ELEKTRON K T CARET FAAL YETLER NDE YAPILAN YEN L KLER N TÜKET C SATIN ALMA DAVRANI LARI ÜZER NDEK ETK LER N ÖLÇMEYE YÖNEL K B R ARA TIRMA

Transkript

1 ELEKTRON K T CARET FAAL YETLER NDE YAPILAN YEN L KLER N TÜKET C SATIN ALMA DAVRANI LARI ÜZER NDEK ETK LER N ÖLÇMEYE YÖNEL K B R ARA TIRMA Mahmut TEK N V. Özlem AKGÜN Emel CELEP Gözde Seval ERGÜN Selçuk Üniversitesi Selçuk Üniversitesi Selçuk Üniversitesi Akdeniz Üniversitesi ÖZET Günümüzde ya anan h zl de i imle birlikte, pazarlama araç ve yöntemleri de bu h zl de i ime kendilerini uydurmu lard r. Geleneksel pazarlamada mü teriler gereksinimlerini kar lamak için; ürünü ya kendilerine gelen sat c lardan, ya da ürünü satan ma azalardan almakta iken, bilgi toplumunda, tüketici ve sat c bir araya gelmeden de al veri i lemi gerçekle mektedir. Sanal ortamda yap lan i lemler çok daha geni kitlelere ula abilmeyi, mü teri ile daha yak n ili ki kurabilmeyi, maliyetleri azaltabilmeyi ve h zl eri imi amaçlamaktad r. Bu geli meler do rultusunda çal mam z n as l hedefi; elektronikle en ticaret ortam ndaki faaliyetlerde gösterilen yarat c l k derecesinin ve yenilik faaliyetlerinin, pazarlama ilkeleri do rultusunda tüketicilerin internet üzerinden al veri yapma niyet, tav r ve e ilimleri üzerindeki etkilerinin incelenmesidir. Bu hedef do rultusunda yap lan çal mada yenilikleri yak ndan takip eden üniversite ö rencileri üzerine yap lan ara t rma ve ara t rma sonuçlar yer almaktad r. Anahtar Kelimeler: Elektronik Ticaret, Tüketici Davran, Yenilik (Inovasyon) A RESEARCH TO MEASURE THE EFFECTS OF INNOVATION ACTIVITIES IN ELECTRONIC COMMERCE FUNCTIONS ON CUSTOMER BEHAVIOUR ABSTRACT With the rapid changes that being todays, marketing tools and methods are changing too. In traditional marketing, when customers buying products from seller or stores that sells the products or services, in information society, customers and sellers not to be meet for the shopping activity. The aim of shopping activities in virtual environment is to effect large mass, engage with customer, cut the costs and rapid access. In line with these developments the aim of this study, to research the effects of innovation activities and creativeness degree about the electronic commerce activities on customer behaviour, devices, and tendency about shopping from internet. In line with this objective, there is a research and the results of this research about the university students that follows closely the innovations in this study. Keywords: Electronic Commerce, Customer Behaviour, Innovation 171

2 M.Tekin, V. Ö. Akgün, E. Celep, G. S. Ergün 1. G R E-ticaret, tüm dünyada ticaretin serbestle tirilmesi e ilimi ile birlikte, son on y lda ya anan ve bilgi ileti imini kolayla t ran teknolojik geli melerin bir ürünü olarak ortaya ç km t r. Elektronik ticaret, ürün seçeneklerinin artmas, ürünlerin kalitesinin yükselmesi ve daha h zl ödeme ile teslim al nmas ile ilgili yeniliklerin yap lmas ve bu hizmetlerin kolayl kla yerine getirilebilmesi faaliyetlerinde çok etkili bir yöntemdir. E-ticaret potansiyel tüketicilerin dünyan n her yan nda pazara arz edilen ürünler hakk nda bilgi sahibi olmalar na ve yeni üreticilerin dünya pazarlar na girmelerine imkân vermektedir. Daha dü ük fiyatl ve daha yüksek kaliteli ürünlerin pazara girmesi üreticiler aras nda rekabetin artmas na ve tüm ticari i lemlerin maliyetinin dü mesine olanak sa lam t r. Internet kullan m n n h zl bir ekilde toplumun her kesiminde yayg nla mas, bireylerin ya amlar kadar tüketici olarak da al kanl k ve davran lar n de i tirmi tir. Bilgisayar n internet teknolojisi ile birlikte kullan lmas, özellikle bankac l k, günlük gazete okuma, radyo ve televizyon izleme, kütüphane incelemesi, üniversite e itimi, i ba vurusu gibi birçok alanda büyük de i imlere neden olmu tur. Internetten al veri yapan tüketicilerin davran lar n n analiz edilmesi, al veri yapanlar kadar yapmayanlar n nedenlerinin ortaya konmas, firmalar n bu hizmetleri geli tirmesi ve daha geni kitlelere hitap eder hale getirilmesi aç s ndan önemlidir. Bu noktada i letmelerin elektronik ticaret faaliyetleri ile ilgili sat oranlar n art rmada, elektronik hizmetlerin kapsamlar n n geni letilmesi ile ilgili belli bir tak m yenilik faaliyetleri gerçekle tirdi i söylenebilir. Tüketicilerin bulunduklar yerden gerçekle tirebilecekleri i lemlerle ilgili olarak yap lan, i lem süresinin k salt lmas, ürün ya da hizmetin tüketiciye ula t r lmas ve ödemeler gibi konularla ile ilgili farkl alternatiflerin sunulmas, bunun yan nda belli bir web sitesinin sürekli kullan c s olan tüketicilerin ödüllendirilmesi, ya da skontolardan yararlanabilmesi gibi kademeli ve sürekli yeniliklerin yap lmas, tüketiciler aç s ndan her zaman cazip kabul edilecektir. Yap lan yeniliklerin ise internet reklamlar, elektronik posta reklamlar, banner reklamlar, sms reklamlar vb. tutundurma araçlar ile tüketicilere duyurulmas çok daha kolay olaca ndan elektronik ticaret faaliyetlerinde yap lan yeniliklerin tüketiciler taraf ndan sat n alma de i ikli ine yol açmas muhtemeldir. 2. E- T CARET KAVRAMI Günümüzde, teknolojinin etkiledi i ticaretin yeni ismi olan Elektronik Ticaret, ürünlerin genelde bir a üzerinden elektronik olarak al m, sat m, sipari ve bazen de ula t r lmas olarak tan mlanabilir. Geli en internet ortam ndan perakende sat lar n yayg nla maya ba lamas, e-ticaret kavram n n daha s kl kla telaffuz edilmesinin ba l ca nedenidir. Uluslararas rekabette üstünlük sa layanlar, ileti im ve bilgi teknolojilerini yo un olarak kullanan firmalard r (Sar sakal, 2001). E-ticaret, her türlü mal n ve servisin bilgisayar teknolojisi, elektronik ileti im kanallar ve ilgili teknolojiler (ak ll kart - smart card, elektronik fon transferi - EFT, POS terminalleri, faks gibi) kullanarak sat lmas ve sat n al nmas n kapsayan bir kavramd r veya E- ticaret, ödeme i leminin internet üzerinden yap ld al veri i içermektedir. Bili im teknolojilerindeki h zl ve büyük geli me, ekonomik ve sosyal hayat derinden etkilemektedir. Aç k a üzerinde potansiyel üretici, tedarikçi, kullan c ve tüketicilerin bir araya getirilmesi ekonomik ileti imi ve faaliyetleri elektronik ortama ta maktad r. Geleneksel ticaretten farkl geli en bu yap da, imdilik baz mal ve hizmetlerin maliyetlerinde kayda de er dü ü ler gözlenmekte, yeni meslekler olu urken baz lar önemini yitirmekte, tüketici tatmini ön plana ç kmakta ve piyasalar n effafla mas ise serbest piyasa imkânlar n n olu mas n sa lamaktad r. Bu geli melere paralel olarak rekabetin küreselle mesi i letmeleri bilgiye, bilgili personele ve bilgi teknolojilerine daha fazla yat r m yapmaya zorlamaktad r. Çünkü rekabet etmenin en önemli ko ullar bilgi temelinde olu maktad r (Yumu ak, 2001). E- ticaret en yayg n olarak 6 araç yard m yla gerçekle tirilmektedir. Bunlar; telefon, faks, televizyon, elektronik ödeme ve para transfer sistemleri, elektronik veri de i imi (EDI) ve internet olarak kar m za ç kmaktad r. E-Ticaret Faaliyetlerinde Yenilik, Internet ve Tüketici Davran Yirminci yüzy l n sonlar na do ru meydana gelen, bili im teknolojilerindeki h zl de i imler bilgisayarlar ya am n ayr lmaz bir parças konumuna getirmi tir. Günümüzde h zla geli en bilimsel ve teknolojik ara t rmalar ve bunlar n sonucunda ortaya ç kan yenilikler Bilgi ve leti im Teknolojilerine yap lan yat r mlar n daha fazla önem kazanmas na neden olmu tur. Bilgi ve leti im Teknolojilerindeki bu geli meler, kamudaki veya özel sektördeki tüm i faaliyetlerinin ana ö esi haline gelmi tir. 172

3 Özellikle bilgisayar n nternet teknolojisi ile birlikte kullan lmas, bankac l k, günlük gazete okuma, radyo dinleme ve televizyon izleme, kütüphane incelemesi, üniversite e itimi, i ba vurusu, bilgi ve veri aktar m gibi birçok alanda hayat m zda büyük de i imlere neden olmu tur. Hemen her alanda hayat m za giren nternet, özellikle tüketicilerin sat n alma davran lar nda h zl bir de i im yaratmaktad r. nternet üzerinden al veri geleneksel perakendecilik sektörünün gösterdi i geli ime paralel bir ekilde h zla geli mektedir. De i en tüketici ve ya am biçimleri giderek daha fazla say da tüketiciyi sanal ortama dâhil etmektedir (Saydan, 2008). Elektronik ticaretin pazar büyüklü ü her geçen gün artmakta, her dakika binlerce web sitesi kurulmakta ve milyonlarca kullan c bu siteleri ziyaret etmektedir. nternet dünyas ndaki kullan c lar n her bir seçimi ve davran elektronik ticaret içinde gelir elde etmeyi amaçlayan giri imciler aç s ndan büyük bir önem ta maktad r. Tüketici hakk ndaki bütün bilgiler etkin pazarlama stratejileri ve i letme kaynaklar n n do ru ekilde kullan m nda hayati bir rol oynamakta, bunun sonucunda da tüketici, yeni ekonomide internetin merkezi haline gelmekte ve hiç olmad kadar aktif ve güçlü olarak kar m za ç kmaktad r (Jagdish vd., 1997). Günümüz tüketicisi eskiye oranla daha e itimli ve daha donan ml bir konumda olup, talep etti i bilgiyi ve mal/hizmeti, internetin yo un rekabet ortam nda, binlerce seçenek aras ndan çok daha az zaman harcayarak tercih etme sans na sahiptir. Ayr ca bu seçenekleri elektronik ortamda kar la t rma olana na sahip olmas, kendisi için en uygun tercihi yapabilmesini de kolayla t rmaktad r. nternet kullan m nda ve pazarlamas nda tüketici davran incelenirken, tüketicilerin alg lama ve tutumlar n n ayr bir önemi oldu unun fark nda olunmal d r. Tüketici de erleri, alg lar, buna ba l olarak istek ve ihtiyaçlar h zla de i mektedir. Bu nedenle internet üzerinde faaliyet gösteren i letmeler yaratt klar fayda ve de erleri yeniden tan mlamak durumundad rlar. H z, ki iselle tirme, farkl la t rma, güvenlik, uygun teslimat seçenekleri ve sipari yöntemleri gibi kavramlar yeni de erler olarak görünmektedir. 3. ELEKTRON K T CARET FAAL YETLER NDE YAPILAN YEN L KLER N TÜKET C SATIN ALMA DAVRANI LARI ÜZER NDEK ETK LER 3.1. Ara t rman n Amac Bu ara t rman n temel amac, elektronik ticaret faaliyetlerinde yap lan yeniliklerin tüketici sat n alma davran lar üzerindeki etkilerini belirlemektir. Bu amac gerçekle tirmek üzere Selçuk Üniversitesinde okuyan 88 ö renciye anket uygulamas yap lm t r Ara t rma Örne inin Belirlenmesi Ara t rma örne ini elektronik ticaret faaliyetlerinden faydaland n belirten Selçuk Üniversitesinin 88 ö rencisi olu turmaktad r. Ara t rman n do rudan görü me yoluyla yap lmas na özen gösterilmi tir. Bunun yan nda, okulda bulunmay p Selçuk Üniversitesi ö rencisi olan 20 ö renciye de elektronik posta yoluyla ula t r lm t r. 24 ubat 2011 tarihi itibariyle de erlendirmeye uygun 100 anket formu elde edilmi olup 88 tanesi anlaml sonuçlar verdi i için ara t rmaya dahil edilip de erlendirmeye al nm t r. nternetten al veri yaparken Ürün ikayetlerinin dikkate al n yor olmas n öncelikli tercihi olarak aç klayan erkeklerin % 22.2si Mü teri ili kileri kapsam nda ikâyet ya da önerilerin iletilmesini sa layacak bir üyelik sisteminin bulunmas maddesine karars z m, % 33.3ü k smen etkiler ve % 44.4ü ise kesinlikle etkiler cevaplar n vermi lerdir. nternetten al veri yaparken ödeme sorunlar n n çözümlenmi olmas n öncelikli tercihi olarak aç klayan erkeklerin % 42.9u Mü teri ili kileri kapsam nda ikâyet ya da önerilerin iletilmesini sa layacak bir üyelik sisteminin bulunmas maddesine karars z m, % 28.6s k smen etkiler ve % 28.6s ise kesinlikle etkiler cevaplar n vermi lerdir. nternetten al veri yaparken teslimat sürelerine riayet edilmesini öncelikli tercihi olarak aç klayan erkeklerin % 9.1i Mü teri ili kileri kapsam nda ikâyet ya da önerilerin iletilmesini sa layacak bir üyelik sisteminin bulunmas maddesine k smen etkilemez, % 27.3ü karars z m, % 9.1i k smen etkiler ve % 54.5i ise kesinlikle etkiler cevaplar n vermi lerdir. nternetten al veri yaparken garanti hizmetinin veriliyor olmas n öncelikli tercihi olarak aç klayan erkeklerin % 16.7si Mü teri ili kileri kapsam nda ikâyet ya da önerilerin iletilmesini sa layacak bir üyelik sisteminin bulunmas maddesine k smen etkilemez, % 41.7si karars z m, % 33.3ü k smen etkiler ve % 8.3ü ise kesinlikle etkiler cevaplar n vermi lerdir. 173

4 M.Tekin, V. Ö. Akgün, E. Celep, G. S. Ergün Tablo 1. nternetten Al veri Yaparken Verilmesi stenen Hizmetlerle lgili Bilgiler Soru 10 ( nternetten al veri yaparken hangi hizmetin verilmesi ilk tercihinizdir?) Ürün ikâyetlerinin dikkate al n yor olmas Ödeme sorunlar n n çözümlenmi olmas Teslimat sürelerine riayet edilmesi Garanti hizmetinin veriliyor olmas Ürün ikâyetlerinin dikkate al n yor olmas Ödeme sorunlar n n çözümlenmi olmas Teslimat sürelerine riayet edilmesi Garanti hizmetinin veriliyor olmas p Anlaml l k Soru 51 (Mü teri ili kileri kapsam nda ikâyet ya da önerilerin iletilmesini sa layacak bir üyelik sisteminin bulunmas kriteri) KISMEN ETKILEMEZ De eri 0.049* NE ETKILER NE ETKILEMEZ KISMEN ETKILER KESINLIKLE ETKILER 0 % 22.2 % 33.3 % % 42.9 % 28.6 % 28.6 % 9.1 % 27.3 % 9.1 % 54.3 % 16.7 % 41.7 % 33.3 % % 40 % 40 % 20 % 30 0 % 20 % 50 0 % 66.7 % 16.7 % 16.7 % 6.7 % 13.3 % 46.7 % 33.3 nternetten al veri yaparken ürün ikâyetlerinin dikkate al n yor olmas n öncelikli tercihi olarak aç klayan bayanlar n % 40 Mü teri ili kileri kapsam nda ikâyet ya da önerilerin iletilmesini sa layacak bir üyelik sisteminin bulunmas maddesine karars z m, % 40 k smen etkiler ve % 20si ise kesinlikle etkiler cevaplar n vermi lerdir. nternetten al veri yaparken ödeme sorunlar n n çözümlenmi olmas n öncelikli tercihi olarak aç klayan bayanlar n % 30u Mü teri ili kileri kapsam nda ikâyet ya da önerilerin iletilmesini sa layacak bir üyelik sisteminin bulunmas maddesine k smen etkilemez, % 20s k smen etkiler ve % 50si ise kesinlikle etkiler cevaplar n vermi lerdir. nternetten al veri yaparken teslimat sürelerine riayet edilmesini öncelikli tercihi olarak aç klayan bayanlar n % 66.7si Mü teri ili kileri kapsam nda ikâyet ya da önerilerin iletilmesini sa layacak bir üyelik sisteminin bulunmas maddesine karars z m, % 16.7si k smen etkiler ve yine % 16.7si ise kesinlikle etkiler cevaplar n vermi lerdir. nternetten al veri yaparken garanti hizmetinin veriliyor olmas n öncelikli tercihi olarak aç klayan erkeklerin % 6.7si Mü teri ili kileri kapsam nda ikâyet ya da önerilerin iletilmesini sa layacak bir üyelik sisteminin bulunmas maddesine k smen etkilemez, % 13.3ü karars z m, % 46.7si k smen etkiler ve % 33.3ü ise kesinlikle etkiler cevaplar n vermi lerdir.erkek kat l mc lar n nternetten al veri yaparken hangi hizmetin verilmesi ilk tercihinizdir? sorusuyla Mü teri ili kileri kapsam nda ikâyet ya da önerilerin iletilmesini sa layacak bir üyelik sisteminin bulunmas maddelerine verilen cevaplar aras ndaki ili ki istatistiksel olarak anlaml de ildir (p>0.05). Bayan kat l mc lar n ise nternetten al veri yaparken hangi hizmetin verilmesi ilk tercihinizdir? sorusuyla Mü teri ili kileri kapsam nda ikâyet ya da önerilerin iletilmesini sa layacak bir üyelik sisteminin bulunmas maddelerine verilen cevaplar aras ndaki ili ki istatistiksel olarak anlaml d r. Bayan kat l mc lar n Mü teri ili kileri kapsam nda ikâyet ya da önerilerin iletilmesini sa layacak bir üyelik sisteminin bulunmas maddesine verdikleri cevaplar nternetten al veri yaparken hangi hizmetin verilmesi ilk tercihinizdir? sorusuna verdikleri cevaplara göre farkl l k göstermektedir (p<0.05). nternetten al veri in en önemli avantaj n zahmetsiz olmas eklinde aç klayan erkeklerin % 69.2si Ünlü simalar n ürün tan t m yapmas maddesine k smen etkilemez, % 15.4ü karars z m, % 7.7si k smen etkiler ve yine % 7.7si ise kesinlikle etkiler cevaplar n vermi lerdir. nternetten al veri in en önemli avantaj n zamandan tasarruf olmas eklinde aç klayan erkeklerin %28.6s Ünlü simalar n ürün tan t m yapmas maddesine karars z m, % 57.1i k smen etkiler ve % 14.3ü ise kesinlikle etkiler cevaplar n vermi lerdir. nternetten al veri in en önemli avantaj n tüm özellikleri ayn anda ekrandan görerek karar verebilme olarak aç klayan erkeklerin % 23.1i Ünlü simalar n ürün tan t m yapmas maddesine k smen etkilemez, % 30.8i karars z m, % 15.4ü k smen etkiler ve %30.8i ise kesinlikle etkiler cevaplar n vermi lerdir. nternetten al veri in en önemli avantaj n ürün çe itli i ve zenginli i olarak aç klayan erkeklerin %57.1i Ünlü simalar n ürün tan t m yapmas maddesine k smen etkilemez, % 35.7si karars z m ve 174

5 Tablo 2. nternetten Al veri in Avantajl Bulunma Nedeni le lgili Bilgiler Soru 11 ( nternetten al veri in en önemli avantaj nedir?) KISMEN ETKILEMEZ Soru 40 (Ünlü simalar n ürün tan t m yapmas kriteri) NE ETKILER NE ETKILEMEZ KISMEN ETKILER KESINLIKLE ETKILER Zahmetsiz olmas % 69.2 % 15.4 % 7.7 % 7.7 Zamandan tasarruf 0 % 28.6 % 57.1 % 14.3 Tüm özellikleri ayn anda ekrandan görerek karar % 23.1 % 30.8 % 15.4 % 30.8 verme Ürün çe itlemesi ve % 57.1 % % 7.1 zenginli i Her a amada i lemden vazgeçme ans na sahip % olmak Zahmetsiz olmas % 30 % 40 % 20 % 10 Zamandan tasarruf % 35.7 % 28.6 % 28.6 % 7.1 Tüm özellikleri ayn anda ekrandan görerek karar 0 0 % verme Ürün çe itlemesi ve % 30 % 30 % 20 % 20 zenginli i Her a amada i lemden vazgeçme ans na sahip % 100 olmak p Anlaml l k 0.022* De eri % 7.1i ise kesinlikle etkiler cevaplar n vermi lerdir. nternetten al veri in en önemli avantaj n her a amada i lemden vazgeçme ans na sahip olabilmek eklinde aç klayan erkeklerin tamam Ünlü simalar n ürün tan t m yapmas maddesine k smen etkilemez cevab n vermi lerdir. nternetten al veri in en önemli avantaj n zahmetsiz olmas eklinde aç klayan bayanlar n % 30u Ünlü simalar n ürün tan t m yapmas maddesine k smen etkilemez, % 40 karars z m, % 20si k smen etkiler ve % 10u ise kesinlikle etkiler cevaplar n vermi lerdir. nternetten al veri in en önemli avantaj n zamandan tasarruf olmas eklinde aç klayan bayanlar n %35.7si Ünlü simalar n ürün tan t m yapmas maddesine k smen etkilemez, % 28.6s karars z m, yine % 28.6s k smen etkiler ve % 7.1i ise kesinlikle etkiler cevaplar n vermi lerdir. nternetten al veri in en önemli avantaj n tüm özellikleri ayn anda ekrandan görerek karar verebilme olarak aç klayan bayanlar n tamam Ünlü simalar n ürün tan t m yapmas maddesine k smen etkiler cevab n vermi lerdir. nternetten al veri in en önemli avantaj n ürün çe itli i ve zenginli i olarak aç klayan bayanlar n %30u Ünlü simalar n ürün tan t m yapmas maddesine k smen etkilemez, % 30u karars z m, % 20si k smen etkiler ve yine % 20si ise kesinlikle etkiler cevaplar n vermi lerdir. nternetten al veri in en önemli avantaj n her a amada i lemden vazgeçme ans na sahip olabilmek eklinde aç klayan bayanlar n tamam Ünlü simalar n ürün tan t m yapmas maddesine kesinlikle etkiler cevab n vermi lerdir. Erkek kat l mc lar n nternetten al veri in en önemli avantaj nedir? sorusuyla Ünlü simalar n ürün tan t m yapmas maddelerine verilen cevaplar aras ndaki ili ki istatistiksel olarak anlaml d r. Erkek kat l mc lar n Ünlü simalar n ürün tan t m yapmas maddesine verdikleri cevaplar nternetten al veri in en önemli avantaj nedir? sorusuna verdikleri cevaplara göre farkl l k göstermektedir (p<0.05). Bayan kat l mc lar n ise nternetten al veri in en önemli avantaj nedir? sorusuyla Ünlü simalar n ürün tan t m yapmas maddelerine verilen cevaplar aras ndaki ili ki istatistiksel olarak anlaml de ildir (p>0.05). 175

6 M.Tekin, V. Ö. Akgün, E. Celep, G. S. Ergün Tablo 3. Internet Sitesinde Ünlü Simalar n Tan t m Yapmas n n Tüketici Sat n alma Davran n Etkilemesi le lgi Bilgiler p Anlaml l k De eri Soru 1 ( nternete ne s kl kla ba lan yorsunuz?) Her gün düzenli olarak Soru 40 (Ünlü simalar n ürün tan t m yapmas kriteri) K smen Ne Etkiler Ne K smen Etkiler % 50 % 28.6 % 11.9 % 9.5 Haftada 2-3 gün 0 % 20 % 40 % 40 Düzenli olarak ba lanm yorum % 100 Her gün düzenli olarak % 35.7 % 25 % 25 % 14.3 Haftada 2-3 gün 0 % 60 % 20 % 20 Düzenli olarak ba lanm yorum % 33.3 % 33.3 % * Kesinlikle Etkiler nterneti her gün düzenli olarak kullanan erkeklerin % 50si Ünlü simalar n ürün tan t m yapmas maddesine k smen etkilemez, % 28.6s karars z m, % 11.9u k smen etkiler ve % 9.5i kesinlikle etkiler cevaplar n vermi lerdir. nterneti haftada 2-3 gün kullanan erkeklerin % 20si Ünlü simalar n ürün tan t m yapmas maddesine karars z m, % 40 k smen etkiler ve % 40 kesinlikle etkiler cevaplar n vermi lerdir. nterneti düzenli kullanmayan erkeklerin tamam Ünlü simalar n ürün tan t m yapmas maddesine kesinlikle etkiler cevab n vermi lerdir. nterneti her gün düzenli olarak kullanan bayanlar n % 35.7si Ünlü simalar n ürün tan t m yapmas maddesine k smen etkilemez, % 25i karars z m, % 25i k smen etkiler ve % 14.3ü kesinlikle etkiler cevaplar n vermi lerdir. nterneti haftada 2-3 gün kullanan bayanlar n % 60 Ünlü simalar n ürün tan t m yapmas maddesine karars z m, % 20si k smen etkiler ve % 20si kesinlikle etkiler cevaplar n vermi lerdir. nterneti düzenli kullanmayan bayanlar n % 33.3ü Ünlü simalar n ürün tan t m yapmas maddesine k smen etkilemez, % 33.3ü karars z m ve % 33.3ü k smen etkiler cevaplar n vermi lerdir. Erkek kat l mc lar n nternete ne s kl kla ba lan yorsunuz? sorusuyla Ünlü simalar n ürün tan t m yapmas maddelerine verilen cevaplar aras ndaki ili ki istatistiksel olarak anlaml d r. Ünlü simalar n ürün tan t m yapmas maddesine verdikleri cevaplar nternete ne s kl kla ba lan yorsunuz? sorusuna verdikleri cevaplara göre farkl l k göstermektedir (p<0.05) Bayanlar kat l mc lar n nternete ne s kl kla ba lan yorsunuz? sorusuyla Ünlü simalar n ürün tan t m yapmas maddelerine verilen cevaplar aras ndaki ili ki istatistiksel olarak anlaml de ildir (p>0.05). Tablo 4. Internet Sitesinde Teslimat sonras yap lacak ödeme ile ilgili esnek ödeme imkân bilgilerinin sunulmas n n Tüketici Sat n alma Davran n Etkilemesi le lgi Bilgiler Soru 1 ( nternete ne s kl kla ba lan yorsunuz?) Soru 56 (Teslimat sonras yap lacak ödeme ile ilgili esnek ödeme imkân bilgilerinin sunulmas kriteri) K smen Ne Etkiler Ne K smen Etkiler Kesinlikle Etkiler Her gün düzenli olarak % 11.9 % 9.5 % 33.3 % 45.2 Haftada 2-3 gün % 40 % 40 % 20 0 Düzenli olarak ba lanm yorum 0 0 % p Anlaml l k De eri Her gün düzenli olarak 0 % 14.3 % 39.3 % 46.4 Haftada 2-3 gün 0 0 % 60 % 40 Düzenli olarak ba lanm yorum % 33.3 % % * nterneti her gün düzenli olarak kullanan erkeklerin % 11.9u Teslimat sonras yap lacak ödeme ile ilgili esnek ödeme imkân bilgilerinin sunulmas maddesine k smen etkilemez, % 9.5i karars z m, % 33.3ü k smen etkiler ve % 45.2si kesinlikle etkiler cevaplar n vermi lerdir. nterneti haftada 2-3 gün kullanan 176

7 erkeklerin % 40 Teslimat sonras yap lacak ödeme ile ilgili esnek ödeme imkân bilgilerinin sunulmas maddesine k smen etkilemez, % 40 karars z m ve % 20si ise k smen etkiler cevaplar n vermi lerdir. nterneti düzenli kullanmayan erkeklerin tamam Teslimat sonras yap lacak ödeme ile ilgili esnek ödeme imkân bilgilerinin sunulmas maddesine k smen etkiler cevab n vermi lerdir. nterneti her gün düzenli olarak kullanan bayanlar n % 14.3ü Teslimat sonras yap lacak ödeme ile ilgili esnek ödeme imkân bilgilerinin sunulmas maddesine karars z m, % 39.3ü k smen etkiler ve % 46.4ü ise kesinlikle etkiler cevaplar n vermi lerdir. nterneti haftada 2-3 gün kullanan bayanlar n % 60 Teslimat sonras yap lacak ödeme ile ilgili esnek ödeme imkân bilgilerinin sunulmas maddesine k smen etkiler, % 40 ise kesinlikle etkiler cevaplar n vermi lerdir. nterneti düzenli kullanmayan bayanlar n % 33.3ü Teslimat sonras yap lacak ödeme ile ilgili esnek ödeme imkân bilgilerinin sunulmas maddesine k smen etkilemez, % 33.3ü karars z m ve % 33.3ü ise kesinlikle etkiler cevaplar n vermi lerdir. Erkek kat l mc lar n nternete ne s kl kla ba lan yorsunuz? sorusuyla Teslimat sonras yap lacak ödeme ile ilgili esnek ödeme imkân bilgilerinin sunulmas maddelerine verilen cevaplar aras ndaki ili ki istatistiksel olarak anlaml de ildir (p>0.05). Bayan kat l mc lar n ise nternete ne s kl kla ba lan yorsunuz? sorusuyla Teslimat sonras yap lacak ödeme ile ilgili esnek ödeme imkân bilgilerinin sunulmas maddelerine verilen cevaplar aras ndaki ili ki istatistiksel olarak anlaml d r. Bayan kat l mc lar n Teslimat sonras yap lacak ödeme ile ilgili esnek ödeme imkân bilgilerinin sunulmas maddesine verdikleri cevaplar nternete ne s kl kla ba lan yorsunuz? sorusuna verdikleri cevaplara göre farkl l k göstermektedir (p<0.05). Tablo 5. Internet Sitesinde Ki iye özel tasar m yap labilmesi ile nternetten al veri yapanlar n Sat n alma Davran li kisine Dair Bilgiler Soru 43 (Ki iye özel tasar m yap labilmesi) Ne Etkiler Soru 4 ( nternetten K smen K smen Kesinlikle al veri yapt n z m?) Ne Etkiler Etkiler Evet, yapt m. % 17.5 % 22.5 % 45 % 15 Hay r, yapmad m. 0 0 % 25 % 75 Evet, yapt m. % 8.3 % 8.3 % 45.8 % 37.5 Hay r, yapmad m. % 33.3 % 8.3 % 41.7 % 16.7 p Anlaml l k 0.004* De eri nternetten al veri yapan erkeklerin % 17.5i Ki iye özel tasar m yap labilmesi maddesine k smen etkilemez, % 22.5i karars z m, % 45i k smen etkiler ve % 15i kesinlikle etkiler cevaplar n vermi lerdir. nternetten al veri yapmayan erkeklerin % 25i Ki iye özel tasar m yap labilmesi maddesine k smen etkiler ve % 75i kesinlikle etkiler cevaplar n vermi lerdir. nternetten al veri yapan bayanlar n % 8.3ü Ki iye özel tasar m yap labilmesi maddesine k smen etkilemez, yine % 8.3ü karars z m, % 45.8i k smen etkiler ve % 37.5i kesinlikle etkiler cevaplar n vermi lerdir. nternetten al veri yapmayan bayanlar n % 33.3ü Ki iye özel tasar m yap labilmesi maddesine k smen etkilemez, % 8.3ü karars z m, % 41.7si k smen etkiler ve % 16.7si kesinlikle etkiler cevaplar n vermi lerdir. Erkek kat l mc lar n nternetten al veri yapt n z m? sorusuyla Ki iye özel tasar m yap labilmesi maddelerine verilen cevaplar aras ndaki ili ki istatistiksel olarak anlaml d r. Erkek kat l mc lar n Ki iye özel tasar m yap labilmesi maddesine verdikleri cevaplar nternetten al veri yapt n z m? sorusuna verdikleri cevaplara göre farkl l k göstermektedir (p<0.05). Bayan kat l mc lar n ise nternetten al veri sizce güvenli midir? sorusuyla Ki iye özel tasar m yap labilmesi maddelerine verilen cevaplar aras ndaki ili ki istatistiksel olarak anlaml de ildir (p>0.05). 177

8 M.Tekin, V. Ö. Akgün, E. Celep, G. S. Ergün Tablo 6. Internet Sitesinde Özel günlerinizde farkl promosyon uygulanmas ile nternetten al veri yapanlar n Sat n alma Davran li kisine Dair Bilgiler Soru 45 (Özel günlerinizde farkl promosyon uygulanmas ) Soru 4 ( nternetten Ne Etkiler Ne Kesinlikle al veri yapt n z m?) K smen Etkiler Etkiler Evet, yapt m. % 22.5 % 35 % 42.5 Hay r, yapmad m. 0 % 25 % 75 Evet, yapt m. 0 % 33.3 % 66.7 Hay r, yapmad m. % 25 % 58.3 % 16.7 p Anlaml l k De eri 0.004* nternetten al veri yapan erkeklerin % 22.5i Özel günlerinizde farkl promosyon uygulanmas maddesine karars z m, % 35i k smen etkiler ve % 42.5i kesinlikle etkiler cevaplar n vermi lerdir. nternetten al veri yapmayan erkeklerin % 25i Özel günlerinizde farkl promosyon uygulanmas maddesine k smen etkiler ve % 75i kesinlikle etkiler cevaplar n vermi lerdir. nternetten al veri yapan bayanlar n % 33.3ü Özel günlerinizde farkl promosyon uygulanmas maddesine k smen etkiler ve % 66.7si kesinlikle etkiler cevaplar n vermi lerdir. nternetten al veri yapmayan bayanlar n % 25i Özel günlerinizde farkl promosyon uygulanmas maddesine karars z m, % 58.3ü k smen etkiler ve % 16.7si kesinlikle etkiler cevaplar n vermi lerdir. Erkek kat l mc lar n nternetten al veri yapt n z m? sorusuyla Özel günlerinizde farkl promosyon uygulanmas maddelerine verilen cevaplar aras ndaki ili ki istatistiksel olarak anlaml de ildir (p>0.05). Bayan kat l mc lar n ise nternetten al veri sizce güvenli midir? sorusuyla Özel günlerinizde farkl promosyon uygulanmas maddelerine verilen cevaplar aras ndaki ili ki istatistiksel olarak anlaml d r. Bayan kat l mc lar n Özel günlerinizde farkl promosyon uygulanmas maddesine verdikleri cevaplar nternetten al veri yapt n z m? sorusuna verdikleri cevaplara göre farkl l k göstermektedir (p<0.05). Tablo 7. Sat lan Ürünlerin Eve Teslimi için Ödenecek Ücrette Yap lacak ndirimler Kriteri ile Internetten Al veri Yapma Durumunu Etkilemesi ile lgili Sonuçlar Soru 4 ( nternetten al veri yapt n z m?) Soru 46 (Web sitesinde sat lan ürünlerin eve teslimi için ödenecek ücrette yap lacak indirimler.) K smen 178 Ne Etkiler Ne K smen Etkiler Kesinlikle Etkiler Evet, yapt m. % 12.5 % 7.5 % 32.5 % 47.5 Hay r, yapmad m. 0 % 25 % 12.5 % 62.5 Evet, yapt m. 0 % 8.3 % 37.5 % 54.2 Hay r, yapmad m. % 25 % 16.7 % 33.3 % 25 p Anlaml l k 0.004* De eri nternetten al veri yapan erkeklerin % 12.5i Sat lan ürünlerin eve teslimi için ödenecek ücrette yap lacak indirimler maddesine k smen etkilemez, % 7.5i karars z m, % 32.5i k smen etkiler ve % 47.5i kesinlikle etkiler cevaplar n vermi lerdir. nternetten al veri yapmayan erkeklerin % 25i Sat lan ürünlerin eve teslimi için ödenecek ücrette yap lacak indirimler maddesine karars z m, % 12.5i k smen etkiler ve % 62.5i kesinlikle etkiler cevaplar n vermi lerdir. nternetten al veri yapan bayanlar n % 8.3ü Sat lan ürünlerin eve teslimi için ödenecek ücrette yap lacak indirimler maddesine karars z m, % 37.5i k smen etkiler ve % 54.2si kesinlikle etkiler cevaplar n vermi lerdir. nternetten al veri yapmayan bayanlar n % 25i Sat lan ürünlerin eve teslimi için ödenecek ücrette yap lacak indirimler maddesine k smen etkilemez, % 16.7si karars z m, % 33.3ü k smen etkiler ve % 25i kesinlikle etkiler cevaplar n vermi lerdir. Erkek kat l mc lar n nternetten al veri yapt n z m? sorusuyla Sat lan ürünlerin eve teslimi için ödenecek ücrette yap lacak indirimler maddelerine verilen cevaplar aras ndaki ili ki istatistiksel olarak

9 anlaml d r. Erkek kat l mc lar n Sat lan ürünlerin eve teslimi için ödenecek ücrette yap lacak indirimler maddesine verdikleri cevaplar nternetten al veri yapt n z m? sorusuna verdikleri cevaplara göre farkl l k göstermektedir (p<0.05).bayan kat l mc lar n ise nternetten al veri sizce güvenli midir? sorusuyla Sat lan ürünlerin eve teslimi için ödenecek ücrette yap lacak indirimler maddelerine verilen cevaplar aras ndaki ili ki istatistiksel olarak anlaml de ildir (p>0.05). 4. GENEL DE ERLEND RME VE SONUÇ Son 50 y ld r ticaret alan nda gerçekle en de i ikliklerin ve dönü üm sürecinin en büyük nedenlerinden biri de bili im teknolojilerinin farkl formlar nda gerçekle en yenilikler ve geli imdir (Kudyba ve Diwan, 2002). Rogersa göre yeniliklerin geli mesi ile ilgili genel kabul görmü kavramlardan baz lar, gözlemlenebilir olmalar, uyumluluk göstermeleri, avantaj sa lamalar gibi kavramlard r (Rogers, 1995). Özellikle teknoloji alan nda ve hizmet sektöründe meydana gelen yenilikler, farkl co rafi bölge ve mesafe kavramlar n ortadan kald rmaktad r. Bu yenilikler aras nda örne in daha önce girilemeyen pazarlara girmeye olanak sa lamak vb. say labilir (Allen vd., 1993). Endüstrinin herhangi bir dal nda ya da herhangi bir i letmede gerçekle tirilecek olan teknoloji odakl yenilikleri etkileyen birden fazla faktör vard r. Süreçlerin, ürün ve hizmetlerde yap lacak standartla ma vb. uygulamalar bunlar aras nda gösterilebilir. Yarat c l k, yenilikçilik ve devam nda gelen farkl la ma stratejisi, i letmelere pazar pay ve rekabet avantaj gibi f rsatlar getirdi i görülmektedir (Dierckx ve Stroeken, 1999 ). Günümüz küresel rekabet ortam nda teknolojide meydana gelen h zl de i im ve gelimle ile birlikte teknolojinin itme gücü denilen kavram ön plana ç kmaya ba lam t r. Bu ba lamda her gecen gün geli en teknoloji ile üretilen ürünler ve hizmetlere olan talep artmaya ba lam, eski ürün ve hizmetlerin yerini yenilerinin ald görülmektedir. letmelerin kendi teknolojilerini kendilerinin eskitti i böyle bir ortamda yenilik ve yarat c l k faaliyetleri önemli bir itici güç haline gelmi tir. Bunun yan nda al veri in sanal ortama ta nmas nda önemli rol oynayan Internet ve mobil araçlar sayesinde elektronik ortamda yap lan ticaretin kapsam n n artt, al veri için gereken zaman n k sald görülmektedir. Bu ara t rma, Selçuk Üniversitesinde ö renim gören 88 ö renci üzerinde uygulanm t r. Ara t rmada, Internet sitelerinde yap lan yenilik faaliyetlerinin nterneti düzenli olarak kullanan ve Internetten al veri yapanlar üzerinde a rl kl olarak olumlu etkisi oldu u görülmü tür. Bununla birlikte, Internet ortam nda gerçekle tirilen ticari faaliyetlerde, ürün ikâyetlerinin dikkate al n yor olmas, ödeme sorunlar n n çözümlenmi olmas, teslimat sürelerine riayet edilmesi ve garanti hizmetinin veriliyor olmas n n da tüketici sat n alma davran üzerinde etkisi oldu u sonucuna var lm t r. KAYNAKÇA Allen Jc, Johnson Bb, Le str tz Lf., Rural Economic Development Using nformation Technology: Some Directions For Practitioners, Economic Development Review, 1993,11(4): D erckx, Marcel Af Ve Stroeken, Jan Hm, Information Technology And Innovation n Small And Medium-Sized Enterprises, Technological Forecasting And Social Change 60, 1999 Jagd sh N. Sheth, Rajendra S. Sisodia, Consumer Behavior n The Future, Electronic Marketing And The Consumer, (Der.), Robert A. Peterson, Sage Publications, California, 1997, S:31. Kudyba S., D wan R., The mpact Of nformation Technology On Us ndustry, Japan And World Economy, 14, Elsevier Science B.V., 2002 Rogers Em.,Difusion Of nnovations, 4th Ed. New York, The Free Press, 1995 Sar sakal M. Nusret, Veri Tabanlar n n E-Ticaret Uygulamalar nda Kullan lmas Mns Sigorta irketi Otomasyonu, 2001, I.U. Journal Of Electrical & Electronics, Vol. 1, No. 1, Pp 41-48, 2001, Issn Saydan R. Tüketicilerin Online Al veri e Yönelik Risk Ve Fayda Alg lamalar : Geleneksel Ve Online Tüketicilerin Kar la t r lmas. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi. K -2008, (7:23), Ss. Yumu ak brahim Güran, Elektronik Ticaretin Geli mekte Olan Ülkelere Etkileri Ve Türkiye Üzerine Bir De erlendirme, Odtü V. Uluslararas ktisat Kongresi,