ilan edilmesi TBMM nin Londra Konferansı na katılması Rusya ile Moskova Antlaşması nın imzalanması A) Şiir yarışması ile seçilmiştir. B) Yazarı Mehmet Âkif Ersoy dur. C) Bestekârı Osman Zeki Üngör dür. Kurtuluş Savaşı ndan sonra kabul edilmiştir. 8. İstiklal Marşı kabul edildi. 10. TBMM düzenli orduyu kurmak ve ihtiyaçlarını karşılamak için; 1. Asker kaçakları için Firariler Kanunu nu çıkarmış, 2. uyun-i Umumiye nin gelirlerine el konulmuş, 3. İstiklal Mahkemeleri kurulmuş, 4. Rusya dan askerî ve ekonomik yardım alınmıştır. Buna göre, alınan tedbirlerden hangileri merkezî otoriteyi sağlamaya yöneliktir? A) 1 ve 2 B 1 ve 3 ) Sakarya Meydan Muharebesi C) 2 ve 4 ) 3 ve İsabet ers efteri ile Öğren - Çöz - Kazan!

17 Test 13 / II üzenli Ordunun Kurulması, I. İnönüSavaşı, Teşkilat-ı Esasiye Kanunu, Afganistan ile ostluk Antlaşması, Londra Konferansı, İstiklal Marşı, Moskova Antlaşması TBMM nin Londra Konferansı na çağrılması 2. İstiklâl Marşı nın kabul edilmesi Anayasası nın kabulü 4. Moskova Antlaşması nın imzalanması Yukarıda verilen İnönü Savaşlarının sonuçlarından hangilerinin doğrudan dış siyasetle ilgili olduğu söylenebilir? A 1 ve 4 B) 1 ve 3 C) 2 ve 4 ) 2 ve İnönü Zaferi nden sonra beliren uygun ortamdan yararlanmak isteyen bazı komutanlar, Batı Cephesi nin güneyindeki Yunan kuvvetlerini yok etmek için Aslıhanlar ve umlupınar a doğru harekete geçmişler; ancak Yunan kuvvetlerini mevzilerinden söküp atmakta başarılı olamamışlardır. TBMM ordularının bu durumu öncelikle aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir? A) Saldırının geç başlatılmış olmasıyla B Türk ordusunun henüz taarruz gücüne ulaşmamış olmasıyla C) Yunanlıların İngilizlerden askeri destek almasıyla ) Ordunun İnönü Savaşları nda büyük kayıplar vermesiyle İnönü Savaşı nın kazanılması üzerine ortaya çıkan aşağıdaki gelişmelerden hangisi, TBMM nin güç kazandığına kanıt olarak gösterilemez? A) Fransa nın Ankara ya bir temsilci göndererek TBMM ile görüşmeler yapması B) İtalya nın işgal ettiği topraklardan çekilmeye başlaması C) İngiltere nin Malta da tutuklu bulunan Türk esirlerden bir bölümünü serbest bırakması Yunanlıların Kütahya Eskişehir yönünde yeniden saldırıya geçmesi ve 2. İnönü Savaşları nı Türk ordusunun kazanması üzerine Fransa ve İtalya; İngiliz ve Yunanlıları desteklemenin çıkarlarına uygun olmadığını anladılar. İtalyanlar Antalya bölgesinden çekilirken Fransızlar da Ankara Hükûmeti ile iyi ilişkiler kurma yollarını aradılar. Öğretmenin verdiği bu bilgilerden hareketle aşağıdaki sonuçlardan hangisi çıkarılabilir? A) İtalya ve Fransa nın barış antlaşması imzaladığı B) Yunanlıların ve İngilizlerin barış istediği C İtilaf evletleri arasında görüş ayrılığının olduğu ) TBMM nin İtilaf evletleri ile ilişkilerini geliştirdiği Siz orada yalnız düşmanı değil milletin makûs (kötü) talihini de yendiniz. İstila altındaki talihsiz topraklarımızla birlikte bütün vatan, bugün en ücra köşelerine kadar zaferinizi kutluyor. üşmanın istila hırsı, azminizin ve vatanseverliğinizin yalçın kayalarına başını çarparak paramparça oldu. Yukarıda Mustafa Kemal in 2. İnönü Zaferi sonrası İsmet Paşa ya yazdığı telgraf verilmiştir. Buna göre, aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz? A) 2. İnönü zaferi Türk milletinin dönüm noktasıdır. B) Milletin TBMM ye ve düzenli orduya olan güveni artmıştır. C Kurtuluş Savaşı bu zaferle birlikte sona ermiştir. ) İngilizlerin desteklediği Yunanlılar yenilgiye uğratılmıştır. İsabet ers efteri ile Öğren - Çöz - Kazan! 127

18 Test 13 / II üzenli Ordunun Kurulması, I. İnönüSavaşı, Teşkilat-ı Esasiye Kanunu, Afganistan ile ostluk Antlaşması, Londra Konferansı, İstiklal Marşı, Moskova Antlaşması TBMM nin kurduğu düzenli ordunun Batı Cephesi nde kazandığı ilk askeri başarısıdır. 2. Halkın orduya ve TBMM ye olan güveni artmıştır. 3. Kazanılan bu zaferlerden sonra İtalyanlar Anadolu yu boşaltma kararı almışlardır. 4. TBMM bu zaferden sonra Londra Konferansı na davet edilmiştir. Yukarıda verilen bilgilerden kaç tanesinin Birinci İnönü Savaşı nın sonuçları ile doğrudan ilgisi olduğu söylenebilir? A) 1 B) 2 C 3 ) 4 7. Mustafa Kemal Paşa Londra Konferansı ndan herhangi bir sonuç çıkmayacağını bilmesine rağmen Londra ya bir heyet göndermiştir. Yukarıdaki öğrencilerden hangilerinin söylediği bilgiler Londra Konferansı ile ilgili değildir? Bu hareketi ile Mustafa Kemal Paşa nın; A) Yalnız erya B erya ile Mehmet 1. Türk milletinin haklı davasını dünya kamuoyuna duyurmak. 2. Türkler barış istemiyor! propagandasını çürütmek. 3. Türk milletinin tek ve yasal temsilcisinin TBMM olduğunu ispatlamak. gibi düşüncelerden hangilerini amaçladığı söylenebilir? üzenli ordunun Batı Cephesi nde kazandığı ilk askeri zaferdir. 2. Sovyet Rusya nın TBMM ve Misakımilli yi resmen tanımasını sağlayan antlaşmadır. Yukarıda verilen bilgiler aşağıdakilerden hangisi ile ilgili olduğu söylenebilir? 1 2 A) 1. İnönü Savaşı Londra Konferansı B) oğu Cephesi Moskova Antlaşması C) Güney Cephesi Londra Konferansı 1. İnönü Savaşı İtilaf evletleri nin Türkler barış istemiyor tezi çürütülmüş oldu. Mehmet Londra Konferansı nda Misakimillî den ilk taviz verilmiş oldu. Ayça Moskova Antlaşması İtilaf evletleri TBMM yi konferansa davet ederek resmen tanımış oldular. erya C) Yalnız Ayça ) Mehmet ile Ayça 10. Yunanlılara karşı ilk başarımız olan Birinci İnönü Savaşı nın ülke içinde meydana getirdiği önemli gelişmeler arasında aşağıdakilerden hangisi gösterilemez? A) Yalnız 1 B) 1 ve 2 C) 2 ve 3 1, 2 ve 3 A) İstiklal Marşı nın kabulü sağlanmıştır. B) 1921 Anayasası nın kabulünü hızlandırmıştır. C) Türk halkının moralini yükseltmiştir. Millî mücadelenin başarıyla sona ermesini sağlamıştır. 128 İsabet ers efteri ile Öğren - Çöz - Kazan!

19 ers 14 II. İnönü Savaşı, Kütayha - Eskişehir Savaşları, Başkomutanlık Yetkisi, Tekalif-i Milliye Emirleri, Maarif Kongresi İKİNCİ İNÖNÜ SAVAŞI (23 MART - 1 NİSAN 1921) Notlar Yunanlılar, İtilaf evletleri nin güvenini yeniden kazanmak ve TBMM ye Sevr Antlaşması nı kabul ettirmek amacıyla, Londra Konferansı ndan kısa süre sonra tekrar saldırıya geçtiler. Bu saldırının amacı Türk ordusunun toparlanmasına fırsat vermeden Eskişehir ve Afyon u alarak Eskişehir üzerinden Ankara ya ulaşmak ve TBMM yi dağıtmaktı. Türk ordusu İsmet Paşa nın idaresinde Yunanlılara karşı kahramanca mücadeleler sergiledi. Yunanlıların 23 Mart taki saldırısı düzenli ordunun gayretleri ile İnönü mevkiinde ikinci kez durduruldu. İkinci İnönü Savaşı nın Sonuçları Bu zaferle Türk halkının TBMM ye olan güveni artmıştır. Bu zafer İngilizlerin Yunanlılara olan güvenini azaltmıştır. İtalya bu zaferden sonra Anadolu dan birliklerini çekmeye başlamıştır. (5 Temmuz 1921) Refet Paşa görevden alınarak, güney batıdaki düzenli birlikler de Batı Cephesi komutanı İsmet Paşa nın emrine verilmiştir. Mustafa Kemal Paşa zaferden sonra İsmet Paşa ya çektiği telgrafta Siz orada yalnız düşmanı değil, milletin makûs (kötü) talihini de yendiniz. ifadesini kullanmıştır. KÜTAHYA - ESKİŞEHİR SAVAŞLARI (10-24 TEMMUZ 1921) Yunanlıların İkinci İnönü Savaşı ndan da mağlup çıkmaları, İngiltere dışındaki diğer İtilaf devletlerin Yunanistan a olan güvenlerinin azalmasına neden oldu. Ancak İngilizler Yunanlıların hâlâ başarılı olacaklarına inanıyorlardı. Yunanlılar tekrar taarruza geçti. Yunanlıların amaçları; Türk ordusunu güçlenmeden yok etmek, Ankara yı ele geçirip, TBMM yi dağıtmak, Türk halkına Sevr Antlaşması nı zorla kabul ettirmek, İkinci İnönü Savaşı nın intikamını almak Savaşın Sonuçları; İsabetli Bilgi II. inönü zaferinden sonra, Türk milletinin haklılığını ve başarısını gören İtalya, işgal ettiği Antalya ve Konya çevresinden çekilmeye başladı. ikkat Kütahya-Eskişehir Savaşları; Kurtuluş Savaşı nda Batı cephesinde kaybettiğimiz tek savaştır. İtalya, Türk ordusunun savaşı kaybettiğini görünce başlatmış olduğu çekilme sürecini durdurmuştur. Türk ordusu yenildi ve Sakarya Nehri nin doğusuna çekildi. Afyon, Kütahya ve Eskişehir Yunanlılara geçti. TBMM nin Ankara dan Kayseri ye taşınması gündeme geldi. Ancak kabul edilmedi. Türk ordusunun Taarruz gücüne ulaşmada eksiklerinin olduğu anlaşıldı. İsabet ers efteri ile Öğren - Çöz - Kazan! 129

20 ers 14 II. İnönü Savaşı, Kütayha - Eskişehir Savaşları, Başkomutanlık Yetkisi, Tekalif-i Milliye Emirleri, Maarif Kongresi Kütahya Eskişehir Savaşları Sonrası Yaşanan Gelişmeler Notlar Maarif (Eğitim) Kongresi yapıldı. Başkomutanlık Kanunu çıkarıldı. Tekalif-i Milliye Emirleri yayınlandı. SAVAŞA RAĞMEN EĞİTİM KONGRESİ (15-21 TEMMUZ 1921) Maarif (Eğitim) Kongresi Ankara da daha önceden planlanmıştı. Kütahya - Eskişehir Muhareberelerindeki yenilgiden sonra ertelenmesi gündeme geldi. Ancak Mustafa Kemal bunu kabul etmeyip bizzat kongreye katıldı. Bu durum Mustafa Kemal in eğitime verdiği önemi gösterir. Maarif (Eğitim) Kongresi 15 Temmuz 1921 tarihinde Ankara da bulunan arul Muallimin (Erkek Öğretmen Okulu) konferans salonunda, 180 yönetici ve öğretmenin katılımı ile Maarif Vekili (Eğitim Bakanı) Hamdullah Suphi nin başkanlığında toplanmıştır. Maarif (Eğitim) Kongresinde Görüşülen Konular; Bakanlık halk mekteplerinin dört yıl olan öğrenim süresinin beş yıla çıkarılmasını uygun görmüştür. Halkın ihtiyacı olan lisan, din ve hesap gibi derslerin okutulmasının yeterli olacağı belirtilmiştir. Meslek derslerinin ilkokullarda tamamının öğretilmesinin mümkün olmadığı, ancak sanat ve kabiliyetlerin esas olduğu, kızların ev hanımı olabilmeleri için gerekli pratik bilgilerin müfredata konulması gerektiği belirtilmiştir. BAŞKOMUTANLIK KANUNU (5 AĞUSTOS 1921) Kütahya Eskişehir Savaşları ndan sonra Türk ordusu, Sakarya Nehri nin doğusuna kadar çekilmek zorunda kaldı. Mustafa Kemal Paşa ise Kütahya Eskişehir Savaşları nın kaybedilmesinin, Millî Mücadele nin kaybedildiği anlamına gelmediğini düşünüyordu. O na göre düşmanın yenilebilmesi için hızlı kararların alınması ve uygulanması gerekliydi. Bunun için başkomutanlık görevinin ve TBMM nin yetkilerinin belli bir süre için kendisine verilmesini istedi. TBMM de yapılan görüşmeler sonucu Mustafa Kemal Paşa ya üç aylığına başkomutanlık yetkisini veren kanun kabul edildi. Başkomutanlık Kanunu ile; ikkat Cehaletle savaş düşmanla savaşmaktan daha az önemli değildir. diyen Mustafa Kemal, Maarif kongresine de katılarak eğitime verdiği önemi göstermiştir. İsabetli Bilgi Başkomutanlık yasasıyla meclisin bütün yetkileri üç aylığına Mustafa Kemal e verildi. Amaç kararların daha hızlı alınıp uygulanabilmesini sağlamaktı. Mustafa Kemal Paşa TBMM ye ait olan yasama, yürütme ve yargı yetkilerini kendinde toplamış oldu. Erzurum Kongresi öncesi askerlik görevinden istifa eden Mustafa Kemal, millet iradesi ile yeniden askerlik mesleğine dönmüş oldu. 130 İsabet ers efteri ile Öğren - Çöz - Kazan!

21 ers 14 II. İnönü Savaşı, Kütayha - Eskişehir Savaşları, Başkomutanlık Yetkisi, Tekalif-i Milliye Emirleri, Maarif Kongresi TEKALİF-İ MİLLİYE EMİRLERİ (8 AĞUSTOS 1921) Notlar TBMM tarafından başkomutan ilan edilen Mustafa Kemal Paşa ilk olarak Türk ordusunun ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla Tekalif-i Milliye Emirleri ni (Ulusal Vergi Emirlerini) yayımladı. Türk halkına önemli yükümlülükler getiren Tekalif-i Milliye Emirleri ile ordunun gücü artırılmaya çalışılmıştır. Tekalif-i Milliye Emirleri nin bazı maddeleri şunlardır: 1. Her şehirde bir Tekalif-i Milliye komisyonu kurulacak. 2. Yurtta her ev birer kat çamaşır, birer çift çorap ve çarık hazırlayıp komisyonlara teslim edecek. 3. Halk elinde bulunan silah ve cephaneyi üç gün içinde teslim edecek. 4. Halkın elinde bulunan yiyecek ve giyecek ile ulaşım araçlarının bir kısmına (%40 ına) bedeli daha sonra ödenmek üzere el konulacak. 5. Nalbant, marangoz, demirci, dökümcü ve terzi gibi ustalar ordunun emrinde çalışacak. Bu emirlerden anlaşıldığı üzere Türk ordusu yokluk içinde büyük bir mücadele vermiştir. Bu emirlerin uygulanabilmesi amacıyla İstiklal Mahkemeleri kurulmuştur. İsabetli Bilgi Tekalif-i Milliye Emirleri; Ordunun ihtiyaçlarını karşılamak ve Sakarya Meydan Savaşı nı kazanarak düşmanı yurttan atmak amacıyla çıkarılmıştır. ikkat Tekalif-i Milliye Emirleri; Türk milletinin Milli Mücadele de gösterdiği en önemli, yardımlaşma ve dayanışma örneğidir. Türk halkı ordusu için verdiği yardımların hiçbirini geri almamıştır. İsabet ers efteri ile Öğren - Çöz - Kazan! Tekalifi Milliye nin Uygulanışını gösteren tablo 131

22 Bil Bul Uygula II. İnönü Savaşı, Kütayha - Eskişehir Savaşları, Başkomutanlık Yetkisi, Tekalif-i Milliye Emirleri, Maarif Kongresi Kazanım: Kurtuluş Savaşı nın yaşandığı ortamda Atatürk ün Maarif Kongresi yaparak türkiye nin milli ve çağdaş eğitime verdiği önemi kavrar. Türk milletinin milli birlik, beraberlik ve dayanışmanın ifadesi olarak Tekalif-i Milliye uygulamalarını inceler. Başkomutanlık Tekalif-i Milliye Maarif Hamdullah Suphi Bey arul Muallim Mustafa Kemal Nutuk İstiklal Mahkemeleri Kütahya-Eskişehir Kayseri Silah ve Cephane yürütme Yukarıda verilen kavramları aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere doğru şekilde yazınız. 1. Kütahya-Eskişehir Savaşları nda alınan yenilgi üzerine TBMM nin... ye Kayseri taşınması gündeme gelmiştir. 2. TBMM de yapılan oylama ile 5 Ağustos 1921 tarihinde Mustafa Kemal Paşa ya üç aylığına... Başkomutanlık yetkisi verilmiştir. 3. TBMM den başkomutanlık yetkisini alan Mustafa Kemal Paşa yasama ve... Yürütme yetkisini tek başına kullanmaya başlamıştır. 4. Mustafa Kemal Paşa Türk ordusunun ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla... Tekalif-i Milliye Emirleri ni yayınladı Maarif Kongresi Temmuz tarihlerinde Ankara da eğitim konularını görüşmek için toplanmıştır. 6. Kütahya - Eskişehir... Savaşları nın devam ettiği günlerde yapılan Maarif Kongresi ne Ankara ve çevre illerden 180 öğretmen ve yönetici katılmıştır. 7. Ankara da toplanan Maarif Kongresi nin açılış konuşmasını... Mustafa Kemal Paşa yapmıştır. 8. Maarif Kongresi Ankara da bulunan... in arul Muallim (erkek öğretmen okulu) konferans salonunda yapılmıştır. 9. Maarif Kongresi nin başkanlığını dönemin Maarif Vekili (eğitim bakanı) olan... Hamdullah Suphi Bey yapmıştır. 10. Tekalif-i Milliye Emirleri nin uygulanması ile ilgili sorunları gidermek amacıyla Anadolu nun değişik şehirlerinde... İstiklal... Mahkemeleri kuruldu. 11. Tekalif-i Milliye Emirleri ne göre halk elinde bulunan... yi silah ve cephane üç gün içinde ilgili komisyonlara teslim edecektir. 12. Mustafa Kemal Paşa Tekalif-i Milliye Emirleri ni ve amacını... Nutuk adlı eserinde açıklamıştır. 132 İsabet ers efteri ile Öğren - Çöz - Kazan!

23 Bil Bul Uygula II. İnönü Savaşı, Kütayha - Eskişehir Savaşları, Başkomutanlık Yetkisi, Tekalif-i Milliye Emirleri, Maarif Kongresi Aşağıdaki cümlelerin doğru olanların yanına yanlış olanların yanına Y yazınız Kütahya-Eskişehir savaşlarından sonra Afyon, Kütahya ve Eskişehir çevreleri Yunanlıların işgaline uğramıştır. Başkomutanlık yasası ile Mustafa Kemal TBMM ye ait yasama, yürütme ve yargı yetkilerini üç aylığına kendinde toplamıştır. 3. Mustafa Kemal in başkomutan olarak yayınladığı emir Teşkilat-ı Esasiye Emirleri dir. 4. Kütahya-Eskişehir Savaşları devam ederken Ankara da Maarif Kongresi toplanmıştır. 5. Kütahya Eskişehir Savaşı Türk Kurtuluş Savaşında kaybettiğimiz tek savaştır Kütahya-Eskişehir Savaşları sırasında Türk ordusunun kayıp vermeye başlaması üzerine ordumuz Mustafa Kemal in emriyle Sakarya nehrinin doğusuna çekilmiştir. II. İnönü Savaşından sonra Anadolu da işgal ettiği yerlerden çekilmeye başlayan İtalya, Kütahya, Eskişehir savaşlarındaki yenilgiden sonra çekilmeyi durdurmuştur. 8. Tekalif-i Milliye emirleri Kütahya-Eskişehir Savaşlarından sonra yayınlanmıştır. 9. Kütahya-Eskişehir Savaşlarındaki yenilgi Türk ordusunun taarruz gücüne ulaşmadığını göstermektedir II. İnönü Savaşının kazanılmasından sonra Türk halkının TBMM ye ve kurduğu düzenli orduya güveni artmıştır. Mustafa Kemal II. İnönü Savaşı ndan sonra İsmet Paşa ya Siz orada yalnız düşmanı değil Türk halkının makus (kötü) talihini de yendiniz diyerek telgraf çekmiştir. / Y Y 12. Fransa, II. İnönü Savaşı galibiyetinden sonra Anadolu daki işgal ettiği yerlerden çekilmeye başlamıştır. Y İsabet ers efteri ile Öğren - Çöz - Kazan! 133

24 Test 14 II. İnönü Savaşı, Kütayha - Eskişehir Savaşları, Başkomutanlık Yetkisi, Tekalif-i Milliye Emirleri, Maarif Kongresi 1. Başkomutan Mustafa Kemal in 7 8 Ağustos 1921 de yayınladığı Tekalif-i Milliye Emirleri nin bazı maddeleri şunlardır: Halkın elindeki yiyecek maddelerinin yüzde kırkına el konulacak, Sahibi bulanamayan yiyecek ve giyeceklerin tamamına el konulacak, Taşıt araçlarının yüzde yirmisine el konulacaktır. Bu maddelere bakıldığında Tekalif-i Milliye Emirleri ile ilgili; 1. Ordunun ihtiyaçlarını karşılamaya yöneliktir. 2. İstanbul Hükûmeti tarafından yayınlanmıştır. 3. Ulusal kaynakların kullanılması amaçlanmıştır. 2. Eskişehir Kütahya Savaşları nın devam ettiği sırada Mustafa Kemal in Maarif (Eğitim) Kongresi ni toplamasının amacı aşağıdakilerden hangisidir? Hıyanet-i Vataniye Kanunu nun çıkarılması 2. İstiklal Mahkemeleri nin kurulması 3. Kütahya Eskişehir Savaşı nın kaybedilmesi 4. Tekalif-i Milliye Emirleri nin çıkarılması Yukarıda verilenlerden hangisi Türk ordusunun ihtiyaçlarının devlet eliyle karşılanamadığının bir göstergesidir? A) 1 B) 2 C) 3 4 yargılarından hangilerine ulaşılabilir? A) 1 ve 2 B) 2 ve 3 C) Yalnız 3 1 ve 3 4. Aşağıdaki diyagramda Tekalif-i Milliye Emirleri nin bazı maddeleri verilmiştir. Halk elindeki silahları orduya verecek Taşıt ve binek hayvanlarının %20 sine el konulacak Her aile bir asker giydirecek şekilde kıyafet verecek? iyagramda? ile gösterilen yere Tekalif-i Milliye ile ilgili yargılardan hangisi yazılmalıdır? A) Halktan daha çok vergi alınmıştır. B Ordunun eksiklikleri karşılanmaya çalışılmıştır. C) Halkın elindeki malların tamamına el konulmuştur. ) Osmanlı evleti ni ekonomik olarak güçlendirmiştir. A) Öğretmenlerden kötü giden savaş için destek almak B Eğitimin bir milletin geleceği için ne kadar önemli olduğunu vurgulamak C) Ordunun ihtiyaçlarını karşılamak için yapılacaklar ile ilgili görüş alışverişinde bulunmak ) Öğretmenlerin savaşa yönelik maddi desteğini sağlamak 134 İsabet ers efteri ile Öğren - Çöz - Kazan!

25 Test 14 II. İnönü Savaşı, Kütayha - Eskişehir Savaşları, Başkomutanlık Yetkisi, Tekalif-i Milliye Emirleri, Maarif Kongresi 5. Kütahya Eskişehir savaşlarının kaybedilmesinden sonra 5 Ağustos 1921 tarihinde TBMM de Başkomutanlık Yasası çıkarıldı. Bu yasaya göre; Mustafa Kemal e meclisin savaşı sevk ve idare ile ilgili tüm yetkileri de verilerek üç aylık süre için başkomutan seçildi. Bu bilgilere göre; 1. emokratik bir uygulamadır. 2. Mustafa Kemal kanun çıkarma ve uygulama hakkı elde etmiştir. 3. Kararların uygulanmasında sorun yaşanmamıştır. 4. Merkezî otorite güçlenmiştir. yargılarından hangilerine ulaşılamaz? A) 1 ve 4 B 1 ve 3 C) 1 ve 2 ) 3 ve 4 C) 2 ve 3 ) 2 ve 4 8. Kütahya Eskişehir Savaşları sonrasında meydana gelen siyasi gelişmelerden bazıları şunlardır: 6. Kütahya Eskişehir Savaşları nda Türk ordusu yenile- İnönü Savaşları sonrası Anadolu yu boşaltma kararı rek, Sakarya Nehri nin doğusuna çekilmiştir. Bu gelişmeler üzerine Mustafa Kemal Paşa ya Başkomutanlık yetkisi verilmiştir. Buna göre, Mustafa Kemal Paşa ya Başkomutanlık yetkisinin verilmesinin asıl nedeni aşağıdakilerden hangisidir? A) Ülkeyi yönetecek birine ihtiyaç duyulması B) İstanbul Hükümeti nin görevini yapmaması C üşmanı yurttan atabileceğine inanılması ) Yasaların TBMM tarafından daha hızlı çıkarılmasının sağlanmak istenmesi İsabet ers efteri ile Öğren - Çöz - Kazan! 7. Mustafa Kemal Paşa İkinci İnönü Savaşı nın kazanılmasından sonra İsmet Paşa ya çektiği telgrafta Siz orada yalnız düşmanı değil, milletin makus (tersine dönmüş) talihini de yendiniz! ifadelerini kullanmıştır. Buna göre İkinci İnönü Savaşı ile ilgili; 1. Önemli bir başarı kazanılmıştır. 2. üşman Anadolu dan atılmıştır. 3. Türk halkı ve ordusunun morali yükselmiştir. 4. Türk halkının Kurtuluş Savaşı nın kazanılacağına dair inancı artmıştır. yargılarından hangilerine ulaşılamaz? A) Yalnız 1 B Yalnız 2 alan İtalya çekilme işlemlerini yavaşlattı. İkinci İnönü Savaşı sonrası TBMM ile anlaşma yollarını arayan Fransa, Ankara ya gönderdiği elçisini geri çağırdı. Buna göre İtalya ve Fransa nın tavır değişikliklerine neden olan asıl olayın aşağıdakilerden hangisi olduğu söylenebilir? A) Yunanlıların yeniden taaruza geçmeleri B) Türk ordusunun ihtiyaçlarını karşılayamaması C) Türk halkının TBMM ye olan güveninin azalması Türk ordusunun Kütahya - Eskişehir savaşlarını kaybetmesi 135

26 Test 14 II. İnönü Savaşı, Kütayha - Eskişehir Savaşları, Başkomutanlık Yetkisi, Tekalif-i Milliye Emirleri, Maarif Kongresi İtilaf evletlerinin Fransızlar TBMM ile Yunanistan a olan anlaşma yolları aramaya başlamışlardır. güveni sarsılmıştır. TBMM nin ve Türk halkının morali yükselmiştir. Sorulan soruya doğru cevaplar veren bu öğrencilere öğretmen aşağıdaki sorulardan hangisini yöneltmiştir? A) Londra Konferansı nın TBMM açısından sonuçları nelerdir? B İkinci İnönü Savaşı nın sonuçları nelerdir? C) Moskova Antlaşması niçin imzalanmıştır? C) Eğitimle ilgili çalışmaları yakından takip etmektedir. ) Türk ordusunun Birinci İnönü Savaşı nı kazanması- Kurtuluş Savaşı nın ardından eğitim çalışmalarına nın siyasi sonuçları nelerdir? 10. Kütahya Eskişehir Savaşlarında alınan yenilgiden sonra TBMM de bir konuşma yapan Mustafa Kemal Paşa, meclisin yetkilerinin tamamının bir süreliğine kendisine devredilmesini istemiştir. Mustafa Kemal Paşa nın TBMM den böyle bir talepte bulunmasında; 1. Hızlı kararlar alarak düşmana karşı çabuk hareket etmek 2. Türk ordusunun yeniden toplanarak taarruz gücüne ulaşmasını sağlamak 3. İstanbul Hükümeti ile padişahın desteğini alarak Türk ordusunun ihtiyaçlarını karşılamak 4. Başkomutan olarak ordunun başında bulunmak düşüncelerinden hangisinin etkili olduğu söylenemez? Hayır, hayır ertelemeyin. Cahillikle ilkellikle savaş, düşmanla savaştan daha az önemli değildir. Toplantıya katılacağım ve konuşacağım. Yukarıda Mustafa Kemal Paşa nın Maarif Kongresi ni savaştan dolayı ertelemek isteyen Maarif Vekili Hamdullah Suphi Bey e ilettiği cevap verilmiştir. Bu bilgilere bakılarak Mustafa Kemal Paşa için aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Kongrenin yapılmasından yanadır. B) Eğitimi önemseyen bir liderdir. hız vermiştir Hızlı kararlar alınmasını sağlamak 2. üşmanın ilerleyişini engellemek 3. Türk ordusunu taarruz gücüne ulaştırmak 4. Osmanlı evleti nin desteğini sağlamak Yukarıdakilerden hangileri Mustafa Kemal Paşa nın TBMM tarafından Başkomutan seçilmesinin asıl amaçlarından birisi değildir? A) Yalnız 1 B Yalnız 4 A) 1 B) 2 C 3 ) 4 C) 1 ve 3 ) 2 ve İsabet ers efteri ile Öğren - Çöz - Kazan!

27 ers 15 Sakarya Meydan Muharebesi, Kars Antlaşması, Ankara Antlaşması, Başkomutanlık Meydan Muharebesi, Mudanya Ateşkes Antlaşması SAKARYA MEYAN MUHAREBESİ (23 AĞUSTOS - 13 EYLÜL 1921) Kütahya Eskişehir Savaşları nda mağlup olan Türk ordusu Mustafa Kemal Paşa nın emriyle 25 Temmuz 1921 tarihinde Sakarya Nehri nin doğusuna çekilmişti. Türk ordusunun toparlanmasını istemeyen Yunanlılar 14 Ağustos 1921 tarihinden itibaren yeniden ilerlemeye başladılar. Yunan kuvvetleri 23 Ağustos tan itibaren Türk kuvvetleri ile çarpışmaya başladılar. Mustafa Kemal Paşa nın bizzat idare ettiği bu savaşta Türk ordusu 11 Eylül de taarruza geçti. 13 Eylül 1921 tarihinde Yunan ordusunu Sakarya Nehri nin batısına attı. Böylece Sakarya Meydan Muharebesi Türk ordusunun zaferi ile sonuçlandı. Sakarya Meydan Muharebesi nin Sonuçları Bu zaferle Türklerin 1683 teki İkinci Viyana Kuşatması ndan beri devam eden geri çekilmeleri son bulmuştur. Sakarya Meydan Muharebesi Türk ordusunun son savunma savaşı olmuştur. Yunan ordusunun taarruz gücü bu savaşla kırılmış, Türk ordusu taarruz üstünlüğünü ele geçirmiştir. TBMM tarafından Mustafa Kemal Paşa ya 19 Eylül 1921 tarihinde mareşallik rütbesi ve gazilik ünvanı verilmiştir. TBMM nin uluslararası alandaki saygınlığı artmıştır. Bu zafer sonrasında Sovyet Rusya ya bağlı Kafkas Cumhuriyetleri ile Kars Antlaşması, Fransa ile de Ankara Antlaşması imzalanmıştır. KARS ANTLAŞMASI (13 EKİM 1921) 16 Mart 1921 tarihinde Sovyet Rusya ile Moskova Antlaşması nın imzalanmasından sonra bu kez Sovyet Rusya ya bağlı Gürcistan, Ermenistan ve Azerbaycan ile Kars Antlaşması imzalandı. (13 Ekim 1921) Moskova Antlaşması nın tekrarı niteliğinde olan bu antlaşma ile oğu sınırımız kesinlik kazanmış oldu. İsabet ers efteri ile Öğren - Çöz - Kazan! ikkat Mustafa Kemal; Notlar Sakarya Meydan Muharebesinde Hattı Müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır. O satıh bütün vatandır. Vatanın her karış toprağı vatandaşın kanıyla ıslanmadıkça terk edilemez. emrini vermiştir. İsabetli Bilgi Sakarya Meydan Muharebesi Türk Ordusu nun İkinci Viyana Kuşatmasından bu yana devam eden geri çekilmesini bitiren, Türk ordusunun son savunma savaşıdır. ikkat Tekalif-i Milliye Emirlerinden kısa bir süre sonra (15 gün) Sakarya Savaşı başladığı için Tekalif-i Milliye Emirleri nin Sakarya Savaşı na çok büyük bir katkısı olmamıştır. İsabetli Bilgi Sakarya Meydan Savaşı ndan sonra uluslararası alandaki gelişmeler; Kars Antlaşması Azerbaycan, Gürcistan ve Ermenistan ile imzalandı, oğu sınırı kesinlik kazandı. 137

28 ers 15 Sakarya Meydan Muharebesi, Kars Antlaşması, Ankara Antlaşması, Başkomutanlık Meydan Muharebesi, Mudanya Ateşkes Antlaşması ANKARA ANTLAŞMASI (20 EKİM 1921) Sakarya Meydan Muharebesi dış politikada TBMM adına önemli sonuçlar ortaya çıkardı. Bu zafere kadar TBMM ile antlaşma yapmaya yanaşmayan Fransızlar, zaferden bir hafta sonra bir heyetle Ankara ya geldiler. Yapılan görüşmeler sonucunda antlaşma 20 Ekim 1921 tarihinde imzalandı. Ankara Antlaşması nın Maddeleri Taraflar arasındaki savaş durumu sona erecek. Önemi: Güney Cephesi kapanmış, buradaki birlikler Batı Cephesi ne kaydırılmıştır. Antlaşmanın imzalanmasını takip eden iki ay içerisinde Fransız kuvvetleri tespit edilen sınırın güneyine, Türk kuvvetleri ise kuzeyine çekilecektir. Hatay ve İskenderun da özel bir yönetim kurulacak ve burada yaşayan Türk halkına geniş haklar tanınacak. Hatay da resmi dil Türkçe olarak kalacak. Önemi: Hatay dışında kalan Suriye sınırı çizildi. Hatay, Misakımilli den verilen ikinci taviz olmuştur. Alıştırma Aşağıdaki tablodan hareketle TBMM Hükûmeti nin durumu ve İtilaf evletleri ne karşı alacağı tavır konusundaki çıkarımlarınızı boş yere yazınız. II. İnönü Zaferi nin kazanılması ile 5 Temmuz 1921 de boşaltmaya İtalya başladığı Anadolu topraklarını Sakarya Meydan Muharebesi nden sonra tamamen terk etti. Sakarya Meydan Muharebesi sonucunda Fransa, TBMM Hükûmeti ile Ankara Antlaşması nı imzalayarak İtilaf evletleri nden ayrıldı. Fransa Bu antlaşmayla Fransa, TBMM Hükûmeti ni ve Misakımilli yi tanıyan ilk İtilaf evleti oldu. Fransa, yeni bir saldırı düzenlemek isteyen Yunanlılara da Türklerle barış yapmalarını önerdi. Sakarya daki ağır yenilgi ve kayıpların açıklanması Yunan kamuoyunda Anadolu da boşuna savaşıldığını düşünenlerin sayısını artırdı. Yine de Büyük Yunanistan hayallerini gerçekleştirmek için Yunanistan ele geçirilen fırsatı değerlendirmek istiyorlardı. Ellerinde kalan toprakları korumak amacıyla büyük savunma hattı oluşturdular. Yunanlıların Türk ordusu karşısında başarılı olamayacağını anlayarak olası bir Türk taarruzunu önlemek için barış teklifi ile mevcut durumu korumaya çalıştı. Malta da bulunan Türk esirleri ile İngiltere Anadolu da tutuklu bulunan İngiliz esirlerinin değişimi sağlandı. Anadolu da bir Ermeni evleti nin kurulmasını öngören ve bağımsızlığa aykırı şartlar içeren, Sevr Antlaşması nın biraz hafifletilmiş şeklini ateşkes önerisi olarak TBMM Hükûmeti ne sundu. İsabetli Bilgi Notlar Ankara Antlaşması Fransa ile imzalandı. Suriye sınırı Hatay hariç çizildi. Hatay Misak-ı Milliden verilmiş ikinci tavizdir. İtalyanlar, Anadolu da işgal ettikleri yerlerden tamamen çekildiler. Ankara Antlaşması neticesinde TBMM yi tanıyan ilk İtilaf evleti Fransa dır. İsabetli Bilgi Sakarya Meydan Savaşı ndan sonra ordumuz hemen taarruza geçmemiştir. Çünkü ordumuzun taarruz için yeterli donanım ve eğitimi yoktu. Bu yüzden ordumuza bir yıla yakın taarruz eğitimi verildi ve ihtiyaçları giderilmeye çalışıldı. Amaç düşmana son darbeyi vurup ülkemizden tamamen atmaktı. TBMM Hükûmeti 138 İsabet ers efteri ile Öğren - Çöz - Kazan!

29 ers 15 Sakarya Meydan Muharebesi, Kars Antlaşması, Ankara Antlaşması, Başkomutanlık Meydan Muharebesi, Mudanya Ateşkes Antlaşması BÜYÜK TAARRUZ VE BAŞKOMUTANLIK MEYAN MUHAREBESİ (26 AĞUSTOS - 18 EYLÜL 1922) Sebepleri ve Yapılan Hazırlıklar Sakarya Meydan Muharebesi nde yenilgiye uğrayan Yunan kuvvetleri Eskişehir, Afyon ve Kütahya nın doğusuna çekildiler. aha önce ele geçirdikleri yerleri elde tutmak amacıyla savunma tedbirlerini arttırdılar. Türk ordusu, Yunan ordusuna kesin darbeyi vurabilmek ve taarruz gücüne ulaşabilmek için zamana ihtiyaç duymaktaydı. Bu amaçla düşmanı Anadolu dan tamamen çıkarmak için çalışmalara başladı. Mustafa Kemal Paşa ya üç aylık süreyle verilen başkomutanlık yetkisi 20 Temmuz 1922 tarihinde süresiz olarak uzatıldı. evletin bütün kaynakları ordunun emrine verildi. Ordu taarruz eğitimi almaya başladı. Savaşın Gelişimi 26 Ağustos 1922 sabahı Kocatepe de topçu ateşi ile büyük taarruz başladı. 27 Ağustos tan itibaren Türk kuvvetleri üstünlüğü ele geçirdiler. üşman kuvvetleri geri çekilmeye başladılar. 30 Ağustos ta Yunan ordusu umlupınar da kuşatıldı. O günkü muharebeyi doğrudan Başkomutan Mustafa Kemal Paşa yönetti. üşmanın asıl birlikleri burada yok edildi. Bu savaş tarihimize Başkomutanlık Meydan Muharebesi olarak geçti. 31 Ağustos ta Eskişehir ve çevresindeki Yunan kuvvetleri de yenilgiye uğratıldı. 2 Eylül de Uşak yakınlarında Yunan ordusu Başkomutanı General Triskopis ile çok sayıda Yunan askeri esir edildi. Türk ordusu 6 Eylül de Balıkesir e, 9 Eylül de de İzmir e girdi. 18 Eylül 1922 tarihinde ise Batı Anadolu Yunan askerinden tamamen temizlenmiş oldu. Büyük Taarruz ve Başkomutanlık Meydan Muharebesi nin Sonuçları Kurtuluş Savaşı başarıya ulaştı. Batı Anadolu toprakları Yunan işgalinden kurtarıldı. Bu zaferle Kurtuluş Savaşı nın askerî safhası sona erdi. iplomatik ilişkiler dönemi başladı. ikkat Notlar Mustafa Kemal; Ordular, ilk hedefimiz Akdeniz dir. İleri! emrini Başkomutanlık Meydan Savaşı nda vermiştir. ikkat Büyük Taarruz ile Milli mücadelerinin askeri safhası sona ererek, diplomatik safhası başlamıştır. İtilaf evletleri TBMM ye ateşkes teklifinde bulundular. İsabet ers efteri ile Öğren - Çöz - Kazan! 139

30 ers 15 Sakarya Meydan Muharebesi, Kars Antlaşması, Ankara Antlaşması, Başkomutanlık Meydan Muharebesi, Mudanya Ateşkes Antlaşması SAVAŞA SON VEREN BELGE: MUANYA ATEŞKES ANTLAŞMASI (11 EKİM 1922) Yunanlıların Batı Anadolu da işgal ettiği topraklardan çıkarılmasından sonra sıra, Boğazlar, İstanbul ve oğu Trakya nın düşman işgalinden kurtarılmasına gelmiştir. Türk ordularının Çanakkale ve İstanbul yönüne harekete geçmesi üzerine Fransız ve İtalyanların yalnız bıraktığı İngiltere telaşa kapıldı. Savaşa hazırlıklı olmayan İngilizler ateşkes görüşmelerine başlama teklifinde bulundular. 3 Ekim 1922 tarihinde ateşkes görüşmeleri için Türkiye, İngiltere, Fransa ve İtalya temsilcileri Bursa nın Mudanya ilçesinde bir araya geldiler. TBMM görüşmelere İsmet Paşa nın başkanlığında bir heyet gönderdi. Görüşmelerde Yunanistan ı ise İngiltere temsil etti. Antlaşmanın Önemli Maddeleri 1. Türklerle Yunan kuvvetleri arasındaki savaş durumu sona erecek. Önemi: Batı Cephesinde yaşanan savaşlar ile Kurtuluş Savaşı nın silahlı mücadele safhası sona ermiştir. 2. Yunan kuvvetleri 15 gün içerisinde Meriç Nehri ne kadar olan toprakları boşaltacak. Önemi: oğu Trakya toprakları herhangi bir savaş durumu yaşanmadan kurtarılmıştır. 3. oğu Trakya, TBMM nin jandarma kuvvetlerine teslim edilecek ancak bu kuvvetlerin sayısı 8000 i geçmeyecektir. Önemi: oğu Trakya nın güvenliği TBMM kuvvetleri tarafından sağlanmıştır. 4. Ateşkes Antlaşması nın imzalanmasından hemen sonra İstanbul ve Boğazların yönetimi TBMM Hükûmeti ne bırakılacaktır. İtilaf evletleri barış antlaşması imzalanıncaya kadar İstanbul ve Boğazlarda bir miktar asker bulundurabilecektir. Önemi: İstanbul, Boğazlar ve çevresinin TBMM Hükûmeti ne bırakılması ile Osmanlı evleti hukuken sona ermiştir. Mudanya Ateşkes Antlaşması nın Önemi 1. Bu antlaşma Türk Kurtuluş Savaşı nın zaferle sonuçlandığını gösteren ilk diplomatik ve siyasi belgedir. 2. Bu antlaşma ile İtilaf evletleri Sevr Antlaşması nın gerçekleşmeyeceğini resmen kabul etmişlerdir. 3. İtilaf evletleri nin Anadolu yu paylaşma planları sonuçsuz kalmıştır. 4. Fransa nın ardından İngiltere ve İtalya da bu antlaşma ile Yeni Türk evleti nin varlığını resmen tanımıştır. 5. oğu Trakya, Boğazlar ve İstanbul savaş yapılmadan kurtarılmıştır. ikkat Notlar Mudanya Ateşkes Antlaşması ile İstanbul, Boğazlar ve oğu Trakya savaş yapılmadan kurtarılmıştır. İsabetli Bilgi Mudanya Ateşkes Antlaşması na İstanbul ve Boğazların yönetiminin TBMM Hükümetine verilmesi ile Osmanlı evleti Hukuken sona ermiştir. 140 İsabet ers efteri ile Öğren - Çöz - Kazan!

31 Bil Bul Uygula Sakarya Meydan Muharebesi, Kars Antlaşması, Ankara Antlaşması, Başkomutanlık Meydan Muharebesi, Mudanya Ateşkes Antlaşması Aşağıda verilen bilgilerin Sakarya Meydan Muharebesi, Kars Antlaşması, Ankara Antlaşması ve Büyük Taarruz dan hangi si ile ilgili olduğunu yanda bulunan boşluklara yazınız. 1. Bu savaşın kazanılması ile Türk Ordusu nun II. Viyana Kuşatması ndan beri devam eden geri çekilmeleri sona ermiştir. Muharebesi... Bu antlaşma ile Yeni Türk evleti ni ve Misakımilli yi tanıyan ilk İtilaf evleti Fransa 2. olmuştur.... Ankara Antlaşması Bu savaştan sonra Mustafa Kemal Paşa ya TBMM tarafından gazilik ünvanı ile mareşallik rütbesi verilmiştir. Sakarya Meydan Muharebesi nden sonra, Sovyet Rusya ya bağlı Kafkas cumhuriyetleri ile imzalanan antlaşmasıdır. aha önce Mustafa Kemal Paşa ya verilen Başkomutanlık yetkisi bu savaştan önce süresiz olarak uzatılmıştır. Alınan yenilgiden sonra Yunan ordusu, yeni bir taarruzdan vazgeçerek, işgal ettiği toprakları korumak amacıyla savunmaya geçmiştir.... Muharebesi Kars Antlaşması... Sakarya Meydan... Muharebesi Sakarya Meydan... Muharebesi 7. Batı Anadolu toprakları tamamen Yunan işgalinden kurtarılmıştır.... Büyük Taarruz 8. Türk ordusunun yapmış olduğu son savunma savaşı olmuştur. Sakarya Meydan... Muharebesi Bu antlaşma ile Güney Cephesi kapanmış, buradaki askeri birliklerin büyük bir kısmı Batı Cephesi ne kaydırılmıştır. Moskova Antlaşması nın tekrarı niteliğindeki bu antlaşma ile doğu sınırımız kesinlik kazanmıştır. Sakarya Meydan Sakarya Meydan... Ankara Antlaşması... Kars Antlaşması Bu savaştan sonra İtilaf evletleri TBMM ye ateşkes teklifinde bulunmuş ve Mudanya Ateşkes Antlaşması yapılmıştır.... Büyük Taarruz 12. Hatay, milli sınırlarımız dışında kalmış böylece Misakımilli den ikinci taviz verilmiştir. İsabet ers efteri ile Öğren - Çöz - Kazan! Ankara Antlaşması

32 Bil Bul Uygula Sakarya Meydan Muharebesi, Kars Antlaşması, Ankara Antlaşması, Başkomutanlık Meydan Muharebesi, Mudanya Ateşkes Antlaşması Aşağıdaki cümlelerin doğru olanların yanına yanlış olanların yanına Y yazınız Mudanya Ateşkes Antlaşması, Yunanların Batı Anadolu dan çıkarılması üzerine İtilaf evletlerinin talebiyle imzalanmıştır. Mudanya Ateşkes Antlaşması nın imzalanması için toplanan konferansta TBMM yi Mustafa Kemal Paşa temsil etmiştir. 3. Mudanya Ateşkes Antlaşması, İtilaf evletlerinin boşaltmak zorunda kaldıkları İstanbul da imzalanmıştır. 4. Mudanya Ateşkes Antlaşması nda Yunanlıları İngiltere temsil etmiştir. 5. Mudanya Ateşkes Antlaşması ile Batı Cephesi nde yaşanan savaşlar ile Kurtuluş Savaşı nın silahlı mücadele dönemi sona ermiştir. 6. Mudanya Ateşkes Antlaşması ile oğu Trakya, İstanbul ve Boğazlar çevresi savaş yapılmadan alınmıştır Mudanya Ateşkes Antlaşması nın maddelerinde İtilaf evletleri yeni Türk evleti ne istediklerini kabul ettirmişlerdir. Mudanya Ateşkes Antlaşması ile Fransa nın ardından İngiltere ve İtalya da Yeni Türk devleti nin varlığını resmen tanımışlardır. İtilaf evletleri Mudanya Ateşkes Antlaşması ile İstanbul ve çevresinin yönetimini TBMM ye bırakmakta Osmanlı evleti ni yok saymışlardır. 10. Kafkas Cumhuriyetleri ve yapılan Kars Antlaşması yla doğu sınırımız kesin olarak çizilmiştir. 11. Sakarya Meydan Savaşı ndan sonra Mustafa Kemal e Gazilik ünvanı ve Mareşallik rütbesi verilmiştir. 12. Fransa ile imzalayan Ankara Antlaşmasıyla Suriye sınırımız kesin olarak çizilmiştir. / Y Y Y Y 13. Sakarya Meydan Savaşıyla Kurtuluş savaşı sonra ermiştir. Y 14. Mustafa Kemal Ordular ilk hedefiniz Akdeniz dir ileri emrini Büyük Taarruz Savaşı nda vermiştir. 142 İsabet ers efteri ile Öğren - Çöz - Kazan!

33 Test 15 / I Sakarya Meydan Muharebesi, Kars Antlaşması, Ankara Antlaşması, Başkomutanlık Meydan Muharebesi, Mudanya Ateşkes Antlaşması 1. Kurtuluş Savaşı nın devam ettiği yıllarda son savunma savaşımız olan Sakarya Meydan Muharebesi kazanılmasına rağmen hemen taarruza geçilmemiştir. Bu durumun nedeni olarak aşağıdakilerden hangisi gösterilebilir? A) Mustafa Kemal in orduyu bekletmesi B) üşman kuvvetlerinin gücünden çekinilmesi C) üşmanın kendi isteği ile işgal ettiği yerlerden çekilmesinin beklenmesi Tam hazırlık yapılarak zafere ulaşılmak istenmesi 2. Türk ordusunun Sakarya Meydan Muharebesi nde Yunanlıları ağır bir yenilgiye uğratması, Fransa nın TBMM Hükûmeti ile Ankara Antlaşması nı imzalamasına ortam hazırlamıştır. Aşağıdakilerden hangisi Ankara Antlaşması nın sonuçları arasında yer almaz? A) Fransa TBMM yi resmen tanımıştır. B Millî Mücadele nin askerî safhası sona ermiştir. C) İtilaf evletleri arasındaki birlik parçalanmıştır. ) Güney Cephesi ndeki savaş durumu son bulmuştur. 3. Kurtuluş Savaşı nı yürüten TBMM Hükûmeti, kurulduğu günlerde uluslararası alanda önemli bir ilgi görmezken, askeri alanda kazandığı başarılardan sonra dikkat çekmeye başlamış, siyasi ve hukuki varlığını İtilaf evletleri ne kabul ettirmiştir. Aşağıdakilerden hangisi, bu görüşe uygun gelişmeler arasında gösterilemez? A) 1. İnönü Savaşı ndan sonra TBMM nin Londra Konferansı na çağrılması B Eskişehir Kütahya Muharebeleri nden sonra TBMM yetkilerinin Mustafa Kemal e devredilmesi C) 2. İnönü Savaşı ndan, sonra Fransa nın TBMM ile görüşme isteğinde bulunması ) Sakarya Meydan Muharebesi nden sonra Fransa ile Ankara Antlaşması nın imzalanması İsabet ers efteri ile Öğren - Çöz - Kazan! 4. Sakarya Meydan Muharebesi nin kazanılmasıyla Yunan ordusunun saldırı gücü kırıldı. Türk ordusu Sakarya Meydan Muharebesi nden sonra genel bir saldırıya geçmek için bir yıl kadar bekledi. 5. Aşağıdakilerden hangisi bu iki durum arasındaki çelişkiyi açıklamaktadır? A) Meclis içinde görüş ayrılıklarının olması B) ış destek sağlamak için girişimlerde bulunulması C) Geçen süre içinde barış önerilerinin değerlendirilmesi Ordunun saldırı hazırlıklarını tamamlayabilmesi için zamana ihtiyaç duyulması Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır. O satıh bütün vatandır. Vatanın her karış toprağı vatandaşın kanıyla sulanmadıkça düşmana terk olunamaz. Mustafa Kemal Sakarya Meydan Muharebesi nde söylediği bu sözlere göre; 1. Sakarya Meydan Muharebesi, Kurtuluş Savaşı nın en son savaşıdır. 2. Ülkenin tamamı savunulacaktır. 3. Sakarya Meydan Muharebesi düşmanı yurttan atmayı hedefleyen bir taarruz savaşıdır. 4. üşmanla kesinlikle antlaşma yapılmayacaktır. yargılarından hangilerinin doğruluğu savunulabilir? A) Yalnız 4 B Yalnız 2 C) 1 ve 3 ) 2 ve 4 143

34 Test 15 / I Sakarya Meydan Muharebesi, Kars Antlaşması, Ankara Antlaşması, Başkomutanlık Meydan Muharebesi, Mudanya Ateşkes Antlaşması 6. Türk ordusu ayağına postal, vücuduna kaban bulamadığı gibi karnını doyuracak gıda maddelerine de sahip değildi. Sosyal Bilgiler Öğretmeni yukarıdaki bilgiyi verdikten sonra; Bu duruma son vermek için Sakarya Savaşı ndan önce ne yapılmıştır? diye sormuştur. Bu soruya aşağıdaki öğrencilerden hangisi doğru cevap vermiştir? C) Aşar Vergisi ) kaldırılmıştır. Teşvik-i Sanayi Kanunu çıkarılmıştır. 7. Sakarya Meydan Muharebesi nden sonra meydana gelen bazı gelişmeler aşağıda verilmiştir. 13 Ekim 1921 de Kafkas Cumhuriyetleri ile Kars Antlaşması imzalandı. 20 Ekim 1921 de Fransa ile Ankara Antlaşması imzalandı. Türk ordusu düşmanı tamamen yurttan atmak için taarruz hazırlıklarına başladı. 8. A) Takrir-i Sükûn B Tekalif-i Milliye iyagramda? ile gösterilen yere aşağıdakilerden Kanunu Emirleri çıkarılmıştır. yayınlanmıştır. hangisi getirilemez? A Batı sınırı kesin olarak belirlenmiştir. B) oğu sınırı son şeklini almıştır. C) Güney Cephesi ndeki savaş durumu sona ermiştir. ) Güney Cephesi ndeki birlikler Batı Cephesi ne kaydırılmıştır.?? Sovyet Rusya ya bağlı Gürcistan, Azerbaycan ve Ermenistan ile imzalanmıştır. Türkiye nin doğu sınırı kesin şeklini almıştır. iyagramda maddeleri verilen antlaşma aşağıdakilerden hangisidir? A) Gümrü Antlaşması B Kars Antlaşması C) Moskova Antlaşması ) Sevr Antlaşması 144 İsabet ers efteri ile Öğren - Çöz - Kazan!

35 Test 15 / II Sakarya Meydan Muharebesi, Kars Antlaşması, Ankara Antlaşması, Başkomutanlık Meydan Muharebesi, Mudanya Ateşkes Antlaşması 1. Mudanya Ateşkes Antlaşması nda yer alan; 1. İstanbul ve Boğazlar TBMM yönetimine bırakılacaktır. 2. Yunanlılar oğu Trakya yı boşaltacaktır. 3. Barış antlaşması imzalanıncaya kadar İtilaf evletleri nin orduları İstanbul da kalacaktır. maddelerinden hangileri, Osmanlı evleti nin Türkiye nin geleceği ile ilgili karar verme hakkını kaybettiğini kanıtlar? A Yalnız 1 B) Yalnız 2 C) Yalnız 3 ) 1 ve 2 5. Mudanya Ateşkes Antlaşması ile; 1. İtilaf evletleri Sevr Antlaşması nın gerçekleşmeyeceğini resmen kabul ettiler. 2. İtilaf evletleri nin Mudanya Ateşkesi ni imzalama- 2. İtilaf evletleri nin Anadolu yu paylaşma planları ları ve Türk devletini tanımalarında aşağıdakilerden hangisinin bir etkisi olmamıştır? 3. TBMM Hükûmeti, oğu Trakya, İstanbul ve Boğazlar çevresini savaşmadan geri aldı. A) Türk halkının gösterdiği direniş 4. Türk ve Yunan orduları arasındaki çatışmalar sona B) Sömürgeci isteklerinin gerçekleşmeyeceğini anlamaları C İstanbul Hükûmeti yle TBMM Hükûmeti nin uzlaşması evleti nin hukuken sona erdiğinin Yukarıda verilen maddelerden hangisi Osmanlı göstergesidir? ) Kamuoyundan gördükleri desteği yitirmeye başlamaları A) 1 B) 2 C 3 ) 4 3. Aşağıdakilerden hangisi TBMM Hükûmeti nin imzaladığı bir antlaşma değildir? A) Kars Antlaşması B) Moskova Antlaşması C Sevr Antlaşması ) Mudanya Ateşkes Antlaşması İsabet ers efteri ile Öğren - Çöz - Kazan! 4. Büyük Taarruz un sonucunda Afyon, Eskişehir, Kütahya, Uşak, Manisa, İzmir, Aydın, Bursa ve Balıkesir düşman işgalinden kurtarıldı. Ermeni, İtalyan ve Fransızlardan sonra Yunanlılar da Anadolu dan çıkarıldı. Böylece Kurtuluş Savaşı nın silahlı mücadele kısmı başarıyla tamamlanmış oldu. Bu bilgilerden hareketle aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Anadolu nun Türk yurdu olduğu ispatlanmıştır. B) Batı Anadolu Yunan işgalinden kurtarılmıştır. C Misakımillî sınırları kesin olarak çizilmiştir. ) Yunanistan tarihî emellerine ulaşamamıştır. sonuçsuz kaldı. erdi. 6. Millî Mücadele de Türk ordusunun kazandığı askerî başarılardan sonra bazı antlaşmalar yapılmıştır. Buna göre, aşağıda verilen antlaşma - devlet eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır? A) Gümrü Antlaşması Ermenistan B) Moskova Antlaşması Sovyet Rusya C) Ankara Antlaşması Fransa Kars Antlaşması İngiltere 145

36 Test 15 / II Sakarya Meydan Muharebesi, Kars Antlaşması, Ankara Antlaşması, Başkomutanlık Meydan Muharebesi, Mudanya Ateşkes Antlaşması 7. oğu Trakya savaş Türk - Yunan savaşı yapılmadan sona ermiştir. kurtarılmıştır. İstanbul ve Boğazlar savaşılmadan kurtarılmıştır. Öğrencilerin aşağıdaki olaylardan hangisinin sonuçları üzerinde konuştuğu söylenebilir? C) 1 ve 2 ) 2 ve 3 A) Lozan Barış Antlaşması B Mudanya Ateşkes Antlaşması C) Ankara Antlaşması ) Moskova Antlaşması 11. Başkomutan Mustafa Kemal Paşa 1 Eylül 1922 sabahı Türk ordusuna: Ordular ilk hedefiniz Akdeniz dir. İleri! emrini vermiştir. Yunan kuvvetlerini takip eden Türk ordusu 6 Eylül de Balıkesir e, 9 Eylül de de İzmir e girmiştir. 8. Aşağıdaki şehirlerimizden hangisinin Başkomutanlık 18 Eylül 1922 tarihinde ise artık Batı Anadolu da Meydan Muharebesi sonucunda düşman işgalinden kurtarıldığı söylenemez? Verilen bilgilerden hareketle aşağıdaki yargılardan A) Eskişehir B) Afyonkarahisar C) Kütahya İstanbul Mustafa Kemal in ilk kez başkomutan olması 2. Büyük Taarruz un yapılması 3. Mudanya Ateşkes Antlaşması Yukarıdaki gelişmelerin oluş (kronolojik) sırası aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir? A B) C) ) Sakarya Meydan Muharebesi nden sonra; Fransızlar ile Ankara Antlaşması imzalandı. Fransızlar işgal ettikleri yerleri boşaltacaklardı. Bu bilgilere göre; 1. Askerî başarı diplomatik başarıyı getirmiştir. 2. İtilaf evletleri arasında görüş ayrılığı olmuştur. 3. TBMM İtilaf evletleri tarafından resmen tanınmıştır. yargılarından hangilerine kesinlikle ulaşılamaz? A) Yalnız 1 B Yalnız 3 Yunan askeri kalmamıştır. hangisine ulaşılamaz? A) Batı Anadolu işgalden kurtarılmıştır. B) Yunan orduları yenilgiye uğratılmıştır. C İttifak evletleri arasındaki birlik dağıtılmıştır. ) Türk şehirleri Yunan işgalinden kurtarılmıştır. 12. Aşağıdakilerden hangisi Mudanya Ateşkes Antlaşması nın sonuçları ile ilgili değildir? A) oğu Trakya savaş yapılmadan alınmıştır. B) Osmanlı evleti hukuken sona ermiştir. C Türkiye Cumhuriyeti resmen kurulmuştur. ) İtilaf evletleri nin Anadolu yu paylaşma planları sonuçsuz kalmıştır. 146 İsabet ers efteri ile Öğren - Çöz - Kazan!

37 ers 16 Lozan Antlaşması, Millî Mücadele öneminde Sanat ve Edebiyat LOZAN ANTLAŞMASI (24 TEMMUZ 1923) Mudanya Ateşkes Antlaşması ndan sonra kalıcı bir barış antlaşması imzalamak ve kesin sonuca ulaşmak, TBMM Hükûmeti nin başlıca amacı idi. TBMM Hükûmeti görüşmelerin yapılacağı ve antlaşmanın imzalanacağı şehrin İzmir olmasını istedi. Ancak devletlerarası geleneklere göre konferansın ve antlaşmanın tarafsız bir yerde yapılması gerekiyordu. Bu nedenle İtilaf evletleri toplantının tarafsız bir ülkede yapılmasını istediler. Karşılıklı görüşmeler sonucunda konferansın İsviçre nin Lozan şehrinde yapılması kararı alındı. Konferansa TBMM Hükûmeti, İngiltere, Fransa, İtalya, Japonya, Yunanistan, Romanya, Yugoslavya, Boğazlar ile ilgili olarak Sovyet Rusya ve Bulgaristan, ayrıca bazı konularda Belçika ve Portekiz de katılmıştır. AB gözlemci üye olarak katılmıştır. TBMM Hükûmeti konferans başlamadan önce iki konuda kesinlikle taviz verilmeyeceği kararını aldı. Bunlar; topraklarımızda kurulması düşünülen bir Ermeni evleti kesinlikle kabul edilemez. ve Kapitülasyonlar kesinlikle kaldırılacaktır. kararlarıdır. 1. Lozan görüşmeleri 20 Kasım 1922 de İsviçre nin Lozan şehrinde başladı. Ancak anlaşma sağlanamadığı için konferans yarıda kesildi. Bunun üzerine Türk ordusu tekrar savaş hazırlıklarına başladı. Türk devletinin savaşmakta kararlı olduğunu gören İtilaf evletleri tekrar görüşme kararı aldılar. 2. Lozan görüşmeleri 23 Nisan 1923 te başladı ve günümüz de geçerli olan Lozan Antlaşması 24 Temmuz 1923 te imzalandı. Lozan Antlaşması nda Alınan Kararlar Sınırlar: oğu sınırı: Moskova ve Kars Antlaşmaları ile belirlenen sınırlar esas alındı. ikkat Notlar Lozan Barış Görüşmelerine Mudanya Ateşkesi Antlaşması ndaki başarılarından dolayı, TBMM adına İsmet Paşa katılmıştır. İsabetli Bilgi İtilaf evletleri Lozan Barış Konferansına ikilik çıkarmak amacıyla İstanbul Hükümetini de davet etmişlerdir. Bu durum üzerine TBMM 1 Kasım 1922 de Saltanat ı kaldırmıştır. Böylece Lozan Barış Konferansı na tek başına katılmıştır. İsabetli Bilgi Yunanistan sınırı: oğu Trakya, TBMM Hükûmeti nde kalmak üzere Meriç Nehri sınır Lozan da tam olarak çözelemeyen olarak belirlendi. veya egemenlik haklarımıza aykırı Irak sınırı: Bu sınırın belirlenmesi Musul sorunundan dolayı Türkiye ile İngiltere olarak çözülen sorunlar; arasında 9 ay içinde çözümlenmek üzere antlaşmanın sonrasına Boğazlar ertelendi. Hatay Suriye sınırı: Sakarya Meydan Muharebesi nden sonra Fransa ile imzalanan Ankara Antlaşması nda belirlenen sınırlar esas alındı. (Hatay hariç) Musul Nüfus Mübadelesi Adalar: On İki Ada italya ya, Ege Adaları Yunanistan a, Gökçeada ve Bozcaada ise Türkiye ye bırakıldı. Ege Adaları dır. İsabet ers efteri ile Öğren - Çöz - Kazan! 147

38 ers 16 Lozan Antlaşması, Millî Mücadele öneminde Sanat ve Edebiyat Kapitülasyonlar: Notlar Hiç bir taviz verilmeden bütün sonuçları ile birlikte kaldırılmıştır. Önemi: Böylece ekonomik kalkınmayı engelleyen her türlü etken ortadan kaldırılmıştır. ış Borçlar: Osmanlı evleti nden kalan borçların bir kısmı Osmanlı toprakları üzerinde kurulan devletler arasında paylaşılacak, kalan kısmını ise TBMM Hükûmeti taksitler hâlinde Fransız Frangı olarak ilgili devletlere ödeyecekti. Önemi: Ekonomik bağımsızlığın gerçekleştirilmesi yolunda önemli bir adım daha atılmıştır. Boğazlar: Boğazların idaresi, başkanlığını Türkiye nin yaptığı uluslararası bir komisyon tarafından gerçekleştirilecekti. Boğazların her iki yakasında askeri birlikler bulundurulmayacaktı. Boğazlardan ticaret gemileri barış zamanı serbestçe geçebilecekti. Boğazlar savaş tehlikesi karşısında veya Türkiye nin savaşa girmesi durumunda silahlandırılabilecekti. Önemi: Türkiye bu madde ile Boğazlar üzerinde kesin bir egemenlik, hakkına sahip olamamış, Boğazlar ve çevresinin güvenliğini tam olarak sağlayamamıştır. Boğazlar Komisyonu nun kurulması, Türkiye nin egemenlik haklarını sınırlandırmıştır. ikkat Lozan da Boğazların Uluslararası bir komisyona bırakılması bağımsızlığımızı zedeleyici bir durumdur. 148 İsmet İnönü Lozan Barış Antlaşması nı imzalıyor İsabet ers efteri ile Öğren - Çöz - Kazan!

39 ers 16 Lozan Antlaşması, Millî Mücadele öneminde Sanat ve Edebiyat Savaş Tazminatı: Yunanistan savaş tazminatı olarak Meriç Nehri nin batısında bulunan Karaağaç ı Türkiye ye verecekti. Patrikhane: Patrikhanenin dış devletler ile irtibata geçmemek ve siyasi faaliyette bulunmamak kaydı ile İstanbul da varlığını devam ettirmesine izin verilmiştir. Azınlıklar: Türkiye de yaşayan bütün azınlıklar Türk vatandaşı sayılacak ve herhangi bir ayrıcalıkları bulunmayacaktı. Ayrıca Batı Trakya daki Türkler ile İstanbul daki Rumlar dışında kalan Yunanistan daki Türkler ve Türkiye deki Rumlar arasında nüfus mübadelesi (değişimi) yapılacaktı. Ermeni Sorunu: Önemi: Azınlıkların Türk vatandaşı olarak kabul edilmeleri ile yabancı devletlerin ülkemizin içişlerine müdahale etme durumu engellenmiştir. oğu Anadolu topraklarının Türk evleti ne ait olduğu belirtilmiştir. oğu Anadolu Bölgesi nde bir Ermeni evleti kurulmasına izin verilmemiştir. ikkat Notlar Lozan Barış Antlaşmasında Mısak-ı Milli sınırları büyük oranda gerçekleştirilmiştir. İsabetli Bilgi Lozan Barış Antlaşması ile; Yeni Türk evletinin varlığı ve bağımsızlığı, tüm dünya devletleri tarafından tanınmıştır. Yabancı Okullar: Yabancı okulların faaliyetlerini Türk kanunlarına uygun olarak devam ettirmelerine karar verilmiştir. Önemi: Böylece yabancı okulların siyasi, dinî v.b konularda zararlı faaliyetlerde bulunmaları engellenmiştir. Lozan Barış Antlaşması nın Önemi: Lozan Barış Antlaşması ile yeni Türk evleti nin uluslararası alanda bağımsızlığı ve diğer devletlerle eşit olduğu ilkesi kabul edilmiştir. Yeni Türk evleti nin sınırları, Irak sınırı hariç olmak üzere belirlenmiştir. Osmanlı evleti nden kalma azınlıklar, dış borçlar ve kapitülasyonlar gibi önemli sorunlar çözümlenmiştir. Türk Millî Mücadelesi nin Lozan Barış Antlaşması ile tam bağımsızlığa kavuşması, sömürge altında yaşayan diğer milletlere örnek olmuştur. Lozan Barış Antlaşması, Birinci ünya Savaşı sonrasında imzalanan ve hâlen (günümüzde de) geçerliliğini sürdüren tek barış antlaşmasıdır. Lozan Antlaşmasın heyeti I. TBMM göndermiş fakat Lozan ı II. TBMM imzalanmıştır. ikkat Boğazlar, Hatay, Yabancı Okullar ve Musul Meselesi konferanstan sonra tekrar gündeme gelmiştir. Musul Sorunu dışındaki tüm meseleler Türkiye nin istediği şekilde çözüme kavuşturulmuştur. İsabet ers efteri ile Öğren - Çöz - Kazan! 149

40 ers 16 Lozan Antlaşması, Millî Mücadele öneminde Sanat ve Edebiyat SANAT VE EEBİYAT ESERLERİMİZE KURTULUŞ SAVAŞI Kurtuluş Savaşı Türk milletinin dönüm noktalarından birisini oluşturmuştur. Bu savaş Türk milleti için bir var olma mücadelesine dönüşmüştür. Bu var olma mücadelesi, dönemin ressam ve yazarlarına da ilham kaynağı olmuştur. Bu dönemde yaşayan ressam ve yazarlarımız ortaya koydukları eserlerinde Türk milletinin bağımsızlık ve vatan sevgisi uğruna sergiledikleri büyük fedakârlıkları işlemişlerdir. Bu dönemi resimleri ile anlatan büyük ressamlarımız; Halil ikmen, İbrahim Çallı, Ali Çelebi, Hikmet Onat, Arif Kaptan, Ruhi Arel ve Nejat Çelik tir. Türk milletinin vatanı kurtarma ve bağımsızlığı sağlama mücadelesi olan Kurtuluş Savaşı nı eserlerine konu edinen yazarlarımız da olmuştur. Kurtuluş Savaşı nı ve yaşanan olayları anlatan bazı eserler şunlardır: 3 Ateşten Gömlek, Vurun Kahpeye, Türk ün Ateşle İmtihanı (Halide Edip Adıvar) 3 Ankara, Yaban (Yakup Kadri Karaosmanoğlu) 3 Yorgun Savaşçı, Esir Şehrin insanları (Kemal Tahir) 3 Küçük Ağa (Tarık Buğra) 3 Nutuk (Mustafa Kemal Atatürk) 3 İstiklal Harbimiz (Kazım Karabekir) 3 Milli Mücadele Hatıraları (Ali Fuat Cebesoy) 3 Çankaya (Falih Rıfkı Atay) Notlar 150 İsabet ers efteri ile Öğren - Çöz - Kazan!