IRA TERÖR ÖRGÜTÜNÜN DİL POLİTİKASI

Transkript

1 T.C. KARA HARP OKULU SAVUNMA BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ GÜVENLİK BİLİMLERİ ANA BİLİM DALI IRA TERÖR ÖRGÜTÜNÜN DİL POLİTİKASI YÜKSEK LİSANS TEZİ Hazırlayan Ergün DELİGÖZ Tez Danışmanı Yrd. Doç. Dr. Öğ. Alb. Ertan EROL ANKARA

2

3 TEZİN TARİHİ : TEZ TANITIM FORMU TEZİN TİPİ : Yüksek Lisans Tezi TEZİN BAŞLIĞI : IRA Terör Örgütünün Dil Politikası TEZİN YAPILDIĞI BİRİM : Kara Harp Okulu Savunma Bilimleri Enstitüsü Güvenlik Bilimleri Ana Bilim Dalı SPONSOR KURULUŞ : - DAĞITIM LİSTESİ : Kara Harp Okulu Savunma Bilimleri Enstitüsü Tez Hazırlama, Onay, Dağıtım ve Muhafaza Esasları Kılavuzunda Belirtilen Yerlere TEZİN ÖZETİ : IRA terör örgütünün amacı, Kuzey İrlanda'nın İngiliz askerlerinden arındırılarak bağımsızlığını sağlaması ve müteakiben Güney ve Kuzey İrlanda'nın birleşerek, İrlanda adası üzerinde, Birleşik Krallıktan bağımsız bir İrlanda devleti kurulmasıdır. IRA, bu amacı gerçekleştirebilmek için savunucusu olduğunu iddia ettiği İrlanda halkı içerisinde meşruiyetini ve desteğini sağlayabilmek maksadıyla, İrlanda halkının İngiliz yönetimi altında haksızlığa maruz kaldığını savunmuştur. İrlandaca, IRA terör örgütü tarafından, İrlanda halkının yaşamış olduğu haksızlıkları ispatlamak ve ulusal birliği sağlamak için kullanılan araçlardan biri olmuştur. Bu kapsamda, bu çalışmada İngiltere ve IRA terör örgütünün İrlandaca politikaları incelenmiştir. ANAHTAR KELİMELER : IRA Terör Örgütü, İrlandaca, Dil Politikası SAYFA SAYISI : 132 GİZLİLİK DERECESİ : Tasnif Dışı Bu tezde belirtilen görüş ve yorumlar yazana aittir. Türk Silahlı Kuvvetlerinin ya da diğer kamu kuruluşlarının görüşlerini yansıtmaz.

4 T.C. KARA HARP OKULU SAVUNMA BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ GÜVENLİK BİLİMLERİ ANA BİLİM DALI IRA TERÖR ÖRGÜTÜNÜN DİL POLİTİKASI YÜKSEK LİSANS TEZİ Hazırlayan Ergün DELİGÖZ Tez Danışmanı Yrd. Doç. Dr. Öğ. Alb. Ertan EROL ANKARA

5 KARA HARP OKULU SAVUNMA BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜNE Ergün DELİGÖZ ün, IRA Terör Örgütünün Dil Politikası konulu tez çalışması, jürimiz tarafından GÜVENLİK BİLİMLERİ Ana Bilim Dalında YÜKSEK LİSANS tezi olarak kabul edilmiştir. Başkan Doç.Dr. Kürşad TURAN Üye Yrd.Doç.Dr. Levent KUŞOĞLU Üye Yrd.Doç.Dr. Ertan EROL (Danışman) ONAY Yukarıdaki imzaların, adı geçen öğretim üyelerine ait olduğunu onaylarım.... /... / 2015 Önder Haluk TEKBAŞ Prof.Müh.Alb. Enstitü Müdürü

6 TEŞEKKÜR Başta Kara Harp Okulu Savunma Bilimleri Enstitü Müdürlüğü olmak üzere, yüksek lisans eğitimim ve tez çalışmam boyunca bilgi birikimi ve tecrübeleri ile bana yol gösteren tez danışmanım ve Güvenlik Bilimleri Ana Bilim Dalı Başkanım Yrd. Doç. Dr. Öğ. Alb. Ertan EROL'a teşekkürlerimi ve saygılarımı sunarım. Ayrıca yüksek lisans programım süresince benden desteklerini esirgemeyen değerli aileme, özellikle eşim Selda DELİGÖZ'e sevgi ve şükranlarımı sunarım. i

7 T.C. KARA HARP OKULU SAVUNMA BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ GÜVENLİK BİLİMLERİ ANA BİLİM DALI ANKARA 2015 IRA TERÖR ÖRGÜTÜNÜN DİL POLİTİKASI YÜKSEK LİSANS TEZİ Ergün DELİGÖZ ÖZET Terör örgütünün savunucusu olduğunu iddia ettiği topluluğun, dahil olduğu bir üst topluluk veya devlet içerisinde yaşadığı veya yaşadığını düşündüğü mağduriyetler, terör örgütünün bu topluluk içerisinde meşruiyetini sağlamasında etkili olmaktadır. Mağduriyetin yaşandığı olaylar, ortak kimliğin oluşmasına neden olmakta, terör örgütleri tarafından ulusal ve uluslararası desteği sağlayabilmek için kullanılan araçlardan biri olmaktadır. Bu bağlamda, bu çalışmada, İngiltere'nin İrlandacaya yönelik izlediği politikalar ele alınarak, IRA terör örgütünün dil politikası kapsamında İrlandacayı, meşruiyetini sağlayabilmek ve amaçlarını gerçekleştirebilmek için nasıl kullandığı ve İngiltere'ye ve IRA terör örgütüne etkisi incelenmiştir. Beş bölümden oluşan tezin birinci bölümünde araştırmanın amacı, önemi, soruları, kapsamı ve yönteme ilişkin bilgiler sunulmuştur. Tezin ikinci bölümünde kavramsal çerçeve oluşturulmuştur. Bu kapsamda, terör ve terörizm kavramları, özellikleri, sınıflandırmaları ve terörle mücadelede kullanılan temel modeller ile birlikte azınlık kavramı, unsurları ve çeşitleri açıklanmıştır. Tezin üçüncü bölümünde IRA terör örgütü incelenmiştir. Öncelikle, IRA terör örgütünün altında yatan nedenleri daha rahat anlayabilmek için tarihsel arka plan sunulmuştur. Müteakiben, IRA'nın kurulmasının sebepleri, ii

8 hedefleri ile yapısı ve kullandığı yöntemler ele alınmıştır. Bölümün sonunda ise İngiltere'nin IRA terör örgütü ile mücadele kapsamında aldığı tedbirler açıklanmıştır. Dördüncü bölümde, öncelikle dil kavramı, kimlik inşasında dilin önemi ve dil politikası ele alınmıştır. Sonrasında, İrlandaca hakkında bilgi verilmiş ve İrlanda ulusal kimliğinin oluşmasında İrlandacanın önemi incelenmiştir. Müteakiben İngiltere'nin İrlandacaya yönelik izlemiş olduğu politikalar ve IRA terör örgütünün İrlandaca politikası kapsamında bu uygulamaları, meşruiyetini, ulusal ve uluslararası desteğini sağlamak ve siyasi kazanımlar elde etmek için nasıl kullandığı incelenmiştir. Son bölümde elde edilen bulgular ve sonuçlar tartışılmıştır. Sonuç olarak; IRA terör örgütü, hem halk desteğini alabilmek hem de ulusal ve uluslararası alanda meşruiyetini sağlayarak siyasi kazanımlar elde edebilmek için İrlandacayı kullanmıştır. İngiltere'nin 14'ncü yüzyıl başlarından itibaren İrlanda adası üzerinde, farklı alanlarla birlikte İrlandaca ile ilgili aldığı tedbirler, İrlanda halkının haksızlıklara maruz kalmasına neden olmuştur. Bu haksızlıklar ise IRA'nın beslendiği ana konulardan, kullandığı araçlardan biri olmuştur. Önceki dönemlerin aksine, İngiltere 1980'lerin sonundan itibaren, İrlandaca ile ilgili bazı haklar tanımıştır. Fakat öncesinde izlenen politikalardan dolayı, İngilizce baskın ve ekonomik değeri yüksek bir dil haline gelmiştir. Bu nedenle, İrlandacaya yönelik verilen haklar, İngiltere'nin bütünlüğünü tehdit edecek etkiye sahip olmamıştır. Ayrıca bu haklar sayesinde, IRA terör örgütünün İrlandacayı bir araç olarak kullandığı gerekçeleri azaltmıştır. Süreç, farklı alanlarda atılan olumlu adımlarla birlikte, İrlandacaya yönelik tanınan haklar ile birlikte, IRA'nın silah bırakmasına kadar gitmiştir. Anahtar Kelimeler : IRA Terör Örgütü, İrlandaca, Dil Politikası Tez Yöneticisi : Yrd. Doç. Dr. Öğ. Alb. Ertan EROL Sayfa Sayısı : 132 iii

9 T.C. TURKISH MILITARY ACADEMY DEFENSE SCIENCE INSTITUTE DEPARTMENT OF SECURİTY SCIENCES ANKARA 2015 LANGUAGE POLICY OF IRA TERRORIST ORGANIZATION MASTER THESIS Ergün DELİGÖZ ABSTRACT Terrorist organizations claim that they are the defenders of a society. And victimizations, which this society has or thinks that it has in the upper society or state which includes it, has an effect on legitimacy of terrorist organizations. The victimization events both cause the formation of a common identity and enable to provide national and international support for the terrorist organizations. In this sense, analyzing United Kingdom's Irish language policy, it is studied in this thesis how IRA used Irish language as a means of providing legitimacy and achieving its goals and the effects of IRA's Irish language policy on its and United Kingdom. The thesis consists of five chapters. In the first chapter, the objectives, the importance, the questions, the scope and the methods of the thesis are presented. In the second chapter the conceptual framework of the thesis is created. In this context, concepts of terror, terrorism, characteristics and classification of terrorism, main responses to terrorism, minority, elements and classifications of minority are described. In the third chapter, the IRA is analyzed. First, its historical background is presented to understand the underlying causes of the IRA iv

10 better. Second, the reasons for the establishment of IRA and its goals, structure and methods are analyzed. Lastly, United Kingdom's responses to IRA terrorism are explained. In the fourth chapter, initially concepts of language, language policy and importance of language in identity formation are explained. Then, giving information about Irish language, importance of Irish language on Irish identity formation is analyzed. Lastly, how IRA used United Kingdom's practices within Irish language policy and Irish language to provide national and international support and legitimacy and to get political gains is studied. In the conclusion chapter, findings and results are discussed. As a result; IRA used Irish language to provide national and international support and legitimacy and to get political gains. United Kingdom's measures about Irish language with different areas since 14th century has led to the exposure of the injustices to Irish people. These injustices were used by IRA as a means. Unlike previous periods, the UK has recognized certain rights related to Irish language since the late 1980s. However, because of the policies pursued previously, English became a dominant language which has high economic value. Therefore, the rights granted about Irish language did not affect United Kingdom's unity. Further, these rights minimized the grounds providing the IRA to use Irish language as a mean. The process, with positive steps taken in different areas and the rights granted to Irish language, led IRA to lay down arms. Keywords : IRA Terrorist Organization, Irish Language, Language Policy Advisor : Assist. Prof. Dr. Inst. Col. Ertan EROL Number of Pages : 132 v

11 İÇİNDEKİLER TEŞEKKÜR... i ÖZET... ii ABSTRACT... iv İÇİNDEKİLER... vi TABLOLAR LİSTESİ... ix ŞEKİLLER LİSTESİ... x KISALTMALAR LİSTESİ... xi GİRİŞ... 1 BİRİNCİ BÖLÜM ARAŞTIRMANIN KAPSAMI VE YÖNTEMİ 1. ARAŞTIRMANIN KONUSU ARAŞTIRMANIN AMACI ARAŞTIRMANIN ÖNEMİ ARAŞTIRMANIN SORULARI ARAŞTIRMANIN KAPSAMI VE SINIRLILIKLARI ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ... 6 İKİNCİ BÖLÜM KAVRAMLAR 1. TERÖR VE TERÖRİZM KAVRAMI... 7 a. Terör ve Terörizmin Tanımı ve Özellikleri... 7 b. Terör ve Terörizm Sınıflandırmaları...13 c. Terör ve Terörizmle Mücadele...18 vi

12 2. AZINLIK KAVRAMI a. Azınlık...22 b. Azınlık Olmanın Unsurları...25 c. Azınlık Çeşitleri...26 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM IRA TERÖR ÖRGÜTÜ 1. IRA TERÖR ÖRGÜTÜNÜN TARİHİ a. Tarihsel Arka Plan ( MÖ )...30 b. IRA Dönemi ( )...37 c. Bölünme Sonrası PIRA ( ) IRA TERÖR ÖRGÜTÜNÜN KURULMASININ SEBEPLERİ, HEDEFLERİ49 3. YAPISI VE KULLANDIĞI YÖNTEMLER İNGİLTERE'NİN IRA TERÖR ÖRGÜTÜ İLE MÜCADELESİ a. Güvenlik Alanında...57 b. Yasal/Hukuki Alanda...58 c. Ekonomik ve Sosyal Alanda...62 ç. Siyasal Yönetsel Alanda...63 d. Uluslararası Alanda...68 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM DİL POLİTİKASI 1. DİL KAVRAMI a. Dil b. Ana Dil c. Ortak Dil ve Ulusal Dil ç. Resmî Dil vii

13 d. Bölgesel veya Azınlık Dili KİMLİK İNŞASINDA DİLİN ÖNEMİ DİL POLİTİKASI İRLANDA DİLİ a. Genel...79 b. Ulusal Kimlik Olarak İrlandaca İNGİLTERE'NİN İRLANDACA DİL POLİTİKASI a Öncesi Dönem...91 b Sonrası Dönem IRA TERÖR ÖRGÜTÜNÜN MÜCADELESİNDE DİL İN YERİ BEŞİNCİ BÖLÜM GENEL DEĞERLENDİRME VE SONUÇ 1. GENEL DEĞERLENDİRME SONUÇ KAYNAKÇA viii

14 TABLOLAR LİSTESİ Sayfa Tablo 1 : 2011 Nüfus Sayımına Göre Kuzey İrlanda'da İrlandaca Durumu..80 Tablo 2 : 2011 Nüfus Sayımına Göre Kuzey İrlanda'da İrlandaca ve Dini İnanış Arasındaki İlişki...89 Tablo 3 : 2011 Nüfus Sayımına Göre Kuzey İrlanda'da İrlandaca ve Etnik Kimlik Arasındaki İlişki...90 ix

15 ŞEKİLLER LİSTESİ Sayfa Şekil 1 : IRA Örgüt Yapısı...55 x

16 KISALTMALAR LİSTESİ ABD AGİT AİHM AK BBC BM IRA NISRA NSMC OIRA PIRA PSNI RUC SAS SDLP SSCB TV UDR UVF : Amerika Birleşik Devletleri : Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı : Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi : Avrupa Konseyi : British Broadcasting Corporation (İngiltere Yayın Kuruluşu) : Birleşmiş Milletler : Irish Republican Army (İrlanda Cumhuriyetçi Ordusu) : Northern Ireland Statistics and Research Agency (Kuzey İrlanda İstatistik ve Araştırma Kurumu) : Kuzey Güney Elçilik Konseyi : Official Irish Republican Army (Resmî İrlanda Cumhuriyetçi Ordusu) : Provisional Irish Republican Army (Geçici İrlanda Cumhuriyetçi Ordusu) : Police Service of Northern Ireland (Kuzey İrlanda Polis Teşkilatı) : Royal Ulster Constabulary (Ulster Kraliyet Polis Teşkilatı) : Special Air Service : Social Democratic and Labour Party (Sosyal Demokrat İşçi Parti) : Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği : Televizyon : Ulster Defence Regiment (Ulster Savunma Alayı) : Ulster Volunteer Force (Ulster Gönüllüler Birliği) xi

17 GİRİŞ Toplumlar kendilerini bir arada tutacak ortak değerlere ihtiyaç duyarlar. Toplumlar üzerinde hakimiyet kurmak isteyenler ise bu ortak değerleri yok ederek, toplumu meydana getiren bireylerin bir birlerine yabancılaşmasını, farklılaşmasını amaçlamışlardır. Bu sayede, söz konusu toplum üzerinde hakimiyet kurmak daha kolay olmaktadır. Bir milleti teşkil eden unsurların en önemlilerinden biri olan dil ise bu ortak değerlerin başında gelmektedir. Dil birçok etnik grubun kültürel kimliğinin en önemli yönünü teşkil etmekte, etnik kimliğin oluşmasında ve nesiller boyu aktarılmasında bir araç görevi görmektedir. Toplumu ortak düşünce yapısı ile bir arada tutan, bireyler arasında sıkı bağlar kuran kültürün en önemli ögesinden (Aksan, 1987' den aktaran İlhan, 2012: 1519) biri olan dil, milli benliği muhafaza ederek, onun yok olmasını ve değişime uğramasını engellemektedir. Dil bir gruba aidiyetin ölçüsü, etnik olarak gruplaşmanın bir göstergesi, kimliğin duygusal bir boyutu ve grup içerisinde devamlılığın (İnal, 2012: 113) bir aracıdır. Bir gruba aidiyet ile kendini ötekilerden farklılaştırdığı oranda ulusal kültürler anlam kazanmakta, dil kolektif kimliğin inşasında bu farklılaşmanın bir ölçütü (Sadoğlu, 2010: 26-27) olmaktadır. Dilin bu özelliğinden dolayı, devlet içerisinde hakim gruplar, devletin bütünlüğünü tehdit eden etnik ayrılıkçı hareketlere engel olmak maksadıyla dili bir baskı aracı olarak kullanabilmekte, etnik azınlık tarafından kendi dili yerine, hakim otoritenin dilinin kullanılmasını zorlayarak sağlayabilmektedirler. Bu amacın gerçekleştirilebilmesi için ulusal bir dil, ortak eğitim sistemi gibi uygulamalar ile bireyleri türdeşleştirme yoluna gidilebilmektedir. Bir bakıma toplumu oluşturan etnik grupları asimile etme amacı güden bu faaliyetlere karşı, bölgesel ve etnik azınlıklar mücadele içerisinde olmuştur. Dilin kimliğin en önemli göstergelerinden biri olmasından dolayı, insanlar dillerine karşı yapılan bir müdahaleyi kimliklerine karşı yapılan bir müdahale olarak algılarlar ve dillerini korumak için mücadele (İnal, 2012: ) içerisinde olurlar. 1

18 Bu gruplar, mücadelelerinde, silahlı mücadele veya kültürel direniş arasında bir tercih yapmak durumunda kalmışlardır. Çalışmanın konusunu da teşkil eden IRA gibi, bağımsızlık talebinin meşruluğu için kültürel ve dilsel özellikleri ve ekonomik verileri kanıt olarak kullanan (Doğan, 2007: 39) etnik ayrılıkçı terör, günümüzde birçok devletin maruz kaldığı ve birçoğunun da maruz kalmaya devam ettiği silahlı mücadelenin en bilinen şeklidir. İngiltere'nin 20'nci yüzyıl ilk çeyreğinden itibaren içerisinde bulunduğu terör olayı, İrlanda adası üzerindeki, kökleri 17'nci yüzyıl başlarına kadar giden, Cumhuriyetçi/Milliyetçi Katolikler ile Birlikçi/Kralcı Protestanlar arasındaki (Gürses, 2001: 25) güç mücadelesidir. İngilizler 17'nci yüzyıl başlarından itibaren İrlanda adası üzerinde çoğunluğu sağlayarak bu bölgede hakimiyet kurabilmek maksadıyla, adaya Protestanların göç ettirilmesi ile birlikte İrlandalıları sindirmek ve üzerlerinde baskı kurabilmek için farklı politikalar uygulamıştır. İrlandacanın kullanımına yönelik alınan yasaklayıcı asimilasyonist tedbirler ile birlikte uygulanan özendirici tedbirler sayesinde, İngilizcenin İrlandalılar tarafından zenginlik, güç ve prestij kazanmanın bir yolu olarak görülmesi sağlanmıştır. Bu uygulamalar İrlandacanın zamanla zayıflamasına neden olmuştur. İngiltere'nin İrlandacaya yönelik izlediği bu politikalar, IRA'nın başlangıçtan itibaren savunucusu olduğunu iddia ettiği İrlanda halkı içerisinde destek oluşturabilmek, ulusal ve uluslararası alanda meşruiyetini sağlayarak siyasi kazanımlar elde edebilmek maksadıyla kullandığı araçlardan biri olmuştur. İngiliz yönetimi altında, dilleri ve dolayısıyla etnik kimlikleri nedeniyle haksızlığa ve ayrımcılığa maruz kaldıklarını iddia etmiştir. Bu bağlamda IRA, terör eylemleri gerçekleştirmiş, İngiltere ve Kuzey İrlanda'nın uzun yıllar terör ile anılmasına, binlerce kişinin ölümüne ve yaralanmasına neden olmuştur. IRA halktan destek gördüğü, uluslararası alanda da meşruluğunu sağladığı ve yardım aldığı sürece, amacını gerçekleştirebilmek için şiddete başvurmuştur. İngiltere ise başlarda terörle, daha doğrusu IRA ile mücadele kapsamında, çatışma ortamının altında yatan 2

19 sosyal nedenler yerine güvenlik boyutuyla ilgilenerek, sert askerî tedbirler almıştır. Bu ise karşılıklı şiddetin daha da artmasına neden olmuştur. Müteakip dönemde, İngiltere tarafından çatışma ortamını sonlandırmaya yönelik farklı adımlar atılmıştır. Hem atılan bu adımlar hem de artan şiddet nedeniyle IRA, 1980'li yılların yarısından itibaren halk desteğini kısmen kaybetmeye, uluslararası alanda en önemli destekçilerinden biri olan ABD tarafından da tepki almaya ve desteğini kaybetmeye başlamıştır. İngiltere'nin bu süreçte, İrlandacaya yönelik yasaklayıcı asimilasyonist tedbirlerden kısmen vazgeçerek bazı haklar tanıması, zaten şiddetten bunalmış olan İrlanda halkı gözünde olumlu karşılanmıştır. Bu durum ise, IRA'nın İrlandacayı bir araç olarak kullandığı gerekçeleri azaltmıştır. Bu süreç ise 2005 yılında IRA'nın silah bırakmasına kadar gitmiştir. IRA örneğinde olduğu gibi, devletlerin terörle mücadele kapsamında uyguladığı bazı politikalar, terör örgütleri tarafından halk desteğini ve meşruiyetini sağlamak için kullanılabilmektedir. Özellikle, bir toplumun temel taşlarından biri olan dile yönelik uygulanan yasaklayıcı tedbirler, söz konusu toplumları, bu durumu suistimal eden terör örgütlerine yakınlaştırmaktadır. Bunun aksine bir toplum içerisinde birden fazla dile resmîyet kazandırmak ise ulus devlet yapısına zarar verebilmektedir. Böyle hassas bir konuda teraziyi dengede tutan devletler terörle mücadelede başarılı olmaktadırlar. İngiltere, terörle mücadele kapsamında, uzun yıllar IRA terör örgütü ile mücadele etmiş ve bu mücadele binlerce insanının ölümüne, yaralanmasına, milyonlarca dolar kayba neden olmasına rağmen, günümüzde IRA terörünü sonlandırabilmiş ve barış ortamını sağlayabilmiş bir örnektir. Bu nedenle bu çalışma, terör - dil bağlantısını, IRA - İngiltere örneği üzerinden ortaya koyarak, terörle mücadele yöntemlerine katkı sağlayacağı değerlendirilmektedir. 3

20 BİRİNCİ BÖLÜM ARAŞTIRMANIN KAPSAMI VE ÖNEMİ 1. ARAŞTIRMANIN KONUSU IRA terör örgütü İngiltere'den ayrı, bağımsız ve birleşik İrlanda amacını gerçekleştirebilmek için farklı politikalar izlemiş ve İrlandaca politikası da bunlardan biri olmuştur. Bu kapsamda araştırmanın konusunu, terör - dil ilişkisini IRA - İngiltere örneğinde inceleyerek, IRA'nın İrlandaca politikasının İngiltere'ye ve terörle mücadele sürecine etkilerinin analiz edilmesi oluşturmaktadır. 2. ARAŞTIRMANIN AMACI IRA terör örgütünün İrlandaca politikasının İngiltere'ye ve terörle mücadele sürecine etkilerini ortaya koymaktır. 3. ARAŞTIRMANIN ÖNEMİ Bir terör örgütü, savunucusu olduğunu iddia ettiği toplumdan destek gördüğü, ulusal ve uluslararası alanda meşruluğunu ve yardımını sağladığı sürece varlığını devam ettirebilir. Bunun için de farklı özellikleri nedeniyle haksızlığa maruz kaldığını öne sürerek bir destekleyen grup oluşturmaya çalışır. Bu bağlamda bir terör örgütü farklı politikalar izler ve dil politikası da bunlardan biridir. Terörle mücadele içerisinde bulunan devlet tarafından, terör örgütünün üzerinde hak iddia ettiği gruba ait dile yönelik yapılan politikalar, terör örgütü tarafından kendi amacı doğrultusunda kullanılabilmektedir. Bunun yanında, söz konusu azınlık gruba dilsel alanda sağlanan bazı haklar devletin ulusal yapısına zarar verebileceği gibi, bu hakları kısıtlaması da hem terör örgütü tarafından suistimal edilebilmekte hem de uluslararası alanda bir propaganda

21 aracı olarak kullanılabilmektedir. Bu nedenle, devletin terörle mücadele kapsamında uyguladığı dil politikası hassas bir konudur. İngiltere, IRA terör örgütü ile mücadelesinde, ağır kayıplar vermesine rağmen, barış ortamını sağlayabilmiş bir ülkedir. Bu nedenle, IRA'nın dil politikasını ve bunun İngiltere'ye ve terörle mücadele sürecine etkilerini incelemesi ve bu konuda yapılmış bir tez çalışması olmaması nedeniyle, bu araştırmanın önemli olduğu değerlendirilmektedir. 4. ARAŞTIRMANIN SORULARI a. IRA terör örgütünün mücadelesinde İrlandacanın rolü nedir ve İrlandaca politikası, kendisini destekleyen bir grup yaratmada etkili olmuş mudur? b. IRA terör örgütü İrlandaca politikası ile hangi kazanımları elde etmeyi hedeflemiştir? c. IRA'nın İrlandaca politikasına karşı İngiltere'nin terörle mücadele kapsamında aldığı tedbirler nelerdir? ç. İngiltere'nin İrlandacaya yönelik uyguladığı yasaklayıcı tedbirler, IRA'nın dil politikasını nasıl etkilemiştir? d. İngiltere'nin İrlandalılara bazı dilsel haklar tanıması, IRA terör örgütünü nasıl etkilemiştir? Bu hakların tanınması, IRA terör örgütünün sonlandırılmasında etkili olmuş mudur? 5. ARAŞTIRMANIN KAPSAMI VE SINIRLILIKLARI Bu tezde terör - dil ilişkisi, IRA terör örgütü - İngiltere örneğinde incelenmiştir. Kuzey İrlanda sorununu meydana getiren şartları, tarihsel arka planını ortaya koyabilmek için, İrlanda adasının bilinen ilk tarihinden itibaren; dil kapsamında ise, İngiltere'nin toprakları genelinde İngilizceyi resmî dil 5

22 olarak yaygınlaştırmak amacıyla uyguladığı politikaların başlangıcı olan 14'ncü yüzyıldan itibaren meydana gelen olaylar ve durumlar ele alınmıştır. En son olarak IRA terör örgütünün silah bıraktığı 2005 yılı araştırmaya dahil edilmiştir. IRA teröründe taraf olan Birleşik Krallık veya çoğunlukla bilinen adıyla İngiltere (bu çalışmada, daha yaygın kullanıldığı ve hakim otorite olduğu için İngiltere ismi kullanılmıştır), Kuzey İrlanda ve İrlanda Cumhuriyeti araştırma kapsamına dahil edilmiştir. İngiltere'nin dil politikası, Kuzey İrlanda bölgesi ile sınırlandırılmıştır. 6. ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ Bu çalışmada, IRA terör örgütünün İrlandaca politikasının İngiltere'ye ve terörle mücadele sürecine etkilerini ayrıntılı bir şekilde incelemek maksadıyla araştırma yöntemi olarak, nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması seçilmiştir. Konu ile ilgili yasal mevzuat, kitap, tez, makale ve açık kaynaklar taranmıştır. Araştırma beş bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde araştırmanın kapsamı ve yöntemi, ikinci bölümde kavramsal çerçeve kapsamında terör, terörizme ve azınlık kavramları açıklanmıştır. Üçüncü bölümde IRA terör örgütü incelenmiştir. IRA'nın tarihi gelişimi ile birlikte sebepleri, hedefleri, yapısı ve kullandığı yöntemler ve İngiltere'nin IRA ile mücadele kapsamında aldığı tedbirler ele alınmıştır. Dördüncü bölümde, dil kavramı ve dil politikası açıklanarak, bu çerçevede IRA'nın ve İngiltere'nin İrlandaca politikası incelenmiştir. Son bölümde ise elde edilen bulgular ve sonuçlar tartışılmıştır. 6

23 İKİNCİ BÖLÜM KAVRAMLAR 1. TERÖR VE TERÖRİZM KAVRAMI a. Terör ve Terörizmin Tanımı ve Özellikleri Bugünkü anlamıyla ilk olarak Fransa'da, Fransız Devrimi'nden sonra kullanılan (Hoffman, 2206: 3), korkutmak, yıldırmak, korku salmak, dehşete düşürmek anlamlarına sahip terör kelimesi etimolojik olarak Latince "terrere" sözcüğünden türemiştir (Şenocak, 2006: 5). Terör ve terörizm kavramları farklı anlamlara gelmektedir. Genel anlamda terör büyük çaplı korku veren ve insanlar üzerinde yılgınlık yaratan (Doğan, 2007: 20) her türlü şiddet olayı için kullanılırken, terörizmde bilinçli, planlı, sistematik bir şekilde, demokratik olmadığı iddia edilen siyasi düzen yerine yeni ve daha iyi bir toplum yaratma (Hoffman, 2006: 4) gibi politik amaçlar için (Şenocak, 2006: 6) mevcut düzeni yasadışı yollar ile değiştirmek maksadıyla (Doğan, 2007: 20) birden fazla terör olayının varlığı gerekmektedir. Her devletin farklı politikalara ve çıkarlara sahip olması, devletlerin terör ve terörizmden aynı oranda etkilenmemeleri ve/veya mücadelede eşit güce sahip olmamaları (Şenocak, 2006: 23), siyasi anlayıştaki çeşitlilik (Beşe, 2002: 29), aynı kişi bir ülke için özgürlük savaşçısı iken diğer bir ülke için kanlı bir terörist olarak değerlendirilmesi (Başeren, 2000: 1) nedeniyle bütün terör çeşitlerini kapsayacak bir terör tanımı yapmak olanaksız olmakta (Yayla, 1990: 338), uluslararası alanda ortak bir terör ve terörizm tanımı üzerinde mutabakat sağlanamamakta, dolayısıyla terör ve terörizme karşı çözüm bulmak ve onu kontrol altına almak imkânsız hale gelmektedir. Uluslararası bir sorun haline gelen terörizmle etkili bir mücadele için, ilk olarak üzerinde ortak bir mutabakat sağlanmış bir terörizm tanımı olmalıdır. Tam olarak teşhisi konulmamış bir hastalığın tedavisi de mümkün olmayacaktır.

24 Uluslararası alanda bu tanım eksikliği problemi, terörizmin ulusal sınırlar dışına çıkmadığı hallerde söz konusu olmayacak, devlet için örgütlü suçlarla mücadeleden farklı bir durum meydana gelmeyecektir (Başeren, 2000: 1). Fakat, özellikle son dönemlerde hiçbir terörist hareket bir ülkenin sınırları içinde kalmamış, herhangi bir şekilde başka ülkeleri de ilgilendirmiştir (Yayla, 1990: 378). Bundan dolayı her devletin kendine göre terör tanımı olmakla birlikte, devletlerin zaman içerisinde gelişen, değişen durumlara göre farklı tanımlamalar yapmaktadır (Başeren, 2000: 2). Örneğin, Birleşmiş Milletlerde bazı batılı ülkeler terörü "bir grup veya bireyler tarafından hükûmetler aleyhine işlenen suç" olarak tanımlamak isterken, bazı Afrika ülkeleri bu tanıma "birtakım devlet organlarıyla insan haklarını ihlal eden ırkçılık" ifadesinin de eklenmesini istemiş, bazı Arap ülkeleri ise bu tanımın ulusal bağımsızlık hareketlerini kapsamadığını ileri sürerek (Şenocak, 2006: 53) tanımlamaya karşı çıkmışlardır. Britannica Ansiklopedisi (2015) terörizmi "hem sağcı hem de solcu siyasi örgütler, milliyetçi ve dini gruplar, devrimciler ve hatta ordu, istihbarat servisleri ve polis başta olmak üzere devlet kurumları tarafından kullanılan terörizm, bir toplumda genel bir korku iklimi yaratmak ve böylece belirli siyasi hedefleri yerine getirmek için şiddetin sistematik olarak kullanılması" olarak tanımlamaktadır. Hoffman (2006 : 40-41) yapmış olduğu terörizm tanımında, politik amaçlar için şiddet veya şiddet tehlikesi vasıtasıyla korku ortamının yaratılmasına ve kullanılmasına vurgu yapmakta, uygulanan şiddetin mevcut kurbanların ötesinde, daha geniş bir kesimde psikolojik bir etkiye sahip olduğunu belirtmektedir. Terörizm genellikle, izleyen bir kesime mesaj göndermek maksadıyla şiddeti kullanan siyasi iletişim aracının bir şekli olarak (Creshaw, 2014: 557) yorumlanmaktadır. Öztürk (2000: ) terörizmi; terörün şiddet unsurunu ön plana çıkararak "dehşet salmak için girişilen, planlı eylem ve/veya eylemde bulunma tehdidi" şeklinde, uygulanan şiddetin sembolik olmasını ve fiziksel 8

25 etkisinden daha büyük bir etkiye sahip olduğunu vurgulayarak "saldırılan ve saldırıdan etkilenen kurban ve/veya mağdurlar aracılığıyla, amaçlanan daha büyük ve güçlü grubu yıldırıp korkutarak, yasadışı siyasal ve stratejik amaçlarını gerçekleştirmek için, bir grubun veya devletin, bilinçli ve planlı bir şekilde, şiddet kullanması ve/veya şiddet kullanma tehdidinde bulunması" şeklinde tanımlamaktadır. Terörist eylemlerin hedefleri veya kurbanları daha az bir değere sahip olmakla birlikte daha büyük bir kesim üzerinde etki yaratmak (Crenshaw, 1981: 379) amaçlanmaktadır En ayrıntılı tanımlardan birini yapan Alpaslan, literatürdeki tanımları "amaç" ve "araç" unsurlarına ayırarak ve sonrasında ceza hukuku karinelerini dikkate alarak yaptığı sentez tanımda (Alpaslan, 1983 'ten aktaran Yayla, 1990: 338); "Toplumun mevcut düzenine karşı olup bunu kısmen veya tamamen değiştirerek savunulan herhangi bir başka görüşe uygun düzeni kurmak isteyen; bu istekle kişilerde korku, panik ve ümitsizlik duyguları oluşturarak devlete ve sağladığı düzene olan güveni sarsmayı, böylece sosyal disiplini bozmayı, giderek toplumun tüm tepki gösterici güçlerini felce uğratmayı amaçlayan; bunun için, kullandığı amacın niteliği gereği siyasi şiddet olarak kabul edilen şiddeti canlı ve cansız her şeye karşı, ayrıca şiddet tehdidi şeklinde de kullanan kişi veya toplulukların eylemleri" ifadesini kullanmıştır. Elliden fazla akademisyenin eleştiri ve yorumlarıyla Schmid bir terörizm tanımına ulaşmıştır: "Terörizm, gizli veya yarı gizli birey, grup veya devlet aktörleri tarafından, kişisel, kriminal veya siyasi sebepler için tekrarlamış şiddet hareketleri ile huzursuzluk yaratma metodudur. Suikastlar hariç şiddetin direk hedefleri asıl hedef değildir. Şiddetin mevcut insan kurbanları, genellikle rastgele veya bir hedef kitle içerisinden seçilerek belirlenir ve mesaj üretmek için kullanılır. Teröristler (örgütler), kurbanlar ve asıl hedefler arasında tehdit ve şiddet üzerine kurulu bir iletişim süreci, asıl hedefi etkilemek için kullanılır. Yıldırma, zorlama veya propaganda amaçlarından hangisine ulaşılmak isteniyorsa, buna uygun olarak hedef kitle terörün, taleplerin veya ilginin odağı hâline getirilir (Schmid, 1998: 8)." 9

26 Bu çalışmada taraf olması nedeniyle İngiltere'nin terörizm tanımına da yer vermek gerekir. İngiltere'nin 2000 tarihli Terörizm yasasına göre; bir eylem veya tehdit; bir kişiye karşı ciddi şiddet içerdiğinde, mala karşı ciddi bir zarar içeriyorsa, eylemi gerçekleştiren insan haricinde bir insanın hayatını tehlikeye atıyorsa, toplumun veya bir kesiminin güvenliğine ve sağlığına karşı ciddi bir risk yaratıyorsa, bir elektronik sistemi ciddi bir şekilde karıştırmak veya müdahale edecek şekilde tasarlanmışsa, hükûmeti (veya uluslararası devlet organizasyonlarını) etkilemek veya toplumu veya bir kesimini korkutmak için tasarlanmışsa, siyasi, dini veya ideolojik bir amacı geliştirmek maksadıyla yapılmışsa terörizm anlamına gelmektedir. Eylem veya tehdit silahların veya patlayıcıların kullanılmasını içeriyorsa, hükûmeti (veya uluslararası devlet organizasyonlarını) etkilemek veya toplumu veya bir kesimini korkutmak için tasarlanması şartı aranmaz (Terrorism Act, 2000: 1-2). Terörizmin genellikle; "şiddet ve zor kullanma, bir siyasal amaç gütme, dehşet ve korku salma, tehdit ve toplumda yaratılan psikolojik etki veya üçüncü kişilerden beklenen yaygın tepki (Öztürk, 2000: 139)" unsurlarına sahiptir. Terörizm aşağıdaki özellikleri ile diğer şiddet ve çatışma şekillerinden ayrılmaktadır (Wilkinson, 2006: 1); Aşırı korku ortamı yaratmak için bilinçli olarak tasarlanmıştır, Mevcut kurbanlarından daha büyük hedeflere yöneliktir, Doğası gereği, sivilleri kapsayacak şekilde, rastgele ve sembolik eylemleri içerir, Tartışma, protesto ve muhalif kültürü olmayan toplumlarda ortaya çıkar, Tek amaç olmamakla birlikte, öncelikle hükûmetlerin, toplulukların ve belirgin sosyal grupların siyasi tutumlarını etkilemek için kullanılır. 10

27 Terörizmi diğer suç şekillerinden ayıran özelliklerini Hoffman (2006: 40) ise; kaçınılmaz olarak politik bir amaç ve motivasyon içermesi, şiddet veya şiddet tehlikesi olması, mevcut kurbanların ötesinde psikolojik etkiye sahip olması, devlet dışı veya devleti oluşturan alt gruplar tarafından işlenmesi, bir organizasyon veya ideolojik amaçlar, belirgin terörist eylemler veya terörist liderler nedeniyle motive olmuş, etkilenmiş bireyler veya küçük gruplar tarafından yapılmış olması olarak belirtmektedir. Tanımlama üzerinde bir mutabakat sağlanamasa da, bütün terör çeşitlerinde ortak bazı özellikler vardır. İlhan (2008: 47) bu özellikleri şu şekilde belirtmiştir; Siyasi bir amacı vardır. Devlet otoritesini reddeder. Örgütlü harekettir. Uluslararası terörizmle ilişki arar ve bağ kurar. Dış destek olmadan yaşatılamaz. Mali destek, vazgeçilmez gereksinimidir. Tahrip, öldürme, adam kaçırma, işkence, tehdit, şantaj gibi yöntemler kullanır. Şiddete başvurur. Dehşet, korku salarak yılgınlık yaratır. Zorbadır, acımasızdır, istismarcıdır. Soygun, silah ve uyuşturucu kaçakçılığı yapar. Genellikle başka güç ve güçlerin taşeronudur. Propaganda ile doğar, yaşar, gelişir ve hatta ölür. Bizatihi kendi propaganda aracıdır. Tavas ise çalışmasında, terörizm kavramını açıklayabilmek için, bazı özelliklerine değinmiştir. Bunlar (Tavas, 2000: 17- ); Etkisi en fazla ve en uzun olan eylemler ve hedefler seçilmektedir. Eylemin kendisinden ziyade hedef kitle üzerinde yaratacağı toplumu çözücü, ayrıştırıcı ve sindirici etki ön planda tutulmaktadır. 11

28 Kurban, masum olup olmadığı önemsenmeden, fidye almak veya üçüncü bir tarafa, bir hükûmete veya devlete şantaj yapmak için kullanılır. Gerçekleştirilen eylemler mesaj iletmek amacı taşır. Bir bombalama eyleminde başarı, verdirilen zayiattan ziyade, mesajın istenen yere ulaşmasına bağlıdır. Şiddetin siyasal niteliği ön plana çıkmaktadır. Bir amacı, bir düşünce tarzını, bir yaşam şeklini insanlara zorla kabul ettirmeye çalışır. Azınlığın iradesinin, çoğunluk tarafından zorla kabul ettirilmesi söz konusudur. Birey toplumdan ayrıştırılarak izole edilir, sahipsizlik duygusuna kapılması sağlanır. Sürekli eylem, şiddet, sabotaj ve korku ile toplum sadece söyleneni yapan itaatkar bir hâle getirilmeye, bireyler doğru ile yanlış arasında ayrım yapamaz hâle getirilerek terör örgütünün sunduklarının bireyler tarafından itirazsız kabul edilmesi sağlanmaya çalışılır. Toplum içerisinde güvensizlik yaratarak, aile bağları, dostluklar, toplum içerisindeki birliktelikler zayıflatılır. Böylece, birey kendini sahipsiz hisseder ve kendini tecrit ederek herkese karşı bir kuşku duymaya başlar, her türlü etkiye açık hâle gelir. Devletin tepkisi örgüt üzerine çekilerek, devletin baskıcı yüzü ortaya çıkarılmaya, mevcut düzenin zaafları belirginleştirilerek devletin arkasındaki sosyal destek azaltılmaya çalışılır. Halk ile devlet karşı karşıya getirilmek için siyasi krizler silahlı çatışmalara dönüştürülmeye çalışılır. Bu vasıtayla halkın devlete ve güvenlik güçlerine güven duymamaları ve teröristleri desteklemeleri sağlanır. Güvenlik güçleri böyle bir ortamda daha baskıcı bir hale gelir, daha sert müdahaleler yapmaya başlarlar. Halktan ayrışmaları nedeniyle, terörizmle mücadelede istihbarat kaynaklarından mahrum kalırlar, halk ile arasına koruyucu engeller koymak ihtiyacı hissederler. Terörizmde şiddet, devletlerin daha sert müdahaleler yapması, olağanüstü yasalar çıkarması için kullanılır. Bu sayede terör örgütleri halkı kazanmak için kullanabilecekleri argümanlar elde etmiş olurlar. 12

29 Kutuplaşmaya başlayan toplumda, güvenliği sağlayamayan devlet karşısında alternatif terör örgütü vardır. Terör örgütleri kendilerini olduklarından daha güçlü göstermeye çalışırlar. Terörün ilgili ülkelere ekonomik açıdan yüklü bir maliyeti vardır. Toplumun refah düzeyini artıracak alanlarda kullanılabilecek olan kaynaklar, terörle mücadelede kullanılmaktır. Terör örgütleri, mevcut düzenin aksamasına neden olarak halkın iktidara karşı daha fazla tepki göstermesini sağlamak maksadıyla ekonomik hedeflere de yönelirler (Doğan, 2007: 27). b. Terör ve Terörizm Sınıflandırmaları Terör ve terörizm üzerinde uluslararası alanda ortak bir tanıma varılamadığı gibi, sınıflandırılmasında da mutabakat sağlanamamaktadır. Terörizmin farklı özellik ve nitelikleri göz önünde bulundurularak, çeşitli yazarlar tarafından farklı sınıflandırmalara gidilmiştir. Bu tasniflerde terörizmin mekan, amaç, hedef, strateji vb. nitelikleri dikkate alınarak belirli yönleri ön plana çıkarılmaktadır. Burada dikkat edilmesi gereken bir husus ise, süreklilik arz etmesi nedeniyle terörü ve terörizmi salt bir kategori altına dahil etmenin yanlış olacağıdır. Terör uygulayan kesimlerin gerçekleştirdiği eylemler ve zamanla amaçlarında ve yöntemlerinde meydana gelen değişiklikler nedeniyle, ilgili terör türleri aynı anda birden fazla sınıflandırma altına dahil edilebilir, zaman zaman iç içe geçebilir. Terörizm sınıflandırmalarından biri olan siyasal terörizmi Wardlaw (1989: 16) "Bir birey veya grup tarafından, yerleşik otorite adına veya ona karşı, eylemin esas mağdurlarından daha büyük bir hedef kitle üzerinde baskı oluşturarak aşırı seviyede huzursuzluk ve/veya korku yaratarak siyasi isteklerini kabul ettirmek maksadıyla şiddetin kullanılması veya kullanma tehdidi" olarak tanımlamıştır. Bir diğer kavram ise, yıpratma stratejisi ile güç dengesini terörizmi destekleyen devlet tarafına kaydırmaya çalışan "devlet destekli terörizm"dir. 13

30 1980'lerin başında kullanılmaya başlayan bu kavramın gündeme gelme nedeni, bazı devletlerin terörizmi dış politika aracı olarak kullanmasıdır (Tavas, 2000: 17). Bir devletin; doğrudan terörist faaliyetleri içerisinde yer alması, başka devlete karşı terörist faaliyetlerde bulunan bir örgütün desteklemesi, bu örgütleri kendi toprakları içerisinde istihdam etmesi durumlarında (Aydın, 2009: 61-62) devlet destekli terör ortaya çıkar. Edward Hyams ise taktik esaslar kapsamında "doğrudan doğruya terör (direct terror)" ve "dolaylı terör (indirect terror) olarak sınıflandırmıştır. Doğrudan doğruya terör, terörün doğrudan devletin üst seviye yöneticilerine yöneltilmesidir. Dolaylı terörde ise, yönetimin güvenilirliğini sarsmak, halkı koruyamadığını göstermek maksadıyla, bina kundaklama, banka soyma, diplomat kaçırma gibi eylemlerle yönetimin yan unsurları hedef alınır (Hyams, 1976 'dan aktaran Yayla, 1990: 358). Thornton "zorlayıcı (enforcement)" terör ve "saldırgan (agitational)" terör ayrımına gitmiştir. Zorlayıcı terör iktidardakiler tarafından otoritelerine karşı yapılan meydan okumaları bastırmak amacıyla yapılandır. Saldırgan terör ise mevcut siyasal düzeni yıkarak, otoriteyi ele geçirmeyi amaçlayan terör eylemlerini tanımlamaktadır (Thornton, 1964 'ten aktaran Wardlaw, 1989: 10). Yayla (1990, 359); taktik ve stratejik bir ayrım yaparak "kır terörü - şehir terörü", terörün farklı açılardan etkilediği ülke sayısına göre de "iç terör - uluslararası terör" ve terörü uygulayan güç ve yöneldiği hedef dikkate alınarak "devlet terörü - devlete karşı terör" sınıflandırması yapmıştır. Terör eylemlerinin gerçekleştirildiği bölgelerin çoğunlukla kırsal veya şehir bölgelerinde olmasına bağlı olarak kır terörü veya şehir terörü olarak adlandırılmaktadır. Bir terör hareketinin bu ayrımdan birine dahil edilmesi, diğer alanda hiç faaliyette bulunmadığı anlamına gelmemektedir (Yayla, 1990: 368). 14

31 Şehir teröründe hedeflenen amaçlardan birincisi, gerçekleştirilen eylemler sayesinde güvenlik güçlerinin şehirlerde oyalanmasını sağlayarak buralara bağlı kılmaktır. Bu durum terör örgütünün istediği diğer hedeflere yönelmesine imkân yaratacaktır. İkinci amaç, mevcut düzenin terörist örgütlerle mücadelede yetersiz kaldığını göstererek, güvenlik güçlerinin moralini bozmaktır. Son amaç ise, şehirlerde daha fazla etkiye sahip olacak, daha büyük kesim tarafından duyulabilecek eylemlerle örgütün gücünü göstermek, bunun sayesinde devlet yönetiminin halkını bile koruyamadığını göstererek çekimser kesimleri kendi taraflarına dahil etmektir (Moss, 1972'den aktaran Yayla, 1990: 374). Yayla tarafından yapılan diğer sınıflandırmada iç terör - uluslararası terör ayrımı; terör eyleminin gerçekleştiren kişi veya örgütün faaliyet gösterdiği ülke vatandaşı olup olmadığı, saldırı yapılan hedefin başka bir ülke sınırları içerisinde yer alıp almaması ve para, silah, istihbarat gibi gerekli kaynakların nereden temin edildiği kriterlerine göre yapılmaktadır (Yayla, 1990: 378). Benzer şekilde, Beşe (2002: 31-32) uluslararası terörizm için kullandığı kriterleri; etkisinin belirli bir devlet sınırı içerisinde kalmaması, teröristlerin ulusal sınırları aşan hareketliliği ve kaynakların farklı ülkelerden temin edilmesi, şiddetten mağdur olanların farklı ülke vatandaşları olması olarak belirtmiştir. Söz konusu kriterler dikkate alınarak uluslararası terörizm, terör eylemini gerçekleştiren kişi veya kişiler, seçilen hedefler, silah, istihbarat, para gibi kaynaklar açısından direkt veya dolaylı olarak birden fazla ülkeyi ilgilendiren veya birden fazla ülke ile bağlantısı olan terörizm olarak (Yayla, 1990: 380) tanımlanmaktadır. Uluslararası terörizmde, terör olayı nedeniyle birden fazla devletin menfaatinin ihlal edilmiş olması (Dönezmer, 1978: 55) söz konusudur. Wilkinson'nın da ihtilalcı terörizm kapsamında ele aldığı uluslararası terörizmde, terör eylemlerini gerçekleştiren veya bundan mağdur olan insan 15

32 veya insanların başka bir ülke vatandaşı olması veya eylemin gerçekleştiği yer sebebiyle ulusal sınırları aşması (Wilkinson, 1974 'ten aktaran Başeren, 2000: 4) hususunu vurgulamıştır. Bir terör olayı, terörün kaynağı, uygulama alanı ve hedefinin tamamen terörle mücadele içerisinde bulunan ülke sınırları içerisinde olduğu durumlarda iç terör olarak adlandırılır (Doğan, 2007: 33). Fakat, özellikle son dönemlerde bu şekilde hiçbir terörist hareket bir ülkenin sınırları içinde (Yayla, 1990: 378) kalmamıştır. Devlet terörü - devlete karşı terör ayrımı aynı anlamda yukarıdan terör - aşağıdan terör (Doğan, 2007: 29-30) olarak da kullanılmaktadır. Devlet terörü, devlet tarafından vatandaşlarına, belirgin kesimlere, özellikle mevcut otoriteye ve iktidara karşı direnen ve rejimi yıkmaya çalışan veya öyle yaptıkları varsayılan kişi ve gruplara karşı yapılan terördür (Yayla, 1990: 360). Meşru yönetimlerin terörle mücadelede illegal uygulamalara, sindirme ve yıldırma amacıyla öldürme olaylarına direkt veya dolaylı olarak karışması da (Gürses, 2001: 16) devlet terörü olarak adlandırılır. Devlete karşı terör veya bir başka tanımlama ile aşağıdan terör, dini protesto hareketleri, siyasi ve sosyal ayaklanma, isyan gibi farklı motivasyonlardan kaynaklanan farklı şekillerde meydana çıkmaktadır (Laqueur, 2002: 7). Devlete karşı terörde, politik amaçlar için planlı bir şekilde şiddetin kullanılması veya kullanılma tehdidi söz konusudur. Terörist eylemler devletin maddi kaynaklarını imha etmekten öte siyasi bir mesaj taşımaktadır (Crenshaw, 1981: 379). Devlete karşı terörün bir çeşidi olan yıkıcı (Doğan, 2007: 38) veya devrimci terörde amaç, mevcut sosyal, siyasi ve ekonomik düzeni (Yayla, 1990: 362) yıkmaktır. Devlete karşı terörün bir başka şekli, çalışmanın da konusunu teşkil eden, ayrılıkçı terördür. Haksızlığa maruz kalmış, etnik ayrılıkçı ve milliyetçi azınlıklar terörizmi kendilerine ve savundukları nedenlerine dikkat çekmek, uluslararası alanda sempati ve destek oluşturmak için (Hoffman, 2006: 17) bir araç olarak kullanmaktadırlar. Amaç, sömürge durumunda olduğuna 16

33 inanılan belirli bir bölgeyi ülkeden ayırarak bağımsızlık kazanmasını sağlamaktır (Yayla, 1990: 365). Ayrılıkçı hareketler self-determination (geleceğini tayin etme hakkı) ilkesi ile kendisi arasında bağlantı kurmak ve uluslararası tanınmayı sağlamayı amaçlamaktadır (Hoffman, 2006: 74). Bağımsızlık talebinin meşruluğu için kültürel ve dilsel özellikler ve ekonomik veriler (Doğan, 2007: 39) kanıt olarak kullanılabilir. Ekonomik sebepler tüm ayrılıkçı hareketlerde farklı boyutlarda da olsa temel etken olarak ortaya çıkmakta, ayrılıkçı şiddet hareketleri genellikle yoksulluk ve baskıdan (Gürses, 2001: 13) beslenmektedir. Ayrılıkçı terörist gruplar genellikle genç ve düşük sosyal imkanlara sahip insanlardan (Laqueur, 2002: 124) oluşmaktadır. Ayrılıkçı terör iki kritik hedefe sahiptir. Birincisi, kendini sömürdüğünü düşündüğü güce, devlete o bölgeyi elinde tutmanın pahalıya mal olduğunu göstermeye çalışarak, devleti söz konusu bölge üzerindeki hakimiyetinden vazgeçirmektir. İkincisi, öncelikle mücadele ettiği ülke insanlarını ve sonrasında dünya kamuoyunu etkilemektir (Yayla, 1990: 367). Toplumsal, kültürel, siyasal, ekonomik memnuniyetsizlikler uzun dönemde ayrılıkçı terör örgütlerini beslemekte, etnik ayrılıklar çatışma ortamının kronikleşmesine ve doğal olarak şiddete eğimli bir siyasi kültürün ortaya çıkmasına (Gürses, 2001: 14) neden olmaktadır. Ayrılıkçı hareketler içerisinde, etnik ayrılıkçı terör örgütleri daha fazla ön planda yer almaktadır. Soğuk savaş sonrası ortaya çıkmaya başlayan (Öztürk, 2000: 142) etnik ayrılıkçı terör örgütleri, amaçlarına hizmet edebilecek her türlü argümanı kullanmaktadırlar. Eylemler esnasında yapılan hatalar nedeniyle meydana gelen sivil kayıplardan, kendilerini bu tür eylemler yapmak zorunda bırakan hükûmetleri sorumlu tutmaktadır. Bu örgütler, uğruna savaştıklarını söyledikleri halkın en önemli temsilcisi olduklarını savunmaktadır. Başka seçenekleri olmadığı için örgütlü şiddete başvurduklarını iddia etmelerine rağmen, gerçekte barışçıl yolların daha uzun sürecek olması nedeniyle daha kolay ve kısa olduğunu düşündükleri silahlı mücadeleyi seçmektedirler. Bir etnik kesim adına devlet statüsü elde etmek amacıyla, şiddet ile toplumda 17

34 korku ortamı yaratarak hükûmet üzerinde baskı kurmak ayrılıkçı terör örgütlerinin en temel özelliklerindendir (Gürses, 2001: 15-17). Terörizm potansiyel bir destekleyen grup içerisinde sempati kazanmak gibi pozitif veya düşman olarak tabir edilen grup içerisinde korku yaratmak gibi negatif etkiye sahip olabilmektedir. Bu iki fonksiyon birbiri ile ilişkilidir, çünkü düşmanın korkutulması hem sempatizanları hem de tarafsızları etkilemektedir. Ayrıca devleti terörle mücadelede aşırı sert tedbirler almasını sağlayarak rejime karşı mücadelelerini meşrulaştırmak, toplum içerisinde destek oluşturmak için de kullanılabilmektedir (Crenshaw, 1981: 387). Etnik ayrılıkçı hareketler, etnik grupların uluslararası alandaki hareketliliği sayesinde, faaliyetlerini sürdürebilmek ve finanse edebilmek için başka devletlerde "kaynak artırıcı" aktivitelerde bulunabilir. Ayrıca, bir ülkede meydana gelen etnik çatışmalar, başka ülke veya ülkeler tarafından manipüle edilebilmektedir. Bu durum ise etnik çatışmaların uluslararası bir özellik kazanmasına neden olur (Beşe, 2002: 32). IRA örneğinde olduğu gibi, ayrılıkçı hareketler uluslararası bağlantıları olduğu sürece daha fazla destek (Laqueur, 2002: 188) görmektedirler. Böyle bir ortamda demokratik toplumlarda, mevcut düzenin korunması devletler için problem olarak kendini göstermektedir. Bu problemin giderilmesi, çözülmesi diğer bir ifade ile etnik ayrılıkçı hareketlerle mücadele için mevcut yasal düzenlemeler haricinde özel düzenlemelere ve örgütlenmelere gidilmesi ihtiyacı doğmaktadır (Öztürk, 2000: 135). Terörizm ve dolayısıyla etnik ayrılıkçı terör adaletsizliğe karşı bir mücadeledir ve terörün altında yatan nedenleri ortadan kaldırmaya yönelik tedbirler, terörle mücadelede en bilenen yöntem (Laqueur, 2002:5) olarak karşımıza çıkmaktadır. c. Terör ve Terörizmle Mücadele Terörizmle mücadelede temel modeller sıklıkla, terörün altında yatan sebepleri işaret eden ılımlı yöntemler ve hızlı ve etkili cezalandırma ile 18

35 müzakeresiz sert bir politikayı benimseyen katı yöntemler olarak ayrılmaktadır. Örneğin, Peter Sederberg "uzlaştırıcı" ve "bastırıcı" politikalar olarak ayrım yaparken, Alex Schmid "uzlaşma" ve "güç" ayrımı yapmaktadır (Crelinsten ve Schmid, 1993: 309). "Zorlayıcı" olarak da adlandırılan yöntemler gelecekteki muhtemel terörist eylemleri caydırmaya ve bu eylemleri gerçekleştirmenin zorluğunu artırmaya yöneliktir. Zorlayıcı yöntemler, terör örgütlerine karşı aktif silahlı mücadeleye başvuran aktif, sınır güvenliği artırmayı, muhtemel hedefleri takviye etmeyi ve engeller inşa etmeyi kapsayan pasif tedbirleri ihtiva etmektedir. Aktif tedbirler, devletin teröre karşı sert tedbirler uygulayacağını göstererek teröristleri muhtemel eylemlerinden vazgeçirebilir ve teröristlerin kaynak ve altyapılarına hasar vererek eylem yapma imkânlarını sınırlandırabilir. Ama aktif tedbirler aynı zamanda teröristlerin misilleme yapmak için motivasyonlarını artırabilir. Pasif tedbirler ise belirli terör eylemlerine karşı koruma sağlayarak etkili olabilir. Fakat, terörist motive eden hususlara karşı bir etkisi olmamasından dolayı, terörist eylemlerini azaltmaktan ziyade, eylem şekillerinin değiştirilmesine neden olabilir (Sharvit ve diğerleri, 2013: 22-23). Uzlaştırıcı politikaların en genel iki şekli; teröristlerle doğrudan müzakere ve spesifik taleplerini yerine getirmeyi kapsayan "uzlaşma" ve teröristlerle mücadele etmeden, teröristler tarafından dile getirilen problemlere yönelik yenilikler yapmayı kapsayan "reform"dur (Crelinsten ve Schmid, 1993: 309). Uzlaştırıcı politikalar, teröristler için, terörizmin maliyetini artırmak yerine şiddet içermeyen yöntemlerle amaçlarına ulaşmaları için fırsatlar yaratarak terörizmden kaçınmanın faydalarını artırmayı içermektedir. Bu yöntemler, teröristlere amaçlarını gerçekleştirebilmek için, daha az maliyetli, alternatif yollar sunarak şiddet içeren terör eylemlerini terk etmeleri ihtimalini artırabilir. Ayrıca, terörist grupların destekçileri arasında meşruluğunu azaltarak, örgütün parçalanma ihtimali artırılabilir. Fakat, uzlaşmacı yöntemler aynı zamanda teröristlerin, bazı hükûmetler tarafından kabul edilemez olan bazı isteklerine karşı ödün vermelerini gerektirmektedir. (Sharvit ve diğerleri, 2013: 23). 19

36 Yasal bastırma ve askerî bastırma veya Crelinsten'ın adlandırması ile "Ceza Adalet Modeli" ve "Savaş Modeli" (Crelinsten ve Schmid, 1993: 309) bastırıcı politikaların en yaygın iki şeklidir. Ceza adalet modelinde terörizm diğer suç türleri gibi bir çeşit suç ve teröristler de suçlu muamelesi görürler. Bu durumda terörle mücadelede sorumluluk hukuk sistemi üzerindedir ve terörle mücadele hukukun üstünlüğü ilkesine göre suçlama - yargılama - cezalandırma prosedürüne göre yürütülür. Genellikle polis, idari ve adli görevleri ile terörizmle mücadelenin yük ve sorumluluğunu alır. Askerî kuvvetler ise polis güçlerinin üstesinden gelemedikleri veya zorlandıkları, toplumsal kargaşa ve gerekli durumlarda destek kuvveti ve son çare olarak kullanılırlar. Özel nitelikli yasaların çıkartılması, güvenlik güçlerinin yetkilerinin artırılması, gizli tanık uygulamaları, mahkûm edilmiş teröristler için ayrı hapishane rejimlerinin yaratılması vb. bu model kapsamında yapılan uygulamalardır (Beşe, 2002: ). Ceza adalet modelinin başarılı olabilmesi için göz önünde bulundurulması ve uygulanması gereken bazı kriterler vardır (Beşe, 2002: ); Terörizme verilen karşılık sınırlı ve iyi tanımlanmış olmalıdır. Terörle mücadele faaliyetleri, durumun gerektirdiği mecburiyetleri aşmamalı ve teröristlerin aileleri veya temsil ettikleri ideolojinin teröre bulaşmamış sempatizanlarına değil teröristlerin kendilerine yönelik olmalıdır. Bunun aksine, devletin bir baskı ortamı yaratması sonucu, devlet ve vatandaşları arasında yabancılaşma meydana gelecek ve ılımlı kişilerin terör örgütlerine katılmasına neden olacaktır. Terörizme verilen karşılık inanılır ve güvenilir olmalıdır. Toplumun genelinin, devletin terörle mücadele kapsamında aldığı önlemlerin sonuçlarının hem gerekli hem de etkili olduğu konusunda ikna olması gerekir. Aksi takdirde terörizmle mücadelede önemli bir unsur olan halk desteğinden mahrum kalınır. Bastırıcı politikaların bir diğer şekli olan savaş modeli, terörle mücadelede savaş kurallarının uygulanması demektir. Terörizm, özel savaş 20