20. Ulusal Astronomi Kongresi

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "20. Ulusal Astronomi Kongresi"

Hande Dede
5 yıl önce
İzleme sayısı:

1 20. Ulusal Astronomi Kongresi SV Cam Sisteminin Homojen Olmayan Yüzey Parlaklık Dağılımının İncelenmesi İbrahim ÖZAVCI, Hakan Volkan ŞENAVCI, Engin BAHAR, Onur YÖRÜKOĞLU, Didem Dilan İZCİ ve Selim Osman SELAM Soğuk Yıldızlar ve Manyetik Aktivite Doppler Görüntüleme Tekniği Tutulma Haritalaması (Eclipse Mapping) SV Cam Hakkında SV Cam Yüzey Parlaklık Dağılımının Elde Edilmesi

2 Soğuk Yıldızlar ve Yüzey Parlaklık Dağılımı Düzensizlikleri F G K tayf türlerinden konvektif zarfa sahip soğuk yıldızlar Diferansiyel dönme Hızlı dönme

AMAÇ / Yüzey Parlaklık Dağılımı Haritalamasının Önemi Yıldızlardaki manyetik aktivitenin doğasını anlayabilmek için yıldız lekelerine ilişkin bazı parametreleri

3 AMAÇ / Yüzey Parlaklık Dağılımı Haritalamasının Önemi Yıldızlardaki manyetik aktivitenin doğasını anlayabilmek için yıldız lekelerine ilişkin bazı parametreleri (konumu, sıcaklığı, kapladığı alan, yaşam süresi vb.) elde etmek çok önemlidir. Öte-gezegen çalışmaları için, Güneş benzeri soğuk yıldızların doğasını iyi bilmek gerekmektedir.

4 Lekeli Yıldızlar RS CVn türü çift yıldızlar, BY Dra değişenleri, UV Ceti değişenleri, T Tauri değişenleri (anakol öncesi yıldızlar), W UMa değişenleri, FK Com yıldızları, Güneş benzeri tek anakol yıldızları, Geç tayf türünden lekeli bir yıldız ve beyaz cüce veya altcüce bir yoldaş içeren (ileri düzeyde evrimleşmiş) çift yıldızlar, Yavaş dönen devler (tek yıldız), Yarı-ayrık Algol türü çiftlerin Roche şişimini doldurmuş soğuk alt dev bileşenleri, Yaşlı novaların ve kataklizmik değişenlerin soğuk bileşenleri, Selim O. SELAM, Değişen Yıldızlar Ders Notları

5 Lekeli Yıldızlar ve Işık Eğrileri RS CVn ler

6 - Kuzey-Güney yarıküre belirsizliği. - Lekelerin kapladığı alanlar için tutarsızlıklar. - Sadece büyük lekeler modellenebilir. - Yüksek çözünürlüklü tayf gerekmekte. Yüzey Haritalama Teknikleri Doppler Görüntüleme Tekniği + Lekenin enlemi, boylamı, diferansiyel dönme hakkında bilgi verir.

7 Yüzey Haritalama Teknikleri Işık Eğrisi Analizi Işık Eğrisinden Leke Modelleme (LCM) Light-Curve Inversion (LCI) - Budding (1977) - Vogt (1981) - Rodono vd. (1986) - Dorren (1987) - Strassmeier (1988) - Kiurkchieva (1990) - Strassmeier ve Bopp (1992) - Eaton ve Hall (1979) - Alekseev ve Gershberg (1996) Tutulma Göstermeyen Yıldızlar - Messina vd. (1999) - Berdyugina vd. (2002) Tutulma Gösteren Yıldızlar - Rodono vd. (1995) - Collier Cameron (1997) Eclipse Mapping (DoTS) - Lanza vd. (1998)

YÖNTEM / Tutulma Haritalaması (Eclipse Mapping) Eğer sıcak bileşenin, diğer bileşene bakan yüzeyinde soğuk bir leke varsa, birinci tutulma esnasında soğuk bileşen bu lekeyi örterken, ışık eğrisinin

8 YÖNTEM / Tutulma Haritalaması (Eclipse Mapping) Eğer sıcak bileşenin, diğer bileşene bakan yüzeyinde soğuk bir leke varsa, birinci tutulma esnasında soğuk bileşen bu lekeyi örterken, ışık eğrisinin birinci tutulma profiline karşılık gelen bölümünde bir asimetri meydana getirecektir. Yüksek hasiyete ve yeterli zaman çözünürlüğüne sahip geniş bant fotometride bu yapılar kolaylıkla saptanabilir (Collier-Cameron 1997). Collier-Cameron (1997) tarafından, Maksimum Entropi Metodu (MEM) kullanılarak geliştirilen DoTS (DOppler Tomography of Stars) kodu sayesinde tutulma haritalaması yapılabilinmektedir.

9 YÖNTEM / Tutulma Haritalaması (Eclipse Mapping) - Yıldızların yapay yüzey parlaklık haritasını üretmekte; - Verilen yıldız yüzey parlaklık dağılımı verilerini kullanarak yapay tayfsal ve/veya fotometrik veri üretmekte; - Tayfsal ve/veya fotometrik verileri, Maksimum Entropi Metodu kullanarak yıldız yüzey parlaklık haritalarını çıkartmakta (reconstruction) kullanılır. XY UMa (Lister 2001)

10 SV Cam Hakkında SV Cam (HD m v =8 m.40) Yörünge dönemi ~ 0 g.539 olan RS CVn türü yakın bir sistemdir. Bileşenler G0+K2 olarak belirlenmiştir (Manzoori 2016). SV Cam ın manyetik aktivite doğası hakkında birçok çalışma yapılmıştır (Zeilik vd. (1988), Hempelmann vd. (1997), Djurasevic (1999), Kjurkchieva vd. (2000), Albayrak vd. (2001), Kjurkchieva vd. (2002), Zboril vd. (2003, 2004, 2006), Jeffers vd. (2005, 2006a,b, Manzoori (2016))

SV Cam Hakkında Zeilik vd. (1988) 50 yıllık (1932-1984) fotometrik veri ile; Yüksek enlemlerde (60-75 ) bulunan leke bölgeleri.

11 SV Cam Hakkında Zeilik vd. (1988) 50 yıllık ( ) fotometrik veri ile; Yüksek enlemlerde (60-75 ) bulunan leke bölgeleri. Leke göçü ( aktif boylamlarından, aktif boylamlarına) olduğunu vurgulamıştır. Hempelmann vd. (1997) sistemin, Ca I 6103 Å, Ca I 6122 Å, Fe I 6400 Å ve Ca I 6439 Å tayf çizgilerini kullanarak Doppler görüntülerini elde etmiştir. Elde ettiği bu haritalarda, birinci bileşen üzerinde boylamı 75 den 40 ye, enlemi ise +60 den +30 ye uzanan baskın leke bölgesi olduğunu vurgulamıştır.

12 SV Cam Hakkında Jeffers vd. (2005, 2006a,b) SV Cam üzerinde yaptıkları spektrofotometrik (HST) analizler sonucu; Manzoori (2016) zaman aralığında elde edilmiş ışık eğrilerini kullanarak; Birinci bileşenin ekvator bölgesinin, toplam yüzeyin %28 ini kaplayan, küçük lekeler ile kaplı olduğunu ve buna ek olarak 42 lik bir çapa sahip kutup lekesinin var olduğunu söyledi. Lekelerin her iki bileşende de, (özellikle ikincil bileşende) yüksek enlemlerde görüldüğü sonucuna ulaştı. Hızlı dönmeden dolayı iki bileşen arasındaki manyetik alanın etkileşimi, sistemin yörünge döneminin ve parlaklığının çevrimsel olarak (sırasıyla 23.3 ve 20.2 yıl) değiştiğini öne sürdü. Jeffers vd Jeffers vd. 2006a

Gözlemler Tayfsal Calar Alto Gözlemevi nde 2.2 metrelik teleskoba bağlı CAFE tayfçekeri kullanılarak 29-31 Ekim 2015 tarihleri arasında elde edildi.

Fotometrik Sistemin yüksek duyarlılıktaki ışık eğrileri ise Krakow Gözlemevi nde bulunan 50 cm lik teleskop ile toplam iki gecede (31 Aralık 2015-01 Ocak 2016) V, R ve I bandlarında

13 Gözlemler Tayfsal Calar Alto Gözlemevi nde 2.2 metrelik teleskoba bağlı CAFE tayfçekeri kullanılarak Ekim 2015 tarihleri arasında elde edildi. Sistemin 4050Å 9095Å dalgaboyu aralığını kapsayan, ortalama R=63000 çözünürlüğe sahip 7 adet tayf. Fotometrik Sistemin yüksek duyarlılıktaki ışık eğrileri ise Krakow Gözlemevi nde bulunan 50 cm lik teleskop ile toplam iki gecede (31 Aralık Ocak 2016) V, R ve I bandlarında elde edildi. Date Exposure Time (s) HJD (Mid Time) Phase (Mid Time)

14 Analizler / Fotometrik Parametre Enlem ( ) Boylam ( ) Kesirsel Çap (%) Leke Leke Parametreler i ( ) T2 ( K) Ω1 Ω2 M1 (M ) M2 (M ) R1 (R ) R2 (R ) Vg (km.sn-1) Değer 86.82± ±6 3.56± ± ± ± ± ± ±0.33

Analizler / Tayfsal Tayfların ön indirgemesi (Bias ve flat düzeltmesi, kozmik ışın temizleme ve dalgaboyu kalibrasyonu vb.) IRAF ın standart paketleri kullanılarak gerçekleştirildi.

15 Analizler / Tayfsal Tayfların ön indirgemesi (Bias ve flat düzeltmesi, kozmik ışın temizleme ve dalgaboyu kalibrasyonu vb.) IRAF ın standart paketleri kullanılarak gerçekleştirildi. Tayfların normalizasyonu, Python programlama dilinde hazırlanmış ispec (Blanco-Cuaresma vd. (2014)) yazılımı ile yapıldı. 2.bileşen Her bir tayfta yüksek SNR değerine ulaşmak için En Küçük Kareler Dekonvolüsyonu Tekniği (LSD) kullanıldı (Donati vd. (1997). Bu teknik, eş zamanlı olarak binlerce tayf çizgisinden çapraz korelasyon (cross correlation) yöntemi ile ortalama bir hız profili oluşturmak amacıyla kullanılır.

16 DoTS DoTS Sentetik Işık Eğrisi Phoebe Sentetik Işık Eğrisi 0.9 Normalize Flux Phoebe Lekesiz çözüm Phase Lekesiz sentetik çözüme uygun LUT ile DoTS çözümü Çözüme uygun LUT ile DoTS çözümü

17 DoTS Maksimum Entropi Metod (MEM) ile yapılan iterasyonlar sonucu çözümler.

18 DoTS Fotometriden Tayftan Eş zamanlı

19 DoTS

20 Hempelmann vd. (1997) Jeffers vd Bu Çalışma

21 Teşekkürler Bu çalışma 115F033 numaralı TÜBİTAK 1001 projesi tarafından desteklenmektedir.

Benzer belgeler

Soğuk Yıldızların Üst Atmosferleri için Moleküler Band Analizi

20. Ulusal Astronomi Kongresi 9. Ulusal Astronomi Öğrenci Kongresi Soğuk Yıldızların Üst Atmosferleri için Moleküler Band Analizi Doç.Dr. Hakan Volkan ŞENAVCI Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Astronomi