ILAÇ TASIMA SISTEMLERINDE NANOKAPSÜLLER

Transkript

1 Kimya Dergisi İNOVATİF Kimya Dergisi YIL:2 SAYI:10 EKİM 2014 ILAÇ TASIMA SISTEMLERINDE NANOKAPSÜLLER Asimetrik Moleküller ve Tepkime Hızları Önemi : Ilaç Uyuşturucunun Yeni Adresi Bonzai Chemistry 4D Çizim Programı Corona Virüsü Bargello Parfüm Arge ve Kalite Güvence Sorumlusu MEDİHA AĞAOĞLU İLE AYIN RÖPORTAJI Haberler Faydalı Linkler Bulmaca Element Tanıma Sözlük(İng-Trk)

2 Önsöz Hakkımızda Sahibi : Yavuz Selim Kart İnovatif Kimya Dergisi Haziran 2013 te çalışmalarına başlayan Ağustos 2013 te ilk sayısını çıkaran, internet ortamda faaliyet gösteren, Kimya ve Kimya Sektörü hakkında yazılar yazılan, yazarlarını online ortamdan edinen bir e-dergidir. Dergimiz Kimya ile ilgili yazılarınızı online ortamda sizlerden alarak sizi tanıtmayı, sektörden olan arkadaşlara kimya dergisi okumanın keyfini yaşatmayı, kimya ile ilgili piyasada çok okunan bir dergi olabilmeyi kimyayı seven, kimyayı takip eden, kimya ile ilgili bildiklerini paylaşan bir kesim oluşturmayı hedef edinmiştir. Dergimizde kimya üzerine bölüm okuyan, mezun herkes bize yazabilir. Kimya ile ilgili bir bölüm bitirmiş olmanız yeterli. Dergimizde yazarlarımızın yazdığı yazılar kısmı, haber kısmı, bulmaca kısmı, elementleri tanıyalım kısmı, kimya sözlüğü kısmı ve faydalı web siteleri kısmı adlı bölümler vardır. Eğlenerek ve öğrenerek okumanız, bize yazmanız dileğimizle... İNOVATİF KİMYA Dergisi Yönetimi Genel Yayın Yönetmeni : Yayın Danışmanı : Dergi Editörleri : Haber Bölümü : Röportaj Bölümü : Facebook Yönetimi ve Bilgi Araştırma : Twitter Yönetimi : Yavuz Selim Kart Yavuz Selim Kart Yavuz Selim Kart Aybike Kurtuldu Seda Çoban Seda Çoban Aybike Kurtuldu Ebru Çetinkaya Hatile Moumintsa Yavuz Selim Kart Ebru Çetinkaya Yavuz Selim Kart Hatile Moumintsa Ebru Çetinkaya Ezgi Sulu Kadir Mert Efeoğlu Yavuz Selim Kart Instagram Yönetimi : Yavuz Selim Kart Dergi Tasarımı : Yavuz Selim Kart

3 KURALLAR Dergimiz Hakkında 1. İnovatif Kimya Dergisi yazılarını herhangi bir makalenizde veya yazınızda kullanmak için yazısını aldığınız kişiye mail atarak haber vermek durumundasınız. Kullanmış olduğunuz bu yazıların kaynağını bu dergi olarak belirtmek zorundasınız. 2. Dergide yazılan yazıların sorumluluğu birinci derece yazara aittir. Bu konu hakkında bir sorun yaşıyorsanız ilk olarak yazara ulaşmalısınız. 3. Dergide yer alan bilgileri kullanarak başınıza gelebilecek felaketlerden ya da işlerden dergi sorumlu değildir. 4. Dergide yazarların kullanmış olduğu resimlerde kesinlikle kaynak belirtilmek zorundadır. Aksi durum olduğu zaman bunu yazarın kendisine ulaşarak hallediniz. Çünkü bizim yazarlarımızdan ricamız telif haklarına riayet ederek resimlerini dökümanlarına eklemeleri. Buradan çıkacak problemlerden doğrudan yazarlar sorumludur. Dergi sorumlu değildir. 5. Dergide benim de yazım olsun diyen yazarlarımız var ise. Yazılarınız için lütfen Yavuz Selim KART ile konuşun. Dergi ile iletişim kurmak için Grubu aracalığı iletişim kurabilirsiniz. Bu grup aracılığı ile bizimle iletişimde kalabilirsiniz. 6. Elimize çok yazı gelmediği takdirde her yazıyı yayımlamaya gayret edeceğiz. Amacımız hem yazan bir kesim sağlamak, hem bilgilerinizi 3. şahıslara yaymak hem de sizleri en iyi şekilde tanıtmaktır. 7. Sayfamızda yayınlanmasını istediğiniz yazıları mail adresine göndermeniz rica olunur. Bu mail adresine gönderdiğiniz yazılarda bir eksiklik var ise editörlerimiz tarafından incelenecektir. Eksik kısımları var ise size geri dönüş yapılacaktır. Düzeltmeniz için tavsiyelerde bulunulacaktır. Lütfen geri dönüş yapılınca bunu kendinizi küçümsemek olarak görmeyin. Amaç daha güzel bir yazı ve daha güzel bir dergi. 8. Dergimize göndereceğiniz yazılar en fazla 6 sayfa olabilir. 6 Sayfayı geçmemeye çalışın. 9. Dergimize yapacağınız eleştirileri de arkadaşlarımıza saygısız bir biçimde değilde ölçülü bir biçimde sayfalarda yapmaya dikkat ediniz. Bu işi herkes gönüllü yapıyor. Lütfen saygıda kusur etmeyiniz. 10. Dergi ekibi gönüllü kişilerden oluşmuştur. Bu dergi ilk kurulduğu andan beri böyledir. Dergi ekibinde olan herkes bu kuralı kabul etmiş sayılır. Gelen herkese en başta bu kural söylenir. Görevini yapmayan, dergide anlaşmazlık çıkaran, huzur bozan, dergi yöneticisini dinlemeyen, ben kafama göre hareket ederim diyen herkes ekipten çıkarılır. 11. Dergimizde yazabilecceğiniz konular aşağıda listelenmiştir. * Akademik Makaleler * Endüstriyel Konular * Üniversite Hayatındaki Sıkıntılar Sorunlar (Kimya üzerine bölümler için) * İş Hayatındaki Sıkıntılar Sorunlar * Laboratuvar Üzerine Yazılar * Kimya Sanayi Uygulamaları * Teorik Kimya Üzerine Makaleler * Ülkemizdeki Kimya ile ilgili Kanunlar Üzerine Yazılar * Kimya Sektöründe Güvenlik Önlemleri ve Dikkat Edilecek Husular Üzerine Yazılar * Kimya Sektöründe Bilgisayar Uygulamaları Üzerine Yazılar temel konular bunlar. Bu konular ile ilgili bize yazıp gönderebilirsiniz. Göndereceğiniz şeyler Kimya Dünyası ile alakalı olmalı yoksa yayımlanmaz. 12. Dergide dini ve siyasi içerikli yazılar yayımlanmaz. Herhangi bir dini grubu temsil eden ya da herhangi bir siyasi grubu temsil eden söz ve kelimeler yazınızda olursa dergi o kısımları değiştirmeniz konusunda sizi uyarır. Değiştirmezseniz dergi yayımlamama hakkını elinde tutar. Bu konuda son söz dergi yöneticisine aittir. 13. Dergi tasarım ve yönetiminden sorumlu arkadaş buraya ek maddeler koyup değiştirme yetkisine sahiptir. 14. Dergiyi okuyanlar ve dergi ekibi bu kuralları kabul etmiş sayılırlar. İNOVATİF KİMYA Dergisi Yönetimi

4 Ekibimiz BİZ KİMİZ Yavuz Selim KART EBRU ÇETINKAYA Hatile MOUMINTSA Aybike KURTULDU Ezgi SULU Kimya Dergisi Seda ÇOBAN Kadir Mert EFEOGLU Instagram

5 Editörden Merhaba İNOVATİF KİMYA Dergisi Okuyucuları Değerli Okuyucularımız; Gönüllülük esasına göre işleyen dergimizde sizin gönderdiğiniz yazılarla bu ay 15. sayıyı çıkarmanın keyfini yaşıyoruz. Bize yazı gönderen herkese çok teşekkürler. Dergimizi sosyal ortamlarda çok okunan, çok fazla kişinin takip ettiği bir dergi haline getirmek için uğraşıyoruz. Sizlerin yazılarını birçok kişiye okutmak bizim için mutluluk kaynağı. Bu ay E-Dergimizde yine 6 farklı yazı ve bir de röportaj bulunmakta. Bargello Parfüm Firmasının ARGE-Kalite Güvence Sorumlusu Kimyager Mediha AĞAOĞLU Hanım ile röportaj yaptık. Kozmetik sektörüne ilgi duyan arkadaşların kesinlikle okuması gerekli bir röportaj olduğu kanaatindeyiz. Röportaj konusunun bu ay da ilginizi çekeceğini düşünüyoruz. Bize gönderilen yazılara gelince. Asimetrik Moleküller ve Önemi : Ilaç yazısı, Düzce Üniversitesi Öğretim Görevlisi Hocamızın yazısıdır. Uyuşturucunun Yeni Adresi Bonzai yazısı, gündeme ait kısa ve öz bir yazı. İlaç Taşıma Sistemlerinde NanoKapsüller konusu bu ayın kapak konusu, dikkatinizi çekeceğini düşünüyoruz. Corona Virüsü konusu nedir bilgileneceğiniz bir yazı. Tepkime Hızları konusunda ise derslerde gördüğümüz tepkime hızları konusuna ait bir yazı göreceksiniz. Chemistry 4D Çizim Programı yazısında ise kimya çizim programlarınından olan Chemistry 4D hakkında bilgi edineceksiniz. Element Tanıma kısmınında bu ay sırada Lityum Elementi var. Yurttan ve Dünyadan Kimya Haberleri ile de gündemi takip edeceksiniz. Her ay web siteleri kısmı ile bu ay da birçok web sitesi keşfedeceksiniz. Sözlük kısmında İngilizce-Türkçe Kimya kelimelerini öğreneceksiniz. Bulmaca kısmında ise hem eğlenip hem öğreneceksiniz. Umarım zevk alarak okursunuz. Bize yazı gönderen emek harcayan meslektaşlarımıza teşekkürü bir borç biliyoruz. Kimya üzerine bölüm okuyan, çalışan her kesimden yazılar bekliyoruz. Bir sonraki ay görüşmek üzere sevgiyle kalın. Yavuz Selim Kart Dergi Editörü

6 IÇINDEKILER Asimetrik Moleküller ve Önemi : Ilaç 7 Uyuşturucunun Yeni Adresi Bonzai 9 Ilaç Taşıma Sistemlerinde NanoKapsüller Corona Virüsü Tepkime Hızları Chemistry 4D Çizim Programı 22 Röportaj 26 Element Tanıyalım 33 Sözlük (Ing-Trk) 34 Haberler Faydalı Siteler Kimya Bulmaca 43 Kimya Bulmaca Çözüm (Önceki Ay) 44 Sizde Yazarımız 45 12

7 Haydar GÖKSU Asimetrik Moleküller ve Kimya Ögretmeni (Düzce Üni Ögr.Gör. Dr.) Önemi : Ilaç Kimyası Asimetrik molekül bir başka ifade ile optikçe aktif molekül kimyacılar tarafından genellikle bir karbon atomuna dört farklı atom veya atom grubunun bağlanmasıyla oluşan yapılar olarak tanımlanmaktadır. Dört farklı grubun bağlı olduğu bu karbon atomuna da asimetrik karbon atomu denmektedir. (S)-bütan-2-ol molekülü üzerinde bu durumu açıklamak mümkündür. H H 3 CH 2 C OH C (S) - bütan-2-ol CH 3 asimetrik ( kiral) merkez Ancak öyle moleküller vardır ki bu tanım o moleküller için eksik kalmaktadır. İşte o moleküller allenler, spiro bileşikleri ve antropi izomerlerdir. Peki tanımlama nasıl yapılmalıdır? Aslında asimetrik moleküllerin tümü için kullanılabilecek ve aynı zamanda enantiyomer kavramını da ortaya çıkaran bir tanımlama yapmak mümkündür. Ayna görüntüsü ile üst üste çakışmayan moleküller asimetrik moleküller olarak tanımlanabilir. Ayrıca ayna görüntüsü ile üst üste çakışmayan molekül çifti ise birbirinin enantiyomer çifti yani stereoizomeridir. enantiyomer çifti ( stereoizomer ) 7 Cl C C C CH 3 F H F Cl CH 3 H OH OH allenler spiro moleküller antropi izomerler H H 3 CH 2 C OH C (S) -bütan-2-ol CH 3 simetri düzlemi H 3 C OH C H (R) -bütan-2-ol CH 2 CH 3 Canlıların yapısında doğal asimetrik moleküllere rastlamak mümkündür. Örneğin kına kına bitkisinde bulunan Quinine molekülü, insan vücudunda bulunan aminoasitler, vitaminler ve enzimler doğal asimetrik moleküller için önemli örneklerdir. Canlı yapısında gerçekleşen birçok metabolik reaksiyon biyolojik katalizörler olarak bilinen enzimler aracılığı ile olmaktadır. Asimetrik yapıya sahip olan enzimlerin varlığı aynı zamanda vücudumuzda meydana gelen reaksiyon ve sentezlenen moleküllerde seçiciliği de ortaya koymaktadır. Yani vücudumuzda enzimler aracılığı ile asimetrik moleküllerin sentezlenmesi söz konusudur. Bu seçici fonksiyonlar ise vücuttaki metabolik faaliyetleri devam ettirmektedir. Asimetrik sentezlerde bir maddenin enantiyomerlerinden yalnızca biri sentezlendiğinden; hem sentetik kimyada hem de tıp sektöründe asimetrik moleküllerin yeri oldukça büyüktür. Bunu bir örnek üzerinde açıklayacak olursak; özellikle hamile kadınlarda bulantıyı önlemek amacı ile kullanılan Talidomit (Thalidomit), rasemik olarak yıllarca kullanılmıştır. Ancak tedavi edici etkisinin yanında sakat çocuk doğumlarına ve zehirlenmelere neden olduğu daha sonra yapılan birçok araştırma ile belirlenmiştir.1

8 O O N O NH O Sonradan anlaşılmıştır ki; ilacın ham maddesinin rasem sentezi bu olumsuz etkileri ortaya koymaktadır. İlacın enantiyomerlerinden birinin kullanılması ile bulantının kesildiği ve yan etkilerinin oluşmadığı görülmüştür. Örnekte de görüldüğü gibi asimetrik sentezler özellikle ilaç sanayisinde hatırı Talidomit sayılır bir yere sahiptir. Bu basit konu bile enantiyomerlerden yalnız birinin sentezi ve kullanımının ölümle yaşam arasındaki ince çizgiyi ortaya koymak tadır. İlaç etken maddelerinin yapısındaki her bir enantiyomerin farklı etki gösterdiği bilinmektedir. İlaçların yüksek enantiyomerik saflıkta hazırlanması, stereoselektif sentez için oldukça önemlidir. Ayrıca enantiyomerlerin yüksek saflıkta sentezi önemli bir problemdir.2,3 Kaynaklar : 1. Zahran, M.A.H., Salem, T.A.R., Samaka, R.M., Agwa, H.S., Awad, A.R, Bioorganic & Medicinal Chemistry, 2008, 16, Brent, R.L., The Journal of Pediatrics, 1964, 64, Solomons, W.G.T., Fryhle, C.B., Organic Chemistry, Wiley, 2011, s

9 Seda ÇOBAN UYUSTURUCUNUN YENI ADRESI Kimyager (Mezun) BONZAI 9 Tüm Dünya ve Türkiye nin gündemine bomba gibi düşen ve gençlerimizin yaşamlarının sonlanmasına kadar giden bir maddeden bahsetmek istiyorum: BONZAİ... Bonzai, Jamaika piyasasında birden fazla ismiyle bilinen uyuşturucu maddesidir. Sentetik Cannabinoid olarak da bilinen madde tamamen kimyasal bileşimlerden oluşmaktadır. Cannabinoid : Kenevir ya da haşhaş bitkisinin içerdiği bazı aktif kimyasal maddelerin her biri ve bazı bitki türlerinin çiçeklerinden, tohum yapraklarından elde edilen vücuda nufüz ettiğinde sarhoşluk ve keyif veren bir maddedir. Tıpkı bonzai gibi... Sentetik cannabinoidler, tetrahodrokannabinol (THC) olan esrarın etken maddesiyle kimyasal benzer bir yapıya sahip ve esrarla benzer etkileri olan maddedir.

10 10 Genel olarak esrar kullanıcıları vasıtasıyla daha uzun etkili ve kanuni olarak satılmasından dolayı kullanılmıştır. Özellikle Almanyadaki kullanıcıların bir kısmının kanuni biojenik maddelere merakı olan şahıslardan olduğu tespit edilmiştir. Vücuda etkileri ise; * Kan basıncında hızlı artış, * Nabız yükselmesi, * Şiddetli ağız kuruluğu, * Göz kızarıklığı, * Açlık hissi, * Geçici körlük, * Geçici felç durumu ve aşırısında ölüme neden oluyor. Bonzai ile diğer uyuşturucu maddelerin farkı nedir? Bonzai kokainden daha çok ağır bir maddedir, bu zamana kadar bonzai nin içindeki maddelerin sadece ve sadece 1/4 ü tespit edilebilmiş olmakla beraber binlerce daha bilinmeyen maddelerin olduğu söyleniyor. Jwh-018 ve Hu-210 adında maddelerin yapılan araştırmalar ve deneylerde bütün gerçekliği ile ortaya çıkıyor. Kalp atışlarında şiddetli hızlanma, kalp krizi hissi, paranoya, aşırı terleme ve endişe/kaygı düzeyinde ciddi artışa neden olduğu saptandı. Maddelerden ilki esrarla aynı etkiyi gösteriyor, ikincisi ise etkiyi kat arttırıyor. Kesinlikle esrar ile aynı değil, 100 lerce kat daha tehlikeli. Bonzai kimyasaldır, sadece esrarın etkilerine biraz benzeyen yapay bir uyuşturucudur. Etkisi ilk başlarken saniye esrarın etkilerine yakın bir etki yapar; sonrası zehirlenme, kalp atışı hızlanması, uyuşma ve felç riskini ortaya çıkarır. İşte bonzai kullanımına yasak getiren bazı ülkeler Avusturya: 18 aralık 2008 de uyuşturucu maddeler yasasının 78. paragrafı ile riskli maddeler (kullanımının kontrol altında tutulması gereken maddeler) kapsamına alındı. Yetkililer yasaklanması gerekip gerekmediğini hala tartışıyor. Estonya: Narkotik maddeler sınıfına alındı. İthali, ihracı ve bulundurulması yasak. Almanya: İçeriğindeki kimyasalların bir kısmı kimyasal isimleri belirtilerek 22 ocak 2009 da yasaklandı. İthali, ihracı, bulundurulması ve satılması yasak. Finlandiya: Bu maddeler ilaç sınıfına konularak, sadece özel reçete ile satışı serbesttir dendi. Reçete de kolay alınamıyor. Tamamen yasa dışı madde sınıfına alınması hala görüşülüyor. Fransa: 24 Şubat 2009 da içeriğindeki maddeler ve bu maddeleri almak, satmak, ihraç ve ithal etmek, bulundurmak yasaklandı. Polonya: Mayıs 2009 da yasa dışı maddeler kapsamına alındı. Rusya: 9 Nisan 2009 da yasaklandı. İsveç: 15 Eylül 2009 da yasaklandı. İsviçre: Temmuz 2009 da yasaklandı. İngiltere: Önce b sınıfı narkotik maddeler sınıfına alındı. aralık 2009 daysa tamamen yasaklandı. KKTC: 29 Mart 2010 da yasaklandı. Kıbrıs Rum Kesimi: 15 Şubat 2010 da yasakladı

11 Gençliğimizde büyük etkilere neden olan bu maddeyi uzak tutabilmek için ailelerimizi ve tabii ki gençlerimizi bonzai ve etkileri, sonuçları hakkında bilinçlendirmeli. Ülkemizde bu maddenin satışına, kullanımına izin vermemeliyiz. Kaynaklar :

12 Ismail BAYRAKTAR ILAÇ TASIMA SISTEMLERINDE NANOKAPSÜLLER Yüksek Kimyager (Mezun) Nanokapsüller, içlerinde etken maddenin moleküler düzeyde ya da makroskopik parçacık halinde disperse edildiği, birkaç µm den mm boyutlarına kadar değişen çap dağılımına sahip katı, küresel, partiküler şeklindeki kontrollü salınım sağlayan ilaç taşıyıcı sistemlerdir[1]. 12 Şekil 1: Plazmadaki ilaç konsantrasyonun zamanla değişimi, a) Ağızdan kullanım (normal doz), b) Ağızdan kullanım (aşırı doz), c) Enjeksiyon d) Kontrollu ilaç salınımı ideal doz Son yıllarda uygulamaları giderek yaygınlaşan kontrollü ilaç salınım sistemleri, ilacın istenilen hız ve periyotta hedeflenen doku veya organa vermek suretiyle etkin bir tedavi yöntemi oluşturur. İlaçlar günde belirli aralıklarla hasta tarafından tablet veya sıvı şeklinde ağız yoluyla veya enjeksiyon şeklinde uygulanır. Bu kullanım şekli yukarıda görüleceği gibi birtakım aksaklıklara yol açabilir[2]. Yandaki şekilde görüldüğü gibi içerisine ilaç yüklenmesi biyouyumlu ve biyobozunur olması uzun zamanda ilacın etkinliğini arttır.

13 Bunların dışında nanokapsülleri manyetik nanopartiküllerle yükleyerek dolaşım sistemine verildikten sonra vücut dışından yönlendirilerek istenilen bölgeye hedeflemeyi mümkün kılar. Bu sistemlerin bilimsel araştırmalarında çoğunlukla uygulandığı alanlar; * Kanser Kemoterapisi * Kardiyovasküler uygulamalar * İnsülin ve peptid/protein salınım sistemleri * Konstraseptif uygulamalar (hormon uygulamaları) * Enfeksiyon tedavisi Antiviral ajanlar Antibiyotikler Antifungal ajanlar Antiparazit ajanlar * Bağışıklık kazandırma[4] Etkin madde taşıyıcı sistem olarak hazırlanan ve kullanılan nanokapsüller sahip oldukları çeşitli avantajlar ile diğer nanoboyutlu taşıyıcı sistemlerden ayrılmaktadırlar. Bunlar; yüksek etkin madde yükleme kapasitesine sahiptirler. Bu şekilde, etkin maddenin intraselluler dağılımı artar. Kullanılan nanokapsüllerin kazandırdığı avantajlar; * Polimer nanokapsüller yapı katı matris içine hapsedilmiş etkin maddeyi degredasyondan korur. Böylece etkin maddenin hedef dokuya ulaşma olasılığı artar. * Etkin maddenin hedeflenmesi, salınım kontrolü ve sürdürülmesini temin ederler. Hedeflenen bölgede uygulamayı takiben günler hatta haftalar süren bir salınım imkânı verir. * Nanokapsülün yüzey özellikleri çeşitli ajanlarla kaplanarak Retiküloendoteliyal sistem (RES) makrofajları tarafından tanınması engellenir. Nanopartiküllerin hedef bölgeye ulaşılabilirliği arttırılır. 13 * Diğer kolloidal taşıyıcı sistemlerle kıyaslandıklarında polimer nanokapsüller biyolojik sıvılarda çok kararlıdır. * Taşıdıkları etkin maddenin hedef bölgede salımına imkan sağladıkları için etkin maddenin sistemik toksisitesini azaltırlar. * Etkin maddenin vücuttaki dağılımını ve terapötik etkinliğini düzenlerler. * Üretim teknikleri genel olarak basit ve kolaydır[3]. Polimer nanokapsüller, ilaç taşıyıcı sistemlerin yüzey özelliklerinin çeşitli ajanlar kullanılarak modifikasyonu son yıllarda büyük bir önem kazanmıştır. Özellikle hedeflendirme potansiyellerinin ve hücresel tutulum yeteneklerinin artması, yüzey yapısının sterik engelle maskelenerek RES makrofajlarından korunmasının sağlanması, kan dolaşımında kalış sürelerinin uzatılması gibi sağladığı pek çok avantajları vardır. Dolayısıyla çeşitli yüzey modifikasyon ajanları ile modifiye edilmiş polimer nanokapsüller kanser tedavisi başta olmak üzere çeşitli terapotik alanlarda aldığı rol giderek artmakta ve büyük önem kazanmaktadır.

14 Nanokapsül ilaç taşıyıcı sistemler üzerinde gerçekleştirilen yüzey modifikasyonu prosesi farklı açılardan taşıdığı avantajlarla ve getirdiği yeniliklerle farmasotik teknoloji alanına yeni bir bakış açısı sağlamakta ve yeni araştırma alanlarının ortaya çıkmasına neden olmaktadır Kaynaklar : 1. Shaik, M., S., Korsapati, M., Panati, D Polymers in Controlled Drug Delivery Systems. International Journal of Pharma Sciences 2: Doğan, G., Başal G., Elektrolif Çekim Yöntemine Göre Elde Edilen Biyopolimer Nanoliflerin İlaç Salınım Sistemleri, Yara Örtüsü ve Doku İskelesi Olarak Kullanımları. Electronic Journal of Textile Technologies 3: Şengül, C., T., Hasçiçek, C., Surface Modification of Polymeric Nanoparticulate Drug Carriers Systems. Ankara Eczacılık Fakültesi Dergisi 2: Yüksel, N., Baykara, T., İlaç Taşıyıcı Sistemler Olarak Mikroküreler ve Hazırlama Yöntemleri, Derleme Makaleler. 14

15 Kadir Mert EFEOGLU CORONA VIRÜSÜ Kartepe Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi Kimya Teknisyeni (Ögrenci) Virüs,canlı hücrelere etki eden mikroskobik tanecikli yapıdır.virüsler geçiş hücrelerini etkisiz kılarak üreyebilirler.virüslerin en basit yapısı kapsit adı verilen protein örtü içinde bulunan genetik materyallerden oluşur. Corona virüsü bütün dünyada hızla yayılan, soğuk iklimlerle ortaya çıkmaya eğilimli,çok çeşitli enfeksiyon virüsüdür. Soğuk iklimlerde ortaya çıkmasına rağmen ilk kez 2012 yılında ortaya çıktığı ülkeler çoğunlukla Ortadoğu ülkeleri olduğu için adına Middle East Respiratory Syndrome Coronavirüs (MERS-CoV) adı verilmiştir. Hastalık corona virüsü çeşitlerinden olduğu için adına kısaca MERS denmiştir. MERS-CoV, 2003 yılında 775 insanın ölümüne neden olan salgın Ağır akut solunum yolu yetersizliği sendromu (SARS-CoV) hastalığına benzer bulgulara rastlansada aynı virüs değildir.ülkemizde soğuk algınlığına sebep olan HCoV-229E,HCoV-OC43, HCoV-NL63 ve HKU1-CoV corona virüslerinin alt tipleridir. 15 Türkiye'de MERS-CoV virüsüne rastlanmasada şüpheli 117 vaka için laboratuvar ortamında çalışmalar düzenlenmiş vakalarda MERS-CoV virüsüne rastlanmamıştır. Virüsün kuluçka süresi belirtiler ortaya çıkmadan 2-14 gün olup ağrısız ve belirtisiz bir şekilde gerçekleşir.virüs vücuda girdikten sonra ince bağırsak mukozasında gelişimini tamamlar ve epitel hücre stoplazmasında hızla yol almaya başlar. Camphylobacter ve salmonella gibi bakteriler var olan enfeksiyonun şiddetini artırır. Dünya çapında yapılan araştırmalarda MERS-CoV virüsüne yakalanan vakaların çoğunluğunun Ortadoğu seyahat geçmişi olmasıyla birlikte yaşları 1-94 arasında, %65 i erkek olduğu belirlenmiştir.mers-cov virüsüne yakalanan vakaların %79'unun ise Ortadoğu seyahatinde bulunan ve virüs bulgularını taşıyan bireylerle uzun süreli temasta bulunmasından virüsün taşındığı saptanmıştır. Hastalığın belirtilerine gelicek olursak %87 lik kısmı ateş ve öksürük belirtisiyle saptanmış.bu belirtiler sırasıyla nefes darlığı,karın ağrısı,ishal,kusma gibi şikayetler bulunuyor. Virüs akciğerleri ve böbrekleri tahrip edip bağışıklık sistemini çökertiyor. Sadece Suudi Arabistan da corona virüsüne yakalanan 698 kişiden ; ölü sayısının 287, iyileşenlerin sayısının 359 olduğu belirlenmiştir. Virüsün çıkış kaynağı hakkında kesin bilgi olmamasıyla birlikte henüz koruyucu aşı veya ilaç tedaviside bulunmamaktadır.

16 Uzmanların virüsten korunmanın tek yolunun virüsün bulunduğu coğrafyaya seyahat edilecek olunursa solunum yolu enfeksiyonu bulunan kişilerle yakın temas kurulmaması gerektiğini, sık sık ellerin yıkanması gerektiğini,az pişmiş yiyecekler ile çiğ sebze-meyvelerden uzak durulması gerektiğini,vahşi ya da çiftlik hayvanları ile temastan kaçınılması gerektiğini belirtti. Kaynaklar :

17 Anıl Yasin AKDOGAN TEPKİME HIZLARI Kimya Teknikeri (Mezun) Bir kimyasal tepkimenin tamamlanması için gerekli olan süre, bir saniyenin milyonda birinden daha az bir süre ile haftalar hatta yıllar arasında değişebilir. Birçok endüstriyel sürecin verimi, tepkime hızları arttırılarak ( yüksek sıcaklık, basınç yada katalizör kullanarak ) arttırılabilir. Tepkime hızı: Bir kimyasal tepkimenin gerçekleşme hızıdır. Belirli zaman aralığında, ürünlerin derişimindeki artma ile saptanır. Tepkenlerin ne kadar hızlı tükendiği yada ürünlerin ne kadar hızlı oluştuğu ölçülerek hesaplanır. Tepkime hızının hesaplanmasında kullanılan deneysel yöntem, tepkenlerin ve ürünlerin fiziksel hallerine bağlıdır. Deneylerden elde edilen verilerden bir hız eğrisi çıkartılır. Tepkime hızı, tepkime ilerledikçe değişiklik gösterir. Tepkimenin başlangıçta ki hızına başlangıç hızı adı verilir. Ortalama hız ise tepkimenin ya da ürünlerin miktarında ki değişikliğin, tepkimenin tamamlaması için geçen süreye bölünmesiyle hesaplanır. 17 Hız eğrisi zamana bağlı olarak ürünlerin kütlesi

18 Fotokimyasal tepkime Hızı, ışığnı şiddetinden etkilenen bir tepkimedir (fotosentez). Işık, tepkimeye giren parçacıklara daha fazla enerji vererek tepkime hızını arttırır. Fotosentez bitkilerin kendi besinlerini yaptıkları bu süreç bir fotokimyasal tepkimedir. Fotoğrafçılıkta da fotokimyasal tepkime olur. Film üzerine ışığın vurduğu yerlerde gümüş kristalleri oluşur ve resim kaydedilir. 2AgCI (s) 2Ag (s) + CI 2(g) 18 Tepkime hızına etki eden etkenler Derişim: Tepkime hızı, hız denklemine ve çarpışma kuramına göre derişim arttıkça artar. Çünkü girenlerin derişimi arttıkça çarpışma sayısı da artar. Basınç: Gaz durumundaki tepkimelerin hızı basınç arttıkça artar. Çünkü basıncın artması gaz derişimini arttırır. Katı ve sıvı durumdaki tepkimeler için basıncın etkisi daha küçüktür. Sıcaklık: Daha yüksek sıcaklıklarda moleküllerin hızları artar ve gerçekleşen çarpışma sayısı da artar. Bu sayede daha çok başarılı çarpışma olur ve tepkime hızı artar. Hızın sıcaklığa bağlılığı Arrhenius denklemi ile açıklanır. Karıştırma: Heterojen tepkimelerde, karıştırma tepkime hızını önemli ölçüde arttırır. Yüzey alanı: Yüzey alanı büyük maddeler daha hızlı tepkime verir. Katalizör: Katalizörler tepkimenin, etkinleşme enerjisi daha düşük bir mekanizma üzerinden yürümesini sağlar. Böylelikle hızı arttırıp, tepkime sonunda ürünlerin bileşimini değiştirmezler. Katalizörlerin aksine inhibitörler tepkime hızını düşürür. Çarpışma Kuramı Bir tepkimenin gerçekleştiği koşulların değişmesinin tepkime hızını neden etkilediğini açıklayan kuramdır. İki parçacığın arasında bir tepkime oluşabilmesi için bu parçacıkların çarpışması gerekir. Bu nedenle çarpışma sayısı arttıkça tepkime hızı da artar. Ancak bütün parçacıklar tepkimeye girmeye yetecek enerjiye sahip olmadığından, yalnızca bazı çarpışmalar tepkimeye neden olur. ( etkinleşme enerjisi)

19 Etkinleşme Enerjisi(E) Ürün parçacıklarının çarpıştıkları zaman tepkimeye girebilmesi için sahip olmaları gereken minimum enerjidir. Tepkime hızı, tepkimeye giren parçacıkların ne kadarının bu minimum enerjiye sahip olduğuna bağlıdır. Birçok tepkime de, parçacıklar zaten bu enerjiye sahiptir ve hemen tepkimeye girer. Bazı tepkimelerde ise parçacıkların etkinleştirme enerjisine ulaşabilmesi için dışarıdan enerji verilmesi gerekir. Sürtünmenin yarattığı ısı, kibritteki parçacıklara etkinleştirme enerjisi sağlar. Tepkime Hızlarının Değiştirilmesi Sıcaklık arttırıldığında tepkime hızı da artar. Isı enerjisi, daha çok sayıda parçacığa etkinleştirme enerjisinin üzerinde enerji sağlar Isınan parçacıklar daha fazla enerjiyle çarpışır ve daha fazla tepkimeye girer. 19 Gazların yer aldığı tepkimelerde, basınç artırıldığında tepkime hızı da artar. Basınçtaki artış gazın sıcaklığını artırır ve hacmi azaltır. Parçacıklar daha sık ve daha fazla enerjiyle çarpışır. Tepkenlerden biri ya da bir kaçının derişimi arttırıldığında tepkime hızı da artar. Düşük derişim Belirli bir hacimde daha fazla molekül bulunması, daha fazla çarpışma demektir. Yüksek derişim Yüzey Alanı Bir katı tepkenin yüzey alanı genişletildiğinde tepkime hızı artar. Tepkenlerden birinin katı olduğu tepkimeler yalnızca katının yüzeyinde gerçekleşebilir.

20 Katalizör etkisi Kendisi tepkimeye girmediği hâlde tepkime hızını artıran maddelere katalizör denir. Katalizörler tepkimeden değişmeden çıkarlar.katalizör aktiflenme enerjisini düşürerek aktiflenme enerjisini aşabilen tanecik sayısını dolayısı ile tepkime hızını artırır. Katalizörün tepkime ısısına (ΔH) etkisi yoktur. insan vücudundaki katalizörlere enzim denir. Örneğin; mide öz suyundaki pepsin büyük moleküllü maddeleri parçalayarak sindirilmesini hızlandırır. 20 Hız Denklemi Denklemi n A + m B p P + q Q şeklinde olan tek basamaklı bir kimyasal tepkime için hız eşitliği aşağıdaki gibi yazılır. Tepkimeye girenlerin kat sayıları hız denkleminde derişimlere üs olarak yazılır. TH= k[a] n [B] m Bu eşitliğe hız denklemi, k ya hız sabiti denir. Tepkime hızı Tepkimeye giren maddeler Hız sabiti

21 Burada k hız sabitidir. Hız denklemi yazılırken sadece gaz ve çözelti(aqua) halindeki girenler yazılır. Çünkü katı ve sıvıların molariteleri sabittir. Kaynaklar : ŞEKİLLİ KİMYA SÖZLÜĞÜ ( TUBİTAK BİLİM KİTAPLARI )- GÖRSELLER 21

22 Yavuz Selim KART CHEMISTRY 4D ÇiZiM Kimya Mühendisi (Mezun) PROGRAMI Arkadaşlar, Merhaba Bu sayımızda kimyager arkadaşların kullanmak isteyeceği bir programı anlatacağım. Umarım beğenerek okursunuz. Çizim programları kullanması keyiflidir çünkü uzun molekül yapılarını elle yazmak ve belirtmek hiçte kolay değil. Bu programlarda işimizi büyük ölçüde kolaylaştırır. Daha önceki sayılarda da bu tarz bir programdan bahsetmiştim. Chemdraw Programı ilk sayıda anlattığım programdı. İlk sayıyı incelerseniz göreceksiniz. Şimdi programı inceleyelim. 22 Programı açınca karşımıza şu şekilde bir ekran geliyor. Şekil 1 de görüldüğü üzere basit bir arayüze sahip bir program. Sol tarafta eklemek isteyeceğimiz yapılar ve sağ tarafta çizim yapılacak alan mevcut. Paint programını hatırlatıyor gibi. Yani burada ki olayımız ne diyecek olursanız; molekül yapısını seçip, sayfaya ekleyeceğiz. Şekil 1 : Programın Genel Hatları

23 Sol paneldeki ekranımıza Benzen halkasına tek tık yapıp, sağ taraftaki alana tek tık yapma ile yapıları ekrana eklemiş oluyoruz. Şekil 1 de bu söylediklerimin yapılmış versiyonu bulunmakta. Sol panelimizdeki araçlar ile neler yapabiliyoruz Şekil 2 de inceleyelim. Şekil 2 : Programın Sol Paneli 23 Programımızın temel şeklinin açılımı Şekil 2 deki gibidir. İkili ve üçlü bağ yapılar koyabilir Halkalı yapılar ekleyebiliriz. Azot, Oksijen, Kükürt vb. gibi element simgeleri de programa fonksiyonellik sağlamış. Tek tık ile her yapının üstüne bu gibi elementleri yerleştirebiliriz. Çok gelişmiş özelliklere sahip olan program içinde çizilen yapıya ait isim program aracılığı ile rahatlıkla isimlendiriliyor. Şekil 3 de bunu görmektesiniz.