TEHLİKELİ ATIKLAR VE KONTROLÜ. Tehlikeli Atıkların Sınıflandırılması

Transkript

1 TEHLİKELİ ATIKLAR VE KONTROLÜ Tehlikeli Atıkların Sınıflandırılması

2 BASEL SÖZLEŞMESİ Uluslararası atık taşınması konulu ilk çok taraflı çevresel anlaşma çerçeve kontrol sistemini oluşturan 1989 tarihli Basel Sözleşmesidir. Basel Sözleşmesi tehlikeli atıkların sınır ötesi taşınmasının kontrollerini de belirler. Mayıs 1992 de yürürlüğe girmiştir. Sözleşme, atık taşınmaları için önceden bildirilen onay a dayalı bir kontrol sistemi oluşturmuştur. Bu prosedür için, önerilen taşımaya ait detayların belirtildiği bildirim formlarının, doldurulup değerlendirilmesi ve onaylanması için ilgili ülkelerin yetkili otoritelerine gönderilmeyi gerektirir (ihracat, ithalat ve transit devletler).

3 BASEL SÖZLEŞMESİ Ayrıca, Sözleşme bir geri alma sorumluluğu getirmiştir. Yani bir taşımanın başarısız, yasadışı olduğu düşünülmesi ya da çevresel bakımdan olumlu bir şekilde tamamlanamayacağı düşünülürse, genel olarak ihracatı yapan (bildirimci) ve buna ilave dağıtım yapıldığı yerdeki yetkili otorite atığın gönderildiği yere geri gitmesinden sorumludur. Türkiye Cumhuriyeti 1994 ten beri Basel Sözleşmesine taraftır ve bu nedenle Basel Sözleşmesine uymak zorundadır.

4 BASEL SÖZLEŞMESİ 1995 yılında anahtar bir Sözleşme değişikliği müzakere edilmiştir. Bu değişikliğe göre tehlikeli atıkların bertaraf ya da geri kazanılması amacıyla ülkelerden ihracı Antlaşmanın sunulan yeni ekinde (Ek VII- AB, OECD, Liechtenstein a üye taraflar) listelenmiş, Sözleşmenin diğer bütün taraflarına yasaklanmıştır. Bu yasaklama genellikle Basel İhraç Yasağı olarak adlandırılmaktadır. Bu ihraç yasağı 1999 dan beri bütün AB Üye Ülkelerini yasal olarak bağlamaktadır. Sözleşmenin 11 inci maddesi tarafların Sözleşmenin tarafından gerekli görülen çevreye uyumlu atık yönetiminden sapmadıkları sürece sınır ötesi taşımayla ilgili diğer anlaşmalar yapmalarına izin verir. OECD Kararı böyle bir anlaşmadır.

5 OECD Kararı OECD (Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü) Amacı : Uluslararası yükümlülüklere uygun olarak çok taraflı ve ülkeler arasında ayrım gözetmeyen dünya ticaretinin geliştirilmesine destek verilmesi. OECD Kararı etkin bir şekilde OECD ülkeleri arasında geri kazanım operasyonları için tahsis edilmiş atıkların taşınmasını kontrol eden uluslararası bir mekanizma yaratır. Sadece OECD üyesi ülkelere uygulanır ve bertaraf edilecek atıkların taşınma kontrolünü kapsamaz.

6 OECD Kararı OECD Kararı tehlike özelliklerine göre, geri kazanım yapılacak atıkları iki sınıfa ayırır: yeşil liste ve sarı liste. Yeşil listedeki bir atığın tehlikeli olmadığı düşünülür ve bu nedenle OECD ülkeleri arasında taşınırken OECD Kararı tarafından kontrol edilmez. Yeşil listeli atıklar sadece ticari taşımalar için mevcut kontrollere tabidir. Eğer bir atık sarı listedeyse tehlikeli olarak düşünülmelidir ve OECD Kararı ve kendi kontrol prosedürüne tabidir. OECD Kararına göre, planlanmış taşımanın detayları değerlendirme ve izin için OECD bildirim belgesi kullanılarak değerlendirilerek onaylanmaları amacıyla uygun yetkili otoritelere verilmelidir. OECD Kararı uluslararası bir anlaşma olduğundan dolayı resmi olarak yürürlüğe konması için ulusal kanunlara uygulanması gerekmektedir. AB de 1993 ten itibaren Atık Taşınması Düzenlemesi ve bazı şartlar için belirli üye ülkelerin yerel yasalarının kanunlaştırılması ile yasal etki verilmiştir. OECD Kararı 2001 tarihinde revize edilmiştir.(oecd Kararı C(2001)107/FINAL). Türkiye Cumhuriyeti 1961 den itibaren OECD üye ülkesidir ve bu nedenle OECD Kararına uymakla yükümlüdür.

7 LIFE HAWAMAN PROJESİ LIFE TCY/TR/ Türkiye de Sanayiden Kaynaklanan Tehlikeli Atıkların Yönetiminin İyileştirilmesi projesi AB tarafından finanse edilmektedir. LIFE HAWAMAN PROJESİ, Türkiye de sanayiden kaynaklanan tehlikeli atıkların insan sağlığı ve çevre üzerindeki olumsuz etkilerini en aza indirme amacı doğrultusunda tehlikeli atık yönetimini geliştirmeyi hedeflemektedir. "Genel bakış açısıyla Proje AB ye katılım sürecine ve AB çevre yasasıyla belirlenmiş tehlikeli atık yönetiminin amaçlarına katkıda bulunmaktadır."

8 LIFE HAWAMAN PROJESİ Amaçlar ve Hedefler LIFE HAWAMAN PROJESI nin genel amaçları şöyledir: Tehlikeli atık yönetiminin optimizasyonu Strateji ve politika geliştirmeye destek Kapasite geliştirme Envanter, raporlama ve kontrolün iyileştirilmesi LIFE HAWAMAN PROJESI nden aşağıdakilere katkı sağlaması beklenmektedir: Çevre idaresinin tehlikeli atık yönetimi ve kontrolüne ilişkin kapasitesi Yetkili kurumlar, sanayi ve üniversiteler arasındaki daiyalog Kamu ve özel sektörde tehlikeli atık yönetimi konusunda farkındalık Tehlikeli atık sınıflandırma ve veri konularında bilgi Tehlikeli atığa sanayi tarafından daha iyi işlem yapılması

9 ATIK YÖNETİMİ Atığın toplanması, taşınması, geri kazanılması, bertaraf edilmesi, bertaraf sahalarının kapatılma sonrası bakımı ve bu tür faaliyetlerin gözetim, denetim ve izlenmesi işlemlerini kapsayan bir faaliyetler bütünüdür.

10 Atık Yönetimi Hiyerarşisi Atık Çerçeve Direktifinin 3. maddesinde tanımlanan hiyerarşiye göre atık yönetimi faaliyetlerinin sınıflandırılması önemlidir. Birinci: Atık üretiminin ve zararlılığının önlenmesi veya azaltılması İkinci: Atıkların geri dönüşüm, tekrar kullanım veya islah etme veya ikincil derecede hammadde elde etmek için ya da atıkların enerji kaynağı olarak kullanılması için bir başka yöntemle geri kazanılması Üçüncü (direktifin direktiflerinin bir parçası değildir): Atıkların nihai bertarafı için başka herhangi bir işlem

11 Atık Yönetimi Hiyerarşisi

12 Hiyerarşi istisnaları *Bazı atıkların geri kazanımı ya da işlenmesi konusunda izin bulunmamaktadır. Atığın zorunlu olarak bertaraf edilmesi (yok edilmesi) gerekir. Örnek: Kalıcı organik kirleticiler (POPs). (POP) Bileşiklerin temel özelliği, suda çözünürlüklerinin düşük olmasına karşın, lipidler içerisinde yüksek çözünürlüğe sahip olmalarıdır. POP ler, insan dahil canlı organizmaların yağ içeren dokularında biyolojik birikim yapar ve besin zincirinin üst düzeylerinde daha yüksek yoğunluklarda bulunurlar. *Bazı atıklar için mevcut koşullar altında geri kazanıma yönelik bir olanak bulunmamaktadır. Atıkların geri kazanımı teknolojinin gelişimine bağlıdır. Örnek: Asbest Asbest, ısıya, aşınmaya ve kimyasal maddelere çok dayanıklı lifli yapıda kanserojen bir mineraldir. Gemi, uçak, otomobil sanayisinde, inşaat sektöründe kullanılmaktadır.

13 Genel ilkeler Atık üretiminin ve atığın zararlılığının önlenmesi ve azaltılması Atığın geri kazanılması veya enerji kaynağı olarak kullanılması Çevre ve insan sağlığına zarar vermeyecek yöntem ve proseslerin kullanılması Atıkların kaynağında ayrı toplanması Atıkların taşıma lisanslı araçlar ile taşınması Atıkların lisanslı bir tesis tarafından bertaraf edilmesi veya geri kazanılması Atıkların en yakın ve en uygun tesiste bertaraf edilmesi Atıkların yetkisiz kişi, kurum/kuruluşlar tarafından toplanmaması Çevre ile uyumlu teknolojilerin kullanılması Atıklardan kaynaklanan zararlardan dolayı müteselsil sorumluluk

14 ATIK TANIMI Atık Yönetimi Genel Esaslarına ilişkin yönetmeliğe göre atık tanımı şöyledir. Atık : Herhangi bir faaliyet sonucunda oluşan, çevreye atılan veya bırakılan EK-1 de yer alan sınıflardaki herhangi bir madde atık olarak tanımlanmıştır.

15 EK I Atık Sınıfları Q1 Aşağıda başka şekilde belirtilmemiş üretim veya tüketim artıkları, Q2 Standart dışı ürünler, Q3 Son kullanım süresi geçmiş olan ürünler, Q4 Dökülmüş, niteliği bozulmuş ya da yanlış kullanıma maruz kalmış olan maddeler (örneğin, kaza sonucu kontamine olmuş maddeler ve benzeri), Q5 Aktiviteler sonucu kontamine olmuş ya da kirlenmiş maddeler (örneğin, temizleme işlemi atıkları, ambalaj malzemeleri, konteynırlar ve benzeri), Q6 Kullanılmayan kısımlar (örneğin, bozuk piller ve bitik katalizörler ve benzeri), Q7 Yararlı performans gösteremeyen maddeler (örneğin, kontamine olmuş asitler, kontamine olmuş çözücüler, bitik yüzey işlem tuzları ve benzeri), Q8 Endüstriyel işlem kalıntıları (örneğin, cüruflar, dip tortusu ve benzeri),

16 EK I Atık Sınıfları Q9 Kirliliğin önlenmesi işlemlerinden kaynaklanan kalıntılar (örneğin, yıkama çamurları, filtre tozları, kullanılmış filtreler ve benzeri), Q10 Makine/yüzey işlemleri kalıntıları (örneğin, torna atıkları, frezeleme kırıntıları ve benzeri), Q11 Hammadde çıkarılması ve işlenmesinden kaynaklanan kalıntılar (örneğin, petrol sahası slopları, madencilik atıkları ve benzeri), Q12 Saflığı bozulmuş materyaller (örneğin, PCB'lerle kontamine olmuş yağlar ve benzeri), Q13 Yasa ile kullanımı yasaklanmış olan ürün, madde ve materyaller, Q14 Sahibi tarafından artık kullanılmayan ürünler (örneğin, tarımsal, evsel, ofis, ticari ve market kalıntıları ve benzeri), Q15 Arazi ıslahı ve iyileştirilmesi faaliyetleri sonucunda ortaya çıkan kontamine olmuş madde, materyal ve ürünler, Q16 Yukarıdaki kategorilerde yer almayan herhangi madde, materyal ve ürünler.

17 Asıl durumları göz önünde bulundurmadan herhangi madde veya objeleri içeren Q1 ve Q16 kategorileri sebebiyle, bu kategoriler kullanılarak atık ve atık olmayan ayrımını yapmak mümkün değildir. Örneğin Q16 kategorisine göre her ürün atık olarak nitelendirilebilir. Burada incelediğimiz atık, Atık Çerçeve Direktifinin Ek IIA veya Ek IIB de listelenmiş olan atık yönetimi faaliyetlerinin bir parçasıdır. Bir madde ya da objenin sahipliği; söz konusu madde ya da objeye ilişkin başka bir amaç olmaksızın sona erdirilmiştir.

18 EK 2A BERTARAF YÖNTEMLERİ D1 Toprağın altında veya üstünde düzenli depolama (örneğin, düzenli depolama ve benzeri), D2 Arazi ıslahı (örneğin, sıvı veya çamur atıkların toprakta biyolojik bozulmaya uğraması ve benzeri), D3 Derine enjeksiyon (örneğin, pompalanabilir atıkların kuyulara, tuz kayalarına veya doğal olarak bulunan boşluklara enjeksiyonu ve benzeri), D4 Yüzey doldurma (örneğin, sıvı ya da çamur atıkların kovuklara, havuzlara ve lagünlere doldurulması ve benzeri), D5 Özel mühendislik gerektiren düzenli depolama (çevreden ve herbiri ayrı olarak izole edilmiş ve örtülmüş hücresel depolama ve benzeri), D6 Deniz/okyanus hariç bir su kütlesine boşaltım D7 Deniz yatakları dahil deniz/okyanuslara boşaltım D8 D1 ile D7 ve D9 ile D12 arasında verilen işlemlerden herhangi biri yoluyla atılan nihai bileşiklerin veya karışımların oluşmasına neden olan ve bu ekin başka bir yerinde ifade edilmeyen biyolojik işlemler

19 EK 2A BERTARAF YÖNTEMLERİ D9 D1 ile D8 ve D10 ile D12 arasında verilen işlemlerden herhangi biri yoluyla atılan nihai bileşiklerin veya karışımların oluşmasına neden olan fiziksel-kimyasal işlemler (örneğin, buharlaştırma, kurutma ve benzeri) D10 Yakma (Karada) D11 Yakma (Deniz üstünde) D12 Sürekli depolama (bir madende konteynerların yerleştirilmesi ve benzeri), D13 D1 ila D12 arasında belirtilen işlemlerden herhangi birine tabi tutulmadan önce harmanlama veya karıştırma, D14 D1 ila D13 arasında belirtilen işlemlerden herhangi birine tabi tutulmadan önce yeniden ambalajlama, D15 D1 ila D14 arasında belirtilen işlemlerden herhangi birine tabi tutuluncaya kadar depolama (atığın üretildiği alan içinde geçici depolama, toplama hariç)

20 EK 2B GERİ KAZANIM İŞLEMLERİ R1 Enerji üretimi amacıyla başlıca yakıt olarak veya başka şekillerde kullanma R2 Solvent (çözücü) ıslahı/yeniden üretimi, R3 Solvent olarak kullanılmayan organik maddelerin ıslahı/geri dönüşümü (kompost ve diğer biyolojik dönüşüm prosesleri dahil) R4 Metallerin ve metal bileşiklerinin ıslahı/geri dönüşümü, R5 Diğer anorganik malzemelerin ıslahı/geri dönüşümü, R6 Asitlerin veya bazların yeniden üretimi, R7 Kirliliğin azaltılması için kullanılan parçaların (bileşenlerin) geri kazanımı, R8 Katalizör parçalarının (bileşenlerinin) geri kazanımı, R9 Yağların yeniden rafine edilmesi veya diğer tekrar kullanımları, R10 Ekolojik iyileştirme veya tarımcılık yararına sonuç verecek arazi ıslahı, R11 R1 ila R10 arasındaki işlemlerden elde edilecek atıkların kullanımı, R12 Atıkların R1 ila R11 arasındaki işlemlerden herhangi birine tabi tutulmak üzere değişimi, R13 R1 ila R12 arasında belirtilen işlemlerden herhangi birine tabi tutuluncaya kadar atıkların depolanması (atığın üretildiği alan içinde geçici depolama, toplama hariç)

21 ATIK LİSTESİ Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik ( tarih ve sayılı Resmi Gazete) Ek-IV Atık Listesi Sınıflandırma Türü: Atıkların kaynağı, oluşumları ve özelliklerine göre 20 Bölüm 839 Atık Kodu 405 Tehlikeli Atık 434 Tehlikesiz Atık

22 ATIK LİSTESİ Atık kodu 20 bölümden oluşur Bölüm 1-12, Kaynağa dayanır (endüstriyel işyeri branşı) Bölüm 6-7 İşleme dayalı Bölüm Madde ve malzemeye dayalı Bölüm 20 Evsel atıklar Bölüm 16 Listede başka türlü tanımlanmayan atıklar

23 EK4 ATIK LİSTESİ BÖLÜMLER (01) Madenlerin aranması, çıkarılması, işletilmesi, fiziki ve kimyasal işleme tabi tutulması sırasında ortaya çıkan atıklar, (02) Tarım, bahçıvanlık, su kültürü, ormancılık, avcılık ve balıkçılık, gıda üretimi ve işlemesi sonucu ortaya çıkan atıklar, (03) Ahşap işleme ve kağıt, karton, kağıt hamuru, panel (sunta) ve mobilya üretiminden kaynaklanan atıklar, (04) Deri, kürk ve tekstil endüstrilerinden kaynaklanan atıklar, (05) Petrol rafinasyonu, doğal gaz saflaştırma ve kömürün pirolitik işlenmesinden kaynaklanan atıklar, (06) Anorganik kimyasal işlemlerden kaynaklanan atıklar, (07) Organik kimyasal işlemlerden kaynaklanan atıklar, (08) Astarlar (boyalar, vernikler ve vitrifiye emayeler), yapışkanlar, yalıtıcılar ve baskı mürekkeplerinin imalat, formülasyon tedarik ve kullanımından (İFTK) kaynaklanan atıklar, (09) Fotoğraf endüstrisinden kaynaklanan atıklar,

24 EK4 ATIK LİSTESİ BÖLÜMLER (10) Isıl işlemlerden kaynaklanan atıklar, (11) Metal ve diğer malzemelerin kimyasal yüzey işlemi ve kaplanması işlemlerinden kaynaklanan atıklar; demir dışı hidrometalurji, (12) Metallerin ve plastiklerin fiziki ve mekanik yüzey işlemlerinden ve şekillendirilmesinden kaynaklanan atıklar, (13) Yağ atıkları ve sıvı yakıt atıkları (yenilebilir yağlar, 05 ve 12 hariç), (14) Atık organik çözücüler, soğutucular ve itici gazlar (07 ve 08 hariç), (15) Atık ambalajlar; başka bir şekilde belirtilmemiş emiciler, silme bezleri, filtre malzemeleri ve koruyucu giysiler, (16) Listede başka bir şekilde belirtilmemiş atıklar, (17) İnşaat ve yıkım atıkları (kirlenmiş alanlardan çıkartılan hafriyat dahil), (18) İnsan ve hayvan sağlığı ve/veya bu konulardaki araştırmalardan kaynaklanan atıklar (doğrudan sağlığa ilişkin olmayan mutfak ve restoran atıkları hariç) (19) Atık yönetim tesislerinden, tesis dışı atık su arıtma tesislerinden ve insan tüketimi ve endüstriyel kullanım için su hazırlama tesislerinden kaynaklanan atıklar, (20) Ayrı toplanmış fraksiyonlar dahil belediye atıkları (evsel atıklar ve benzer ticari, endüstriyel ve kurumsal atıklar).

25 Kodlama Sistemi Altı haneli atık kodu : xx yy zz(*) Atıklar, altı haneli kodlar ve ilgili iki haneli ile dört haneli bölüm başlıkları ile tanımlanmışlardır. Atık Kategorisi Atık Tanımı XX YY ZZ Atık A XX Bölüm (01 den 20 ye kadar) YY Alt bölüm (01 den en fazla 14 e kadar) ZZ Listeleme (01 den en fazla 41 ve 99 a kadar) * Tehlikelilik işareti Atıklar ile ilgili yapılacak bütün çalışmalarda, atığın tanımına karşılık gelen altı haneli atık kodunun tam olarak kullanılması zorunludur.

26 Atık üzerine bir örnek Kodlama Sistemi atık alüminyum oksit Burada 10 Bölüm 10 termik süreçlerden kaynaklanan atıkları ifade etmektedir Alt bölümü alüminyum termik metalürjiden kaynaklanan atıkları ifade etmektedir. 05 Atık alüminyum oksit

27 Kodlama Sistemi

28 ATIK LİSTESİ VE TEHLİKELİ ATIKLAR Atık Listesinde (*) ile işaretlenmiş atıklar tehlikeli atıktır. Tehlikeli atıklar, EK-III A da listelenen özelliklerden bir veya daha fazlasına sahip atıklardır. Atık Listesinde (A) işaretli atıklar, EK-III B de yer alan tehlikeli atık konsantrasyonuna bakılmaksızın tehlikeli atık sınıfına girer. (M) işaretli atıkların tehlikelilik özelliklerinin belirlenmesi amacıyla yapılacak çalışmalarda, EK-III A da listelenen özelliklerden H3-H8 ile H10 ve H11 ile ilgili değerlendirmeler, EK-III B de yer alan konsantrasyon değerleri esas alınarak yapılır.

29 EK 3B TEHLİKELİ ATIK EŞİK KONSANTRASYONLARI a) Parlama noktası 55 0C, b) Yüksek seviyede zehirli olarak sınıflandırılan bir ya da birden fazla maddedeki toplam konsantrasyonun %0,1 olması, c) Zehirli olarak sınıflandırılan bir ya da birden fazla maddedeki toplam konsantrasyonun %3 olması, ç) Zararlı olarak sınıflandırılan bir ya da birden fazla maddedeki toplam konsantrasyonun %25 olması, d) R35 e göre aşındırıcı olarak sınıflandırılan bir ya da birden fazla maddedeki toplam konsantrasyonun %1 olması, e) R34 e göre aşındırıcı olarak sınıflandırılan bir ya da birden fazla maddedeki toplam konsantrasyonun %5 olması, f) R41 e göre tahriş edici olarak sınıflandırılan bir ya da birden fazla maddedeki toplam konsantrasyonun %10 olması, g) R36, R37 ve R38 e göre tahriş edici olarak sınıflandırılan bir veya daha fazla maddedeki toplam konsantrasyonun %20 olması,

30 EK 3B TEHLİKELİ ATIK EŞİK KONSANTRASYONLARI ğ) Kategori 1 ya da 2 de kanserojen etkisinin olduğu bilinen bir maddelerdeki toplam konsantrasyonun %0,1 olması, h) Kategori 3 de kanserojen etkisinin olduğu bilinen bir maddedeki toplam konsantrasyonun %1 olması, ı) R60 ya da R61 e göre üreme yetisini azaltıcı olarak sınıflandırılan Kategori 1 ya da 2 maddesindeki konsantrasyonun %0,5 olması, i) R62 ya da R63 e göre üreme yetisini azalttığı özelliği ile sınıflandırılan kategori 3 maddesindeki konsantrasyonun %5 olması j) R46 ya göre kalıtımsal değişikliklere yol açıcı olarak sınıflandırılan Kategori 1 ya da 2 maddesindeki konsantrasyonun 0,1 olması, k) R40 a göre kalıtımsal değişikliklere yol açıcı olarak sınıflandırılan Kategori 3 maddesindeki konsantrasyonun 1 de olması

31 Tehlikeli Maddelerden Kaynaklanan Özel Risk Durumları EK 3B Tehlikeli Atık Eşik Konsantrasyonlarında bahsi geçen risk durumlarıdır. EK 7 Tehlikeli Maddelerden Kaynaklanan Özel Risk durumların birkaçı şöyledir. R 35Ciddi yanıklara neden olur. R 36 Gözleri tahriş eder. R 37 Solunum sistemini tahriş eder. R 38 Deriyi tahriş eder. R 39 Çok ciddi, tedavisi mümkün olmayan etki tehlikesi. R 40 Tedavisi mümkün olmayan etki oluşturma ihtimali. R 41 Ciddi göz hasarları tehlikesi. R 42 Solumayla alerji yapabilir. R 43 Deriyle temasta alerji yapabilir. R 44 Kapalı şartlarda ısıtma ile patlama tehlikesi R 45 Kanser yapabilir.

32 EK 3A TEHLİKELİ KABUL EDİLEN ATIKLARIN ÖZELLİKLERİ H1 Patlayıcı Alev etkisi altında patlayabilen ya da dinitrobenzenden daha fazla şekilde şoklara ve sürtünmeye hassas olan maddeler ve preparatlar, kendi başına kimyasal reaksiyon yolu ile belli bir sıcaklık ve basınçta hızla gaz oluşmasına neden olabilecek madde veya atıklar. H2 Oksitleyici Diğer maddelerle, özellikle de yanıcı maddelerle temas halinde iken yüksek oranda egzotermik reaksiyonlar gösteren maddeler ve preparatlar. H3-A Yüksek oranda Tutuşabilenler a) 21 0C nin altında parlama noktasına sahip sıvı maddeler ve preparatlar (aşırı tutuşabilen sıvılar dahil), b) Herhangi bir enerji kaynağı uygulaması olmaksızın ortam sıcaklığındaki hava ile temas ettiğinde ısınabilen ve sonuç olarak tutuşabilen maddeler ve preparatlar, c) Bir ateşleme kaynağı ile kısa süre temas ettiğinde kolayca tutuşabilen ve ateşleme kaynağı uzaklaştırıldıktan sonra yanmaya ve tükenmeye devam eden katı maddeler ve preparatlar, d) Normal basınçta, havada tutuşabilen gazlı maddeler ve preparatlar, e) Su veya nemli hava ile temas ettiğinde, tehlikeli miktarda yüksek oranda yanıcı gazlara dönüşen maddeler ve preparatlar.

33 EK 3A TEHLİKELİ KABUL EDİLEN ATIKLARIN ÖZELLİKLERİ H3-B Tutuşabilen 21 0C ye eşit veya daha yüksek ya da 55 0C ye eşit ya da daha düşük parlama noktasına sahip olan sıvı maddeler ve preparatlar. H4 Tahriş edici Deri ile ya da balgam membranı ile ani, uzun süreli ya da tekrar eden temaslar halinde yanığa sebebiyet verebilen, korozif olmayan maddeler ve preparatlar. H5 Zararlı Solunduğu veya yenildiğinde ya da deriye nüfuz ettiğinde belirli bir sağlık riski içeren maddeler ve preparatlar. H6 Toksik Solunduğunda veya yenildiğinde ya da deriye nüfuz ettiğinde, sağlık yönünden ciddi, akut veya kronik risk oluşturan ve hatta ölüme neden olan madde ve preparatlar. H7 Kanserojen Solunduğunda veya yenildiğinde ya da deriye nüfuz ettiğinde, kansere yol açan veya etkisinin artmasına neden olan madde ve preparatlar.

34 EK 3A TEHLİKELİ KABUL EDİLEN ATIKLARIN ÖZELLİKLERİ H8 Korozif Temas halinde canlı dokuları tahrip eden madde ve preparatlar. H9 Enfeksiyon yapıcı İnsan veya diğer canlı organizmalarda hastalığa neden olduğu bilinen veya geçerli nedenler dolayısıyla güvenli olarak inanılan varlığının sürdürebilen mikroorganizmaları veya toksinleri içeren maddeler. H10 Üreme yetisini azaltıcı Solunduğunda, yenildiğinde veya deriye nüfuz ettiğinde, doğuştan gelen kalıtımsal olmayan sakatlıklara yol açan veya yol açma riskini artıran madde ve preparatlar. H11 Mutajenik Solunduğunda, yendiğinde veya deriye nüfuz ettiğinde, kalıtsal genetik bozukluklara yol açan veya yol açma riskini artıran madde ve preparatlar.

35 EK 3A TEHLİKELİ KABUL EDİLEN ATIKLARIN ÖZELLİKLERİ H12 Havayla, suyla veya bir asitle temas etmesi sonucu zehirli veya çok zehirli gazları serbest bırakan madde veya preparatlar. H13 Yukarıda listelenen karakterlerden herhangi birine sahip olan atıkların bertarafı esnasında ortaya çıkan madde ve preparatlar. H14 Ekotoksik Çevrenin bir veya daha fazla kesimi üzerinde ani veya gecikmeli zararlı etkiler gösteren veya gösterme riski taşıyan madde ve preparatlar.

36 Tehlikeli Maddelerin Etiketlenmesi Tehlikeli özelliklere ilişkin etiketlemede kullanılacak işaretler için 11/7/1993 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği (Ek 4) kullanılacaktır.

37 Patlayıcı Madde İkaz İşareti: (İkazın rengi portakal rengi sembolü ve varsa harfleri siyah olacaktır. İstenildiğinde PATLAYICI MADDE yazısı sembolün altına ilave edilebilir. E Patlayıcı Örnek *Nitrogliserin *Pikrin asidi Tehlike: Belirli şartlar altında patlayan maddeler Korunma: Darp, sürtünme, kıvılcım ve ısıya karşı korunmanın alınması

38 Alev Alabilen Madde (İkazın fonu parlak kırmızı, alev sembolü ve harfler siyah olacaktır. Gerektiğinde PARLAYICI kelimesinden sonra SIVI GAZ ve diğer bazı bilgiler de konabilir. Parlayıcı katılarda aynı ikaz kırmızı beyaz çizgili fon üzerine PARLAYICI KATI ibaresiyle yazılacaktır) F Hafif Yanıcı Örnek. Benzin. Ethanol. Aceton F+ : Çok kolay parlar F - : Kolay parlar Tehlike: Kendi kendine yanan maddeler, kolay yanabilen gaz biçimindeki maddeleri, rutubet hassasiyeti olan maddeler ve yanıcı sıvı maddeler Korunma: Yakacak kaynaklardan uzak durulması, hava ve su kaynaklarının korunması

39 Alev Alabilen Madde (İkazın fonu parlak kırmızı, alev sembolü ve harfler siyah olacaktır. Gerektiğinde PARLAYICI kelimesinden sonra SIVI GAZ ve diğer bazı bilgiler de konabilir. Parlayıcı katılarda aynı ikaz kırmızı beyaz çizgili fon üzerine PARLAYICI KATI ibaresiyle yazılacaktır) F + Yüksek Yanıcı Örnek. Hidrojen. Ethin F+ : Çok kolay parlar F - : Kolay parlar Tehlike: Kendi kendine yanan maddeler, kolay yanabilen gaz biçimindeki maddeleri, rutubet hassasiyeti olan maddeler ve yanıcı sıvı maddeler Korunma: Yakacak kaynaklardan uzak durulması, hava ve su kaynaklarının korunması

40 Organik Peroksit ve Oksitleyici İkazı (İkazın fonu sarı, alev sembolü ve harfler siyah olacaktır. Oksitleyici ikazı da aynı şekilde hazırlanacaktır.) O Yakıcı Tehlike: Yanıcı maddeleri yanmaya sebebiyet veren veya yangını körükleyen ve yangına müdahaleyi zorlaştıran maddeler Korunma: Yanıcı maddelerle temasın önlenmesi Örnek. Oksijen. Kaliumnitrat. Hidrojen Peroksit

41 Aşındırıcı (Korozif) Madde İkazı (İkazın üst bölümünün fonu beyaz, alt bölümündeki siyah olacaktır. İkazın sembolleri siyah, harfleri beyaz olacaktır. Gerektiğinde bazı bilgiler de ikaza ilave edilebilir.) C Aşındırıcı Tehlike: Canlı doku ve birçok madde ile temasında parçalanma/aşındırma etkisi Korunma: Oluşan buharların teneffüs edilmemesi, deri, göz ve kıyafet ile temas edilmemesi ve temasın önlenmesi Örnek. Kükürt asidi. Nitrik asidi. Kezzap. Tuz ruhu

42 Zehirli Madde İkazı T Zehirli T Zehirli Tehlike: Solunum, yutma yoluyla ve deriden absorbe edilmesi halinde büyük ölçüde sağlığı tehdit etmektedir. Korunma: İnsan vücudu ile temasın kesinlikle önlenmesi ve kötü hissedilmesi halinde derhal doktor müdahalesine başvurulması. Örn:Karbonmonoksit, Methanol T+ Çok zehirli Ölüme sebebiyet verebilir. Örnek: Nikotin

43 Zararlı Madde İkazı Tehlike: Vücuda alınmasında zarar vermesi Korunma: İnsan vücudu ile temasın önlenmesi, çıkan gazların/buharların teneffüs edilmemesi ve kötü hissedilmesi durumunda doktora başvurulması Xi Tahriş Edici Madde Xn Zararlı Madde

44 Çevre için Tehlikeli Madde İkazı Tehlike: Maddenin serbest kalması çevrenin (ekosistemin) zarar görmesi Korunma: Tehlike potansiyeline göre kanalizasyonlara, toprağa veya çevreye bulaşmaması. Özel temizleme yöntemlerine dikkat edilmesi. Örn: Benzol Xn Zararlı Madde

45 Tehlikeli Atıkların İkazı