4. Aşağıdaki cümleleri doğru - yanlış olarak değerlendiriniz. İnsanın doğaya etkisi

Transkript

1 01. ADIM 3. Aşağıdaki örneklerin coğrafyanın ilkelerinden hangisine ait olduğunu örnekteki gibi karşısına işaretleyiniz. 1. Aşağıdaki resimlerde yer alan unsurların doğal unsur mu veya beşeri unsur mu olduğunu alt kısmına yazınız. Nedensellik Dağılış İlgi ve bağıntı a Deniz altında meydana gelen volkanizma ve deprem tsunami oluşumuna neden olur. b Dünyada fay hatları, sıcak su kaynakları, deprem ve volkanizma alanları benzer alanlarda görülür. a) Doğal Unsur b) Beşeri Unsur c d Dünyanın en yağışlı yerleri Ekvatoral Bölge, Muson Asya sı ve orta kuşak karalarının batı kıyılarıdır. Türkiye de Akdeniz iklimi; Akdeniz kıyıları, Kıyı Ege ve Güney Marmara da yaygın görülür. e Akdeniz ikliminde kışların ılık geçmesi ve güneşli gün sayısının fazla olması seracılığın gelişmesini sağlamıştır. 4. Aşağıdaki cümleleri doğru - yanlış olarak değerlendiriniz. c) Beşeri Unsur d) Doğal Unsur 2. Aşağıdaki örneklerde verilen olayları doğanın insana etkisi veya insanın doğaya etkisi şeklinde örnekteki gibi karşısındaki kutucuklara işaretleyiniz. a b c d e Doğanın insana etkisi İnsanın doğaya etkisi Fabrikalardan çıkan gazların atmosferi kirletmesi n n Kurak iklimlerde evlerin kerpiçten yapılması n n Dağlık ve bol yağışlı iklimlerde dağınık yerleşmelerin görülmesi n n Kıyıların doldurularak denizden toprak kazanılması n n Ekvatoral bölgede nem ve sıcaklık fazla olduğu için insanların yüksek yerleri yerleşim alanı olarak seçmesi n n a. Doğayı oluşturan muhteşem dörtlü arasında mükemmel bir dayanışma ve denge vardır. Doğru Yanlış b. Teknoloji ve uygarlık seviyesi ilerledikçe insanların doğal çevreye bağımlılığı artar. Doğru Yanlış c. Dağlar, taşlar, vadiler, deprem, volkanizma gibi olaylar litosfer üzerinde oluşur. Doğru Yanlış d. İlk yerleşmelerin akarsu kenarlarında kurulması beşeri unsurların doğal unsurlara etkisine örnektir. Doğru Yanlış e. Deprem bölgelerinden insanların göç etmesini karşılıklı ilgi ilkesi açıklar. Doğru Yanlış f. Litosfer, taşküre üzerinde yapılan tarımsal etkinlikleri inceler Doğru Yanlış g. İç Anadolu Bölgesi nde konutların yapı malzemesi olarak ahşap tercih edilir. Doğru Yanlış h. Genel olarak insanın doğal çevreye etkisi olumsuzdur. Doğru Yanlış 353

2 5. IV III 6. Atmosfer Hidrosfer Litosfer Biyosfer II V Kayaçlar n n n n I Okyanuslar n n n n VI Deprem n n n n Bulut n n n n I de Yüksek sıcaklık ve nem II de Kuraklık III te Soğuk iklim şartları IV te Kuraklık V te Yükselti ve engebe Bitkiler n n n n Gel git n n n n Hayvanlar n n n n VI da Soğuk iklim şartları 7. H J E O M O R F O L O J İ E D B T O R O S E O N O G R A F Y A L İ M N O L O J İ O Ş R O G E I J R R M İ K L İ M A T O L O J İ F C Y O B O T A N İ K Ğ I R P A F Y C A N L I L A R 354

3 8. Aşağıda verilen kavramları örnekte olduğu gibi eşleştiriniz. 02. ADIM Klimatoloji Yerşekilleri bilimi 1. Yer kürenin kendine özgü olan kutuplardan basık Ekvatordan şişkince olmasından kaynaklanmaktadır. Jeoloji Taş bilimi 2. Yerel saat farkları ortaya çıkar Gece gündüz meydana gelir. Jeomorfoloji Sular bilimi Coğrafi yönler belirir. Güneş ışınlarının gün içindeki geliş açısı değişir. Pedoloji İnsan ırkları bilimi 3. Dünyanın kendi ekseni etrafındaki dönüşüdür. Litoloji Nüfus bilimi 4. Çizgisel hız ekvatorlardan kutuplara doğru azalmaktadır. Bu nedenle; Hidroloji Harita bilimi Az Limnoloji Uzay bilimi Zonguldak Ankara Oseonografya İklim bilimi Antakya Demografi Yer bilimi Fazla Sosyoloji Okyanus bilimi 5. a. Doğuda saat ileridir. b. Doğuda güneş erken doğar. Etnoloji Hayvan bilimi c. Sürekli rüzgarlar Kuzey Yarım Küre de sağa, Güney Yarım Küre de sola sapar. Zooloji Toplum bilimi 6. a. Yer çekimi kutuplarda fazladır. b. Ekvator çevresi kutup çevresinden daha uzundur. c. Kutuplar yerin merkezine daha yakındır. Meteoroloji Toprak bilimi 7. Cevap E Kartografya Göl bilimi 8. Cevap E Astronomi Hava durumu Bilimi 9. Cevap D 10. Cevap D 355

4 11. Aşağıdaki etkinliği uygun şekilde işaretleyiniz. Geoid şekli Küresel şekil Günlük hareket Eksen eğikliği Yörüngenin elips olması n n n n 2. Ekvatordan kutuplara sıcaklığın azalması n n n n 3. Çizgisel hızın değişmesi n n n n 4. Doğu ve batı yönlerinin oluşması n n n n 5. Dünyanın yörüngedeki hızının değişmesi n n n n 6. Yıllık sıcaklık farkının oluşması n n n n 7. Yerçekiminin kutuplarda fazla olması n n n n 8. Haritalardaki bozulmalar n n n n 9. Meltem rüzgarlarının oluşması n n n n 10. Gece gündüz süresinin değişmesi n n n n 11 Paralel boylarının kısalması n n n n 12. Güneş ışınlarının geliş açısının değişmesi n n 13. Kutup yıldızının görünüm açısının değişmesi n n n n 14. Sürekli rüzgarlarda sapmalar n n n n 15. Günlük sıcaklık farkının oluşması n n n n 16. Kutuplarda sıcaklığın az olması n n n n 17. Gece - gündüzün ardalanması n n n n 18. Mevsim sürelerinin farklı olması n n n n 19. Aydınlanma çemberinin yer değiştirmesi n n n n 20. Dinamik basınç kuşaklarının oluşması n n n n 21. Gölge boylarının değişmesi n n 22. Güneşin doğuş - batış sürelerinin değişimi n n n n 23. Fiziksel (Mekanik) çözünmenin gerçekleşmesi n n n n 24. Muson rüzgarlarının oluşumu n n n n 25. Şubat ayının 28 gün olması n n n n 26. Matematik iklim kuşaklarının oluşumu n n n n 27. Eylül ekinoksunun iki gün gecikmesi n n n n 28. Meridyen aralıklarının eşit olmaması n n n n ve 90 enlemlerinde termik basınçların oluşması n n n n 30. Okyanus akıntılarının halkalar oluşturması n n n n 356

5 12. Matematik konuma göre dört mevsimin belirgin yaşandığı Orta kuşakta yer almasıdır. 2. En uzun gündüz = 21 Haziran En uzun gece = 21 Aralık 13. Yörüngenin elips şeklinde olmasından dolayı Dünya nın Güneş etrafındaki dönüş hızı değişmektedir. Bu da yarım kürelerde mevsim sürelerinin farklı olmasına neden olur. 3. En uzak olduğu tarih = 4 Temmuz (Günöte) En yakın olduğu tarih = 3 Ocak (Günberi) 14. Dünya üzerinde Güneş ışınlarının dik açıyla geldiği yerler; güneyde enleminde bulunan Oğlak dönencesi ile kuzeyde enleminde bulunan Yengeç dönencesi arasıdır. Türkiye nin matematik konumu nedeniyle Yengeç Dönencesi nin kuzeyinde bulunması Güneş ışınlarını dik açıyla almasını engellemektedir Eylül 6 aylık gece başlangıcıdır. 21 Mart 6 aylık gündüz başlangıcıdır Aralık 15. Cevap D 03. ADIM 6. Kuzey yarım küre = Yengeç Dönencesi K enleminde yer alır. Güney yerımküre = Oğlak Dönencesi G enleminde yer alır. 1. a K.Y.K de güneş ışınlarının en son dik geldiği yer enleminde yer alan Yengeç Dönencesi 7. Yaz mevsimi daha uzun sürmektedir. b 21 Haziranda 24 saat gündüzün yaşandığı yer. Kuzey Kutup dairesi c 21 Aralıkta gölge boyunun oluşmadığı yer. Güney Yarımkürede yer alan Oğlak Dönencesi d Gece gündüz süresinin yıl boyunca eşit olduğu yer. Ekvatorda yıl boyunca gece - gündüz süreleri eşittir. 8. Cevap B 9. Cevap C 357

6 derecelik açıyla gelir saat 12 III 21 Haziran II IV 21 Mart 23 Eylül I 21 Aralık 11. Kuzey yönü gösterir 12. a. Dönencelerin enlem derecesi dir. b. Kutup dairelerinin enlem derecesi dir I 30 II 21 Mart 21 Aralık III 21 Haziran IV 23 Eylül c. Yengeç dönencesi KYK de, Oğlak dönencesi GYK dedir. d. Oğlak dönencesine ve Yengeç Dönencesine yılda birkez Güneş ışınları dik gelir. 17. Cevap C e. Kuzey kutup dairesi üzerinde 21 Haziranda 24 saat gündüz yaşanırken 21 Aralıkta 24 saat gece yaşanır. 18. Cevap B g. Dönenceler arasında kalan yerlere Güneş ışınları yılda iki defa dik gelir. Değerlendirme Adımı Atmosfer (Hava Küre) Hidrosfer (Su Küre) 13. Kuzey yarımkürededir Litosfer (Taş Küre) Biyosfer (Canlı Küre) Aralık Gölge Boyu I II III IV 21 Mart 21 Haziran 23 Eylül 2. Dağılış İlkesi Türkiye de yoğun nüfuslu yerler Nedensellik ilkesi İstanbul un jeopolitik konumu ve iklimin sanayileşmeye ve ticarete uygun olması İstanbul un göç alarak yoğun nüfuslu olmasını sağlamıştır. İlgi ve Bağlılık ilkesi İstanbul un fazla nüfuslu olması yakın çevresinde kümes hayvancılığının gelişmesini sağlamıştır. 358

7 3. Doğal unsurlar, oluşumunda insanların etkili olmadığı unsurlardır. İklim, sıcaklık, yağış, depremler, volkanik faaliyetler bunlara örnek gösterilebilir. 6. a. Tropikal, Orta ve Kutup kuşağına matematik iklim kuşakları denir. b. Dünyanın yörünge hızının değişmesinin nedeni yörüngenin elips şeklinde olmasıdır. c. Kuzey Yarımküre de yaz mevsimi 21 Haziran - 23 Eylül tarihleri arasında yaşanır. d. Altı ay gece ve gündüzün yaşandığı alanlar kutuplar dır. e. 21 Haziran günü Türkiye de Kuzey yöne doğru gidildikçe gündüz süresi uzar. 4. Olaylar Kuzey Yarım Kürede yaz mevsiminin başlangıcıdır. 21 Mart 21 Haziran 23 Eylül 21 Aralık 7. Ekinoks, Gece - gündüz eşitliği olan 21 mart - 23 eylül tarihleridir. Tüm Dünyada gece - gündüz eşit olur. Aydınlanma çemberi kutup noktalarından geçer. Dünyanın her yerinde gece-gündüz süresi birbirine eşittir. Güneş ışınları Oğlak Dönencesine dik düşer. Kuzey Yarım Kürede en uzun gece, en kısa gündüz yaşanır. Kuzey Yarım Kürede bu tarihten sonra gündüzler gecelerden uzun olmaya başlar. 8. Güneş ışınları yengeç dönencesine dik gelir. Kuzey yarım kürede yaz mevsimi yaşanır. Aydınlanma çemberi kutup dairelerinden teğet geçer. Ekvatordan kuzeye gidildikçe günler uzar, güneye gidildikçe günler kısalır. 5. a. Matematik iklim kuşaklarının oluşumunda eksen eğikliği etkili olmuştur. b. Şubat ayının 28 gün olmasının nedeni Yörüngenin şeklidir. c. Kuzey Yarım Kürede kış mevsimi 21 Aralık - 21 Mart tarihleri arasında yaşanır. d. Güneş ışınlarının dik açıyla düştüğü alanlar dönenceler arasıdır. e. 21 Aralık günü Türkiye de güney yöne doğru gidildikçe gündüz süresi uzar. 9. Meltem rüzgarlarının oluşması Rüzgarların sapmaya uğraması Sonbahar ekinoksunun 2 gün gecikmesi Dünyanın yarısının aydınlık yarısının karanlık olması Mevsimlerin oluşması Dünya nın günlük hareketi Dünya nın günlük hareketi Yörünge nin elips olması Dünya nın şekli Dünya nın yıllık hareketi 359

8 04. ADIM 1. Aşağıdaki boşlukları uygun şekilde doldurunuz. 3. Aşağıdaki etkinliği uygun şekilde tamamlayınız I a. Bir yerin Ekvator a olan uzaklığının açı cinsinden ifadesine Enlem denir. b. Doğuda yerel saat ileri dir. III IV V c. Güneş doğuda erken doğar, batıda geç doğar, geç batar. II 50 d. Bir yerin Ekvator a ve Başlangıç Meridyenine göre konumuna matematik konum denir. a) Çizgisel hızları eşit olanlar III - V e. Denizlerin tuzluluk oranının Ekvator dan kutuplara doğru azalması Enlemin sonucudur. b) Yerçekimi en fazla olan c) Yerel saatleri aynı olanlar II I - II f. Bir bölgenin Matematik ve özel konum özellikleri Coğrafi konumu verir. d) Yerel saati en ileri olan e) Gece gündüz süre farkı en fazla olan V II f) 21 Mart ta Gölge boyu en uzun olan II 2. Aşağıdaki ifadelerden doğru olanı D yanlış olanı Y olarak işaretleyiniz. 4. Doğru Yanlış X Y 0 a. Paralellerin çevre uzunlukları her yerde aynıdır. n n 0 70 b. Meridyenler arası zaman farkı her yerde aynıdır. n n Yukarıdaki şekilde gösterilen X ve Y merkezleri; c. d. e. f. Bir yerin gün içerisinde Güneş e göre konumuna yerel saat denir. n n Meridyenlerin çevre uzunlukları birbirine eşittir. n n Karadeniz in tuzluluk oranı Akdeniz den daha fazladır. n n Paraleller kutuplarda nokta şeklini alır. n n I. Ekvator a olan uzaklık II. Yerel saat III. Başlangıç meridyenine olan uzaklık IV. Öğlen vaktinin yaşandığı an gibi özelliklerden hangileri bakımından ortaktır? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV Cevap D 360

9 KKN GKN A B 0 C Yukarıda koordinatları verilen yer, küre üzerinde 4 nolu yerdedir. Şekilde verilen A - B - C noktalarında yıl boyu ortak özellikleri yazınız; 1. Yerel saatleri aynıdır. 2. Uluslararası saat dilimleri aynıdır. Sadece ekinokslarda ortak özelliğini yazınız. 1. Güneşin doğuş ve batış saatleri aynıdır. 6. Aşağıdaki koordinatları verilen yerleri iz düşüm alanlarına göre büyükten küçüğe doğru sıralayınız. a b c b a c 10. Aşağıdaki boş bırakılan yerleri tamamlayınız. a. Başlangıç paraleli (0 ) ve en büyük paralel Ekvator dur. 7. Türkiye nin koordinatlarını yazınız. 26 D 45 D 42 K 36 K b. 180 doğu 180 batıda olmak üzere toplam 360 meridyen vardır. c. 90 kuzey 90 güneyde olmak üzere toplam 180 paralel vardır. d. Paralellerin boyu eşit değilken meridyenlerin boyu eşittir. e. Paraleller arası mesafe eşitken meridyenler arası mesafe kutuplara doğru daralır. 8. Verilen meridyenin anti meridyenini yazınız. 11. Aşağıdakilerden hangisi aynı meridyen üzerindeki noktalarda kesinlikle aynıdır? 20 B 160 D 0 A) İklim tipi B) Başlangıç meridyenine olan uzaklık C) Bulunulan yarımküre D) Ekvator a olan uzaklık E) Gölge boyunun gün içinde en kısa olduğu an Cevap E 361

10 12. K L ETKİNLİK CEVAPLAR 05. ADIM M Yukarıdaki noktalardan aynı paralel üzerinde 500 km doğuya gidilirse hangisinden daha çok meridyen geçilir, neden? "K" noktasında daha çok meridyen geçilir. Nedeni Dünyanın şeklinden dolayı meridyenlerin kutuplara doğru birbirine yakınlaşmasıdır a. II nolu yer daha doğudadır. b. III nolu yerde güneş daha geç doğmuştur. c. I nolu yerde saat 12:00 dır. d. II nolu yerde saat 14:00 dir. e. III nolu yerde saat 09:00 dir. f. II ile III nolu yer arasında 6 saatlik fark vardır. 2. Y: 17:00 Z: 12:00 L: 11: Doğu meridyeni ile 10 Batı meridyeni arasında kaç dakikalık zaman farkı vardır? Bu durumda meridyen değerleri toplanarak işlem yapılır. 10 D + 10 B = 20 meridyen bulunur. 4 x 20 = 80 dakikalık zaman farkı bulunur A B C Doğu meridyeninde yerel saat 12:30 iken 0 Başlangıç Meridyeninde yerel saat kaç olur? 0 20 D 20 x 4 = 80 dakikalık zaman farkı vardır. Numaralı yerlerden hangisi Başlangıç Meridyenine (Greenwich) daha yakındır, neden? A noktası Başlangıç Meridyeni ne daha yakındır. Nedeni kutuplara doğru meridyenlerin birbirine yaklaşmasıdır. x 12:30 Başlangıç Meridyeni nin saati daha geride olacağından 12:30'dan 80 dakikayı çıkartırız. 12:30-01:20 11:10 olur. 362

11 5. Aralarında 48 dk zaman farkı bulunan iki yerden daha doğuda olan yer 10 Doğu meridyeninde ise diğer yerin boylam derecesi nedir? 11. ABD: Birden Fazla Ortak Saat Türkiye: Tek Ortak Saat 48/4 = 12 Aralarında 12 boylam farkı bulunmaktadır. 2 B0 10 D Brezilya: Birden Fazla Ortak Saat Rusya: Birden Fazla Ortak Saat 12 İngiltere: Tek Ortak Saat Hindistan: Birden Fazla Ortak Saat Buna göre diğeri 2 Batı boylamındadır. İtalya: Tek Ortak Saat Japonya: Birden Fazla Ortak Saat Doğu meridyeninde yerel saat 09:20 iken yerel saatin 08:40 olduğu yerin meridyen derecesi nedir? G. Afrika Cumhuriyeti: Tek Ortak Saat Avustralya: Birden Fazla Ortak Saat x D 45 D 10 09:20 08:40 00:40 dakika zaman farkı vardır 08:40 09:20 40 / 4 = 10 meridyen farkı vardır 45-10= 35 Doğu Verilen iki saat arasındaki zaman farkını bulup 4 ile böldüğümüzde iki meridyen arasındaki farkı buluruz. Bu farkı verilen 45 D meridyeninden çıkarttığımızda 35 D meridyenini buluruz. 12. Ortak saat ülke içinde ve uluslararası piyasada ticaret, mesai başlangıç ve bitiş leri gibi ülke çapında birlikteliğin sağlanmasında kullanılır. Yerel saat ise daha çok namaz, iftar gibi dini ibadet saatlerinin belirlenmesinde kullanılır Mart tarihinde gece - gündüz süresi eşit olacağından Güneş her yerde aynı saatte doğup batacaktır. 45 D meridyeninde saat 07:20'de doğarsa Güneş on iki saat sonra yani saat 19:20'de batacaktır. İstanbul Sinop 8. Cevap D Iğdır İzmir 9. Cevap C 10. Cevap C Hatay 13. Yerel saat farkı denildiğinde boylam farkına bakmamız gerekir. Burada 27 D boylamındaki İzmir ile 45 D Boylamında yer alan Iğdır arasında 18 boylam bulunmaktadır. Bu nedenle yerel saat farkı daha fazladır. 363

12 14. Bu durumun nedeni tarih değiştirme çizgisinin üzerinden geçtiği ülkelerde zaman bütünlüğü sağlamaktır. 3. Aşağıdaki cümlelerde bırakılan boşluklara uygun sözcükleri yazınız. 15. Saat 01:20 dir Doğu Meridyeni 8 saat diliminde; 130 meridyeni 9. saat diliminde yer alır. a. Harita çizimiyle uğraşan bilim dalına Kartografya denir. b. Yön okundan yararlanarak haritalarda yön belirlenir. c. Coğrafi koordinatların olduğu haritalarda Yön okuna gerek yoktur. d. Ölçeğin paydası büyüdükçe ayrıntı azalır. 06. ADIM e. Harita çizilirken yapılması gereken ilk şey Konu belirlemektir. 1. Aşağıda verilen alanlarla ilgili bilgileri tamamlayınız. İşaret tablosu Kroki Küçültme oranı Başlık Bir bölgenin paralel ve meridyen dereceleri Haritanın hangi amaçla çizildiğini belirtir Kabataslak çizim Lejant Coğrafi koordinat Ölçek 4. Ölçeklerine göre haritalar kaç kısma ayrılır, yazınız. a. Plan b. Büyük Ölçekli Haritalar c. Orta Ölçekli Haritalar d. Küçük Ölçekli Haritalar 2. Aşağıda verilen alanlarla ilgili bilgileri tamamlayınız. Özellikler Büyük ölçekli haritalar a. Gösterdiği alan Az b. Küçültme oranı Az c. Ölçeğin paydası Küçük d. Ayrıntıyı gösterme gücü Fazla e. Hata oranı Az f. Kâğıtta kapladığı alan Fazla 5. Aşağıda verilen ölçek örneklerinin, ölçeklerine göre yapılan harita sınıflamasına göre hangi ölçekte yer aldığını yazınız. a. 1/ Plan b. 1/ Büyük Ölçekli Haritalar c. 1/ Orta Ölçekli Haritalar d. 1/ Küçük Ölçekli Haritalar 364

13 6. Aşağıdaki bilgi ve görsellere bakarak boşlukları doldurunuz. Hava alanından kalkan uçak yerden ilk yükseldiğinde (A konumu) Büyük ölçek; yerden daha çok yükseldiğinde (B konumu) küçük ölçek örneği verilebilir. 9. Cevap D A Konumunda (Büyük ölçek) B konumunda (Küçük ölçek) 10. Cevap C Ayrıntı Fazla Az Gösterilen alan Az Fazla Ölçek paydası Küçük Büyük Kuş bakışı görünümün alındığı yükselti Az Fazla Hata oranı Az Fazla 11. Kullanım amaçlarına göre harita çeşitlerini yazınız. a. Siyasi Haritalar b. Fiziki Haritalar c. Beşeri Haritalar d. Özel Haritalar 7. Bir çizimin harita özelliği taşıyabilmesi için bulunması gereken şartlar nelerdir? a. Ölçek b. Düzleme Aktarma 12. Sadece fiziki haritalardan elde edilebilecek bilgiler nelerdir? a. Yükselti b. Yer şekilleri c. Eğim hesaplama b. Profil çıkarma c. Kuşbakışı Görünüm 13. Bir öğrenci, yaşadığı şehrin ilk önce komşularını, sonra yeryüzü şekillerini, en son olarak da nüfusunu öğrenmek istemiştir. Buna göre öğrencinin sırasıyla bakması gereken haritaları yazınız. a. Siyasi Harita b. Fiziki Harita c. Beşeri Harita 8. Aşağıdaki boşluklara harita, plan ve krokinin özelliklerini ayrı ayrı işaretleyiniz. Kuşbakışı görünüm Ölçek Düzleme aktarma Harita Plan Kroki 14. Bütün haritalardan yararlanılarak bulunabilecek özellikleri yazınız. Uzunluk ve Alan Hesaplanır. Yön bulunur. Konum Belirlenir. 365

14 ETKİNLİK CEVAPLAR 15. Cihannüma Piri Reis Divan-ı Lügat-it Türk Seydi Ali Reis Kitabı Bahriye Kaşgarlı Mahmut 07. ADIM a. Miratül Memalik b. 1. a. Silindir Brezilya Endonezya Kenya c Düzlem Grönland Adası Antarktika Katib Çelebi 16. Cevap C c. b. Konik İtalya Türkiye Çin 17. a. 2. Akarsu cm b cm b 20 Çizgesel km km c km Göl Alansal a 1 cm Yukarıdaki çizgi ölçekleri büyükten küçüğe doğru sıralayınız. a > b > c c. Yol Çizgisel 3. d. Havalimanı Dünyanın küresel şekilde olması ve haritaların düzleme çizilmek zorunda olmasından dolayı gerçeğe tam uygun harita yapamayız. Ayrıca haritası yapılacak yerin küçültülerek düzleme aktarılması da hataya sebep olur. Noktasal e. 4. Hastane Noktasal 18. Cevap C 366 a. b. c. Silindir Konik Düzlem

15 11. 1/ ölçekli bir haritada 10 cm ölçülen bir akarsuyun gerçek uzunluğu kaç km dir? G. U = 10 x cm G. U = cm G. U = 20 km km 5. Bir kağıt yardımıyla Antalya - Mersin arasını işaretleyip çizgi ölçek üzerinde hesaplarsak 408 km olduğunu görürüz / ölçekli bir haritada 100 cm 2 olarak ölçülen bir gölün gerçek alanı kaç km dir? 6. Cevap A G. A = 100 cm 2 x ( ) 2 G. A = 100 x 25 G. A = 2500 km 2 dir 7. Cevap B 13. 1/ ölçekli bir haritada 4 cm olarak ölçülen bir yol, başka bir haritada 10 cm olarak ölçülmüştür. 8. Cevap D Buna göre ikinci haritanın ölçeği nedir? 1. Harita 2. Harita G. U = 4 x cm 80 km G. U = 4 x 20 1 cm x G. U = 80 km Ölçek = 1 / Haritada uzunluk hesaplamalarında çizgi ölçek mi daha kullanışlıdır, kesir ölçek mi daha kullanışlıdır? Nedeniyle birlikte yazınız. Çizgi ölçek daha kullanışlıdır Çünkü; Kullanımı pratik ve basittir. Harita boyutlarında değişiklik yapıldığında çizgi ölçekte aynı oranda küçülüp büyür Harita 2. Harita G. U = 3 x cm Ölçek = G. U = cm G. U = 6 km Ölçek = 1 / cm olur / ölçeğinin çizgi ölçek karşılığını bulunuz. Ölçeğin paydasından beş sıfır atarsak 1 cm karşılık olan uzunluğu buluruz. = = 8 km Yani çizgi ölçekte 1 cm 8 km olacak. 0 1 cm 8 16 km 367

16 ölçek = 200 ölçek = 1 / 5km (cm ye çevirmek için beş sıfır ekleriz.) ölçek = 1 / olur Cevap E 08. ADIM 1. Aşağıdaki tabloda izohipslerin özellikleri ile ilgili verilen kısımları doldurunuz. İzohipslerin sıklaştığı yerler Fazla Az a. Eğim 16. G. U = 6 x (beş sıfır silelim) G. U = 54 km dir b. Kuş uçuşu uzaklık c. Akarsuyun akış hızı Cevap E d. Kıyı derinliği e. Heyelan riski haritada gerçek uzunluk 36 km dir. 2. haritada H. U = H U = 3 cm Cevap A 18. G A = 4 x 5 2 G A = 100 km 2 dir. Cevap E 2. Renklendirme Yönteminde yükselti basamaklarına uygun renkleri yazınız. 19. G A = 10 x 2 2 G A = 40 km 2 dir Cevap D Deniz 200 m 500 m 0 m 200 m Beyaz h 2000 m Kahverengi g 1500 m Turuncu f 1000 m Sarı e 500 m Açık Yeşil d Koyu Yeşil c Açık Mavi b Koyu Mavi a 368

17 B A 3. Yukarıdaki izohips haritası 100 metre aralıkla çizildiğine göre A noktası ile B noktalarının yükselti farkı kaç metredir? Akarsuyun yanında ilk izehipsi 100 metre kabul edersek B = 100 m, A = 400 m olur. Fark 300 metredir. 4. Türkiye arazisinin % 57, sini 1000 metreden yüksek alanlar oluşturmaktadır. Buna göre çizilecek Türkiye fiziki haritasında hakim renk nedir? Açıklayınız. Sarı, Turuncu ve Kahve renkleri hakim renk tonlarını oluşturur. IV I III II 5. İzohipslerin sıklaştığı yerler eğiminde arttığı yerlerdir. Bu durum akarsu hızının artmasına dolayısıyla hidroelektrik potansiyelinin fazla olmasına neden olur. Cevap I 369

18 6. Aşağıdaki haritada gösterilen numaralı alanlarla ilgili verilen cümlelerdeki boşlukları doldurunuz. 8. Aşağıda eş yükselti eğrilerinin özellikleriyle ilgili verilen cümleleri Doğru (D) ve Yanlış (Y) şeklinde belirtiniz. I III a. İki eş yükselti eğrisi arasındaki mesafe haritanın tamamında aynıdır. Y II b. Aynı yeri gösteren iki izohips haritasında izohips eğrileri arasında yükselti farkı az olan haritada ayrıntı daha fazladır. D c. İzohips eğrilerinin birbirine yaklaştığı ve sık geçtiği yerlerde eğim azdır. Y I nolu yerde renk olarak yeşil kullanılma nedeni yükseltinin m arasında olmasıdır. d. Tepe ve dağları gösteren haritalarda en içteki eğrinin yükseltisi en azdır. e. Eş yükselti eğrileri birbirlerini kesmezler. D Y II nolu yerde renk olarak kahverengi kullanılma nedeni yükseltinin m arasında olmasıdır. III nolu yerde kısa mesafede farklı renk kullanılma nedeni; engebenin fazla olmasıdır. 7. Aşağıdaki cümlelerde boşlukları uygun kelimelerle doldurunuz. a. Renklendirme yönteminde renkler Yükselti basamağını gösterir. b. Tarama yönteminde kısa, kalın ve sık çizgiler Eğimi fazla olan yerleri gösterir. c. Yerşekillerini göstermek için en yaygın kullanılan yöntem İzohips yöntemidir. d. Yerşekillerini gerçeğe en yakın ve üç boyutlu gösteren yöntem Kabartma yöntemidir. e. Işık alan yerlerin açık renkli, gölgede kalan yerlerin koyu renkli gösterildiği yöntem Gölgelendirme yöntemidir. 9. Renklendirme yöntemiyle çizilmiş haritalarda, aşağıdaki renklerden hangisi diğerlerine göre yükseltisi daha az olan yerleri gösterir? Cevap A A) Yeşil B) Sarı C) Kahverengi D) Beyaz E) Turuncu 370

19 10. Aşağıdaki izohips haritasında gösterilen akarsuyun, haritada görülen kısmının kuş uçuşu uzaklığı yaklaşık kaç km dir? Çizgi ölçek yardımıyla bir kağıt ile hesapladığımızda akarsuyun kuş uçuşu uzunluğu yaklaşık 150 km dir. Deniz km 11. Aşağıdaki çizimleri verilen şekillerin isimlerini yazınız. Deniz a. Delta b. Tepe c. Zirve d. Boyun e. Çukur (Çanak) Deniz f. Falez Deniz g. Yamaç h. Haliç ı. Sırt i. Vadi 12. Aşağıdaki boşlukları şekilleri dikkate alarak tamamlayınız I II III I II III 1. İzohips aralıklarının farklı 2. I. nolu haritadan küçük 3. I nolu yerde gerçek alan ile iz olma nedeni eğimin farklı olmasıdır. ölçeklidir. düşüm alan arasındaki farkın fazla olma nedeni eğim ve engebenin fazla olmasıdır. 371

20 13. Delta kıyı derinliğinin az oduğu iç denizlerde akarsuların biriktirdiği alüvyonlarda oluşurken haliç, okyanus kıyılarında gel - git etkisiyle gelişir. 4. Yer çekimi Sıcaklık Artar Azalır Denizlerin tuzluluk oranı Azalır Güneş ışınlarının geliş açısı Azalır 14. Gerçek alan yükselti hesaba katılarak yapılan alan hesabıdır. Farkın fazla olması yükselti basamaklarının da fazla olmasından kaynaklanmaktadır. Kalıcı kar sınırı Azalır 15. Cevap C 16. Cevap E Değerlendirme Adımı Verilen şekilde harflerle gösterilen Coğrafi koordinat sisteminin unsurlarını yazınız. (20 Puan) g d 1. Meridyen farkını bulalım = 15 ve 4 dk ile çarpalım. 15 x 4 dk = 60 dk yani 1 saat olur. Z merkezinde Güneş 1 saat sonra yani 09:10 da doğar. a 2. Daire şeklindedirler. Çevre uzunlukları kutuplara doğru küçülür ve kutuplarda nokta şeklindedir. f c M ϕ λ b 90 kuzey yarım kürede, 90 güney yarım kürede bulunur. Toplam 180 tanedir. Paraleller birbirlerini kesmezler Her paralel 1 aralıklarla çizilir. e ϕ: Enlem λ: Boylam M: Merkez 3. Meridyenlerin özelliklerinden 5 tane yazınız. (10 Puan) a: Paralel Boyları birbirine eşittir. 180 Doğu 180 Batı yarım kürede bulunurlar. Toplamda 360 meridyenlerdir. Ardışık iki meridyen arası 4 dakikadır ve her yerde aynıdır. Ekvatordan kutuplara doğru birbirlerine yaklaşırlar. En uzak oldukları yer sadece Ekvator üzerinde 111 km dir. Herhangi bir meridyenin tam karşısına gelen ve onu 180 ye tamamlayan meridyene antimeridyen denir. b: Meridyen c: Başlangıç meridyeni d: Kuzey kutbu e: Güney kutbu f: Ekvator g: Yerin dönme ekseni 372

21 6. Ölçek Düzleme Aktarma km Termosfer Kuşbakışı Görünüm Mezosfer 80 km 7. GU = HU x ÖP = 6 x 4 = 24 km dir (kilometreye çevirmek için ölçek paydasından beş sıfır atarız.) Stratosfer Troposfer 50 km 13 km 8. A: Delta B: Boyun C: Vadi D: Çukur E: Tepe 3. a. Zararlı ışınlar Ozon gazları tarafından tutulur. b. Ozon gazları Stratosfer katmanında yer alır. c. Meteorların yanması Mezosfer katmanında gerçekleşir. d. Su buharı troposfer katmanında bulunur. e. İklim olayları sadece troposfer katmanında gerçekleşir. f. Radyo dalgaları termosfer katmanlarında ayrılır. 9. a. En büyük ölçekli olanı I. haritadır. b. En az ayrıntı gösterimi I. haritadadır. c. Paydasındaki rakamı en büyük olan I. haritadır. 4. %1 Diğer gazlar %21 Oksijen d. Hata oranı en yüksek olanı I. haritadır. %78 Azot 09. ADIM 1. Ekvatorda ısınan havanın yükselmesi kutuplarda soğuk havanın alçalması Ekvatorda dönüş hızının yüksek olması Ekvatorda yer çekiminin az, kutuplarda fazla olması 5. Troposfer, Stratosfer, Mezosfer, Termosfer 373

22 6. İklim uzun rasatlar sonucu bir bölgenin ortalama durumunu ifade eder. Hava durumu günlük rasatlar ve birkaç günlük hava tahminleridir. 12. a. a nın b den sıcak olma nedeni nem azlığıdır. b. d nın c den sıcak olma nedeni okyanus akıntılarıdır. c. e nin f den sıcak olma nedeni Enlemin etkisidir. d. k nın l den soğuk olma nedeni kara ve denizlerin farklı ısınma özelliğidir e. m de sıcaklık farkının çok olma nedeni nemin az olmasıdır. 7. Cevap E f. f nin g den sıcak olma nedeni Denizelliğin etkisidir. 8. Cevap D 13. a. Ekvator a eşit uzaklıkta olan noktalarda sıcaklıkların farklı olması enleme ters düşer. b. Enlem Eğim ve Bakı 9. a. Günün en sıcak saatinin saatleri arasında olmasının nedeni ısı birikimidir. b. Günün en soğuk saatinin Güneş doğmadan önce olmasının nedeni ısı kaybıdır. c. Güneş ışınlarının atmosferde aldığı yol uzadıkça tutulma artar. d. Su buharı Troposfer katmanında bulunduğu için iklim olayları sadece bu katmanda gerçekleşir. e. Atmosfer Dünya nın aşırı ısınmasını ve soğumasını önler. 10. Yaz mevsiminde ısınan hava kütleleri sıcaklığını hemen kaybetmemektedir. Bu nedenle Kuzey Yarım Kürede Eylül ayı mart ayından daha sıcak ortalamaya sahiptir. Yani yaz aylarında yaşanan ısı birikimi kış aylarına geçişte hemen kaybolmamaktadır. 14. Kutuplarda Güneş ışınlarının geliş açısı çok dar olduğundan atmosferde aldığı yol uzamaktadır. Böylece sıcaklık kaybı fazla olduğundan 6 ay gündüz de olsa hava soğuk olmaktadır. 11. Bu durum Bakı nın sıcaklığa etkisidir. Güney yarımkürede dönencelerin dışındaki kuzey yamaçlar daha sıcak olurken, kuzey yarım kürede dağların güney yamaçları daha sıcak olmaktadır. 15. Bunun nedeni ısı birikiminin yaşanmasıdır. 374

23 16. Cevap B 5. Yükselti Gerçek sıcaklık İndirgenmiş sıcaklık I m 12 C 18 C II. 800 m 20 C 24 C III m 14 C 25 C 17. Cevap E IV. 0 m 15 C 15 C 1. a. Sıcaklık azalır (D) 10. ADIM 6. II. numaralı yerde nem oranının az olduğu söylenebilir. Çünkü nem, sıcaklığın gün içerisinde dengelenmesini sağlar yani ani soğuma ve ısınmayı önler. Ancak II. numaralı yerde gündüz ve gece sıcaklık farkının fazla olması bize nem miktarının diğerlerine göre az olduğunu gösterir. b. Yoğunluk artar (Y) c. Yerçekimi azalır (D) d. Basınç azalır (D) e. Nem artar (Y) 7. a Isıtıcı etki yapması beklenir. b Isıtıcı etki yapması beklenir. c Soğutucu etki yapması beklenir. 2. x m de 15 C Buna göre = x 200 = 2000 metre bu yerin yükseltisi 2000 metredir. 0 m de 25 C 8. Cevap B 9. Cevap A 3. Türkiye de sıcaklığın güneyden kuzeye azalmasında enlem etkilidir. Ancak batıdan doğuya sıcaklığın azalmasında yükselti etkili olmaktadır. 10. En sıcak: 30 enlemindeki çöller. En soğuk: Asyanın iç kısımları, Sibirya 4. Yükseltinin etkisi ortadan kaldırılmış olur. 11. Bu farklılığın nedeni Antalya ve Diyarbakır arasındaki nem farklılığından ve karasallık denizellik özelliğinin farklılığından kaynaklanmaktadır. Antalya da nem mıktarı fazla olduğundan geç ısınıp geç soğur. 375

24 12. Kış mevsiminde havanın bulutlu olduğu günler yerin ısı kaybı azaldığı için daha ılık geçer. Bulutsuz günlerde ısı kaybı daha fazla olduğundan kuru ve ayaz bir hava yaşanır ADIM Basınç türü Yüksek Basınç Yarım küresi Kuzey yarımküre Basınç türü Alçak Basınç Yarım küresi Güney Yarımküre Batı Avrupa da Gulf Stream sıcak su akıntısı etkilidir. Doğu Kanada da ise Labrador soğuk su akıntısı etkili olur Dinamik Alçak Basınç 2 Termik Alçak Basınç 60 3 Dinamik Alçak Basınç 90 D.A.B = Dünya nın kendi etrafında dönmesi sonucu oluşur. T.A.B = Ekvatorda ısınan havanın yükselmesiyle oluşur. 14. Enlem Nem Yükselti Isı birikimi ve ısı kaybı Kara ve deniz dağılışı Bakı Okyanus akıntıları Dinamk Alçak Basınç 2 Dinamik Yüksek Basınç 3 Dinamik Yüksek Basınç 4 Dinamik Alçak Basınç Basınçların oluşum nedenleri Dünya nın kendi ekseni etrafında dönmesidir. 4. Dünya nın günlük hareketidir Hava hareketlerinin özelliği: Yükselici hava hareketi Görüldüğü basınç merkezi: Termik Alçak Basınç ve Dinamik Alçak Basınç. 376

25 6. Hava hareketlerinin özelliği: Alçalıcı hava hareketi 13. a da rüzgarın hızı b ye göre daha fazladır. Görüldüğü basınç merkezi: Termik Yüksek Basınç ve Dinamik Yüksek Basınç 14. K 7. a) Yükselici hava hareketi görülür. b) Çevreden merkeze doğru hareketi görülür K K G 8. a) Alçalıcı hava hareketi görülür b) Merkezden çevreye doğru hava hareketi olur. K K G 9. Cevap D K G 10. Cevap E 15. a. Ova 11. d > b > a > c b Kuzey tarafı ova veya deniz ancak güneyi dağlık bir yer 1014 Cevap B a d b c c. Kuzeybatı - güneydoğu uzanışlı bir vadi 377

26 16. Hızı Etkileyen Yönünü Etkileyen Basıç farkı Basınç merkezlerinin konumu Basınç merkezleri arasındaki mesafe Yer yüzü şekilleri Yer yüzü şekilleri Dünya nın kendi ekseni etrafında dönmesi Bitki örtüsü Alize Rüzgarları 2. Kutup Rüzgarları 3. Batı Rüzgarları 5. Cevap E 17. Cevap A 6. Cevap C 7. Cevap E 18. Cevap B 8. a. Karayel b. Yıldız c. Poyraz 12. ADIM 1. a. Alize Rüzgarları = Tropikal Kuşak b. Batı Rüzgarları = Orta Kuşak c. Kutup Rüzgarları = Kutup Kuşağı d. Lodos e. Kıble f. Samyeli 2. Güney ve Güneydoğu Asya kıyıları Avustralya kıyıları, Afrikanın batı ve doğu kıyılarında görülür. 9. Gündüz a. b. Gece Deniz Kara Deniz Kara Rüzgar ismi Deniz Meltemi Rüzgar ismi Kara Meltemi 3. a. AFRİKA Ekvator ASYA TAB Hint Okyanusu TYB Büyük Okyanus TYB b. Okyanus üzerinden geçerek karaya ulaşan bu rüzgarlar yağış getirmektedir. c. d. Yaz Kış Kara Kara Deniz Deniz Rüzgar ismi Yaz Musonu Rüzgar ismi Kış Musonu 10. Hamsin, Sirokko, Samyeli, Fön rüzgarı Kıble, Lodos 378

27 11. a. Yüksek basınç alanlarını yazınız. I ve VII = Termik Yüksek Basınç III ve V = Dinamik Yüksek Basınç b. Alçak basınç alanlarını yazınız. VI = Termik Alçak Basınç II ve VI = Dinamik Alçak Basınç c enlemleri arasında esen rüzgarın ismini yazınız. Alize Rüzgarlarıdır. d enlemleri arasında esen rüzgarın ismini yazınız. Batı Rüzgarlarıdır. e enlemleri arasında esen rüzgarın ismini yazınız. Kutup Rüzgarlarıdır. f. Cephe yağışları kaç numaralı yerlerde görülür? II ve VI numaralı yerlerde görülür. 2. a. Hava kütlesinin taşyabileceği en fazla neme Maksimum nem denir. b. Havada ölçülen neme mutlak nem denir. c. Bağıl nem mutlak nemin maksimum neme oranıdır. d. Bağıl nemin %100 olması yağışın başlamasına neden olur. e. Sıcaklığın artması maksimum nemin artmasına neden olur. f. Türkiyede bağıl nemin en fazla olduğu bölüm Doğu Karadeniz dir. g. Nem açığı artan hava doyma noktasından uzaklaşır. h. Yükselici hava hareketleri yağışa neden olurken alçalıcı hava hareketleri yağışı engeller. ı. Ekvator çevresi yükselici hava hareketlerinden dolayı yıl boyu yağışlıdır. i. Dönenceler çevresindeki çöllerde yıl boyu alçalıcı hava hareketleri etkilidir. j. Alçalan hava maksimum nemi artırırken bağıl nemi azaltır. k. Çöllerde nem az olduğundan sıcaklık farkı çok fazladır. g. Rüzgarlardaki sapmanın nedenini yazınız. Dünya nın kendi ekseni etrafındaki dönüşüdür. 12. Fön rüzgarıdır /200 = 5 C dir. Yani B noktasının sıcaklığı 15 C olur. Fön rüzgarları alçalırken 100m de 1 C ısınır. 1000/100 = 10 C = = 25 C olur. Yani C noktasının sıcaklığı 25 dir. 14. a. Sirokko b. Hamsin 5 3. Bağıl nem = x 100= % Buna göre bu bulutta yağışın oluşması için havanın soğuyarak maksimum nemin azalması gerekir. Böylece %75 bağlı nem açığı kapanarak %100 olur ve yağış oluşur. Hava kütlesi Hava kütlesi Hava kütlesi Mutlak Nem Maximum Nem Bağıl Nem 5 gr 10 gr %50 10 gr 20 gr %50 7 gr 10 gr % Cevap D 1. a. II b. I c. III 13. ADIM 5. Yazın hava ısındığından maksimum nem miktarı artmaktadır. Ancak kışın hava soğuduğunda hacmi küçülerek maksimum nemi azalır ve yağış oluşur. 6. Akdenizin, bölgede yaptığı ılımanlaştırıcı etki Akdeniz bölgesinde kar yağışını azaltmaktadır. Ayrıca Akdeniz Bölgesi İç Anadolu ya göre Ekvator a daha yakındır. 379

28 7. I II III IV V Sıcak Soğuk Aşağıdaki soruları, şekilleri dikkate alarak cevaplayınız. 1. a. Maksimum nemleri artan hava kütleleri? III ve IV b. Bağıl nemleri artan hava kütleleri? I, II ve V c. Nem açıkları artan hava kütleleri? III ve IV d. Doyma noktasına yaklaşan hava kütleleri? I, II ve V e. Yağış ihtimali azalan hava kütleleri? III ve IV 8. a b c Yağış adı Konveksiyonel Orografik Cephe Dünyada en çok görüldüğü yer Ekvatoral bölge Muson Asyası Orta kuşakta Türkiye de en çok görüldüğü yer İç Anadolu Karadeniz dağlarının kuzeyi Akdeniz, Ege, Marmara Türkiye de en çok görüldüğü mevsim Yaz, İlkbahar Kış mevsiminde 9. Batı Avrupa Muson Asyası ABD ve Kanada nın batı kıyıları Endonezya ve Malezya Adaları Amazon Havzası Kongo Havzası 380

29 10. I II I. Sahra Çölü II. Taklamakan Çölü III. Avustralya Çölü III I, II ve III nolu yerlerin isimlerini yukarıdaki boşluklara yazınız. a. I ve III de çöl oluşumunun nedeni Dinamik Yüksek Basınç b. II de çöl oluşumunun nedeni Karasallığın etkisidir. Yani denizel etkilere kapalı olması çölleşmede etkili olmuştur. 11. Özellik Denizel Karasal Sıcaklık farkı az Fiziksel çözülme az Geç ısınır geç soğur Aşırı ısınır aşırı soğur Bitki örtüsü cılız Yağış miktarı fazla 12. Yükselen havanın soğuyarak maksimum neminin azalması ve yağış bırakmasıdır. sıcak soğuk 381

30 Değerlendirme Adımı Sıcaklık arttıkça basınç azalır, azaldıkça basınç artar. Buna bağlı oluşan basınçlara Termik kökenli basınçlar denir Güneşten gelen zararlı ışınlardan korur. 2. Dünya nın ısı dengesini sağlar. 3. Işığın yansıtılmasını sağlayarak gölge yerlerin tam karanlık olmasını engeller. 4. İklim olaylarının görülmesinde etkilidir. 5. Uzaydan gelen meteorların parçalanmasını sağlar. 6. I. Konveksiyonel yağış oluşumu II. Orografik (Yamaç) yağış oluşumu III. Cephe yağış oluşumu Konveksiyonel yağış oluşumudur. Yani ısınan havanın yükselmeye bağlı olarak soğuması sonucu yağış oluşur. 2. Gazların en yoğun olduğu tabakadır. Su buharı bu katmanda yer alır. İklim olayları bu katmanda yer alır Yerden yükseldikçe sıcaklık azalma gösterir. 7. a. Kovanın en fazla 25 litre olması: maksimum nem b. Kovanın kapasitesinin geliştirilmesi: havanın ısınması 3. Enlem Okyanus akıntıları Bakı Güneş ışınlarının düşme açısı Yükselti Bitki örtüsü Yer şekilleri Kara ve Denizlerin dağılışı Nemlilik Rüzgarlar c. Kovada o an varolan 15 litre su: mutlak nem d. 25 litrelik kovaya 30 lt su koyduğumuzda 5 litrenin taşması: yağış oluşumu 8. a. Atmosferde en fazla bulunan gaz Azot tur. 4. I II Yarımküresi Kuzey Güney Basınç merkezinin görevi Alçak Alçak Basınç Basınç b. Yüksek basınç alanlarından alçak basınç alanına doğru olan hava akımına Rüzgar denir. c. Gerçek sıcaklıkla indirgenmiş sıcaklık arasındaki farkın fazla olduğu alanlarda yükselti fazladır. d. Muson ikliminin görüldüğü alanlarda en yağışlı mevsim yaz dır. e. Güney doğu Asya da yıl içinde yön değiştiren rüzgarlara muson rüzgarları denir. 382

31 9. Yeryüzünde ısınan nemli havanın yükselmesi ile buna bağlı olarak havanın soğuması etkili olmaktadır. Bu tür yağış oluşumuna konveksiyonel yağış denir. 10. Alize Rüzgarları: 30 enlemlerinden Ekvator a eserler. Batı Rüzgarları: 30 enleminden 60 enlemlerine doğru batı yönlü esen rüzgarlardır. Kutup Rüzgarları: Kutuplardan 60 enlemlerine esen soğuk ve kuru rüzgarlardır. 11. Rüzgar Sıcaklığa Etkisi Esiş Yönü Lodos Artırır Güneybatı Karayel Azaltır Kuzeybatı Keşişleme Artırır Güneydoğu Poyraz Azaltır Kuzeydoğu Kıble Artırır Güney Yıldız Azaltır Kuzey 12. Sıcaklık Yükselti Yerçekimi Dünya nın kendi ekseninde dönmesi Eksen eğikliği 13. Hava yükselicidir. Hava hareketi çevreden merkeze doğrudur. Gökyüzü kapalı, yağış olasılığı yüksektir. 383

32 14. ADIM 1. a. Yağış (mm) Sıcaklık C O Ş M N M H T A E E K A İklimin adı Yağış rejimi Bitki örtüsü Yağışın cinsi En fazla yağış Enlem aralığı Ekvatoral iklim Düzenli Tropikal Yağmur Ormanları Konveksiyonel Mart ve Eylül I II III iklimin görüldüğü yerler: I. Amazon Havzası II. Kongo Havzası III. Endonezya ve Malezya Adaları b. Yağış (mm) Sıcaklık C O Ş M N M H T A E E K A I II iklimin görüldüğü yerler: İklimin adı Yağış rejimi Bitki örtüsü Yağışın cinsi En fazla yağış Enlem aralığı Savan Düzensiz Uzun boylu gür otlar Konveksiyonel Yaz dönemi I. Brezilya, Venezuela, Kolombiya, Peru II. Sudan, Çad, Nijerya, Mali 2. Ekvatoral iklim 3. Ekvatoral iklim 4. Güneş ışınlarının geliş açısının yıl boyunca fazla değişmemesi Nem miktarının fazla olması 5. Cevap D 6. Cevap C 384

33 7. Yağış (mm) Sıcaklık C Ekvator O Ş M N M H T A E E K A 20 İklimin adı Yağış rejimi Bitki örtüsü Yağışın cinsi En fazla yağış Muson Yazın yağışlı kışın kurak Geniş yapraklı muson ormanları Orografik Yaz mevsiminde iklimin görüldüğü yerler; Güney ve Güneydoğu Asya kıyılarıdır. Yağış (mm) Sıcaklık C Ekvator I IV VI II III V O Ş M N M H T A E E K A 20 iklimin görüldüğü yerler; I. Meksika çölü İklimin adı Çöl II. Atakama çölü Yağış rejimi Bitki örtüsü Düzensiz Kurakçıl otlar, kaktüs III. Kalahari IV. Sahra ve Arabistan çölleri V. Victoria ve Gibson çölleri VI. Orta Asya çölleri Yağış (mm) Sıcaklık C I Ekvator V V O Ş M N M H T A E E K A II iklimin görüldüğü yerler III IV İklimin adı Yağış rejimi Bitki örtüsü En fazla yağış Enlem aralığı Akdeniz Yazları kurak kışları yağışlı Kızılçam ormanları ve maki Kış mevsiminde enlemlerinde I. Kaliforniya II. Orta Şili III. Kap Bölgesi IV. Avustralya nın güneyi V. Akdeniz ve çevresi 385

34 8. Afrika Kıtası dır. Akdeniz iklimi görülen yerler, Kuzeyinde Akdeniz kıyıları güneyinde ise Kap Bölgesi dir. 9. Cevap C 15. ADIM 1. Yağış (mm) Sıcaklık C I II Ekvator O Ş M N M H T A E E K A 0 İklimin adı Yağış rejimi Bitki örtüsü En fazla yağış Ilıman Okyanus iklimi Düzenli Karışık yapraklı ormanlar Sonbahar mevsiminde iklimin görüldüğü yerler; I. ABD nin Doğusu ve Batı Kanada kıyıları II. Batı Avrupa kıyıları Yağış (mm) Sıcaklık C O Ş M N M H T A E E K A Ekvator İklimin adı Yağış rejimi Bitki örtüsü En fazla yağış Yağışın cinsi Karasal iklim Düzensiz Bozkır (step) İlkbahar mevsiminde Konveksiyonel Bu iklimin Türkiye deki benzeri Erzurum - Kars bölümünde görülür. 2. Ilıman okyanusal iklimin benzeri Karadeniz Bölgemizde görülürken Sert karasal iklimin benzeri Doğu Anadolu bölgemizde Erzurum - Kars çevresinde görülebilmektedir. 386

35 3. Yağış (mm) Sıcaklık C O Ş M N M H T A E E K A İklimin adı Yağış rejimi Bitki örtüsü En fazla yağış Yağışın cinsi Sert Karasal Düzensiz Çayır - İğne yapraklı Tayga ormanları İlkbahar ve yaz mevsimi Konveksiyonel Orta kuşakta deniz etkisinden uzak karaların iç kısımlarında görülür. 4. Yağış (mm) Sıcaklık C O Ş M N M H T A E E K A İklimin adı Tundra Yağış rejimi Düzensiz Bitki örtüsü Liken, ot ve cılız çalılar En fazla yağış Yaz mevsiminde Yağış cinsi Konveksiyonel 5. Yazlar serin ve yağışlı kışlar çok soğuk 5-6 ay karla kaplı Kutup Yazları sıcak ve kurak kışlar ılık ve yağışlı Savan Yazları serin kışları ılık ve her mevsim yağışlı Sert Karasal Yıl boyu sıcak ve yağışlı Akdeniz Yazlar yağışlı kışları kurak ve yıl boyu sıcak Ilıman karasal Yıl boyu sıcaklık 0 C nin altında ve yağış çok az Yazlar sıcak ve kurak kışlar soğuk ve kar yağışlı. En çok yağış ilkbahar Ekvatoral Ilıman okyanusal 387

36 6. Aşağıdaki boşlukları uygun kelimelerle tamamlayınız. a. Ekvatoral ve ılıman okyanusal iklimlerde yağış rejimi düzenlidir. b. Termik Alçak basınç etkisiyle oluşan yükselici hava hareketleri Ekvatoral iklimin yıl boyu yağış almasına neden olur. c. Tropikal kuşakta görülen iklimler: Ekvatoral, savan, Muson, Çöl, d. Orta kuşakta görülen iklimler: Akdeniz, Step, Ilıman okyanusal, Sert Karasal. e. Soğuk kuşakta etkili olan iklimler: Kutup, Tundra f. Güneydoğu Asya da etkili olan iklimin oluşmasında; muson rüzgarları etkilidir. g. Yağış rejimleri en çok benzeyen iklimler Savan ve Muson iklimleridir. 7. Enlem, okyanus akıntıları, kara ve denizlerin dağılışı etkilidir. 8. Haziran, Temmuz, Ağustos aylarında Kuzey yarımkürede sıcaklık artışı olurken Güney yarımkürede sıcaklık azalarak kış mevsimi yaşanmaktadır. Yani II numara Kuzey yarımkürededir. I numara ise Güney yarımkürededir. Ayrıca I numaralı merkezde sıcaklık farkı daha az olduğu için o merkez daha nemlidir. 388

37 16. ADIM 1. a. b. c. d. e. Ocak ayında Rize nin sıcaklığının Hakkari den fazla olmasında etkili faktör Torosların güney yamayacında tarım ürünlerinin kuzey yamacına göre daha erken olgunlaşmasında etkili olan faktör Ege Bölgesinde kıyı ile iç kesimler arasındaki iklim farkının az olmasında etkili olan faktör Doğu Anadolu nun sıcaklığının İç Anadolu dan az olmasında etkili olan faktör Antalya nın Sinop tan sıcak olmasında etkili olan faktör Denizellik Bakı Dağların uzanışı Yükselti Enlem 2. Matematik konumu Genel hava dolaşımı Dağların uzanışı Yükselti Bakı Karasallık ve Denizellik 3. Okyanus Akıntıları Tropikal siklonlar 4. Ekvatordan kutuplara gidildikçe denizlerin tuzluluk oranı azalır. Bu durum enlemin etkisidir. Akdeniz in Karadeniz den daha güneyde olması daha tuzlu olmasına neden olur. 5. Türkiye de güney yamaçlar bakı etkisindedir. Bu nedenle güney yamaçlar daha sıcaktır, yerleşmeler daha çok güney yamaçlarda kurulmuştur. 6. Enleme göre değerlendirdiğimizde Karadeniz kyılarının Güneydoğu Anadolu Bölgesinden daha soğuk olması beklenir. Ancak Karadeniz kıyılarında denizelliğin etkisiyle nem miktarı yüksektir. Bu da karadeniz kıyılarının aşırı soğumasını engellemektedir. 389

38 7. Karadeniz ve Akdeniz bölgesinde dağların denize paralel uzanması denizelliğin etkisinin iç bölgelere ulaşmasını engellemektedir. Bu durum kıyı ile iç kesim arasında iklim farklılıklarına neden olmaktadır. Ancak Ege bölgesinde dağların kıyıya dik uzanması denizel etkinin iç bölgelere kadar sokulmasını sağlamıştır. 13. a. Karayel b. Yıldız c. Poyraz d. Lodos e. Kıble f. Samyeli 8. Deniz seviyesinden yükseldikçe her 200 metrede sıcaklık 1 C düşmektedir. Ülkemizde yükselti ortalamalarının batıdan doğuya doğru olan artışı incelendiğinde sıcaklık ortalamalarının da batıdan doğuya doğru azaldığı gözlemlenecektir. Bu durumu Türkiye sıcaklık haritalarında inceleyebilirsiniz İzlanda DAB 2. Sibirya TYB 9. Akdeniz, Ege, Marmara ve Karadeniz de görülen nemli iklim karakteri daha kurak bir durumda olurdu. Bununla birlikte bitki örtüsü kuraklığa dayanıklı bitkilerden oluşurdu. Karadeniz bölgesinde kuzeyden esen soğuk rüzgarlar yazın serinletirken kışın denizin ılımanlaştırıcı etkisi olmayacağından daha soğuk yaşanacaktı. İğne yapraklı ormanlar daha alçak seviyelerden başlayacaktı. Bu konuda yazılacak çok fazla değişiklik vardır. Ancak özetleyecek olursak Türkiye nin üç tarafını çeviren denizler için nem kaynaklarımız demek yanlış olmaz. Bu yüzden denizlerimiz olmasaydı iklimde neme bağlı bütün unsurlar değişirdi. (orman örtüsü, beşeri faaliyetler vb). 3. Asor DYB 4. BasraTAB 15. Sibirya Termik Yüksek Basıncı 10. Cevap B 16. Asor Dinamik Yüksek Basınç 11. Cevap E 17. Güneydoğu Anadolu Bölgesi dir. Nedeni: Enlem, karasallık, samyeli nin etkisi 12. Cevap C 18. Kıyı bölgeleridir. Nedeni denizelliğin etkisidir. Akdeniz kıyıları en ılık yerlerdir. Nedeni Enlem ve denizelliğin etkisidir 390

39 19. Yükseltinin sıcaklık üzerindeki etkisi dikkate alınmaz. 17. ADIM 1. Karadeniz kıyılarıdır. Çünkü bu kıyılarımızda nemlilik fazlıdır 20. Enlemin etkisidir. 2. Dağların uzanışı nedeniyle kıyılarımızda oluşan nemli hava kütlelerinin iç kesimlere sokulamamasıdır. Yani dağların denize bakan yamaçlarında yükselerek soğuyan nemli hava buralarda yağış bırakarak nemlilik özelliğini kaybeder ve iç kesimlere yağış götüremez. Bu tür yağışlara orografik yağışlar denmektedir. 21. Türkiye nin yükseltisi batıdan doğuya doğu artar. Bu nedenle yükselti arttıkça sıcaklık azalmaktadır. 3. Rize, Zonguldak, Giresun, Yıldız dağları, Muğla, Antalya, Hakkari, 22. En sıcak Antalya İzmir Şanlıurfa Konya Erzurum En soğuk 4. Iğdır Tuz Gölü ve çevresi Konya 5. Ülkemizde iç kesimlerin çevresinin dağlarla çevrili olması denizler üzerinde oluşan nemli hava kütlelerinin iç kesimlere kadar sokulmasını engellemektedir. 23. En sıcak Şanlıurfa Konya Antalya İzmir Erzurum En soğuk 24. Cevap C 6. Hava kütlesi soğuk olunca hacmi daralıp küçülür ve yağış bırakma ihtimali artar. İç bölgelerde de yüksek yerler soğuk olduğu için havanın yağış bırakması daha kolay olur. Bundan dolayı iç kesimlerde yüksek yerler, çevresine göre daha çok yağış alır. 25. Cevap E 7. Ege Bölgesi nde dağların kıyıya dik uzanması nemli hava kütlelerinin iç kısımlara kadar sokulmasını sağlamıştır. Bir başka ifadeyle Akdeniz ve Karadenizdeki gibi yamaç yağışları oluşturacak bir yerşeklinin olmaması Ege kıyılarında yağış miktarının daha az olmasına neden olmuştur. 391

40 8. Yamaç yağışı Akdeniz ve Karadeniz Bölgesi nde Konveksiyonel yağış İç Anadolu Bölgesi nde Cephe yağışı Akdeniz, Ege, Marmara, Güneydoğu Anadolu Bölgeleri nde 13. Yağış (mm) Sıcaklık C O Ş M N MH T A E E KA II Yağış (mm) Sıcaklık C O Ş M N MH T A E E KA IV Doğu Anadolu nun yükseltisi fazla olduğundan ısınma İç Anadolu ya göre daha geç olmaktadır. Bu nedenle yükselim yağışları yaz aylarına sarkmaktadır Yağış (mm) Sıcaklık C O Ş M N M H T A E E K A III Sıcaklık C Yağış (mm) O Ş MNMH T A E E KA I II III 10. En fazla: Doğu Anadolu En az: Akdeniz Bölgesi nde I IV 11. Karadeniz bölgesinde yıl boyu bulutluluk oranının yüksek olması güneşlenme süresini en aza indirmiştir Bu durum daha çok Ege Bölgesi nde görülmektedir. Nedeni dağların kıyıya dik uzanmasıdır. Bu dağlar arasında kalan vadilerden nemli hava kütleleri iç bölgelere sokulabilmektedir. I II III IV İklimin adı Akdeniz Karadeniz Sert karasal Karasal Bitki örtüsü Kızılçam, maki Orman Çayır Bozkır (step) 15. Orta kuşakta bulunması Dağların uzanışı Üç tarafının denizlerle çevrili olması Yer şekillerinin engebeli olması 392

41 16. Dört mevsimin belirgin olarak yaşandığı Orta kuşakta yer almasıdır. 20. NO İL BÖLGE İKLİM 1. Afyon Ege Karasal iklim 2. Antakya Akdeniz Akdeniz iklimi 3. Kayseri İç Anadolu Karasal iklim 4. Giresun Karadeniz Kardeniz iklimi 5. Elazığ Doğu Anadolu Karasal iklim 6. Mardin Güneydoğu Anadolu Karasal iklim 17. Marmara bölgemizde üç iklim tipinin de etkisi görülmektedir. Bunlar: Akdeniz iklimi, Karasal iklim, Karadeniz iklimi 7. Zonguldak Karadeniz Karadeniz iklimi 8. Muğla Ege Akdeniz iklimi 9. Edirne Marmara Karasal iklim 10. Erzurum Doğu Anadolu Karasal iklim 11. Manisa Ege Akdeniz iklimi 12. Mersin Akdeniz Akdeniz iklimi 13. Balıkesir Marmara Akdeniz iklimi 18. Doğu Anadolu ve İç Anadolu bölgemizde olurdu çünkü bu bölgelerimizin kuzey - güney genişliği fazladır. 14. Aksaray İç Anadolu Karasal iklim 15. Bartın Karadeniz Karadeniz iklimi Değerlendirme Adımı a. Karadeniz Bölgesi en çok yağışı Sonbahar Akdeniz Kış İç Anadolu ilkbahar Erzurum - Kars yaz aylarında almaktadır. 1. Akdeniz iklimi Ilıman Okyanusal iklim Sert karasal iklim Karasal iklim b. Karadeniz de etkin yağış yamaç Akdeniz de cephe İç Anadolu da yükselim (kırkikindi), Erzurum - Kars ta yükselim yağışlarıdır. c. Karadeniz de bitki örtüsü orman Akdeniz de maki İç Anadolu da bozkır Erzurum - Kars ta çayırlardır. d. Türkiye de güneyden kuzeye sıcaklığın azalmasının nedeni Enlem batıdan doğuya Sıcaklığın azalmasının nedeni ise yükseltidir. 2. İklim tipleri Ekvatoral İklim Sert Karasal İklim Ilıman Okyanusal İklim Akdeniz iklimi Bitki Örtüsü Tropikal Yağmur ormanları Çayırlar Karışık Yapraklı Ormanlar Makiler 393

42 3. İklim: Akdeniz İklimi Görüldüğü yerler Akdeniz Çevresi Kaliforniya Çevresi Avustralya nın güneybatısı ve güneydoğusu Güney Afrika nın Kap Bölgesi Orta Şili Özellikleri: Yazın sıcak ve kurak, kışın ılık ve yağışlıdır. Yağışlar genelde yağmur şeklinde olur. Bitki örtüsü: Kızılçam ormanları ve maki 4. a. Ekvatoral İklim: Tropikal yağmur ormanları b. Çöl İklimi: Kurakçıl Bitkiler c. Karasal İklim: Step d. Tundra İklimi: Liken, ot, yosun 7. Adana Akdeniz Erzurum Karasal Sinop Karadeniz Batman Karasal Konya Karasal Kayseri Karasal İzmir Akdeniz Rize Karadeniz Edirne Karasal Eskişehir Karasal Kars Karasal Sivas Karasal Muğla Akdeniz Antalya Akdeniz Kastamonu Karadeniz Ekvatoral 2. Çöl 3. Muson 4. Tundra 5. Ilıman Okyanus 6. Akdeniz 7. Çöl 8. Çöl 9. Ekvatoral 10. Kutup e. Kutup İklimi: Bitki örtüsü yok 9. Sibirya Kuvvetli olduğu zaman kış mevsimi soğuk ve kar yağışlı geçer. 5. a. Yıllık sıcaklık farkının en fazla olduğu iklim Sert karasal b. Günlük sıcaklık farkının en fazla olduğu iklim Çöl iklimi c. Yıllık yağış miktarının en fazla olduğu Ekvatoral iklim d. Yıllık sıcaklık ortalamasının en fazla olduğu iklim Ekvatoral iklimi e. Yaz yağışlarının en fazla olduğu iklim tipleri Muson, sert karasal ve savan iklimleri İzlanda Kış mevsiminde hava daha ılık ve yağışlı geçer. Azor Yaz mevsiminde sıcak ve kuru bir havanının görülmesine neden olur. Basra Ülkemizde güneydoğu yönünden sıcak ve kuru rüzgarlar etkili olur. 10. a) Yükselti b) Denizellik c) Enlem d) Dağların uzanışı e) Bakı 6. İklim Bitki örtüsü I. Akdeniz Kızılçam, Maki II. Karasal Bozkır III. Karasal Bozkır IV. Karadeniz Maki V. Karasal Çayır 11. İklim: Karadeniz iklimi Görüldüğü yerler: Karadeniz kıyıları hakim iklimidir. İklim özellikleri: Yazlar serin, kışlar ılık ve her mevsim yağışlıdır. En fazla yağış sonbaharda, en az yağış ilkbaharda görülür. Doğal bitki örtüsü: Ormandır. 394

43 18. ADIM 1. Şekilde kırsal kesimdeki Toplu yerleşme gösterilmiştir. Bir bölgede Toplu yerleşme görülmesinin nedenleri: a. Sınırlı su kaynaklarının olması b. Yer şekillerinin sade olması 5. a. Yerleşme sınırının en yüksek olduğu yer Ekvator çevresidir. b. Dünyada ilk yerleşmeler orta kuşakta Akarsu kenarlarında kurulmuştur. c. Yeryüzünün insanlar tarafından değiştirilmiş özelliklerini Beşeri coğrafya inceler. d. İnsanlar Tarım faaliyetlerine başladıklarında yerleşik hayata geçmişlerdir. 2. Şekilde kırsal kesimdeki dağınık yerleşme gösterilmiştir. Bir bölgede dağınık yerleşme görülmesinin nedenleri: a. Su kaynaklarının fazla olması b. Yer şekillerinin engebeli olması 6. Mezopotamya Nil Nehri çevresi İndus ve Ganj nehirleri çevresi Güneydoğu Asya 3. a. Oba b. Yayla c. Kom d. Ağıl e. Mahalle 7. Ekvator çevresinde yerleşmelerin yüksekte kurulduğu dikkat çekmektedir. Bu durumun sebebi deniz seviyesine yakın alçak kesimlerde sıcaklığın ve nemin fazla olmasıdır. 8. Siyasi Coğrafya 9. Turizm Coğrafyası 4. Tarım coğrafyasının ilgi alanıdır. 10. Ekonomik özelliklerdir. Mesela Dünya nın en kuzeyinde yer alan Dikson şehrinde madencilik faaliyeti yapılmaktadır. 395

44 11. a. Yukarıdaki haritada Dünyada İlk yerleşmelerin olduğu yerler gösterilmiştir. 13. b. Haritada verilen yerlerin isimlerini yazınız. I. Nil Deltası II. Mezopotamya III. İndus ve Ganj IV. Güneydoğu Asya c. Yerleşmelerin kurulduğu yerlerdeki akarsuların isimlerini yazınız. I. Nil Nehri II. Fırat ve Dicle a. b. Ahşap Kerpiç III. İndus ve Ganj IV. Sarıırmak Gökırmak c. Taş - Ahşap d. Taralı alanlarda ilk yerleşmelerin kurulma nedeni verimli topraklar ve akarsu kenarı olmasıdır. 14. Kırsal yerleşmeler dokularına göre Toplu, Dağınık ve gevşek olmak üzere üçe ayrılır. Nüfusu den fazla ya da genellikle Tarım dışı etkinliklerin fazla olduğu yerlere şehir denir. Evlerin yapı malzemesi olarak karasal bölgelerde Kerpiç, bol yağışlı yerlerde Ahşap, dağlık alanlarda Taş kullanılır. Kır yerleşmelerindeki, devamlı yerleşmelerde hakim ekonomik etkinlik Tarım iken, geçici yerleşmelerde hayvancılıktır. 12. Zonguldak Antalya Ticaret Eğitim 15. a. İlk yerleşim yerlerinden biri olan Mezopotamya Fırat ve Dicle nehirleri arasında yer alır. Ankara Mersin Maden Tarım b. Barajların inşa edilmesi ve dağılışı Beşeri coğrafya tarafından incelenir. Konya İdari Merkez İzmit Eskişehir Şanlıurfa İstanbul Liman Sanayi Turizm Dini Turizm c. İnsan sayısının artması, azalması ve göç hareketleri nüfus coğrafyası tarafından incelenir. d. Devletlerin yönetim merkezlerini oluşturan kentlere İdari kentler denir. 396

45 16. İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu b. 17. Hayvancılık ve tarım faaliyetleridir. 19. ADIM Çöl Bölgeleri 1. No Bölge Beşeri Doğal Ekonomik 1. Sanayi bölgeleri 2. Dağlık bölgeler 3. Avrupa Birliği 4. Turizm bölgeleri 5. Kurak bölgeler c. 6. Deprem bölgeleri 7. Petrol bölgeleri 8. Yağışlı bölgeler 9. Çöl bölgeleri 10. Sık nüfuslu yerler 11. Ormanlık bölgeler 12. NATO ya üye ülkeler Tektonik Bölgeler 13. Aktif volkan bölgeleri 14. Gelişmiş bölgeler 2 Aşağıdaki haritalarda hangi bölgelerin gösterildiğini yazınız. a. d. Bol yağışlı bölge Dağlık Bölgeler 397

46 e. h. İlk yerleşme Bölgeleri Ekvatoral İklim Bölgeleri f. 3. Beşeri bölge sınırları doğal bölge sınırları gibi uzun süreli değildir. Örneğin ABD, Kanada, Meksika arasında 1994 yılında yürürlüğe giren NAFTA (Kuzey Amerika Serbest Ticaret Bölgesi) siyasi birliğinin bugün ekonomik ve siyasal gelişmeler sonucu kaldırılması gündeme getirilmiştir. Sık nüfuslu bölgeler 4. g. Akdeniz İklim Bölgeleri 5. Muğla = Turizm İstanbul = Karma bölge Zonguldak = Madencilik Rize = Tarım Erzurum = Tarım, hayvancılık 398

47 6. Nato (Kuzey Atlantik Antlaşması) Birleşmiş Milletler Avrupa Konseyi Ekonomik işbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) G n Çöl bölgeleri n Kutup bölgeleri n Maki bölgeleri n Dağlık bölgeler Deprem bölgeleri n Aktif volkan bölgeler n Avrupa Birliğine üye ülkeler n NATO ya üye ülkeler n Petrol bölgeleri n Dört mevsim yaşanan bölgeler n Turizm bölgeleri n Muson bölgeleri n Tropikal rüzgâr bölgeleri n Genç nüfuslu bölgeler 8. Ticari Geçiş Bölgeleri 9. Tarımsal faaliyetlerin yoğunlukta yapılması 10. a. Deprem Bölgesi b. Yağışlı Bölge c. Akdeniz İklim Bölgesi 399

48 20. ADIM 1. NO OLAY İnsanın doğaya etkisi Doğanın insana etkisi 1. Çöllerde nüfusun seyrek olması n n 2. Barajlarla akarsuların akımının düzenlenmesi n n 3. Heyelan bölgelerinde göçlerin meydana gelmesi n n 4. Sanayileşme sonucu çevre kirliliğinin artması n n 5. Dağlık yerlerde dağınık kır yerleşmelerinin oluşması n n 6. Kurak bölgelerde konut yapımında kerpiç kullanılması n n 7. Mesafeleri kısaltmak için su kanalları açılması n n 8. Volkanik faaliyetler sonucu hava yolu ulaşımının aksaması n n 9. Sulama ile nadas alanlarının azalması n n 10. Sağanak yağışlar sonucu sel felaketlerinin yaşanması n n 11. Antarktika da yerleşik hayatın görülmemesi n n 12. Yeraltı suyunun çok kullanıldığı yerlerde çökmeler oluşması n n 13. Marmara denizindeki balık çeşidinin azalması n n 14. Dünya nüfusunun %80 ninin orta kuşakta toplanması n n 15. Kırsal kesimde konut yapımında farklı bölgelerde farklı malzemeler kullanılması n n 16. Atmosferde CO 2 oranının artması sonucu küresel ısınma yaşanması n n 2. a Sanayileşme çevre kirliliğini arttırır. c Düşük sıcaklıklar nüfuslanmayı engellemiştir. I II IV d Çöl iklimi hakimdir. b Yağmur ormanları yerleşmeyi sınırlandırmıştır. III e Nüfusun fazla olması doğal kaynakların tüketimini artırmıştır. V 400

49 a Açılan su kanalı nedeniyle ulaşım gelişmiştir. IV c Ulaşımda geyiklerin çektiği kızaklar kullanılır. III II e Yağmur ormanları yerleşmeyi sınırlandırılmıştır. d Kuraklık ve çölleşmeler kum fırtınalarına neden olur. V b Bozkır kültürü ve hayvancılık yaygındır. I 401

50 4. Uygun kullanım alanı a. Tarım 7. Etkilediği doğal ortam Hidrosfer a. b. Turizm b. Hidrosfer c. Enerji c. d. Biyosfer Hayvancılık e. d. Turizm Litosfer 8. Aral Gölü 5. Sanayi faaliyetlerinin atmosfer, biyosfer hidrosfer litosfer ve listeler üzerindeki bir olumsuz sonucudur. 9. Manş Tüneli'nin ülkemizdeki Marmaray gibi yer altında olması çevreye zararını en aza indirmiştir. 10. Cevap E 6. Kuraklaşma Verimsizleşme Yer altı sularının fazla kullanılmasıyla oluşan göçükler 11. Cevap C 402