SOSYAL filevsell K ÖLÇE (S Ö)

Transkript

1 Özgün ad : The Social Functioning Scale Birchwood M, Smith J, Cochrane R, Wetton S, Copestake S, The Secial Functioning Scale. The development and validation of a new scale of social adjustment for use in family intervention programmes with schizophrenic patients. Br J Psychiatry 1990; 157; Genel Bilgi: S Ö kiflinin bütün sosyal rolüne (iflçi, ebeveyn vb) yap lan yarg y gerektiren, rol ifllevlerini de erlendiren bir araçt r. S Ö temel yetileri, sosyal davran fl nicelik yönünden de erlendirir ve ayn zamanda performans eksikli ini yeterlilik eksikli inden ay rt edebilir. Hem hasta için, hem de hasta yak n için form bulunur ve kendini de erlendirme ölçe i biçimlendirilir. Temel psikiyatrik bozuklu u olan hasta gruplar na uygulanabilir. S Ö'nin içeri i, baflar l bulunan psikososyal giriflim programlar ndan al nan bilgilerden ve yetiyimi de erlendirme ölçe i ile de erlendirilen bozukluk ve yetiyimi durumlar ndan oluflturulmufltur. Bu flekilde belirlenen yedi alt alan flunlard r: (1) sosyal u rafl /sosyal geri çekilme (kendi bafl na zaman geçirme, karfl l kl konuflmaya bafllayabilme, sosyal çekiniklik), (2) kifliler aras davran fl (arkadafllar n n say s /heteroseksüel iliflki/iletiflimin niteli i), (3) öncül sosyal etkinlikler (yayg n sosyal aktiviteler aral nda u rafl, ör: spor), (4) bofl zaman etkinlikleri (hobiler, ilgiler), (5) ba ms zl kyetkinlik (ba ms z yaflayabilme için gerekli yetileri yerine getirebilme), (6) ba ms zl k-performans (ba ms z yaflayabilme için gerekli yetileri yerine getirebilme), ve (7) ifl/meslek (üretken bir iflle u raflma ya da günlük aktivitede yap land r lm fl program yapma). Hastalar ya da hasta yak nlar ölçe in üzerine iflaretleyerek yan t verirler. Hasta yak nlar ve hastalar dolduraca zaman, birbirinden etkilenmemeleri için ayr ortamlarda doldurmalar n sa lamak gerekir. Yönergesi ölçe in bafl nda vard r ve hastalardan doldururken kendi durumlar na en çok uyan maddeyi iflaretlemeleri istenir. Alt ölçeklerin maddelerinde de belirtildi i gibi ço u yerde 0-3 aras nda puan verilir. Sosyal çekilmede 5 madde vard r en düflük 0, en yüksek 15 puan al rlar. Kifliler aras ifllevsellikte dört madde vard r, ama madde 1 ve 2 toplan r; böylece en düflük 0, en büyük 9 puan al n r. Ba ms zl kyetkinlik için en düflük 0, en yüksek 39; ba ms zl k performans için en düflük 0, en yüksek 39; bofl zamanlar de erlendirme için en düflük 0, en yüksek 45 ve öncül sosyal etkinlikler için en düflük 0, en yüksek 66 puan al nabilir. fl-meslek alan için ise kifli için uygunsa iki madde doldurulur, ama son alt ay içinde çal flmam flsa ya da ifl aram yorsa atlan r. Ölçe in toplum standartlar hesaplanmam flt r. Karfl laflt rmal çal flmalarda kullan l r. Türkçe formunun güvenilirli i: Güvenilirlik analizinde Cronbach alfa iç tutarl l k katsay s 0.807, de erlendirmeciler aras güvenilirlik katsay s hastan n iki yak n için 0.94 ve hasta ile hasta yak n aras nda ise 0.95 olarak elde edilmifltir. Türkçe formunun geçerlili i: S Ö, eflzamanl olarak kullan lan di er ölçeklerden Pozitif Belirti De erlendirme Ölçe i ile -0.37, Negatif De erlendirme Ölçe i ile ve K sa Yetiyimi Anketi ile korelasyon göstermifltir ve hepsi anlaml d r. Ayr ca hem aktif dönemle rezidüel dönem aras nda anlam farkl l k, hem de rezidüel dönemle sa l kl kontroller aras nda anlaml farkl l k saptanm flt r ve ölçe in hastal k dönemlerini ve hasta-sa l kl ayr m n iyi yapt ortaya konmufltur. Türkçe formunun makalesi: Erakay SY. fiizofreni Tan l Hastalarda Sosyal fllevsellik Ölçe i (S Ö) Türkçe Formunun Geçerlilik ve Güvenilirli inin Araflt r lmas. Uzmanl k Tezi. Atatürk E itim ve Araflt rma Hastanesi Psikiyatri Klini i, zmir, 2001.

2 Hasta Formu S M: Bu ölçek hastalanman zdan bu yana ne durumda oldu unuzu anlamam za yard mc olacakt r. Ölçe in doldurulmas yaklafl k 20 dakika sürer. (Doldurmaya bafllamadan önce lütfen afla daki sorular yan tlay n z.) 1. Nerede yafl yorsunuz? CEVAP: 2. Kiminle birlikte yafl yorsunuz? CEVAP: Ç KA ÖSE BZD B-y B-p /M Ham puan Dönüfltürülmüfl puan

3 SOSYAL U RAfiI/SOSYAL ÇEK LME 1. Her gün kaçta kalk yorsunuz? Hafta içi ortalama Hafta sonu ortalama (e er farkl ysa) 2. Günün kaç saatini yaln z geçiriyorsunuz? Ör. odada tek bafl na, tek bafl na dolaflarak, radyo dinleyerek ya da televizyon izleyerek vb. Lütfen kutulardan birini iflaretleyin: Tek bafl na geçirdi iniz saatler 0-3 Tek bafl na geçirdi i süre çok az 3-6 Zaman n bir k sm 6-9 Zaman n önemli bir k sm 9-12 Zaman n büyük k sm 12 Hemen hemen zaman n hepsi 3. Evde ne kadar s kl kla sohbeti bafllat yorsunuz? Hemen hemen hiç nadiren bazen s k s k 4. Evden ne s kl kla ç k yorsunuz? (herhangi bir nedenle) Hemen hemen hiç nadiren bazen s k s k 5. Yabanc lar n varl na nas l tepki gösterirsiniz? Onlardan kaç nma Huzursuz olma Onlar kabul etme Onlardan hofllanma

4 K fi LER ARASI filevsell K 1. fiu anda kaç arkadafl n z var? (düzenli olarak görüfltü ünüz, birlikte etkinliklerde bulundu unuz vb.) 2. Karfl cinsten bir arkadafl n z var m? (e er evli de ilseniz) Evet Hay r 3. Anlaml veya mant kl konuflmay ne s kl kla baflar yorsunuz? Lütfen kutuyu iflaretleyiniz: Hemen hemen hiç Nadiren Bazen S k s k 4. fiu s ralar insanlarla konuflmak size ne kadar zor ya da ne kadar kolay geliyor? Çok kolay Oldukça kolay Orta Oldukça zor Çok zor

5 ÖNCÜL SOSYAL ETK NL KLER Son üç ay içinde afla daki etkinliklerin her birine ne s kl kta kat ld n z göstermek üzere uygun olan bölümü iflaretleyiniz. Hiç Nadiren Bazen S k s k Sinema Tiyatro/konser Kapal salon sporunu izleme (örne in masa tenisi) Aç k alan sporunu izleme (örne in futbol) Sanat galerisi/müze Sergi lgi duyulan yerleri gezme Toplant, konuflma vb Gece okulu Akrabalar evlerinde ziyaret etme Akrabalar n ziyarete gelmesi Arkadafllar n ziyaret etme (erkek/k z arkadafl dahil) Arkadafllar taraf ndan ziyaret edilme (erkek/k z arkadafl dahil) Partiler Resmi toplant lar Disko vb. Gece kulübü/sosyal kulüp Kapal salon sporu yapmak Aç k alan sporu yapmak Kulüp/dernek Kahve/cafe'lere gitme D flar da yemek yemek Dini etkinliklere kat lmak

6 BOfi ZAMANLARI DE ERLEND RME Lütfen son üç ay içinde afla daki etkinlikleri ne s kl kta yapt n z belirtmek için uygun olan bölümü iflaretleyiniz. Hiç Nadiren Bazen S k s k Müzik aleti çalma Dikifl-nak fl, örgü Bahçe iflleri Okuma Televizyon izleme Teyp ya da radyo dinleme Yemek piflirme Kendi bafl na yap lan etkinlikler (maket uçak yapma vb) Tamir iflleri (araba, bisiklet, ev vb.) Yürüyüfl, dolaflma Araba kullanma/bisiklete binme (hobi olarak) Yüzme Hobi (örne in koleksiyon yapma) Al flverifl yapma Sanatsal etkinlikler (resim yapma, el sanatlar vb.)

7 BA IMSIZLIK DÜZEY - YETK NL K Lütfen son üç ay içinde afla daki etkinlikleri ne s kl kta yapt n z belirtmek için uygun olan bölümü iflaretleyiniz: Yeterli Yard m gerekir Yapamaz Bilinmiyor Toplu ulafl m Paray do ru biçimde de erlendirme Paras n n hesab n yapma Kendisi için yemek piflirme Haftal k al flverifl fl arama Kendi çamafl rlar n y kama Kiflisel temizlik Y kanma, düzenli olma vb. Dükkânlardan al flverifl yapma Evden tek bafl na ç kma Kendisi için giysi seçme ve alma D fl görünüflüne özen gösterme BA IMSIZLIK DÜZEY - PERFORMANS Lütfen son üç ay içinde afla dakilerden her birini ne s kl kta yapt n z belirtmek için iflaretleyiniz. Hiç Nadiren Bazen S k s k Al flverifl yapma (yard m almadan) Bulafl k y kama, yerlefltirme vb. Düzenli olarak y kanma, banyo yapma vb. Kendi çamafl rlar n y kama fl arama (e er iflsizseniz) G da al flverifli yapma Yemek haz rlama ve piflirme Evden tek bafl na ayr lma Otobüs, tren vb. binme Para harcama Paras n n hesab n yapma Kendisi için giysi seçme ve alma D fl görünüflüne özen gösterme

8 fi/meslek Düzenli bir ifliniz var m? (Rehabilitasyon ya da yeniden e itim kurslar dahil) Evet/Hay r (alt n çiziniz) 1. E ER YANITINIZ EVETSE: Ne tür bir ifl? Haftada kaç saat çal fl yorsunuz? Ne zamand r bu iflte çal fl yorsunuz? 2. E ER YANITINIZ HAYIRSA: En son ne zaman bir iflte çal flt n z? Ne tür bir iflti? Haftada kaç saat çal fl rd n z? Özürlü oldu unuza iliflkin bir belge verildi mi? EVET/HAYIR (alt n çiziniz) Ayaktan tedavi için hastaneye gidiyor musunuz? EVET/HAYIR (alt n çiziniz) Herhangi bir iflte çal flabilece inizi düflünüyor musunuz? Kesinlikle evet Zorlan r m Kesinlikle hay r Ne s kl kla yeni ifl bulma girifliminde bulunuyorsunuz? (örne in fl ve flçi Bulma Kurumu'na baflvurma, gazete ilanlar na bakma) Hemen hemen hiç nadiren bazen s k s k

9 Hasta Yak n Formu S M: Bu ölçek hastalanmas ndan bu yana yak n n z n ne durumda oldu unu anlamam za yard mc olacakt r. Ölçe in doldurulmas yaklafl k 20 dakika sürer. (Doldurmaya bafllamadan önce lütfen afla daki sorular yan tlay n z.) Yak n n z sizinle birlikte mi yafl yor? CEVAP: 1. Yan t n z hay r ise yak n n z ne zaman ayr ld? CEVAP: 2. Yak n n zla düzenli olarak görüflüyor musunuz? CEVAP: Ç KA ÖSE BZD B-y B-p /M Ham puan Dönüfltürülmüfl puan

10 SOSYAL U RAfiI/SOSYAL ÇEK LME 1. Her gün kaçta kalk yor? Hafta içi ortalama Hafta sonu ortalama (e er farkl ysa) Sabah 9'dan önce Sabah 9 ile 11 aras Sabah 11 ile ö leden sonra 1 aras Ö leden sonra 1'den geç 2. Günün kaç saatini yaln z geçiriyor? Ör. odada tek bafl na, tek bafl na dolaflarak, radyo dinleyerek ya da televizyon izleyerek vb. Lütfen kutulardan birini iflaretleyin: Tek bafl na geçirdi i saatler 0-3 Tek bafl na geçirdi i süre çok az 3-6 Zaman n bir k sm 6-9 Zaman n önemli bir k sm 9-12 Zaman n büyük k sm 12 Hemen hemen zaman n hepsi 3. Evde ne kadar s kl kla bir sohbeti bafllat yor? Hemen hemen hiç nadiren bazen s k s k 4. Evden ne s kl kla ç k yor? (herhangi bir nedenle) Hemen hemen hiç nadiren bazen s k s k 5. Yabanc lar n varl na nas l tepki gösterir? Onlardan kaç nma Huzursuz olma Onlar kabul etme Onlardan hofllanma

11 K fi LER ARASI filevsell K 1. fiu anda kaç arkadafl var? (düzenli görüfltü ü, birlikte etkinliklerde bulundu u vb.) 2. Karfl cinsten bir arkadafl var m? (e er evli de ilse) Evet Hay r 3. Anlaml veya mant kl konuflmay ne s kl kla baflar yor? Lütfen kutuyu iflaretleyiniz: Hemen hemen hiç Nadiren Bazen S k s k 7. fiu s ralar insanlarla konuflmak yak n n za ne kadar zor ya da ne kadar kolay geliyor? Çok kolay Oldukça kolay Orta Oldukça zor Çok zor

12 SOSYAL ETK NL KLER Son üç ay içinde afla daki etkinliklerin her birine ne s kl kta kat ld n göstermek üzere uygun olan bölümü iflaretleyiniz. Hiç Nadiren Bazen S k s k Sinema Tiyatro/konser Kapal salon sporunu izleme (örne in masa tenisi) Aç k alan sporunu izleme (örne in futbol) Sanat galerisi/müze Sergi lgi duyulan yerleri gezme Toplant, konuflma vb Gece okulu Akrabalar evlerinde ziyaret etme Akrabalar n ziyarete gelmesi Arkadafllar n ziyaret etme (erkek/k z arkadafl dahil) Arkadafllar taraf ndan ziyaret edilme (erkek/k z arkadafl dahil) Partiler Resmi toplant lar Disko vb. Gece kulübü/sosyal kulüp Kapal salon sporu yapmak Aç k alan sporu yapmak Kulüp/dernek Kahve/cafe'lere gitme D flar da yemek yemek Dini etkinliklere kat lmak

13 BOfi ZAMANLARI DE ERLEND RME Lütfen son üç ay içinde yak n n z n afla daki etkinlikleri ne s kl kta yapt n belirtmek için uygun olan bölümü iflaretleyiniz. Hiç Nadiren Bazen S k s k Müzik aleti çalma Dikifl-nak fl, örgü Bahçe iflleri Okuma Televizyon izleme Teyp ya da radyo dinleme Yemek piflirme Kendi bafl na yap lan etkinlikler (maket uçak yapma vb) Tamir iflleri (araba, bisiklet, ev vb.) Yürüyüfl, dolaflma Araba kullanma/bisiklete binme (hobi olarak) Yüzme Hobi (örne in koleksiyon yapma) Al flverifl yapma Sanatsal etkinlikler (resim yapma, el sanatlar vb.)

14 BA IMSIZLIK DÜZEY - YETK NL K Lütfen son üç ay içinde yak n n z n afla daki etkinlikleri ne s kl kta yapt n belirtmek için uygun olan bölümü iflaretleyiniz: Yeterli Yard m gerekir Yapamaz Bilinmiyor Toplu ulafl m Paray do ru biçimde de erlendirme Paras n n hesab n yapma Kendisi için yemek piflirme Haftal k al flverifl fl arama Kendi çamafl rlar n y kama Kiflisel temizlik Y kanma, düzenli olma vb. Dükkânlardan al flverifl yapma Evden tek bafl na ç kma Kendisi için giysi seçme ve alma D fl görünüflüne özen gösterme BA IMSIZLIK DÜZEY - PERFORMANS Lütfen son üç ay içinde yak n n z n afla dakilerden her birini ne s kl kta yapt n belirtmek için iflaretleyiniz. Hiç Nadiren Bazen S k s k Al flverifl yapma (yard m almadan) Bulafl k y kama, yerlefltirme vb. Düzenli olarak y kanma, banyo yapma vb. Kendi çamafl rlar n y kama fl arama (e er iflsizseniz) G da al flverifli yapma Yemek haz rlama ve piflirme Evden tek bafl na ayr lma Otobüs, tren vb. binme Para harcama Paras n n hesab n yapma Kendisi için giysi seçme ve alma D fl görünüflüne özen gösterme

15 fi/meslek Düzenli bir ifli var m? (Rehabilitasyon ya da yeniden e itim kurslar dahil) Evet/Hay r (alt n çiziniz) 1. E ER YANITINIZ EVETSE: Ne tür bir ifl? Haftada kaç saat çal fl yor? Ne zamand r bu iflte çal fl yor? 2. E ER YANITINIZ HAYIRSA: En son ne zaman bir iflte çal flt? Ne tür bir iflti? Haftada kaç saat çal fl rd? Özürlü oldu una iliflkin bir belge verildi mi? EVET/HAYIR (alt n çiziniz) Ayaktan tedavi için hastaneye gidiyor mu? EVET/HAYIR (alt n çiziniz) Herhangi bir iflte çal flabilece ini düflünüyor musunuz? Kesinlikle evet Zorlan r Kesinlikle hay r Ne s kl kla yeni ifl bulma girifliminde bulunuyor? (örne in fl ve flçi Bulma Kurumu'na baflvurma, gazete ilanlar na bakma) Hemen hemen hiç nadiren bazen s k s k